Գազայի վերջին պատիժը կարող է թվալ մեկ այլ ծանոթ դավադրություն՝ նվաստացնելու գոտին՝ ի գոհունակություն Իսրայելի, Մահմուդ Աբասի պաղեստինյան ինքնավարության և զինվորականների կողմից վերահսկվող Եգիպտոսի կառավարությանը: Բայց շատ ավելի սարսափելի բան է պատրաստվում:
Այս անգամ Գազայի կոլեկտիվ պատիժը հասնում է չմշակված կոյուղաջրերի տեսքով, որը հեղեղում է 360 կմ2 (139 քառակուսի մղոն) և 1.8 միլիոն բնակիչ ունեցող աղքատ և էներգիայով խեղդված տարածաշրջանի բազմաթիվ թաղամասեր: Նույնիսկ վերջին ճգնաժամից առաջ, որն առաջացել էր էլեկտրաէներգիայի և դիզվառելիքի խիստ պակասից, որը սովորաբար մաքսանենգ ճանապարհով տեղափոխվում է Եգիպտոսով, Գազան աստիճանաբար անբնակելի դարձավ: Անցյալ տարի ՄԱԿ-ի համապարփակ զեկույցում ասվում էր, որ եթե հրատապ քայլեր չձեռնարկվեն, Գազայի հատվածը մինչև 2020 թվականը «անբնակելի» կդառնա: 2012 թվականի օգոստոսին զեկույցի հրապարակումից հետո իրավիճակը շատ ավելի վատթարացել է:
Տարիների ընթացքում, հատկապես Իսրայելի կողմից 2007 թվականին Գազայի պաշարումը խստացնելուց հետո, աշխարհը ընտելացել է երկու իրականության. պաշարում, շրջափակում և պատերազմ։
Երկու տխրահռչակ պատերազմները ցույց են տալիս այս գաղափարը. առաջինը Իսրայելի 22-օրյա պատերազմն է 2008-9 թթ. (սպանելով ավելի քան 1,400 պաղեստինցիների և վիրավորելով ավելի քան 5,500-ից ավելի) և երկրորդը 2012 թվականի նոյեմբերի վերջին պատերազմն է. և վեց իսրայելցի։ Երկրորդ պատերազմում Եգիպտոսի առաջին դեմոկրատական ճանապարհով ընտրված նախագահ Մուհամեդ Մուրսին դեռ իշխանության ղեկին էր: Երկար տարիների ընթացքում առաջին անգամ Եգիպտոսն անցավ պաղեստինցիների կողմը: Այս և Գազայում պաղեստինյան կոշտ դիմադրության պատճառով գոտին հրաշքով հաղթեց: Գազան տոնեց իր հաղթանակը, իսկ Իսրայելը որոշ չափով հեռու մնաց, մինչդեռ, իհարկե, հիմնականում չկարողացավ հարգել Կահիրեի միջնորդությամբ Գազայի տնտեսական դժվարությունները թեթևացնելու համաձայնագրի իր կողմը:
Հարաբերական առումով, թվում էր, թե Գազայի համար ամեն ինչ լավ է ընթանում: Գազայի և Եգիպտոսի միջև Ռաֆահ սահմանային անցակետը հիմնականում բացվեց, և Եգիպտոսը և ՀԱՄԱՍ-ի կառավարությունները մշտական քննարկումների մեջ էին Գազայի բազմաթիվ խնդիրների համար կայուն տնտեսական լուծում գտնելու վերաբերյալ: Սակայն գեներալ Աբդել Ֆաթահ աս-Սիսիի կողմից նախագահ Մուրսիի պաշտոնանկությունը շարունակվում է Հուլիս 3 փոխել է այդ ամենը: Եգիպտացի զինվորականները վրեժխնդիր եղան՝ փակելով սահմանային անցակետը և ոչնչացնելով բոլոր թունելների 90-95 տոկոսը, որոնք ծառայում էին որպես Գազայի հիմնական փրկարար օղակը և թույլ տվեցին նրան դիմակայել իսրայելական պաշարմանը:
Հույսերն արագ փշրվեցին, և Գազայի վիճակը վատացավ, ինչպես երբեք: Բնականաբար, Կահիրեն Ռամալլահում գտավ պատրաստակամ դաշնակից, որը երբեք չէր դադարում դավաճանել Իսրայելի հետ՝ ապահովելու ՀԱՄԱՍ-ի իրենց հակառակորդների պատժումը, ինչպես նաև շրջանի բնակչությանը:
Վկայակոչելով Գազայի հատվածի պաշտոնյաները, New York Times-ը նոյեմբերի 21-ին հաղորդել է, որ Գազայի հատվածում 13 կոյուղու կայան կամ դուրս է եկել կամ մոտ է լցվել, և օրական 3.5 միլիոն խորանարդ ֆուտ չմշակված կոյուղաջրեր են հասնում Միջերկրական ծով: «Սանիտարահիգիենիկ բաժանմունքը շուտով կարող է այլևս չկարողանա խմելու ջուր մղել Գազայի տներ», - ասվում է հաղորդագրության մեջ:
Գազայի ափամերձ քաղաքապետարանների ջրամատակարարման ձեռնարկությունների սանիտարական գծով տնօրեն Ֆարիդ Աշուրը ժամանակին ասել է, որ իրավիճակը «աղետալի է»: «Մենք այս անգամվա նման վտանգավոր իրավիճակի չենք հանդիպել»,- ասաց նա։ Սակայն իրավիճակը չպետք է լինի այնքան վտանգավոր կամ աղետալի, որքան ներկա է: Այն իրականում նախագծվել է, որ այդպես լինի:
Գազայի միակ էլեկտրակայանը տարիներ շարունակ եղել է իսրայելական ռազմական ինքնաթիռների առաջնահերթ թիրախը: 2006 թվականին այն ոչնչացվել է իսրայելական ավիահարվածի ժամանակ, որը պետք է բացվի մեկ տարի անց, և նորից կործանվի։ Եվ չնայած վերջին անգամ այն աշխատում էր հազիվ իր ամբողջ հզորությամբ, այն շարունակում էր Գազային մատակարարել 30 մեգավատ էլեկտրաէներգիայի կարիքների 400 տոկոսը: 120 մեգավատը եկել է Իսրայելով, իսկ մոտ 30 մեգավատ՝ Եգիպտոսով։ Ընդհանուր գումարը չէր բավարարում Գազայի հիմնական կարիքները, բայց ինչ-որ կերպ Գազան գոյատևեց: Մուրսիի պաշտոնանկությունից և եգիպտական բանակի ճնշումից հետո պակասը այժմ կազմում է ընդհանուրի 65 տոկոսը:
ՄԱԿ-ի մարդասիրական լրատվական գործակալությանը IRIN-ին տված հարցազրույցում Պաղեստինի օկուպացված տարածքի հումանիտար համակարգող Ջեյմս Վ. եւ ջրի պոմպակայաններ»։
Մյուս կողմից, իսրայելցիները ՀԱՄԱՍ-ի հետ վերջին ռազմական հանդիպումից հետո իրենց լավ են անում: «Անցյալ տարին հիանալի տարի էր», - մեջբերում է Economist-ը Գազայի հատվածում «հսկող» Իսրայելի դիվիզիայի հրամանատար, բրիգադային Միքայել Էդելշտեյնին: Գազայից արձակված հրթիռների քանակի զգալի նվազման պատճառով՝ ի պատասխան Իսրայելի հարձակումների և շարունակվող պաշարման (50 հրթիռ այս տարի, անցյալ տարվա 1500-ի համեմատ), «Իսրայելի սահմանամերձ քաղաքների երեխաները կարող են քնել իրենց անկողնում, ոչ թե ապաստարաններում, և այլևս դպրոց չգնալ զրահապատ ավտոբուսներով», - ըստ նոյեմբերի 16-ի Economist-ի:
«Սակայն Իսրայելի փոխադարձ խոստումը, որը կօգնի աշխուժացնել Գազայի տնտեսությունը, չի պահպանվել», - ասվում է զեկույցում: Իսրայելն ամեն ինչ արել է Գազայի հատվածը ճգնաժամային վիճակում պահելու համար՝ արևային պանելների ժխտումից, որպեսզի նրանք կարողանան սեփական էլեկտրաէներգիա արտադրել մինչև Գազայի արտահանման արգելափակումը: «Միևնույն ժամանակ Գազան փտում է»:
Անհապաղ միջոցներ գտնելու հուսահատված՝ Գազայի վարչապետ Իսմայիլ Հանիեն նոր կոչեր արեց Մահմուդ Աբասին՝ միասնական կառավարություն ստեղծելու համար: «Եկեք ունենանք մեկ կառավարություն, մեկ խորհրդարան և մեկ նախագահ», - ասել է Հանիեն վերջին ելույթում, որը մեջբերում է Reuters-ը: Ֆաթհի խոսնակ Ահմեդ Ասաֆը հերքել է դրա մասին կոչը «նոր բան չի պարունակում»: Միևնույն ժամանակ, ԽՎ-ն որոշեց դադարեցնել իր սուբսիդավորումը Գազայի հատվածում Իսրայելի միջոցով առաքվող վառելիքի համար՝ 1.62 ցենտից մեկ լիտրի համար գինը բարձրացնելով մինչև 79 դոլար: Գազայի համար էժան վառելիքը «անարդար էր Արևմտյան ափի բնակիչների նկատմամբ», ըստ ժամանակների:
Բայց արդարությունը դրա հետ քիչ կապ ունի: Economist-ի, Al Monitor-ի և այլ լրատվամիջոցների զեկույցները խոսում են Գազայի անվտանգության նախկին ղեկավար և ՖԱԹՀ-ի առաջնորդ Մուհամեդ Դահլանին վերադարձնելու Եգիպտոսի ջանքերի մասին՝ արագացնելու ՀԱՄԱՍ-ի կառավարության ակնկալվող փլուզումը: Նոյեմբերի 21-ին Al Monitor-ը հայտնել է, որ Դահլանը՝ ՖԱԹՀ-ի տխրահռչակ հրամանատարը, ով 2007 թվականին պարտություն կրեց ՀԱՄԱՍ-ից՝ ի թիվս այլ պատճառների, Իսրայելի հետախուզության հետ սերտ կապերի պատճառով, Կահիրեում հանդիպել է գեներալ ալ-Սիսիի հետ: Ակնհայտ է, որ նպատակը Գազայի հատվածից Համասին դուրս մղելն է: Բայց հարցն այն է, թե ինչպես: Ոմանք «ենթադրում են, որ ալ-Արիշում հավաքված պաղեստինյան բրիգադը կարող է արշավել դեպի Գազա և Եգիպտոսի աջակցությամբ հաղթել վերջին տասնամյակում ստեղծված ՀԱՄԱՍ-ի ուժերի լայն զանգվածին»:
Քանի որ Մուրսիի «Մուսուլման եղբայրները» պատկերից դուրս են, գոնե այս պահի դրությամբ Գազան ավելի խոցելի է, քան երբևէ: Աբբասի որոշ կողմնակիցներ և, իհարկե, Դահլանի կողմնակիցները կարող են հավատալ, որ Գազայում իրենց եղբայրներին հաղթելու պահն այժմ է:
Ռեմզի Բարուդ (www.ramzybaroud.net) մեդիա խորհրդատու է, միջազգային սինդիկատի սյունակագիր և խմբագիր PalestineChronicle.com. Նրա վերջին գիրքն է՝ «Հայրս ազատամարտիկ էր. Գազայի չպատմված պատմությունը» (Pluto Press):
ZNetwork-ը ֆինանսավորվում է բացառապես իր ընթերցողների առատաձեռնության շնորհիվ:
նվիրաբերել