Með hliðsjón af hinum óviðeigandi raunveruleika er ekki hægt að ímynda sér framtíðaratburðarás þar sem Jemen gæti forðast fullgild átök eða borgarastyrjöld. Það er rétt að mikið væri hægt að gera til að verjast þessari dapurlegu atburðarás, svo sem viðleitni til sátta og djörf skref til að ná gegnsæju lýðræði. Það ætti að vera ósveigjanleg áskorun við yfirstandandi óyfirlýsta stríð Bandaríkjanna gegn fátæku þjóðinni.
Því miður, enginn af flokkunum í ríkjandi stjórnmálaskipulagi Jemen hefur vald, löngun eða siðferðislegt vald til að leiða nauðsynlegar mikilvægar umskipti. Það er örugglega ekki sú sem Samstarfsráð Persaflóa (GCC) lagði til, heldur frekar heimaræktuð pólitísk þróun sem bregst við pólitískum, öryggis- og efnahagslegum forgangsröðun Jemen, ekki stefnumótandi hagsmunum „vina Jemen“, undir forystu Jemens. BNA
Þó að það sé mun minna rætt, ef það á að bera það saman við lamandi pólitískt umrót Egyptalands eða jafnvel kreppu sem þróast í Túnis, þá eru viðvarandi vandræði Jemen í raun miklu flóknari. Það snertir beint of marga leikmenn, þrátt fyrir al-Qaeda á Arabíuskaga (AQAP) og drónastríð Bandaríkjanna sem er meðal annars leyst úr læðingi frá Djíbútí.
Á tímabilinu 27. júlí til 9. ágúst féllu 34 manns í Jemen af bandarískum drónaárásum. Bandarísk stjórnvöld líta vélrænt á þá sem hafa verið drepnir af al-Qaeda hryðjuverkamönnum, jafnvel þótt staðfest sé að óbreyttir borgarar séu meðal hinna látnu og særðu. Flestir fjölmiðlar flokka slíkar yfirlýsingar með því að lýsa fórnarlömbunum sem „grunuðum vígamönnum“. Alþjóðleg mannréttindasamtök og borgaraleg samtök í Jemen – hvað þá hina reiðu íbúa í Jemen – krefjast þess að skilgreina tollinn af óbreyttum borgurum. Heil samfélög Jemen eru í stöðugri skelfingu af völdum suðandi málmskrímslna sem starfa í fullkominni virðingu við alþjóðalög og fullveldi landsins.
Í hreinskilni sagt, á þessu stigi er erfitt að hugsa um Jemen sem fullvalda og sameinaða landsvæði. Þó að 40 prósent íbúa landsins búi við fæðuóöryggi – og fleiri eru á barmi þess að taka þátt í hræðilegu tölfræðinni – hefur utanríkisstefna landsins lengi verið í gíslingu duttlunga utanaðkomandi. Það er skortur á trausti á miðstjórninni sem hefur í gegnum tíðina verið bæði spillt og vanhæf með því að leyfa aðilum utan ríkis að koma inn og uppfylla öryggis- og efnahagslega tómarúmið.
Fyrir jemensku byltinguna í janúar 2011 voru Bandaríkin áhrifamesta utanaðkomandi valdið í mótun og stjórn á miðstjórn Jemen. Markmið þess var skýrt, að stunda svokallað stríð sitt gegn hryðjuverkum í Jemen óhindrað af pirringum eins og alþjóðalögum eða jafnvel munnlegum andmælum frá Sanaa. Ali Abdullah Saleh, forseti sem nú hefur verið steypt af stóli, en fjölskyldustjórn hans í 30 ár var sagnfræðiefni hvað varðar spillingu og sjálfhverf, skyldi. Hann átti líka sínar persónulegu stríð að berjast og þurfti samþykki Bandaríkjanna til að viðhalda valdakerfi sínu sem var undir stjórn fjölskyldunnar.
Aðeins vikum fyrir byltinguna heimsótti Hilary Clinton, þáverandi utanríkisráðherra, Sanaa til að fá hann frá því að þrýsta á þingið að afnema kjörtímabil forsetaembættisins, eins og þrír áratugir við völd væru einfaldlega ekki nóg. Kjarni verkefnisins var útvíkkun herferðar gegn hryðjuverkum í Jemen. Lítið hefur verið tilkynnt um blóðuga herferð Bandaríkjanna þar sem Pentagon og CIA komu við sögu. Ein af ástæðunum fyrir því að stríðið var aldrei flokkað sem „stríð“ er vegna þess að það var framkvæmt í pólitískum skjóli af Sanaa sjálfum og selt eins og það væri hernaðarsamvinna tveggja fullvalda ríkisstjórna gegn sameiginlegum óvini: al-Qaeda.
En raunveruleikinn var auðvitað allt annar. Mikið af meintum tilraunum Salehs gegn AQAP var beint gegn byltingaröflunum og pólitískri andstöðu sem hafði safnast saman í milljónum og kröfðust frelsis og binda enda á einræðisstjórnina. Hverjar eru líkurnar á því að Bandaríkin hafi ekki vitað af svo vel greindri staðreynd?
Reyndar var útþensla AQAP fordæmalaus í byltingunni, en ekki vegna byltingarinnar sjálfrar. Saleh virtist hafa tekið stefnumótandi val að láta stór svæði landsins óvarið til að leyfa skyndilega stækkun AQAP. Innan fárra mánaða höfðu al-Qaeda hertekið stór svæði í suðurhluta héraða landsins. Þetta var gert til að styrkja opinbera orðræðu Sana'a um að byltingin væri í raun hryðjuverk og stöðvaði þannig byltinguna sem meira og minna hluta af Jemen og „stríðinu gegn hryðjuverkum“ Bandaríkjanna. Þrátt fyrir mörg fjöldamorð hélst byltingin áfram, en stefna Salehs gerði ráð fyrir meiri þátttöku Bandaríkjahers.
Ólíkt Egyptalandi er áhugi Bandaríkjahers á Jemen ekki eingöngu gerður með því að kaupa tryggð með fastri upphæð og halda uppi vináttusambandi við herinn. Þetta snýst um stjórn og getu til að framkvæma hvaða hernaðaráætlun sem Washington telur nauðsynlegar. Og ólíkt Afganistan er Jemen ekki hernumið land, að minnsta kosti tæknilega séð. Þannig hefur stefna Bandaríkjanna varðandi Jemen verið að finna sjálfbært jafnvægi milli hernaðarfestu og pólitískrar varkárni. Þetta útskýrir leiðandi hlutverk Bandaríkjanna í því að semja um örugga leið fyrir miðstjórn, her og stjórnarflokkinn – að Saleh undanskildum – til að komast hjá ósveigjanlegum kröfum byltingarafla landsins. Að einhverju leyti hefur Bandaríkjunum tekist það.
Hluti af þeim árangri var vegna núverandi pólitískra og landfræðilegra sundrungar í Jemen, þar sem Hútar stjórnuðu stórum hlutum Norður-Jemen, suðurhluta aðskilnaðarhreyfingarinnar Haraki í suðri, herskárrar innrásar um allt landið og pólitískrar andstöðu sem sat eftir – Jemenskt samfélag er mikið. of viðkvæm fyrir utanaðkomandi álagi. Jemenbyltingin var aldrei meðhöndluð sem slík, heldur sem kreppu sem þurfti að stjórna. Valdflutningsframtakinu, sem GCC miðlaði, var ætlað að vera vegvísir út úr kreppunni. Hins vegar kom það aðeins í stað Saleh fyrir Abd-Rabbo Mansour Hadi og setti grunninn fyrir þjóðarsamræðuráðstefnuna - sem hefur verið í gangi síðan 18. mars. Umskiptin hingað til hafa verið styrkt með stuðningi Vina Jemen, til að tryggja að ferlið fram að kosningum sem fyrirhugaðar eru árið 2014, er gert í skjóli þeirra sem hafa ótvíræðan áhuga á nútíð og framtíð Jemen.
Það er varla gagnlegt að meint sameinuð stjórnarandstaða Jemen er varla sú og ágreiningur fer vaxandi milli bandalags stjórnarandstöðuhópanna sem nefndir eru sameiginlegu fundarflokkarnir (JMPs). Dæmi var birt opinberlega í kjölfar valdaránsins undir forystu hersins í Egyptalandi 3. júlí. Á meðan stuðningsmenn Islah flokksins — taldir bandamenn Bræðralags múslima — mótmæltu valdaráninu, fögnuðu aðrir samfylkingarmenn og Houthiar fréttirnar um valdaránið með byssu. skot og almenn hátíð. Til að gera illt verra óskaði Hadi bráðabirgðaforseti bráðabirgðastjórnar Egyptalands til hamingju með hlutverk sitt eftir valdaránið.
Jafnvel þótt byltingin eigi enn eftir að skila áþreifanlegum árangri í leit sinni að grundvallarbreytingum í átt að lýðræði, er ólíklegt að þjóðarstemningin, aðskilin frá Hadi og stjórnarandstöðunni, sætti sig við hálfgerðar lausnir. Á meðan eru vígamennirnir að ná aftur styrk og pólitísk afskipti Bandaríkjanna og drónastríðið sömuleiðis. Allir stuðla að óánægju og and-amerískum viðhorfum.
Milli byltingarkenndra væntinga og minna en miðlungs umbóta, er líklegt að Jemen muni hefja enn nýja baráttu sem afleiðingar hennar verða of alvarlegar til að hægt sé að takast á við nein ósanngjarn pólitísk umskipti.
Z
Ramzy Baroud (www.ramzybaroud.net) er sambanka dálkahöfundur og ritstjóri PalestineChronicle.com. Nýjasta bók hans er: Faðir minn var frelsisbaráttumaður: Gaza's Untold Story.