Bron: Counterpunch
In 2019 werd in Zweden een nieuwe anti-stakingswet ingevoerd. De wet is negatief voor alle werknemers, maar heeft het puntje van de speer gericht op de Dockers Union (Hamnarbetarförbundet, Hamn) en de syndicalistische vakbond SAC, Centrale Organisatie van Arbeiders in Zweden.
Heeft de wet SAC gedood? "Nee. We hebben een uitgebreid onderzoek uitgevoerd waarin een nieuwe strategie wordt gepresenteerd. Volgens onze inschatting kunnen syndicalisten nog steeds rechtmatig strijden voor zowel collectieve overeenkomsten als alternatieven voor dergelijke overeenkomsten.” Dit zijn de woorden van SAC-vertegenwoordigers Jenny Stendahl, Erik Bonk en Rasmus Hästbacka.
Er wordt vaak beweerd dat Zweden de sterkste vakbondsbeweging ter wereld heeft. Wellicht de vakbond bureaucratieën zijn sterk, maar de beweging en strijd zijn al geruime tijd in verval. In Zweden zijn er slechts twee landelijke vakbonden die de ledendemocratie serieus nemen: de syndicalistische SAC en de Dockers-vakbond (Hamn). Voor SAC en Hamn is het vanzelfsprekend dat het ledenbestand het recht moet hebben om beslissingen te nemen over vakbondseisen, vakbondsacties en overeenkomsten met de werkgeverskant.
We zien binnen de dominante vakbonden van LO, TCO en Saco dat er verspreide eilanden van de basis zijn die proberen de vakbondsdemocratie te ontwikkelen en werkgevers weerstand bieden. Deze eervolle eilanden worden voortdurend bevochten door de vakbondsbureaucratie. Te vaak wint de bureaucratie. Binnen SAC en Hamn bestaat een dergelijke bureaucratie niet.
De Zweedse vakbonden kunnen bogen op een hoog ledenaantal, maar ontberen over het algemeen de belangrijkste bron van vakbondskracht: dat veel collega's zich verenigen en samenwerken. Zonder sterke vakbonden kunnen werkgevers amok maken. Het is niet geheel verrassend dat de Zweedse arbeidsmarkt gek begint te worden.
Er wordt geschat dat jaarlijks ruim 770 Zweden sterven aan werkgerelateerde stress. Steeds meer werknemers werken onder erbarmelijke omstandigheden, niet alleen aan de rand van de arbeidsmarkt en bij bedrijven die geen cao hebben. De veiligheidsvertegenwoordigers en migrantenleden van SAC getuigen van erbarmelijke omstandigheden onder gerespecteerde bedrijven met collectieve overeenkomsten. Veel werkgevers sluiten alleen overeenkomsten om een façade op te bouwen, overeenkomsten die zij vervolgens schenden. Zweedse syndicalisten hebben veel moeite gestoken in het verdedigen van collectieve overeenkomsten die daadwerkelijk door andere vakbonden zijn bereikt.
De onafhankelijke arbeidersstrijd die SAC en Hamn beoefenen, kan niet door de werkgeverszijde worden gecontroleerd. Het kan ook niet worden gecontroleerd door het Zweedse parlement of vakbondsleiders binnen LO, TCO en Saco. Als gevolg daarvan verenigden deze heersende elites zich in 2019 en voerden een nieuwe anti-stakingswet in. De zogenaamde industriële vredesverplichting in de Zweedse Medezeggenschapswet (Medbestämmandelagen, MBL) werd drastisch uitgebreid. Vredesverplichting betekent een verbod op stakingen, blokkades en andere vormen van industriële actie. De uitgebreide vredesverplichting is negatief voor alle medewerkers, maar heeft het puntje van de speer gericht op SAC en Hamn.
Op het eerste gezicht lijkt het erop dat de anti-stakingswet van 2019 SAC en Hamn zou reduceren tot betekenisloze organisaties. Voorheen waren SAC en Hamn vrij om vakbondsacties te ondernemen tegen werkgevers die collectieve overeenkomsten hadden gesloten met andere vakbonden. We zouden kunnen weigeren waardeloze overeenkomsten te accepteren en het recht op vakbondsactie volledig behouden. Dat is niet langer het geval.
We worden getroffen door de uitgebreide vredesverplichting zodra andere vakbonden collectieve overeenkomsten bereiken, zelfs als de overeenkomsten zo slecht zijn dat het voor ons onmogelijk is ze te accepteren. Het is ons verboden vakbondsacties te starten tegen werkgevers die gebonden zijn aan collectieve overeenkomsten – tenzij het doel van de actie is om tot een aanvullende collectieve overeenkomst te komen. Dit is de hoofdregel (in het nieuwe artikel 41 d MBL).
In de Zweedse havens heeft de werkgeverskant traditioneel landelijke cao's met de LO-vakbond Transportarbetarförbundet, niet met de Dockers-vakbond. Heeft de anti-stakingswet van 2019 Hamn gedood? Nee. In hetzelfde jaar sloot deze vakbond voor het eerst een eigen nationale overeenkomst met de werkgeverskant. Hamn werd gesterkt door dit conflict en blijft streven en organiseren. Het was de werkgeverskant die alle voorgaande jaren had geweigerd nationale overeenkomsten te ondertekenen, niet Hamn.
Heeft SAC het opgegeven? Nee. We hebben een uitgebreid onderzoek uitgevoerd waarin een nieuwe strategie wordt gepresenteerd. Volgens onze inschatting kunnen syndicalisten nog steeds rechtmatig strijden voor zowel collectieve overeenkomsten als alternatieven voor dergelijke overeenkomsten. We zullen de leden trainen in deze strategie om collectieve kracht op de werkvloer op te bouwen en vooruitgang te boeken. Het belangrijkste is om een betere werkplek te creëren voor alle werknemers, ongeacht hun beroep of vakbondslidmaatschap.
De belangrijkste actoren in onze nieuwe strategie zijn allemaal syndicalisten die hun werkplekken organiseren. Syndicalisten richten zogenaamde werkplaatssecties op, lokale vakbonden voor alle werknemers behalve de bazen. Syndicalisten bouwen ook vakbondsfora en -groepen op om de beroepsbevolking te verenigen.
Zonder al te veel prijs te geven aan de werkgevers die dit artikel lezen, zullen we uitleggen waar de nieuwe strategie over gaat.
Wat gebeurt er als een syndicalistische sectie collectieve overeenkomsten sluit die betere lonen en arbeidsvoorwaarden bevatten dan de collectieve overeenkomsten die andere vakbonden al hebben gesloten? In de Zweedse jurisprudentie is de sleutelterm die hier wordt gebruikt: concurrerende collectieve overeenkomsten, waarbij de sectie partij wordt bij de zogenaamde tweede overeenkomst. Volgens de Zweedse arbeidsrechtbank is de werkgever alleen verplicht de loon- en arbeidsvoorwaarden toe te passen in de eerste ondertekende cao, de zogenaamde eerste overeenkomst. De werkgever kan dus de tweede overeenkomst van de sectie negeren. Dat is de hoofdregel.
Hoe kunnen gewone werknemers zich in deze lastige juridische arena manoeuvreren? Er zijn grofweg drie actielijnen.
(1) De eerste Actielijn is dat de sectie strijdt voor een collectieve overeenkomst die niet de arbeidsvoorwaarden regelt, maar die vakbondsrechten voor de sectie en haar gekozen vertegenwoordigers bevat. Enkele voorbeelden van dergelijke rechten zijn het recht om veiligheidsvertegenwoordigers aan te stellen, vakbondswerk te doen tijdens betaalde werkuren en een versterkt recht op informatie en collectieve onderhandelingen. De werkgever is verplicht deze rechten ook bij een tweede overeenkomst te respecteren.
(2) De tweede actielijn is dat de sectie toch cao's sluit die betere loon- en arbeidsvoorwaarden bevatten dan een eerste cao. Wanneer de eerste overeenkomst afloopt, zal de werkgever waarschijnlijk verplicht zijn om in plaats daarvan de sectieovereenkomst toe te passen, waar het gehele personeelsbestand van profiteert. Dan moeten andere vakbonden accepteren dat de syndicalisten plotseling de eerste overeenkomst in handen hebben. Syndicalisten kunnen dit standpunt verlaten als de andere vakbonden erin slagen cao's te sluiten die het personeel nog betere voorwaarden bieden. Syndicalisten staan ook open voor samenwerking tussen vakbonden en meerpartijenovereenkomsten.
Als een sectie actie onderneemt voor een betere cao dan de al bestaande cao, dan zal de werkgever zich krachtig verzetten. De werkgever zal waarschijnlijk beweren dat het doel van de actie is om de eerste overeenkomst te ontkrachten, waardoor de actie onrechtmatig wordt. Om dergelijke bezwaren te voorkomen kan de afdeling in haar voorgenomen overeenkomst schrijven dat de overeenkomst van de afdeling niet eerder zal worden toegepast dan nadat de eerste overeenkomst is verstreken. Dan zou de Arbeidsrechtbank de vakbondsactie waarschijnlijk als rechtmatig beschouwen.
CAO's zijn niets nieuws voor SAC. In de twintigste eeuw sloten Zweedse syndicalisten honderden collectieve overeenkomsten, voornamelijk lokale overeenkomsten, maar ook landelijke overeenkomsten op het gebied van de bosbouw. Syndicalisten sluiten daarom graag collectieve overeenkomsten af, op voorwaarde dat de betrokken werknemers beslissen of ze de voorgestelde overeenkomsten accepteren of afwijzen.
(3) Als de werkgeverszijde weigert een cao met ons te sluiten, staan wij open voor alternatieve afspraken. Dat is de derde actielijn. In het strategische onderzoek van SAC bespreken we verschillende alternatieven voor collectieve overeenkomsten, waaronder mondelinge overeenkomsten en schriftelijke individuele overeenkomsten. Mondelinge overeenkomsten kunnen worden gebruikt om de vakbondsrechten te versterken. Een audio-opname van mondelinge afspraken voorkomt geschillen over de inhoud van de overeenkomst. Schriftelijke individuele overeenkomsten kunnen worden gebruikt om de lonen en arbeidsvoorwaarden voor alle werknemers op een werkplek te verbeteren, op voorwaarde dat alle overeenkomsten identiek zijn en door iedereen worden ondertekend.
Collectieve overeenkomsten gaan gepaard met de meest uitgebreide vredesverplichting (volgens het oude artikel 41 MBL). Gedurende de looptijd van een toepasselijke overeenkomst zijn vrijwel alle vakbondsacties verboden. Een groot voordeel van het zojuist genoemde alternatief voor collectieve overeenkomsten is dat deze overeenkomsten geen vredesverplichting activeren. Werkgevers die dit afkeuren, kunnen politiek akkoord gaan met het aangaan van collectieve overeenkomsten met syndicalistische secties.
Leden van SAC kunnen alles lezen over de nieuwe strategie door in te loggen op SAC's van de. Daar plaatsen we videolezingen, artikelen en nieuwe ervaringen. Wij zijn van mening dat de strategie ook kan worden gebruikt tegen werkgevers die gebruik maken van zogenaamde CAO-shopping en gele vakbonden. Deze problemen dreigen groter te worden als gevolg van de uitgebreide vredesverplichting in MBL.
De nieuwe strategie is scherp, maar geen snelle oplossing. Het hangt allemaal af van de patiënt inspanningen organiseren van vakbondsleden.
Dit artikel verscheen eerder in Zweeds.
ZNetwork wordt uitsluitend gefinancierd door de vrijgevigheid van zijn lezers.
Doneren