(1) Èske ou ka di ZNet, tanpri, ki sa nouvo liv ou a, “LAJAN FÈ MOND VOILE â€? Ki sa li ap eseye kominike?
Mwen deside eksplore ekonomi global la pa senp aparèy swiv pwòp lajan mwen. Mwen te kòmanse pa mete mwatye liv mwen an avans nan yon bank yon sèl branch ak yon dezyèm sòm nan yon fon mityèl agresif. Rezilta a se yon pati istwa detektif yon pati nan manifeste jistis mondyal pandan m ap suiv lajan m atravè mond lan.
Premye bagay mwen te jwenn se ke ti bank vil la pa te gen anyen fè ak lajan mwen an pou yo te prete l 'bay Chase. Chita nan biwo lajan Chase Fed nan etaj komès yo, mwen dekouvri ke yo menm tou yo pa te gen anyen fè ak lajan sa a nan peyi Etazini. Petèt bagay ki pi enpòtan mwen te aprann se ke lajan se tankou yon pòmdetè cho. Nenpòt moun ki kenbe l epi ki peye enterè sou li dwe pase l byen vit bay yon lòt moun ki pral peye enterè. Si w kenbe l pou twò lontan, w ap boule.
Anpil nan lide nou rele neoliberalis oswa globalism antrepriz yo te soti nan dezespwa yo te pase lajan an ansanm kòmanse apre anviwon 1973. Lajan te ranmase nan men mwens ak mwens. Pa t 'gen anyen pwofitab fè ak li nan peyi Etazini ak Ewòp se konsa lajan an te oblije ale aletranje. Pakonsekan peyi rich yo te fòse peyi pòv yo pou yo elimine tout garanti yo ki te yon fwa reglemante koule lajan. Voila - ekonomi mondyal la ak tout konsekans danjere li yo.
Men, mwen ba ou konklizyon. Mwen ekri li depi nan fon an, jan mwen te di, yon istwa detektif sou santye lajan sa a. Evantyèlman mwen te jwenn yon enpòtatè fwidmè Brooklyn ki te fè yon prè Chase nan moman an menm lajan mwen te rive. Li te itilize li pou pote kribich nan frizè soti nan Thailand, Malysia, ak Singapore. Lè sa a, mwen te rankontre kèk enjenyè petwòl zanmitay (e mwen devine naïf) ki gen konpayi Caltex (konpayi paran li yo te Chevron ak Texaco, kounye a fizyone) te jis prete lajan nan men Chase yo bati yon rafineri nan Thailand. Anpil nan lajan mwen te dirije pou pwovens Lazi se konsa mwen swiv. Se la mwen te fè entèvyou ak tout moun, depi PDG konpayi lwil la jiska travayè imigran li yo ak machann lari ki t ap vann yo manje deyò chantye a. An reyalite, yon koup machann nan lari te pa sèlman pi bon kontak mwen ak imigran ilegal yo, men tou, pami moun ki pi etone mwen te rankontre. (Mwen te aprann, pami lòt bagay, ki jan fè tou de salad papay vèt ak jele pwason. W ap jwenn resèt yo nan apendis la.)
(2) Èske ou ka di ZNet yon bagay sou ekri liv la? Ki kote kontni an soti? Ki sa ki te antre nan fè liv la sa li ye?
Mwen fyè pou m di ke kontni an soti prèske antyèman nan men moun mwen te rankontre sou wout la. Yo varye, jan mwen di, soti nan machann lari, nan ansyen chèf Citibank la, Walter Wriston. Genyen tou entèvyou ak travayè Ameriken yo nan Maine ak Tennessee ki te fèt lè fon mityèl mwen te mennen Al Dunlap nan diminye konpayi yo, Sunbeam. Mwen menm tou, mwen te genyen aksyon nan Britanik Railroads ak nan yon konpayi franse ki te privatize sistèm dlo Johannesburg. Youn nan rezilta privatizasyon dlo nan Lafrik di sid se te yon epidemi kolera. Men, mwen te ekri sou sa nan yon atik pou Znet, kidonk mwen pa pral antre nan li kounye a.
Lè w fini lekti “Lajan fè mond lan mache”, w ap konprann kapital mondyal ap koule depi anba a. Men, pa li si w vle rankontre sèlman bon peyizan ak move bankye yo. Nan sistèm sa a—kapitalis mwen vle di—enjenyè entelijan, admirab polye oseyan an, ak bankye amab, travay di mine sekirite chak jou nou an. Gen kèk nan moun ki pi kaptivan mwen te rankontre yo, moun k ap travay nan mitan kontradiksyon yo, enkli yon kontraktè travayè ki te mennen Chinwa ak Bangladèch nan Singapore ak yon komèsan kribich Chinwa ki soti Malezi ki te itilize pwofi li te fè nan enpòtatè fwidmè m nan Brooklyn pou louvri. faktori fosilize yo nan Vyetnam. Mwen sensèman enterese nan sa chak moun fè, nan pwòp pwen de vi pa l. Se konsa mwen jwenn foto total la. Epi nan pwòp pwennvi pa li, chak moun fè pi byen li kapab nan yon mond li pa ka kontwole.
(3) Ki espwa w genyen pou LAJAN FE MOND LAN VIRE? Ki sa ou espere li pral kontribye oswa reyalize, politikman? Etandone efò ak aspirasyon ou genyen pou liv la, kisa w ap konsidere kòm yon siksè? Ki sa ki ta kite ou kontan sou tout antrepriz la? Ki sa ki ta kite ou mande si li te vo tout tan ak efò?
M ap santi m reyisi si Money Makes the World Goround aktyèlman fè sa Howard Zinn di li fè. Ou deranje si mwen repete quote li a?
“Mwen te yon fanatik ekriti Barbara Garson depi m li MacBird briyan li a! Liv sa a montre li nan pi bon bagay li yo—kapab pou l komik sou bagay ki grav epi li klè sou bagay ki enposib konplèks. Li pote tout abstraksyon tèribl nan nouvo ekonomi mondyal la - globalizasyon, Eurodollars, otowout enfòmasyon, restriktirasyon, komès lajan - desann nan nivo imen an kote nou ka wè ak santi ak konprann yo. Epi toujou, ekriti li yo chaje ak yon enkyetid pasyone pou moun òdinè akable pa gran yo nan mond antrepriz la.”
Menm jan ak pifò lektè ZNet yo, mwen te opoze ak metòd globalism antrepriz ke Howard Zinn enumere yo—eurodola, restriktirasyon, elatriye—menm anvan m te fè rechèch pou liv sa a. Men, mwen pa t 'byen jwenn li, pa visceral. Ki jan tout lajan sa a k ap koule nan peyi pòv yo te kapab kite moun yo menm pi pòv pase yo te anvan?
Men, kriz lajan Azyatik la te fèt yon ti tan apre mwen te kite Azi Sidès. Sa te ban mwen opòtinite pou prezante yon sik antye. Se poutèt sa mwen te pran senk ane pou m fini liv la tou. Apre aksidan an mwen te retounen nan menm moun mwen te rankontre pandan boom nan. Pi piti a nan de machann lari Thai ke mwen te renmen anpil te disparèt apre yon batay ak lòt machann sou yon plas. Kote yo te vann yo te ra depi anpil sit konstriksyon te fèmen. Zanmi li a, machann ki pi gran an, te dezespereman konsène sou ti fi ki te disparèt la ki te vin tankou yon pitit fi pou li. Li te tou mansyone, an pase, ke pri diri a te toudenkou double pou rezon ki te misterye pou li.
Men, lè sa a, lektè mwen yo ak mwen te konnen poukisa pri diri a te double. Nou te deja pale ak Chase ak egzekitif Fon Monetè Entènasyonal la. Li pa t misterye pou yo. Chase te gen senkant milya dola nan risk nan Thailand. Diri Thai (ak lòt pwodwi) te dwe vann aletranje olye ke yo lakay yo pou gouvènman Thai a te kapab touche lajan etranje pou ranbouse prè bank mwen an te fè yo - menm si prè sa yo te fè pa Chase bay konpayi prive Thai. Si pri diri anndan peyi a te ogmante, plis ta vann aletranje. Wi, sa vle di ke plis Thais te ale grangou nan yon peyi ki pwodui yon gwo sipli diri. Wi, sa te vle di ke engredyan machann nan lari a koute plis, kidonk li te pote lakay li mwens lajan pou travay li a. Lèt vandè a pou mwen apre aksidan an se nan liv la ak lektè yo pral kapab bay rezon pou ogmantasyon pri diri a ak tout lòt difikilte li menm ak zanmi li yo te andire epi yo toujou andire.
Mwen te tande menm bagay la lè m te retounen bò kote imigran byen klere sa yo mwen te rankontre nan Singapore. Yo te pase yon koup de ane lwen fanmi yo k ap viv nan resipyan metal yo nan lòd yo touche sa yo bon salè Singapore. Men, aksidan an te fè lajan yo vo anpil mwens, se kòmsi yo te travay sèt nan mwa sa yo san peye.
Pechè yo ak kiltivatè tapioka ke lektè a te rankontre pou konstwi rafineri lwil mwen an pa t nesesèman plenyen ke tè yo te asfalte. Chak moun te absorbe nan pwoblèm yo chak jou ak espwa li nan pwòp nouvo lavi li. An reyalite, rezon ki fè anpil revizyon endikap tankou liv la se paske moun mwen prezante yo pa sèlman "migran yo" oswa "machann nan lari." Yo se tou jèn fi patikilye sa a ki pa janm vle. pou tounen nan fèm nan paddy oswa wè manman l ', nonm sa a patikilye ou dwe renmen menm si li toujou ap chèche alantou pou chak ang, oswa migran an patikilye ki renmen soude ang dwat men rayi ang dwat. Gen kèk lektè ki enterese nan karaktè sa yo menm si yo pa pran swen pou konprann poukisa bagay yo pa t mache jan moun sa yo te espere.
Apre aksidan an, lè pri diri nan Bangkok te monte, anpil moun mwen te rankontre yo pa t kapab tounen nan fèm ki te asfalte pou konstwi raffinerie, ni yo pa t kapab pwason nan dlo ki te polye pa fèm kribich mwen yo. Non sèlman yo pa t 'kapab tounen nan ansyen povrete yo, men kounye a yo te oblije peye prè labank yo ke yo menm yo pa t' janm fè. Peye prè yo te pran fòm tankou pri diri misterye double. Se poutèt sa yo pa t menm pòv, men yo te pi pòv pase anvan. Yo te fòse tout kalite règ pou bank mwen an te kapab premye pouse dola dezespereman nan Sidès Azi, answit fè yo soti menm plis dezespereman san yo pa pèdi yon pyès lajan sou prè ensousyan yo.
Èske mwen te konnen sa anvan? Oke, sòt de. Men kounye a mwen vrèman konnen li. Mon konpran bann mekanizm e osi ki pey sa pri. M ap santi m gen siksè si moun ki fè pati mouvman jistis mondyal la soti nan liv la ak yon konpreyansyon apwofondi anpil nan bagay yo deja kwè, plis kèk nouvo lide. Mwen ta renmen tou pou yo jwenn ase background ekonomik pou kapab diskite sou finans mondyal ak konfyans ak zanmi e menm ak pwofesè ekonomi neo-liberal yo.
M ap santi m pa reyisi si bankye yo ak koutye yo sèlman li liv la ki deja konnen ki sa m ap pale a. Yo ak regilatè bank yo sanble yo se moun ki te achte edisyon an kouvèti difisil. Mwen sipoze mwen ta dwe fyè ke yo pa jwenn erè. Men, m ap pi fyè si moun ki nan mouvman jistis mondyal la kòmanse li liv papye a.
Hmm, ou remake mwen pa menm ka vin ansent yon siksè kote agiman mwen yo chanje politik. Nan ane swasant yo mwen te gen otan siksè ke ou te kapab genyen ak yon liv politik. “MacBird!†te vann yon demi milyon kopi. Men, se mouvman an pa liv la ki te pote chanjman reyèl. Mwen tou senpleman amize mouvman an. “Ini nou ri†ka eslogan mwen. Amizan se toujou yon objektif enpòtan nan ekri mwen an. Nan respè sa mwen deja gen yon siksè. “Money Makes the World Go around†se omwen yon lekti vivan.
LAJAN FÈ MOND LA VIRE: Yon envestisè swiv lajan li atravè ekonomi global la: (Penguin 2002) Disponib nan Booksense.com (kay kòmand nan libreri endepandan), Amazon.com, oswa libreri lokal yo. Pou enfòmasyon piblikatè a klike sou: http://www.penguinputnam.com/Biuiu8udddook/BookFrame?0CS^0142000507
ZNetwork finanse sèlman atravè jenerozite lektè li yo.
Fè yon don