Nakamura Tetsu, onye dibia Japan, rụrụ ọrụ na Afghanistan na Pakistan afọ iri abụọ dị ka onye isi nke Peshawar Medical Association, NGO nke o hibere. PMA na mgbakwunye na inye nlekọta ahụike, na-egwukwa olulu mmiri iji nye mmiri maka ndị obodo Afghanistan nwere ụkọ mmiri ozuzo. Na mgbakwunye na ụlọ ọgwụ bụ isi na Peshawar, obodo Pakistan dị na ókèala Afghanistan, enwere ụlọ ọgwụ atọ na Afghanistan na abụọ na Northern Pakistan.

N'August 2002, Dr. Nakamura bụ onye nnata nke First Okinawa Peace Prize. Ego nrite a kwadoro iwu ụlọ ọgwụ udo nke Okinawa na Dara-e Pech, Afghanistan. Ntụgharị okwu ya na emume ihe nrite dị na
http://www.zmag.org/content/showarticle.cfm?SectionID=44&ItemID=2377

Dr. Nakamura bụ onye dere akwụkwọ A Dọkịta Drilling Wells, na-akọwa ọgụ a na-alụ kemgbe afọ iji guzogide oké ọkọchị nke bibiri Afghanistan na 2000-2001. Ntụgharị asụsụ Bekee dị na http://www.hatemi.jp/japanese/jDDW.html

Edere isiokwu a Oge Okinawa na Jenụwarị 26, 2003.

                                ***

Ndụ mgbe ụfọdụ na-enwe mgbanwe dị egwu. N'oge ahụ kpọmkwem Oge Okinawa gwara m ka m dee edemede a, enwetara m akwụkwọ ozi site n'aka onye bụbu onye ọrịa n'ụlọ ọgwụ mgbe ọ nwesịrị ọrịa strok. O degaara m akwụkwọ ozi ekele maka nlekọta ahụ́ ike m nyere ya mgbe ahụ. Nwa afọ Okinawa na onye lanarịrị Himeyuri (Lily) Corps[1], nwanyị ahụ gbakwunyekwara ụfọdụ echiche onwe ya n'ụdị dị jụụ.
O dere, sị: “N’ụwa a, bụ́ ebe ihe ndị dị ndụ na-agagharị, anyị na-ahụ otu ihe omume jọgburu onwe ya. M na-atụ egwu karịa agha ọ bụla ọzọ nwere ike ịkpalite ndị na-amaghị ihe ọ bụla banyere agha. . . . Omenala Yamato apụọla, ya na mkpụrụ obi, mmụọ na nganga nke ndị Japan. Enwere m ọmịiko nke ukwuu maka ndị nna nna anyị, bụ́ ndị gbasiri mbọ ike n’iwu obodo nke ubi osikapa juru.”

N'ihe dị ka oge m nwetara akwụkwọ ozi ya, ndị mgbasa ozi Japan na-agbasi mbọ ike maka ntọọrọ steeti North Korea tọọrọ ụmụ amaala Japan n'afọ 1970 na mgbe e mesịrị. Otu ụbọchị mgbe m gara Tokyo, anụrụ m onye tagzi ka ọ na-ekwu, “Ee, ọ dị ka agha (ya na North Korea).” Ọnọdụ gburugburu Japan dị otú ahụ nke na ọ bụrụ na mmadụ nwaa ịkọwapụta na afọ iri isii na iri asaa gara aga, ndị agha Japan anyị ji ike kpọga puku kwuru iri puku ndị Korea na Japan, na-abụkarị maka ọrụ mmanye, mmadụ nwere ike ịnwụ.

N'ọnọdụ dị otú a, akwụkwọ ozi sitere n'aka onye bụbu onye ọrịa m nyere ohere ka m nọrọ obere oge.

Kpọmkwem otu afọ tupu mgbe ahụ, ogbunigwe nke Afghanistan na nrụghachi ya bụ mkparịta ụka na Japan. Ọ dabara nke ọma ma ọ bụ n’ụzọ dị mwute, n’oge ahụ, mụ na ndị òtù Peshawar Society ndị ọzọ nọ na-aga gburugburu mba ahụ ikwu banyere ọrụ anyị. Ahụmahụ ahụ nyeere anyị aka ịmalite mmekọrịta miri emi na Okinawa.

Na Jenụwarị 2002, a kpọrọ m òkù ịbịa Okinawa ikwu banyere ọnọdụ obodo na Peshawar na gburugburu ya. Ka m na-ekwu okwu, ọ tụrụ m n’anya ịhụ na nlebara anya nke ndị na-ege ntị kpalitere masịrị m. Ọzọkwa, anyị bụ ndị mbụ nwetara ihe nrite Udo Okinawa ka e mesịrị n'oge okpomọkụ ahụ, ihe omume nke mere ka m nwee mmetụta pụrụ iche.

Otu n’ime nwanne nna m nwụrụ n’agha Okinawa. Nne nne m, nwere anya na-adịghị mma oge ọ bụla ọ gwara anyị "ọ dịghị ihe na-egbu mgbu n'ụwa a karịa ịnwụnahụrụ." Mmetụta iru uju maka ndị a hụrụ n'anya bụ otu ihe ahụ na Afghanistan. Ọtụtụ ụmụaka Afghanistan egbuola site na ogbunigwe ikuku, gụnyere bọmbụ ụyọkọ, nke ndị agha America tụbara. N'ọgbaaghara nke agha, a na-ebubata nri, nke butere agụụ na ọnwụ.

Mgbe m letara Okinawa mgbe m hụrụ ihe omume ndị a jọgburu onwe ya, ọ tụrụ m n'anya nke ukwuu na ụgbọ elu ndị agha America na-esi na ọdụ ụgbọ elu dị na Okinawa, ndị ndị mmadụ tara ahụhụ n'agha, iji efe bọmbụ na Afghanistan.

Ụlọ ọrụ ụlọ ọgwụ bụ isi nke nzukọ m na-arụ ọrụ dị na Peshawar, obodo dị na ókèala Pakistan na nso ókè ya na Afghanistan. Peshawar, obodo ókèala ebe isi ụlọ ọgwụ anyị dị, yana Okinawa, ejikọtaghị ọnụ site na echiche nkịtị nke "udo". N'ịbụ nke dị na ókèala Pakistan, Peshawar bụ obodo zuru ụwa ọnụ na Central Asia, ebe, site n'oge ochie, omenala Eastern na Western jikọtara ọnụ, na-enye ya aha "ụzọ ndị mmadụ."

Ọbụghị naanị nke ahụ, maka ọrụ ya dị ka “ọta maka oke ala,” Peshawar yiri Okinawa n'ụzọ ụfọdụ. Gọọmenti mba ahụ na-enye ndị agha US ebe ndị agha iji "kwado agha na iyi ọha egwu," ma nata nkwado na mgbanwe. Nke a bụ n'ihi na ọ gwụla ma ha mere ya, obodo ga-ada. Ekwesịrị ime ka otu akụkụ nkekọrịtara pụta ìhè: dị ka Peshawar, nke na-echebe ọtụtụ Pakistan, ọrụ Okinawa na-echebe ala ndị Japan pụọ na mwakpo ndị mba ọzọ. Nke ahụ bụ, gọọmentị etiti nke Japan na Pakistan, n'okpuru nkwekọrịta sitere na "mmekọrịta ha na agha na iyi ọha egwu," enyela ndị agha US ikike ịrụ ọrụ ntọala na Peshawar na Okinawa. Na nloghachi, US ekwenyela ịnye enyemaka akụ na ụba.

Otú ọ dị, ijere ụfọdụ ndị ozi dị ka ọta enweghị ike idi ya. N'oge mgbụsị akwụkwọ 2002, ndị mpako bi na Northwest Frontier (NF) Province nke Pakistan, ebe Peshawar bụ isi obodo, nyere olu ike megide America na nkwado nnwere onwe. Gọọmenti mpaghara NF akatọọla ndị agha America n'ihu ọha ma kwupụta na ha achọghị imekọ ihe ọnụ na omume mgbochi egwu. N'akụkụ ókèala ya na Afghanistan, e nwere ihe omume nke ndị agha NF, ndị e chere na ha bụ ndị enyi US, gbara ndị agha America mgba égbè. Mgbawa nke iro a sitere na njikọ dị n'okpuru ala na Afghanistan, ma na-emepụta akara na-agbakasị obi.

Ka ọ dị ugbu a, Okinawa na-eje ozi dị ka ọdụ ndị agha US kachasị na Eshia. Maka icheta ọrụ a, Okinawa, maka mma ma ọ bụ njọ, enwetala echiche dị iche na ala ndị Japan. N’ozi ikpeazụ ya na June 1945, obere oge tupu o gbuo onwe ya, Rear Admiral Ota Minoru dere okwu ndị a, sị: “Otú a ka e si lụọ ndị Okinawan agha. Ana m arịọsi arịrịọ ike ka e nye ụmụ amaala mpaghara a nlebara anya pụrụ iche ruo ọgbọ ndị na-abịa.” E nyere “nchebara pụrụ iche” n'ezie, ma ọ pụtara ịnọgide na-abụ ọta maka ala ndị dị n'ala.

N'uche nke m, ndị Japan ole na ole bi n'ime ala na-aghọta na ma ọganihu akụ na ụba na udo akwadowo site na ịzụ ahịa agha pụrụ iche nke jiri Okinawa mee ihe dị ka ihe mgbakwasị ụkwụ maka ndị agha US. Mụ onwe m sokwa ná ndị ọzọ na-amataghị ọnụ ahịa ahụ. Ma ugbu a enwere m mmetụta nke ịrara onwe m nye, ka m na-enweta, na mgbakwunye na Peshawar, echiche siri ike nke azụ azụ Okinawa.
"Okinawa" nye m na-anọchite anya olile anya maka iweghachite ụkpụrụ dị mkpa nke ala ala tụfuru. Ọ bụkwa ihe ahụ n'onwe ya, ebe ihe nzuzu na-aga n'ihu na-adị ọbụna ka ọ bụ ihe efu.

[1] Himeyuri (Lily) Corps nwere ọtụtụ narị ụmụ akwụkwọ sekọndrị ụmụ nwanyị na ndị nkuzi sitere na ụlọ akwụkwọ a ma ama bụ ndị e depụtara na mbido 1945 ijere ndị agha Japan ozi dị ka ndị nọọsụ n'oge Agha Okinawa. Ọtụtụ ndị nwụrụ n'agha ma ọ bụ gbuo onwe ha site n'iwu ndị agha Japan mgbe ndị agha US gbara ọgba ahụ ha na-arụ ọrụ ma na-ezo na ya. Agha banyere otu esi echeta ha- dị ka ndị agha Japan obi tara mmiri na ndị na-enweghị isi ma ọ bụ dị ka ndị dike nwụrụ n'ihi okwukwe na-achụ onwe ha n'àjà maka mba ahụ-na-aga n'ihu n'atụghị egwu.

Ntụgharị asụsụ nke John McGlynn

---