Ko te 21 o Hurae, 2023 te whakaputanga whakaari o te kiriata Tuhinga o mua, e arotahi ana ki te oranga o te tohunga ahupūngao karihi rongonui o Amerika, me awhina ki te whakamahara mai i te kino o te whanaketanga o nga patu hou mo te tangata takitahi me te tangata katoa.
I runga i te haurongo toa Pulitzer Prize, American Prometheus, i tuhia e Kai Bird raua ko Martin Sherwin kua mate, ko te kiriata e korero ana mo te piki me te hinga o te rangatahi a J. Robert Oppenheimer, i tikina e te kawanatanga o Amerika i te Pakanga Tuarua o te Ao ki te whakahaere i te hanga me te whakamatautau i te poma ngota tuatahi o te ao i Los Alamos, New Mexico. Ko tana angitu i roto i enei mahi i whai i muri tata mai i te whakahau a te Perehitini Truman kia whakamahia nga patu karihi ki te whakangaro i a Hiroshima me Nagasaki.
I nga tau tata i muri i te pakanga, ko Oppenheimer, whakanuia nuitia i te mea ko "te papa o te poma ngota," i riro i a ia te mana nui mo te kaiputaiao i roto i nga rangatira o te kawanatanga o Amerika, tae atu ki te noho hei heamana mo te Komiti Tohutohu Matua o te Komihana Pungao Atomic (AEC) hou.
Engari ka memeha haere tana awe i te tipu haere o tana kore whakaaro mo nga patu karihi. I te ngahuru o te tau 1945, i te wa he hui i te Whare White me Truman, ka mea a Oppenheimer: “Mr. E te peresideni, te ite nei au e toto to to'u rima ». I te riri, ka kii atu a Truman i muri mai i te Kaiawhina o te Kawanatanga a Dean Acheson kua riro a Oppenheimer "he tangi" a kaore ia e hiahia "kia kite ano i taua tamaiti uwha i tenei tari."
I raruraru hoki a Oppenheimer na te omaoma patu karihi ka puta ake, a, pera i te maha o nga kaiputaiao ngota, i toa i te mana whakahaere o te ao mo te hiko ngota. Inaa, i te mutunga o te tau 1949, ka puta katoa te Komiti Tohutohu Matua o te AEC ki te whakahē i te whanaketanga o te H-poma a te US—ahakoa te perehitini, kaore i aro ki tenei kupu tohutohu, i whakaae ia ki te whakawhanake i te patu hou me te taapiri atu ki te karihi karihi a Amerika. mau patu.
I enei ahuatanga, nga whika me te iti rawa o te ambivalence mo nga patu karihi i mahi ki te whakakore i te mana o Oppenheimer. I te Hakihea 1953, i muri tata mai i tana noho hei heamana mo te AEC, ka whakahau a Lewis Strauss, he toa kaha mo te hanga karihi a Amerika, kia whakamutua te whakakorenga haumarutanga a Oppenheimer. I te awangawanga o Oppenheimer ki te whakahee i nga tikanga o te kore pono, i tono a Oppenheimer ki te whakatau, a, i nga huihuinga o muri mai i mua i te aroaro o te Poari Haumarutanga Kaimahi o te AEC, i pa ki nga patai kino ehara i te mea mo tana whakahee mo nga patu karihi, engari mo ana whanaungatanga i nga tekau tau i mua atu me nga tangata kua noho hei mema o te Roopu Kaihautu.
I te mutunga, ka whakatauhia e te AEC ko Oppenheimer he raru mo te haumarutanga, he whakatau whaimana i taapiri atu ki te whakaiti i te iwi whanui, ka mutu tana tangohanga mai i nga mahi a te kawanatanga, me te tuku i te whiu pakaru ki tana mahi meteoro.
Ko te tikanga, ko te whakawhanaketanga o nga patu karihi he tino whanui atu i te hinganga o J. Robert Oppenheimer. I tua atu i te patu nui ake i te iwi 200,000 e ma te haapeapea e rave rahi atu â i Tapone, no te taeraa mai o te mau mauhaa tama‘i atomi i aratai i te mau fenua na te ao nei ia tomo i roto i te hoê hororaa mauhaa tama‘i u‘ana. I te mau matahiti 1980, ma te faatupuhia e te mau aroraa i rotopu i te mau hau rarahi, e 70,000 XNUMX mau mauhaa atomi tei hamanihia, ma te nehenehe e haamou i te mau mea ora atoa i nia i te fenua nei.
Waimarie, a he kaupapa nui mo nga tangata whenua i puta ki te whakahē i tēnei puku ki te pōtaka karihi. A i angitu ki te akiaki i nga kawanatanga kore e hiahia ki te whakahaere i nga patu karihi me nga tiriti whakakore patu, tae atu ki nga mahi takitahi, hei whakaiti i nga raru karihi. Ko te mutunga mai, i te tau 2023 kua heke te maha o nga patu karihi 12,500.
Heoi ano, i nga tau tata nei, na te kaha heke o nga mahi a te tangata whenua me te piki haere o nga pakanga o te ao, kua ora ake te kaha mo te pakanga karihi. Katoa nga mana karihi e iwa (Russia, United States, China, Britain, France, Israel, India, Pakistan, and North Korea) kei te mahi i tenei wa ki te whakapai ake i o raatau patu karihi me nga whare hanga hou me nga patu karihi hou kua pai ake. I te tau 2022, tata tonu te heke o enei kawanatanga $ 83 piriona ki tenei hanga karihi. Ko nga whakawehi a te iwi ki te timata i te pakanga karihi, tae atu ki era na Donald Trump, Kim Jong Un, a Vladimir Putin, kua nui noa atu. Ko nga ringa o te Karaka Maminga o te Tuhinga o mua, i whakapumautia i te tau 1946, kei te tu inaianei 100 hēkona ki waenganui pō―te waahi tino kino o tona hitori.
Ehara i te mea miharo, he iti te aro o nga mana karihi ki etahi atu mahi mo te whakahaere patu karihi me te whakakore i nga patu. Ko nga iwi e rua kei a ratou etahi 90 ōrau o nga patu karihi o te ao—Ruhia (me te nuinga) me te United States (kaore i tawhiti atu)—kua unuhia tata ki nga whakaaetanga pera ki tetahi i tetahi.
Ahakoa te Kua tono te kawanatanga o Amerika te whakawhānui ake i te Tiriti Tīmata Hou (e whakaiti ana i te maha o nga patu karihi rautaki) me Russia, I kii a Putin i whakautu i tenei Pipiri e kore a Ruhia e uru ki nga korero whakakore patu karihi me te Tai Hauauru, e kii ana: "He maha atu o taatau momo patu i nga whenua o te NATO. E mohio ana ratou ki tera, e ngana tonu ana ki te whakakiki i a matou ki te timata i nga whiriwhiringa mo te whakahekenga. Nati ki a ratou. . . e kii ana o tatou iwi.”
te Kawanatanga Haina―ko tana patu karihi, ahakoa e tipu haere ana, kei te noho i te tuatoru tawhiti i roto i nga nama - kua kii kaore he take mo Haina ki te uru atu ki nga korero whakahaere patu karihi.
Hei karo i te parekura karihi e tata mai ana, kua toa nga iwi kore karihi i te Tiriti mo te aukati i nga patu karihi (TPNW). I tangohia e te pooti nui o nga iwi i te huihuinga UN i Hurae 2017, Ko te TPNW ka aukati i te whakawhanake, te whakamatautau, te whakaputa, te tango, te pupuri, te whakaemi, me te whakatuma ki te whakamahi patu karihi.
I mana te tiriti i te Hanuere 2021 me—ahakoa ka whakahengia e nga mana karihi katoa―kua tae mai ki tenei wa i hainatia e nga iwi e 92, a e 68 o ratou i whakamana. Brazil me Indonesia tera pea ka whakamanahia a meake nei. Kua kitea e nga pooti he tautoko nui te TPNW i nga whenua maha, tae atu ki te United States a te tahi atu Nga iwi NATO.
Te vai noa ra te tahi tiaturiraa, e nehenehe noa e apehia te ati karihi o tei haapohe ia Robert Oppenheimer e tei haafifi roa i te oraraa o te mau taata o te ao nei.
Dr Lawrence Wittner, i tukuna e te Tuhinga o mua, Ko Ahorangi o te History emeritus i te SUNY / Albany me te kaituhi o Te whakaeke i te Poma (Stanford University Press).
Ko te putea a ZNetwork na te atawhai o ana kaipānui.
Donate