[edemede a bụ akụkụ nke usoro ZNet Classics. Ugboro atọ n'izu, anyị ga-ebipụtaghachi akụkọ anyị chere na ọ dị mkpa na-enweghị oge. E bipụtara nke mbụ Nọvemba, 2005.]
Omume ọma, iwu mba ụwa, iwu US, na ọgụgụ isi na-enye ọtụtụ ihe gbara ọkpụrụkpụ mere a ga-eji mee ihe dị mma iji weta mpụ agha nke ọchịchị Bush kwụsị. Ma gịnị nwere ike ịbụ ihe ndị dị otú ahụ, ònye nwekwara ike ime ha?
Ọchịchị Bush enweghị ike ịdịru otu izu ma ọ bụrụ na ndị ọrụ gọọmentị na ndị nta akụkọ jụrụ idebe ihe nzuzo ya; ndị ikpe kwuru na ikike ya bụ iwu na-akwadoghị; ndị agha jụrụ ịlụ agha ya; ndị na-eto eto jụrụ idebanye aha na ndị agha ya; na mba ndị ọzọ jụrụ ịzụta nkekọ ego ha.
Dị ka ndị agha okpuru na-apụta na nzaghachi maka ọrụ ndị agha, otu nnukwu na ụdị dị iche iche-nke fọrọ nke nta ka ọ bụrụ na a na-amataghị ọbụna n'onwe ya-na-ebilite iji kwụsị mpụ agha nke ọchịchị Bush. A na-egosipụta ya na ndị ọka iwu na-ebute ebubo mpụ agha megide ndị isi na nchịkwa Bush; ndị ikpe na-ajụ nkwupụta na-akwadoghị n'usoro iwu onyeisi oche; ndị agha na ndị ọchịchị na-afụ ụfụ nke na-ekpughere ọha na eze ihe na-eme n'ezie na Iraq na Washington; ndị dọkịta na-ekpughe oke aka ahụike na mmetọ ndị mkpọrọ; ndị agha jụrụ ịlụ ọgụ na Iraq; ndị na-akwado ọjụjụ ha; na ọtụtụ ụmụ amaala mere mkpesa banyere omume ndị agha US na Iraq na gafere.
Nkwụsị mpụ agha US gụnyere usoro atọ na-akwado ibe ya. Nke mbụ, na-agba ndị mmadụ ume na US ka ha jụ mpụ agha nke ọchịchị Bush dị ka ihe megidere ụkpụrụ, nkwenkwe, na mmasị ha kachasị mma. Nke abụọ, ime ka ụlọ ọrụ ndị ahụ kpọnwụrụ akpọnwụ dị ugbu a na-agba ume nke e mere iji manye iwu na ọchịchị onye kwuo uche ya n'ọchịchị. Nke atọ, igbochi ụzọ e si eme mpụ agha. Usoro ndị a na-enye atụmatụ sara mbara yana ezigbo ihe ọ bụla nwere ike ime iji mee ka gọọmentị kwekọọ n'iwu obodo na nke mba ụwa.
Ọchịchị Bush na-etinye aka na agha mgbochi ma na-ekwusi ike na ọ nwere ikike ime ya na-enweghị nkwado UN ma ọ bụ iyi egwu ozugbo. Ndị ọha US, n'ụzọ dị iche, nwere nkwenye siri ike ma na-aga n'ihu na mba niile, gụnyere United States, nọ n'okpuru iwu mba ụwa. Ntuli aka nke 2004 nke Mahadum Maryland, dịka ọmụmaatụ, chọpụtara na "ọtụtụ ndị ọha na eze na ndị isi anaghị akwado steeti na-eme ihe n'otu n'otu iji gbochie steeti ndị ọzọ ịnweta ngwa agha nke mbibi, mana na-akwado ihe a ma ọ bụrụ na ọ nwere UN Security Council. nkwado. Ha abụọ jụkwara agha mgbochi otu, mana na-akwado ikike mba nwere ịga agha n'onwe ya ma ọ bụrụ na enwere ihe akaebe siri ike nke iyi egwu dị nso. " Ha na-etinye echiche a na amụma U.S. Dịka ọmụmaatụ, "Ọtụtụ ndị siri ike nke ọha na eze na ndị isi kwenyere na United States ga-achọ nkwado UN Security Council tupu ha ejiri ike agha mebie ikike nuklia North Korea."
Ọchịchị Bush na-ekwusi ike na onye isi ala dịka ọchịagha na onye isi nwere ikike ịwakpo mba ndị ọzọ na-enweghị nkwado Congress na-ata ndị mkpọrọ ahụhụ na-enweghị mmachi site n'ụlọ ikpe. Ndị mmadụ anaghị anabata mkpochapụ a nke Iwu na usoro iwu. Ma ọ bụ na ha anaghị anabata mbibi nke isi obodo nnwere onwe n'aha nke agha megide ụjọ; Ọchịchị ime obodo 372 agafeela mkpebi na-achọ ka Congress weta Iwu PATRIOT n'usoro iwu.
Ọgba aghara na ịdị n'otu nke ọchịchị Bush kewapụrụ United States na ndị mmadụ na mba ụwa. Ndị America kwenyere na ịnọpụ iche dị otú ahụ dị ize ndụ. N'otu ntuli aka, ihe karịrị ụzọ atọ n'ụzọ anọ nke ndị America kwuru na United States kwesịrị ime òkè ya iji dozie nsogbu mba ụwa ọnụ na mba ndị ọzọ. Ihe dị ka pasent 70 kwetara na nkuzi bụ isi nke Septemba 11 bụ na United States kwesịrị ịkwado mba ndị ọzọ iji lụso iyi ọha egwu ọgụ, na-emegide ime ihe n'onwe ya. N'adịghị ka ọchịchị Bush, ọtụtụ ụmụ amaala na-akwado ikere òkè na Ụlọikpe Criminal International, na-ewusi United Nations ike, na-enye ndị agha US aka na ọrụ nchekwa udo nke UN, na ịbanye n'akwụkwọ nkwekọrịta Land Mines Treaty. O doro anya na ọtụtụ ndị America ga-eche na ọ bụ ihe amamihe dị na ya maka obodo nwere pasent 5 nke ndị ụwa ịgbalị ịchịisi pasent 95 nke ọzọ na-enweghị nkwenye ha.
Iwu na ochichi onye kwuo uche ya na-agba ume
Usoro mgbazi ọzọ bụ ịkwụsị mkpọnwụ nke ụlọ ọrụ na-ahụ maka ịnọgide na-aza ajụjụ nke ndị isi gọọmentị. Nke ahụ pụtara na mbụ usoro iwu na ndọrọ ndọrọ ọchịchị. N'ebe ha dara, ọrụ na-adabakwa n'aka ụlọ ọrụ nke ọha mmadụ dị ka mgbasa ozi, ụlọ akwụkwọ mmuta, òtù ọrụ, na obodo okpukpe.
Usoro iwu: Usoro iwu na-arụ ọrụ nke ọma na-enyocha, na-ejide ma na-amachi ndị mebiri iwu. Ọtụtụ omume ndị ọchịchị Bush mere na ihu ha na-emebi ọ bụghị naanị mba ụwa, kamakwa iwu US. Mana ọchịchị Bush na-achịkwa ọtụtụ ụzọ nyocha na ikpe ma na-eji ikike nhazi ya kpuchie mpụ ya. Onye isi ala Bush ma ọ bụ ndị Republican bu ya ụzọ họpụtala ọtụtụ ndị ọka ikpe gọọmentị etiti.
Ka o sina dị, enwere mgba na-aga n'ihu n'ime usoro iwu megide mmebi iwu nke ọchịchị Bush na nkwuputa oke iwu na ikike onye isi ala. Mgba ahụ gụnyere ndị ọka iwu, ụlọikpe, na ndị ebubo ebubo "mpụ" nke nnupụisi obodo.
N'ọgụ megide ọchịchị ndị ọchịchị na mba ofesi, ụlọikpe na-ekerekarị òkè dị egwu n'iwepụ ịgbatị ikike ọchịchị n'ụzọ iwu na-akwadoghị. Ụlọikpe na-ekere ugbu a n'ibelata nkwuputa ikike ọchịchị na United States. Mkpebi nke Ụlọikpe Kasị Elu na ndị mkpọrọ Guantánamo nọ n'okpuru ikike nke ụlọ ikpe US tinyere ihe mgbochi mbụ dị ịrịba ama na nkwupụta ọchịchị Bush na onyeisi oche dị ka ọchịagha nwere ike ime ihe ọ bụla ọ họọrọ n'enweghị onye ọ bụla ga-aza ajụjụ. Na nzaghachi na mkpesa ACLU na ndị ọzọ wetara, ụlọ ikpe enyela iwu ka ewepụtara puku kwuru puku ibe akwụkwọ ndị gosipụtara na nke mbụ oke mmekpa ahụ na mmegbu ndị mkpọrọ na ọrụ dị mkpa nke ndị isi na ọkwa kachasị elu.
Ịkwado omume nke nnupụisi obodo na-enye ohere ọzọ iji nweta okwu nke mpụ agha n'ime ụlọ ikpe US. Omume ndị dị otú ahụ ekwesịghị ịbụ naanị ngagharị iwe nke onye ọ bụla, kama ọ nwere ike bụrụ ihe mgbakwasị ụkwụ nke nnukwu nguzogide na mmemme mmụta dị iche iche. Ọ bụghị naanị na ndị ọka iwu nwere ike ịnye enyemaka iwu, kamakwa ha nwere ike ịhazi ịkwado na ịkpọsa okwu ndị na-emegide ya.
Omume gbadoro ụkwụ na usoro iwu nwere ike imebi ikike ọchịchị Bush ime mpụ agha n'ụzọ abụọ. Mgbe ịga nke ọma n'ụlọ ikpe, ha nwere ike itinye oke na nnwere onwe ime ihe nke gọọmentị ma mee ka ọ kpughee ihe akaebe ọ nwara izochi. Ma ọ gara nke ọma ma ọ bụ na ha enweghị, ha na-enye ụgbọ ala iji gosipụta ihe àmà nke mpụ agha na arụmụka na a ghaghị ịza ndị na-eme ha ihe ọjọọ.
Ọ bụrụ na a na-eyi ike ya egwu, ọchịchị Bush nwere ike ịzaghachi nke ọma site n'iji njikwa ya nke usoro iwu na-ata ndị ga-agbalị ijide ya maka mpụ agha. Ma ụdị “jujitsu ndọrọ ndọrọ ọchịchị” na-enwekarị mgbagha omume ndị dị otú ahụ bụ́ nke omume mmegbu n’onwe ha na-aghọ ihe nnọchianya nke akwadoghị ọchịchị—dị ka ohi Nixon, waya tap, na “aghụghọ rụrụ arụ” ndị ọzọ megide ndị mmegide ghọrọ isi iyi nke ọdịda ya. . Enwere ike iji ike eme ihe n'ụzọ dị otú ahụ iji gosi ọha na eze na ebumnuche ọchịchị abụghị ichebe ndị US ma ọ bụ weta ọchịchị onye kwuo uche ya n'ụwa, kama iji chebe ndị omempụ agha site na ịza ajụjụ.
Usoro ndọrọ ndọrọ ọchịchị: Usoro ndọrọ ndọrọ ọchịchị United States etinyela aka na mpụ agha nke ọchịchị Bush. Ọ bụ ezie na ọtụtụ ndị omeiwu Democrats tozuru oke megide inye ikike agha na Iraq, ọtụtụ ndị ọzọ na ihe fọrọ nke nta ka ọ bụrụ ndị Republican niile kwadoro ya. Onye ndoro-ndoro ochichi onye isi ala John Kerry kpọrọ oku ka e nyekwuo ndi agha maka oru Iraq wee kwute okwu ojoo dika Abu Ghraib na Guantánamo. Mkpesa ọgbakọ omebe iwu na Abu Ghraib na mpụ agha ndị ọzọ doro anya abụrụla ihe na-adịghị mma nke nwere akụkụ nke mkpuchi ahụ.
Mkpesa nkwenye ahụ na Alberto Gonzales mere mgbalị siri ike ruo ugbu a ịmalite ijide ọchịchị Bush na Congress maka mpụ ya. Mmegide Democratic karịrị nnọọ ihe a tụrụ anya ya n'ihi na, dị ka Senator Russ Feingold si kwuo ya, "Ọ jụrụ nnọọ ikwu n'enweghị mgbagha na onyeisi oche anọghị n'elu iwu." Ndị omebe iwu Democratic iri atọ na ise mere ntuli aka megide nkwenye Gonzales.
Mkpebi nke Gonzales kpughere mpụta nke otu mba ọhụrụ megidere mmebi iwu Bush nke iwu mba ụwa na iwu. Ọ gụnyere: nnukwu iwu na òtù ndị ruuru mmadụ; ndị ndú okpukpe; na ndị ọchịagha ezumike nka, admiral, na ndị nnọchi anya mba ụwa. Njikọ a yiri ka ọ ga-abụ isi ụzọ maka mbọ n'ọdịnihu iji jide ọchịchị Bush maka mpụ agha na ndọrọ ndọrọ ọchịchị. Ọtụtụ ndị akpọọlarị oku maka nlegharị anya ọgbakọ ọgbakọ na nyocha onwe ha nke mmetọ ndị mkpọrọ site n'aka onye ọkaiwu pụrụiche ma ọ bụ kọmitii nọọrọ onwe ya.
Ebe ndị isi ndọrọ ndọrọ ọchịchị na-anọpụ iche n'ụkpụrụ na ọdịmma nke ndị ha na-anọchite anya ha, ha na-adị mfe. "Enwere ike ịlele nkwụsi ike nke ime nke ọchịchị site n'ogo dị n'etiti ọnụ ọgụgụ na ike nke ndị ọrụ ọha na eze na-achịkwa ma ọ bụ na-emekọrịta ihe, na okwu, na-anọchi anya, na ọnụ ọgụgụ na ike nke ndị ọrụ ọha na eze na ọ na-adịghị anọchi anya ma nwee. megide ya.” Lyndon Johnson, mgbe mmeri ntuli aka onye isi ala kachasị na akụkọ ntolite, wepụrụ na mkpọsa maka ntuli aka ọzọ. Ihe kpatara ya? O duruwo Amerịka banye n’agha jọgburu onwe ya nke ndị mmadụ jụrụ ajụ. Richard Nixon meriri onye ochichi udo George McGovern. N'ime ọnwa ole na ole ọ gbara arụkwaghịm n'ọfịs na ihere. Ihe kpatara ya? O tinyere aka n'ọtụtụ mpụ nke megidere ụkpụrụ na ụkpụrụ ndị bụ isi nke ndị mmadụ, karịsịa na-emebi iwu na iwu. Ọ bụrụ na a na-ahụta ọchịchị Bush ka ọ na-achụso agha iwu na-akwadoghị na nke na-adịghị amasị ya site n'ụzọ ndị omempụ, bọmbụ niile dị na Pentagon's arsenal agaghị ezuru iji chebe ike ya.
Obodo Obodo: Ebe ụlọ ọrụ iwu na ndọrọ ndọrọ ọchịchị na-adaghị ịchịkwa mpụ gọọmentị, òtù ọha mmadụ na-enyekarị usoro nchebe ọzọ maka ọchịchị onye kwuo uche ya na iwu iwu. Mgbasa ozi, ụlọ akwụkwọ mmuta, òtù ndị ọrụ na okpukperechi nwere ike ịbụ ebe dị mkpa maka ime ihe.
Site na 9/11 site na mbuso agha nke Iraq, ndị mgbasa ozi US hapụrụ ọrụ ha nke ịjụ ajụjụ dị oke mkpa na nyochaa ụgha na ụgha ndị gọọmentị. Ebe ọ bụ na ndị Iraq na-arụ ọrụ, Otú ọ dị, mgbasa ozi ekerewo isi ihe, ọ bụ ezie na ha ka na-adịghị mma, ọrụ na-ekpughe mpụ agha US.
Ụlọ akwụkwọ mahadum abụrụla ebe ndị isi na-ewebata ndị ọrụ nchịkwa nke Bush na maka arụmụka na-akwado mpụ ha. Ma ndị ọkà mmụta ewepụtakwala ụfọdụ n’ime ihe ịma aka ndị ahụ n’arụmụka ndị ahụ. Ndị ọkachamara n'iwu dịka Harold Koh, Dean nke Ụlọ Akwụkwọ Iwu Yale, emebiwo echiche iwu nke Alberto Gonzales na ndị ọzọ wepụtara. Ndị ọkà mmụta ihe ochie dị ka MacGuire Gibson nke Mahadum Chicago dọrọ aka ná ntị megide ma katọọ mbibi nke akụ nke mmepeanya mbụ na Iraq. Ndị ọkachamara n'ịgwọ ahụike ekpughere ọnwụ na ọrịa nke ọrụ US na Iraq na-agbasa.
AFL-CIO jụrụ ịkwado agha Iraq otú o si mee agha Vietnam, ma ọ kwụsịkwara imegide ya. Otú ọ dị, otu ndị ọrụ US na-arụsi ọrụ ike megide agha ahụ achịkọtala ọtụtụ ndị ọrụ na ọtụtụ ndị ọrụ ahia ahia na faịlụ megide agha Iraq.
Ọtụtụ ụka na parish na-emegide ọgụ US na Iraq. Mgbe mwakpo ahụ gasịrị, ọrụ ha belatara. Mmalite nke afọ 2005 ka a malitere ụdị ọhụrụ mmegide okpukpe, dị ka ntọlite otu ndị ụkọchukwu na ndị Laity Concerned About Iraq.
Mpaghara ndị a niile na-enye ebe agụmakwụkwọ maka mpụ agha nke ọchịchị Bush na maka ịhazi iguzogide ha.
Na-egbochi Mpụ Agha
Usoro mgbazi nke atọ bụ iguzogide ikike ezighi ezi nke ndị omempụ agha. Ike ọchịchị Bush nwere ime mpụ agha na-adabere n'inwe ndị agha, ndị ọrụ ebere, ndị ọrụ ọgụgụ isi, ndị ọrụ gọọmentị, na ndị ọzọ ga-erube isi n'iwu. Ọ dabere n'inwe ọnụ ọgụgụ ndị na-azụ ahịa na-agaghị egbochi omume ha.
Dị ka anyị hụrụ n'afọ gara aga ma ọ bụ karịa, nguzogide ndị agha na ịjụ ịdebanye aha na-eto eto. Otú ahụ ka ọ dịkwa ịjụ ịdebanye aha-na-enyere aka site n'ịkwụghachi ụgwọ ọrụ. Otú ahụ ka ọ dịkwa mkpughe nke mpụ agha na mkpuchi nke ndị agha na ndị nkịtị na-afụ ụfụ. A na-akwado ndị a niile site na enweghị mmasị ọha na eze na agha Iraq na amụma Bush ndị ọzọ.
Ndị agha na ezinụlọ ha nwere ọnọdụ pụrụ iche n'akụkọ ifo ndị e ji mee ka ọnụ mechie mmegide nke agha. Ndị na-akwado agha na-egosipụtakarị ajụjụ gbasara amụma gọọmentị dị ka mmebi nke ọrụ ha na ịchụ àjà ha. Ma mgbe ndị agha na ezinụlọ ha malitere ịjụ ụkpụrụ omume na izi ezi nke agha, a na-eyi ogidi nkwado a egwu.
Ọjụjụ ịlụ ọgụ na-emekwa ka ndị agha kacha elu na ndị na-eme iwu na-eche na ndị agha nwere ike ịghọ "ike gbajiri agbaji" jupụtara na ndị agha dara mbà n'obi, na-efunahụ ùgwù, na-eche echiche ọha na eze na-ezighị ezi, na nlelị sitere na mba ọzọ.
Ọ bụrụ na ọchịchị Bush enweghị ike ibuli ndị agha ọ chọrọ maka ọrụ ya zuru ụwa ọnụ, a ga-amanye ma ọ bụrụ na ọ hapụ ọrụ ndị ahụ ma ọ bụ tụgharịa na ndenye aha-ọzọ nke mmetụta ndọrọ ndọrọ ọchịchị nchịkwa ga-ama jijiji ọbụna tụlee.
Ọ bụghị onye ọ bụla nọ n'ọnọdụ ịjụ ịlụ ọgụ. Iwu US na-eme ka ọ bụrụ mpụ ime "enyemaka, ndụmọdụ, ma ọ bụ abet" idepụta nguzogide, ịgbahapụ, ma ọ bụ ịjụ iwu agha. Ma ọnụ ọgụgụ na-arị elu nke ndị mmadụ na-akwado megide agha mpụ na mpụ agha metụtara ya site n'imebi iwu ndị ahụ n'ihu ọha.
Ọ bụrụ na mmegide ọha na eze sara mbara, mweghachi nke ụlọ ọrụ nke onye kwuo uche onye kwuo uche ya, na uto nke ndị agha na nguzogide ndị nkịtị ezughị iji kwụsị mpụ agha nke ọchịchị Bush, ha nwere ike ịtọ ntọala maka iji nnukwu ọrụ maka nzube ahụ. . N'ime ngwụsị 1960s, ndị na-emegide Agha Vietnam haziri ihe omume na-eme ugboro ugboro nke a na-akpọ Moratorium. Otu ugboro n'ọnwa ndị mmadụ na mba ahụ na-eme ngagharị iwe n'ụzọ ọ bụla ha chere na ọ dị mma—site n'imechi ụlọ akwụkwọ na ebe ọrụ ruo n'ịme nzukọ ọmụmụ ihe, ọrụ okpukperechi, ngagharị iwe na ngagharị iwe. Ka ọ na-erule Ọktoba 1969, ihe dị ka nde ndị America abụọ na-ekere òkè.
Ntugharị ọchịchị onye kwuo uche ya na mba ndị ọzọ na-emekarị ngagharị iwe yiri nke ahụ site n'oge ruo n'oge—ọbụlagodi ma ọ bụrụ na ọ nọ n'ebe a na-emegbu mmadụ ebe ndị mmadụ na-enweghị ike ime ihe karịrị iti ite na windo ha. N'ikpeazụ, a ga-enwe, na nkebi okwu Gandhi, "nkwekọrịta nke ike" n'etiti ndị United States na ndị na-ekwu na ha nwere ikike imebi ma iwu US na iwu mba ụwa.
Ọ gaghị ekwe omume ịkọwapụta ọnọdụ dị mma maka ịkwụsị mpụ agha nke ọchịchị Bush na iweta ndị na-akpata ikpe ziri ezi. Agbụ ga-agbaji na njikọ ya na-esighị ike, mana ọ naghị ekwe omume ịmata njikọ nke kachasị ike ruo mgbe etinyere nrụgide ahụ. Ọ dị mkpa usoro nkwenye iji mee ka nrụgide ahụ dịkwuo elu ruo mgbe a kwụsịrị mpụ agha ndị a. Omume dị otú ahụ nwere ike inye mmalite maka iweta ndị isi nke steeti niile, ma ndị na-adịghị ike ma ọ bụ ndị siri ike, n'okpuru iwu nke iwu.
Ekepụtara site N'aha ochichi onye kwuo uche: Mpụ agha America na Iraq na gafere ndị Jeremy Brecher, Jill Cutler na Brendan Smith deziri (Metropolitan/ Holt 2005).
