Ka 16^thanyị nwere akụkọ banyere njide nke Josu Ternera, aka Jose Antonio Urrutikoetxea Bengoetxea, onye bụbu onye ndu nke otu ndị na-eyi ọha egwu Basque, Euskadi Ta Askatasuna(ETA, Basque Homeland and Freedom) nso Saint-Gervais-les-Bains na French Alps. Ndị ọrụ Spanish Guardia Civil na ndị isi nchekwa nchekwa ime obodo France mere ọrụ a. Dị ka Ternera na-anọchite anya ụfọdụ ndị nche ochie ETA, a nabatara ozi ahụ. Ma, ajụjụ ụfọdụ dị mkpa ka dị ugbu a. Ebee ka Basques na Spain nọ na usoro udo ha? A ga-ejidekwu ndị ETA Commandos na ndị isi ETA mee ka esemokwu zuru oke maka gọọmentị Spanish ịmaliteghachi mkparịta ụka na ndị radical-Basque ekpe (Batasuna)?

Ọ dịla afọ asatọ kemgbe ETA kwuputara nkwụsị ọkụ na-adịgide adịgide na nke a ga-ekwenye na afọ gara aga, Ternera dị ka ọnụ na-ekwuchitere otu ahụ, kwuputara mgbasa ikpeazụ ETA.N'ime afọ asatọ gara aga, ọtụtụ ndị Basque echerewo usoro udo na mkparịta ụka na ndị ọchịchị Spanish n'usoro nke Good Friday Agreement na Northern Ireland. N'agbanyeghị nke ahụ, gọọmentị Spanish na-aga n'ihu n'oge a, ma ndị na-ahụ maka nchekwa na ndị na-emesapụ aka, achọghị ka ha na ndị ndọrọ ndọrọ ọchịchị Basque kparịta ụka bụ ndị n'oge gara aga kwadoro ime ihe ike megide ndị agha Spain, ndị agha na ndị uweojii, yana ndị ndọrọ ndọrọ ọchịchị Spanish.

Kemgbe mmalite ETA na 1959 ọ bụ ya kpatara ọnwụ 829. N'ime afọ ikpeazụ ya, otu ndị na-eyi ọha egwu lekwasịrị anya karịsịa ndị ndọrọ ndọrọ ọchịchị Spanish na-achọghị mgbanwe sitere na Party Popular. N'ime akụkọ ihe mere eme nke narị afọ nke ọkara tupu nkwubi okwu ya, ọrụ ndị agha ya kpatara ọtụtụ ọnwụ ndị nkịtị, ogbugbu ndị agha na ndị uwe ojii, mpụ mpụ, ịtọrọ mmadụ, bọmbụ, igbu ọchụ, na mgbalị igbu mmadụ. Emere ihe ike a niile n'aha nnwere onwe maka ịmepụta mba Basque dị iche ma ọ bụ Euskadi— echiche na-adịghị ahụkebe nke nkewa ndọrọ ndọrọ ọchịchị nke ihe a na-akpọ ógbè Basque asaa na-esi na Spen na France.

Dị ka ndọrọ ndọrọ ọchịchị-agha, ETA ebiliteghị na oghere. Ọ bịara n'ihi na Onye Ọchịchị Spanish Francisco Franco (1939-1975)atumatu nke mmegbu omenala megide Basques na Catalans. Franco na ọchịchị ya gbalịsiri ike ikpochapụ asụsụ Basque oge ochie (Euskera) na omenala Basque. Basque mba n'agbanyeghị malitere gburugburu ntụgharị nke iri abụọ na narị afọ site na odide nke Onye ndọrọ ndọrọ ọchịchị Basque, Sabino Arana Goiri. Mana ọ bụ ruo n'afọ 1960 ka Basques gbadoro ụkwụ n'iji ime ihe ike, na-emepe usoro ndọrọ ndọrọ ọchịchị na atụmatụ ndị agha iji gbochie ọchịchị aka ike nke Francoist, ma na-emepụta ebumnuche nkewa maka nguzobe obodo Basque.

Mgbe ole El Caudillo—Franco — nwụrụ na 1975, na Spen gbanwere ọchịchị onye kwuo uche ya, ọ gaara egosi na njedebe ETA kwụsị. Otú ọ dị, ETA gara n'ihu ma na-ebuso ndị uwe ojii Spain na ndị agha Spen agha, ma mesịakwa ndị uwe ojii Basque. Echiche ndọrọ ndọrọ ọchịchị ya ghọrọ Marxist na ndọrọ ndọrọ ọchịchị aka ekpe, na-akwado gburugburu ebe obibi, feminism, na ikike ndị ọrụ, ọ bụ ezie na ime ihe ike ya weghaara ọnọdụ ndị ahụ na-adịghị mkpa. Mgbakọ ndọrọ ndọrọ ọchịchị bụ́ isi ya ghọrọ ndị megidere mkpọrọ na imekpa ndị òtù ya na ndị òtù ndọrọ ndọrọ ọchịchị ya ike. Site na 2009 ntuli aka nke Basques gosiri nkwado naanị otu pasent erughị eru maka ETA yana ngụkọta mmegide 64.

Mgbe m duziri ọrụ gbasara agbụrụ na mba Spanish-Basque (1996-1997), ETA agbanweela ụzọ agha e ji gbuo ndị ndọrọ ndọrọ ọchịchị ọ bụghị nanị ndị agha nche. Site na 1997, mgbe ọ bụ nwata ETA tọọrọ onye isi obodo PP, Miguel Ángel Blanco ma mechaa gbuo ya, o kpatara nnukwu ngagharị iwe na ọgba aghara megide “Basque Homeland and Freedom” na Spen niile na ọtụtụ nde mmadụ na-eme ngagharị iwe maka udo. N’ezie, ọtụtụ ndị kweere na oge eruola ka gọọmenti Spen kwadoo ihe ndị ruuru ndị na-eyi ọha egwu na-eme n’ihu ọha na inye ezinụlọ ndị ihe metụtara ego nkwado na ọbụna kwụọ ndị nche nche maka ndị ndọrọ ndọrọ ọchịchị na-eyi egwu.

O doro anya mgbe ahụ, ụbọchị ETA gbagoro. Ọtụtụ ndị Spen hụrụ ETA na radical Basque-ekpe dị ka ndị omempụ ọ bụghị dị ka ndị na-eme mgbanwe ndị Basque-ekpe weere onwe ha dị ka. Ọbụna onye ndu Zapatista EZLN Mexico, Subcomandante Marcos, jụrụ ebumnuche na nzere Marxist nke ETA tụnyere ndị India dara ogbenye na Chiapas, Mexico.

Na 2010 na Oslo, Norway, mgbe m na-arụ ọrụ maka Peace Research Institute Oslo (PRIO), dị ka onye nchọpụta Senior, enwere m ohere maka mkparịta ụka na ụfọdụ n'ime ndị ahụ. Batasunanduzi banyere ụzọ enwere ike ịga n'ihu na usoro udo. Ọrụ m dị obere ma e jiri ya tụnyere ndị ọzọ dị ka onye ọka iwu South Africa na onye na-akwado udo, Brian Currin - onye na-ahụ maka imepụta South African Truth and Reconciliation Commission - yana ndị ọzọ ama ama dịka onye isi Irish Sinn Féin, Gerry Adams na Martin McGuinness. , nakwa Nobel Laureates dị ka Bishọp Desmond Tutu na John Hume, n'etiti ndị isi udo.

Na Maachị, 2010, abụ m otu n'ime ndị debanyere aha nke ihe a bịara mara dị ka “Nkwupụta nke Brussells”, gụpụtara n'ụlọ omeiwu European Union (EU).: Anyị, ndị debanyere aha, na-anabata ma na-aja ndị tụrụ aro nzọụkwụ na ọhụrụ ọha nkwa nke Basque Pro-independence (AbertzaleN'aka ekpe) gaa "naanị ndọrọ ndọrọ ọchịchị na onye kwuo uche ya" pụtara na "enweghị oke ime ihe ike" iji nweta ebumnobi ndọrọ ndọrọ ọchịchị ya. N'ịbụ nke e mezuru nke ọma, nkwa a nwere ike ịbụ nnukwu nzọụkwụ n'ịkwụsị esemokwu ikpeazụ fọdụrụ na Europe. Anyị na-achọpụta atụmanya na ọnwa ndị na-abịanụ nwere ike igosi ọnọdụ ebe ntinye aka maka ụzọ udo, ọchịchị onye kwuo uche na nke na-adịghị eme ihe na-aghọ eziokwu na-apụghị ịgbagha agbagha. Iji mezuo nke ahụ, anyị na-arịọ ETA ka ọ kwado nkwa a site n'ịkpọsa nkwụsị ọkụ na-adịgide adịgide, kwadoro nke ọma. Nkwupụta dị otú ahụ nke gọọmentị [Spanish] zara nke ọma ga-ekwe ka mbọ ndọrọ ndọrọ ọchịchị na ọchịchị onye kwuo uche ya na-aga n'ihu, a ga-edozi esemokwu na udo na-adịgide adịgide.

Ọ bụ nkwupụta nnabata maka nkwenye zuru oke maka udo - udo sitere na afọ nke esemokwu Basque na udo maka ndị Spen niile.

Ugbu a, afọ asatọ site na nkwupụta ọkwa ETA nke nkwụsị ọkụ na-adịgide adịgide, m na-atụgharị uche n'ihe njide Josu Ternera pụtara yana ihe ọzọ enwere ike ime maka usoro udo nke Basque. Ọ bụ ihe na-enye obi ụtọ na ọ bụ Ternera bụ onye kwupụtara nkwupụta mgbaghara gọọmentị n'aha ETA nye ezinụlọ ndị ihe metụtara.

N'okwu nke aka ha, ETA kwupụtara na 2018: "Anyị maara na anyị kpatara ọtụtụ ihe mgbu n'ime ogologo oge a na-alụ ọgụ, gụnyere mmebi nke a na-apụghị imeziwanye ... Anyị chọrọ igosi nkwanye ùgwù anyị maka ndị ETA gburu ma ọ bụ merụọ ahụ na ndị agha ahụ metụtara. . Anyị wutere n'ezie.” Ndị a bụ okwu dị ịrịba ama sitere n'aka ndị na-agbabu hel na-enweta nnwere onwe Basque n'agbanyeghị ụgwọ ọ bụla-gụnyere njikere ịnwụ na igbu maka ndọrọ ndọrọ ọchịchị.

O di nwute, nke Njikọ nke Ndị Iyi ọha egwu tara (Asscociación de Víctimas del Terrorismo, AVT), na ndị otu ndị ọzọ metụtara (el Colectivo de Víctimas del Terrorismo, COVITE, nke Fundación Miguel Ángel Blancoy la Asscociación de Cuerpos na Fuerzas de Seguridad del EstadoVíctimas del Terrorismo), jụrụ mgbaghara ahụ dịka ịgọnarị ETA maka ezigbo ọrụ ya maka iji ime ihe ike.

Dị ka NYU Fellow Teresa Whitfield na-akọwa n'ime akwụkwọ 2014 ọ nabatara nke ọma, Egwuregwu ngwụcha maka ETA:

Mgbagha nke Spanish nwere ike ịkwado 'ụkpụrụ' Spanish, mana ọ na-enye aka hụ na obodo Basque ga-anọgide na-enwe mmetụta miri emi ma na-emegide Spain na Madrid. N'ime ọtụtụ afọ, ETA ebutewo nhụjuanya dị ukwuu n'ahụ ndị ọ metụtara ma mebie obodo Basque na Spain. A nabatara n'otu n'otu na njedebe nke ọrụ agha ya, ọ ga-abụkwa mbibi ya. Udo abaghị uru ọ bụla, ma ọ dịghị abịa n'efu.

ETA kwuputara n'ezie mgbasa ya otu afọ gara aga.

N'agbanyeghị nke ahụ, enwere ọnyá miri emi iji gwọọ esemokwu Basque.

Na 1960, gburugburu oge ETA malitere dị ka otu ndọrọ ndọrọ ọchịchị, Dr. Martin Luther King, Jr. dere ụfọdụ n'ime okwu nke ya gbasara "ahụhụ onwe onye" na obere edemede ya. "Nhụjuanya na Okwukwe."Ọ hụrụ:

Ọnwụnwa ndị m na-enwe akụzikwara m uru nhụjuanya na-enweghị isi bara. Nhụjuanya nke Asmy rịgoro n'oge na-adịghị anya, achọpụtara m na e nwere ụzọ abụọ m nwere ike isi meghachi omume n'ọnọdụ m: ma ọ bụ iji iwe meghachi omume ma ọ bụ chọọ ime ka nhụjuanya ahụ ghọọ ike okike. Ekpebiri m ịgbaso usoro nke ikpeazụ. N'ịghọta mkpa nhụjuanya, agbalịrị m ime ka ọ bụrụ omume ọma. Ọ bụrụ naanị iji zọpụta onwe m site n'obi ilu, agbalịrị m ịhụ nhụjuanya nke onwe m dị ka ohere iji gbanwee onwe m ma gwọọ ndị na-etinye aka na ọnọdụ ọjọọ nke na-enweta ugbu a. Ebiwo m afọ ole na ole gara aga na nkwenye siri ike na nhụjuanya a na-akwụghị ụgwọ bụ ihe mgbapụta.

Ka enwere ọgwụgwọ na mgbapụta site na esemokwu Basque.

P. Linstroth, Ph.D., nke sitere n'aka PeaceVoice, bụbu Ọkammụta Fulbright. Ọ bụ onye edemede nke Marching Against Gender Practice: Political Imaginings in the Basqueland (2015).

---