Na nso nso ya Ajụjụ ọnụ na New Left Project, Richard Seymour na-arụ ụka na, ọ bụ ezie na nyocha nke ụgwọ na uru nke itinye aka na ndị agha na Libya "a ghaghị iji ya kpọrọ ihe", ndị na-akwado ọrụ ndị dị otú ahụ n'ozuzu ha adịghị emepụta ihe ọ bụla "oke ndekọ ego" ma ọ bụ "nyocha" nwere ike. nke ọrụ a. Ihe na-esote bụ mbọ siri ike na njikere iji mee nyocha dị otú ahụ. Ọ bụ nke ọma nwa oge na ezughị oke, ọ ga-eritekwa uru site na ntinye agbakwunyere: a na-anabata okwu na-akọwapụta ma ọ bụ iru eru isi ihe ndị ewelitere ebe a.

 

Abịara m na isiokwu a n'enweghị echiche siri ike ma ọ bụ nke siri ike nke m. Ma ọnọdụ ntinye aka na nke anaghị etinye aka - mgbe tozuru oke - na-egosi m na ha nwere isi ihe dị mma ma na-adọrọ adọrọ na ihu ọma ha. Idozi esemokwu ndị a - ọ bụrụ na nke a ga - ekwe omume - yiri ka ọ chọrọ ọtụtụ ihe. Nke mbụ, nkọwapụta nke ụkpụrụ ndị dị mkpa kwesịrị iweta. Ihe ịrụ ụka adịghị ya na nke a dị mfe ikwu karịa ime, n'ihi na ọtụtụ ihe ndị metụtara omume na-adabere na ibe ha, ma ọ bụ na a pụghị ịtụnye ibe ha n'otu nha. Nke abuo, nleba anya nke ihe akaebe - mere ka o sie ike site na oke ozi di na ya, na site na enweghi ike inweta ya: a na-eli ihe omuma di mkpa mgbe nile karia ibu uzo. Nke atọ, ụfọdụ ebe obibi n'etiti nkọwa dị iche iche nke ihe akaebe a, ọkachasị gbasara ọkwa nwere ike ịdị ize ndụ.

 

Ajụjụ nke ụkpụrụ

 

Ajụjụ ndị dị mkpa nke ụkpụrụ a tụlere n'ebe a na-esetịpụ n'ahịrị dị iche iche nke echiche ziri ezi: njirisi maka agha ziri ezi; e bu n'obi, ikekwe na ihe egwu ga-esi na ya pụta; iwu nke isi mkpịsị aka; na mmasị ugbu a - n'etiti ndị ọzọ.

 

George Monbiot na ọkà ihe ọmụma Paula Casal ndepụta ụkpụrụ ndị a maka iji ike eme ihe ziri ezi:

 

"Ame ihe ike a tụlere aghaghị ịbụ nzaghachi nye ọnọdụ ndụ na ọnwụ: ebe ọnwụ ma ọ bụ mmerụ ahụ dị njọ na-eyi egwu site na ọdịda ime ihe. Ụzọ ndị ọzọ niile iji mezuo ebumnobi gị ga-abụrịrị ike gwụrụ. Ime ihe ike ejiri ga-abụrịrị opekempe dị mkpa iji mezuo ebumnuche gị. Ọ ghaghị inwe nnukwu ohere ịga nke ọma. Ọ ghaghị ibelata, kama ịba ụba, nchikota agha ime ihe ike."

 

Na nke a, anyị nwere ike itinye ụfọdụ ihe ndị ọzọ dị mkpa gbasara omume. Olee otú anyị ga-esi na-achịkwa ndị na-eme ihe ọjọọ n'ezie? Gịnị bụ ebumnobi ndị mere ihe ọjọọ? Kedu ihe ndekọ ndekọ nke ndị mere mpụ? Olee otú anyị nwere ihe ọmụma a pụrụ ịdabere na ya nke ọnọdụ ahụ n'ezie? Anyị nwere nkwenye nke ndị anyị nwere ike itinye ndụ ha n'ihe ize ndụ? Ọ bụ iwu kwadoro? Ọ na-egbochi omume ndị ọzọ, ma ọ bụ wepụ ihe onwunwe site na mpaghara ndị ọzọ?

 

Site na nke a anyị nwere ike wepụta mpaghara iri sara mbara, nke dabara na omume kwesịrị ịtụle:

 

    1. Ebumnuche kacha nke ndị na-eme ihe ọjọọ

 

    2. kpọmkwem ihe e bu n'obi pụta nke ndị na-eme mpụ

 

    3. O yikarịrị ka ọ ga-esi na ya pụta

 

    4. Nkwenye nke ndị ihe metụtara

 

    5. Iwu

 

    6. Ego ole ka anyị nwere ike ịchịkwa

 

    7. Ego ole ka anyị nwere ike mara n'ezie

 

    8. Ajụjụ nke ikpeazụ

 

    9. Mbelata ime ihe ike

 

    10. Ohere efu

 

N'ụzọ doro anya, akụkụ ndị a nwere ike jikọta ibe ha n'ụzọ dị ịrịba ama. Oke nke ihe ọmụma anyị banyere ọnọdụ ahụ nwere ike igbochi mkpebi siri ike nke nwere ike ịpụta, dịka ọmụmaatụ; Enwere ike imebi nsonaazụ ndị dị ize ndụ site na nkwenye nke ndị ihe metụtara.

 

N'ịbụ ndị kwetaworo ihe isi ike ndị a, ka anyị were nke ọ bụla n'ime akụkụ ndị a n'otu n'otu.

 

1. Ebumnuche nke ndị na-eme ihe ọjọọ

 

i. ikike mmadu?

 

Nke a bụ otu n'ime ihe ndị kachasị mfe iji dokwuo anya: ebumnobi dị mma ma ọ bụ adịghị mma nwere ike iwepụ site na mmalite. Ọdịda itinye aka na ya - yana itinye aka na-arụsi ọrụ ike iji mee ka njọ ma mee ka arụrụala arụrụala - n'ọnọdụ ndị yiri ya na-egosi na ikike mmadụ adịghị akpali ndị na-eme ihe ọjọọ. Ndị ọchịchị na-akwado US na Bahrain na Yemen na-eleta ogbugbu ndị ha ugbu a. Steeti ndị ahịa US dị na Israel ewepụtala enweghị isi ọgụ na Gaza n'ime ụbọchị ndị na-adịbeghị anya, ebe ogbunigwe US ​​na-adịbeghị anya na Pakistan gburu ọ dịkarịa ala ndị nkịtị 40. N'ebe dị elu nke ngagharị iwe na-ekpochapụ mpaghara ahụ, David Cameron soro ndị na-ere ngwá agha na-apịa ngwá ahịa ha n'aka ndị ọchịchị na-akparị ọchịchị n'ofe Middle East, n'agbanyeghị akụkọ na-ekwu na ọtụtụ ndị na-eji ngwá agha ndị ụlọ ọrụ UK na Western wetara na mbụ. Ọ nweghị ntinye aka ugbu a na-atụ aro n'ihe banyere ime ihe ike nke Ivory Coast na-abawanye.

 

Ikekwe ihe atụ kachasị njọ nke ụkpụrụ okwu abụọ bụ nke Israel mgbuchapụ ihe karịrị otu puku ndị nkịtị Gazan na 2008-9, nke US nyere ogwe aka na mkpuchi diplomatic. Dị ka onye nta akụkọ Howard Friel kwuru, Onye nnochite anya Obama na UN Susan Rice anọgidewo na-enye mkpuchi maka mpụ Israel n'oge 2009-10, gụnyere ịtụ vootu megide mkpebi "na-akparị atumatu na omume ndị Israel nke na-emebi ikike ụmụ mmadụ nke ndị Palestine na ndị Arab ndị ọzọ nke ókèala ndị ahụ. ".

 

O nwere na nso nso a bia n'ìhè - site na isi iyi diplomatic isi okwu na-agwa Craig Murray, onye bụbu onye nnọchi anya UK na Uzbekistan - na mgbawa ugbu a na Bahrain, nke ndị agha Saudi na-enyere aka, nyere onye odeakwụkwọ nke United States Hillary Clinton ìhè ndụ ndụ. Na nloghachi, ọ nwetara nkwado Arab League maka mpaghara anaghị efe efe na Libya.

 

ii. ihe anyị nwere ike ịchịkwa

 

Ọ bụrụ na a ga-ewepụ ebumnuche ọma, kedu ihe ebumnobi na Libya? Nke a siri ike ịdetu ugbu a. Ka o sina dị, e nwere ụfọdụ ihe ngosi doro anya. Ihe gbara ya gburugburu doro anya nke ọma. Dị ka Noam Chomsky tinye ya, "[t] ọ na-enwekarị nchegbu maka ịchịkwa mmanụ achịkwawo amụma Britain ruo otu narị afọ yana amụma US ruo ihe fọrọ nke nta ka ọ bụrụ ogologo oge ahụ. N'ezie nke ahụ ga-adịgide. "

 

Ọka mmụta akụkọ ihe mere eme Cambridge Ali Khan ndetu na "Libya dị oke mkpa geo-strategically - ọ bụ na mpaghara ndịda Europe - yana akụ na ụba - ọ na-enye nnukwu pasent mmanụ n'ọtụtụ mba Europe yana mba Eshia." Na 2009, onye nchịkọta akụkọ azụmahịa nke Independent na Sunday kwuru na okwu ndị metụtara mmanụ nke "nchekwa mba tinyere ụkọ ike na ọnụahịa" kọwara "ihe kpatara na-ebute Libya site na oyi na-atụ bụ, ma dị oke mkpa". N'ihi ya, ndị Guardian akụkọ, Mmegide ndị China na-emegide atụmatụ “gosiri ezi obi erughị ala” banyere imebi nnukwu onye na-ebu mmanụ ya. Dị ka Owen Jones comments,

 

"Ụgbọ elu ndị na-atụ bọmbụ n'elu Libya na-eji ntọala ndị Ịtali. Ịtali dabere na Libya otu ụzọ n'ụzọ anọ nke mmanụ ya. Anyị chere n'ezie Italytali - nke kwadoro Gaddafi na nso nso a n'ihi nke a - na-eme ihe n'ebughị ihe a n'uche? "

 

Dị ka Gilbert Achcar nke London's School of Oriental and African Studies ekwu, A naghị ele Gaddafi anya dị ka onye iro na West, na-enwe mmekọrịta ịhụnanya na azụmahịa, ndọrọ ndọrọ ọchịchị na nke atụmatụ. Ma nsogbu ugbu a nwere ike ịbụ ikike ya na-abawanye maka nnwere onwe. Chomsky na-ekwu na Wall Street JournalEchiche nke na West "akabeghị achọpụta otú e si achịkwa ihe ọhụrụ na-ebili elu; echiche bụ n'ezie na anyị ga-achịkwa ha". Gaddafi na-aghọwanye ndị dịpụrụ adịpụ ugbu a na mpaghara na mba ụwa, na West nwere ike iche na ọ bụ ihe a na-apụghị izere ezere na nsogbu karịa ka ọ bara uru. ỌtụtụGuardian ndị edemede ebe "Nnyocha na-atụ aro na ọ bụrụ na Gaddafi lanarịrị nnupụisi ahụ, ọ ga-alaghachi n'ụzọ ochie ya na-emegide ọdịda anyanwụ, ụzọ iyi ọha egwu na-akwado ma ghọọ ezigbo ihe egwu maka ọdịmma US" dị ka isi ihe na-akpali mkpebi maka itinye aka.

 

Onye nkuzi SOAS na ndọrọ ndọrọ ọchịchị Middle Eastern Laleh Khalili comments na:

 

"Ndị Europe na North America nwere obi ụtọ ịkwado na ịkwado Qaddafi ma ọ bụrụhaala na ọ lụrụ Al-Qa'ida (na-agbanyeghị na obi ọjọọ) ma nye ohere ịnweta akụrụngwa; ma ọ na-egosipụtakarị na ọ bụ onye a na-apụghị ịdabere na ya na nke a na-atụghị anya ya na ọbụna n'ogo nke oge mmakọ na isusu ọnụ, ndị Europe na-akpachara anya maka ya. Ọ ga-akara ha mma ịnwe ọchịchị n'ike nke nwere ike ịkọ amụma na "kwụsiri ike", ọbụlagodi na ọ dị obi ọjọọ dịka ọchịchị Qaddafi.

 

Mgbasa ozi oghere ebe Otu 2007 Wikileaks cable na-egosi n'ụzọ a - na-achọpụta na:

 

"Ndị na-achị ọchịchị ndọrọ ndọrọ ọchịchị na akụ na ụba Libya na-agbaso atumatu ịhụ mba n'anya na mpaghara ike nke nwere ike imebi nrigbu nke ọma nke nnukwu mmanụ na gas nke Libya. …”

 

Otu akwụkwọ ahia mmanụ na gas na-akwado nke a - na-agwa ndị na-agụ akwụkwọ:

 

"Mmiri nke Libya amalitela ịla n'iyi tupu mmalite nke ime ihe ike na mba ahụ, na ọbụna ngwa ngwa njedebe nke nnupụisi dị ugbu a na-ebute ihe ize ndụ nye ndị ọrụ si mba ọzọ na steeti North Africa. … Ime ihe ike na-aga n'ihu na Libya amalitela ịjụ ajụjụ gbasara ụzọ ụlọ ọrụ mmanụ ala (IOC) na-aga n'ihu na steeti North Africa nke na-adịghị mma. Ndị na-arụ ọrụ na-eche ọdịnihu na-ejighị n'aka ọ bụrụgodị na njedebe ngwa ngwa nke ime ihe ike na-ahụ ka ọchịchị Qadhafi ka nọ n'ọchịchị. "

 

Dị ka Ọrụ nyocha na ozi gbasara Middle East, ịhapụ ọnọdụ ahụ naanị amalitela ile anya na-adịghị amasị ndị ọdịda anyanwụ:

 

"Ntụziaka nke arụmụka na okporo ụzọ nke ike na-atụgharị na ikpe na Qaddafi ma ọ bụ ndị nnupụisi agaghị emeri: Kama nke ahụ, ihe ọ ga-esi na ya pụta bụ agha nke mgbagha ma ọ bụ ọchịchị nke na-achị isi na-emeri site na ọgba aghara ogologo oge. N'otu oge ahụ, US nọ na-atụgharị n'echiche nke France na ndị ọzọ isi European Union na-ekwu: Ihe ndị dị otú ahụ enweghị ike ịnagide, akụkụ n'ihi na mmanụ nwere ike ịkwụsị, mana nke ka mkpa n'ihi na ndị na-akwaga mba ọzọ nwere ike gbasaa ka Libya na-abanye na nke ahụ. Washington bugbear, “steeti dara ada.”

 

The Oge ego nwekwara kwuru nrụgide dị elu na ọnụ ahịa mmanụ ma ọ bụrụ na mmepụta Saudi na-ada ma ọ bụ "enweghị ike" gbasaa na mpaghara ahụ. N'ime ogologo oge, nke a na-eyi ọdịmma akụ na ụba ọdịda anyanwụ egwu, dịka onye nta akụkọ azụmahịa William Alden ndetu:

 

"Ọ bụrụ na ọnụ ahịa [mmanụ] laghachi azụ mgbe obere oge gasịrị, mmetụta na akụnụba US dị ntakịrị," Gregory Daco, onye ọkachamara n'ihe banyere akụ na ụba na US macroeconomics otu na IHS Global Insight, ụlọ ọrụ nyocha akụ na ụba na ego kwuru. "Otú ọ dị, ọ bụrụ na ọnụ ahịa na-anọ n'ọkwa dị elu maka ọnwa isii ruo otu afọ, mmetụta na uto nwere ike dị oke mkpa."

 

---