Ihe na-enweghị ike ma ọ bụghị tie anya na nnupụisi na Tunisia na Egypt bụ conpicuous enweghị nke Muslim fundamentalism. N'ọdịnala ọchịchị onye kwuo uche ya kasị mma, ndị mmadụ nupụrụ nnọọ isi megide ọchịchị mmegbu, nrụrụ aka na ịda ogbenye ya, ma chọọ nnwere onwe na olileanya akụ̀ na ụba. The cynical amamihe nke ọdịda anyanwụ liberals, dị ka nke, na Arab mba, ezi onye kwuo uche uche na-ejedebeghị na warara liberal elites ebe kasị ukwuu nwere ike na-achịkọta naanị site okpukpe fundamentalism ma ọ bụ ịhụ mba n'anya, egosiwo na-ezighị ezi. Ajụjụ buru ibu bụ gịnị ga-eme na-esote? Kedu onye ga-apụta dị ka onye mmeri ndọrọ ndọrọ ọchịchị?

 

Mgbe ahọpụtara gọọmentị nwa oge ọhụrụ na Tunis, ọ wepụrụ ndị Islamist na ndị ọzọ na-akpa ike. Mmeghachi omume nke smug liberals bụ: mma, ha bụ ndị isi otu; oke nchikota nke abuo - mana ihe di nfe dika nke ahu? Ọ bụ ezie na mmegide ogologo oge abụghị kpọmkwem n'etiti ndị Alakụba na ndị ekpe? Ọbụna ma ọ bụrụ na ha jikọtara ọnụ na nwa oge megide ọchịchị ahụ, ozugbo ha bịarutere mmeri, ịdị n'otu ha na-ekewa, ha na-alụ ọgụ na-egbu egbu, na-enwekarị obi ọjọọ karịa megide ndị iro ibe ha.

 

Ọ bụ na anyị ahụghị ụdị ọgụ ahụ kpọmkwem mgbe ntuli aka ikpeazụ na Iran gasịrị? Kedu otu narị puku kwuru Ndị na-akwado Mousavi guzo maka bụ nrọ a ma ama nke kwadoro Khomeini mgbanwe: nnwere onwe na ikpe ziri ezi. Ọbụlagodi na nke a nrọ utopian, o mere ka mgbawa na-akpali akpali nke ndọrọ ndọrọ ọchịchị na mmekọrịta mmadụ na ibe ya, nnwale nhazi na arụmụka n'etiti ụmụ akwụkwọ na ndị nkịtị. Ezi mmeghe a nke weputara ike a na-anụbeghị maka mgbanwe mmekọrịta ọha na eze, oge nke ihe niile yiri ka ọ ga-ekwe omume, jiri nwayọọ nwayọọ kwụsị site na nchịkwa ọchịchị site n'aka ndị Islamist.

 

Ọbụlagodi n'ihe gbasara mmegharị nke ntọala doro anya, mmadụ kwesịrị ịkpachara anya ka ị ghara ịhapụ akụkụ mmekọrịta mmadụ. A na-egosi ndị Taliban mgbe niile dị ka ndị otu Islamist na-akwado ọchịchị ya na ụjọ. Agbanyeghị, mgbe, n'oge opupu ihe ubi nke 2009, ha weghaara ndagwurugwu Swat na Pakistan. New York Times kọrọ na ha mebere "nnupụisi klaasị nke na-erigbu nnukwu esemokwu dị n'etiti obere ìgwè ndị nwe ụlọ bara ọgaranya na ndị nwe ụlọ na-enweghị ala". Ọ bụrụ na, site na "iji ohere" nke ọnọdụ ndị ọrụ ugbo, ndị Taliban na-eke, n'okwu nke New York Times "mkpu maka ihe egwu dị na Pakistan, nke na-anọgide na-enweghị isi," ihe gbochiri ndị ọchịchị onye kwuo uche ya na Pakistan na US n'otu aka ahụ. "na-eji ohere" ọnọdụ a na-agbalị inyere ndị ọrụ ugbo na-enweghị ala aka? Ọ bụ na ndị agha feudal na Pakistan bụ ndị mmekọ sitere n'okike nke ọchịchị onye kwuo uche ya na-emesapụ aka?

 

Nkwubi okwu a na-apụghị izere ezere a ga-adọta bụ na ịrị elu nke Islamism radical bụ mgbe niile n'akụkụ nke ọzọ nke efu nke ndị nkịtị hapụrụ na mba ndị Alakụba. Mgbe a na-akọwa Afghanistan dị ka mba ndị Alakụba na-achị achị, onye ka na-echeta nke ahụ, afọ 40 gara aga, ọ bụ obodo nwere omenala ụwa siri ike, gụnyere otu ndị ọchịchị Kọmunist siri ike nke weghaara ọchịchị ebe ahụ n'adabereghị na Soviet Union? Ebee ka omenala ụwa a gara?

 

Ma ọ dị mkpa ịgụ ihe na-aga n'ihu na Tunisia na Egypt (na Yemen na ... ma eleghị anya, na-atụ anya, ọbụna Saudi Arabia) megide ndabere a. Ọ bụrụ na ọnọdụ ahụ emesịa kwụsie ike ka ọchịchị ochie wee dịrị ndụ mana site n'ịwa ahụ ịchọ mma na-emesapụ aka, nke a ga-ebute mgbagha mgbagha na-enweghị mgbagha. Ka isi ihe nketa liberal dịrị ndụ, ndị liberals chọrọ enyemaka ụmụnna nke ndị radical ekpe. Laghachi n'Ijipt, mmeghachi omume ihere na nke dị ize ndụ bụ nke Tony Blair dị ka a kọrọ na CNN: mgbanwe dị mkpa, ma ọ kwesịrị ịbụ mgbanwe kwụsiri ike. Mgbanwe kwụsiri ike na Egypt taa nwere ike ịpụta naanị nkwekọrịta na ndị agha Mubarak site n'ime ka okirikiri na-achị abawanye ntakịrị. Nke a bụ ya mere ikwu okwu banyere mgbanwe udo ugbu a bụ ihe rụrụ arụ: site n'ịgbasa ndị mmegide, Mubarak n'onwe ya mere ka nke a ghara ikwe omume. Mgbe Mubarak zipụrụ ndị agha megide ndị ngagharị iwe ahụ, nhọrọ ahụ bịara doo anya: ma ọ bụ mgbanwe ịchọ mma nke ihe na-agbanwe ka ihe niile wee dịrị otu, ma ọ bụ ezigbo ezumike.

 

Ebe a, mgbe ahụ, bụ oge nke eziokwu: onye enweghị ike ikwu, dị ka ọ dị na Algeria afọ iri gara aga, na ikwe ka n'ezie free ntuli aka hà na-ebuga ike na Muslim fundamentalists. Nchegbu ọzọ na-emesapụ aka bụ na enweghị ikike ndọrọ ndọrọ ọchịchị a haziri ahazi iji weghara ma ọ bụrụ na Mubarak ga-aga. N'ezie ọ dịghị; Mubarak lekọtara nke ahụ site n'ibelata mmegide niile na ihe ịchọ mma dị n'akụkụ, nke mere na nsonaazụ ya dị ka aha akwụkwọ akụkọ Agatha Christie a ma ama, ma mgbe ahụ ọ nweghị. Arụmụka maka Mubarak - ọ bụ ya ma ọ bụ ọgbaghara - bụ arụmụka megide ya.

 

Ihu abụọ nke ndị na-emesapụ aka n'ebe ọdịda anyanwụ na-adọrọ mmasị: ha kwadoro ọchịchị onye kwuo uche ya n'ihu ọha, ma ugbu a, mgbe ndị mmadụ na-enupụrụ ndị ọchịchị aka ike n'ihi nnwere onwe na ikpe ziri ezi nke ụwa, ọ bụghị n'aha okpukpe, ha niile nwere nchegbu miri emi. Gịnị kpatara nchegbu, gịnị kpatara na ị gaghị enwe ọṅụ na a na-enye nnwere onwe ohere? Taa, karịa mgbe ọ bụla, ụkpụrụ ochie nke Mao Zedong dị mkpa: "E nwere nnukwu ọgbaghara dị n'okpuru eluigwe - ọnọdụ ahụ dị mma."

 

Ebeezi Mubarak ga-aga? Ebe a, azịza doro anya: na Hague. Ọ bụrụ na e nwere onye ndú kwesịrị ịnọdụ ala, ọ bụ ya. 

---