(1) Hiki iā ʻoe ke haʻi iā ZNet, e ʻoluʻolu, he aha kāu puke hou, “MONEY MAKES THE WORLD GO AROUNDâ€? He aha ka mea e ho'āʻo nei e kamaʻilio?
Ua hoʻoholo wau e ʻimi i ka ʻoihana honua ma o ka mea maʻalahi o ka hahai ʻana i kaʻu kālā ponoʻī. Ua hoʻomaka wau ma ka waiho ʻana i ka hapalua o kaʻu puke i mua i kahi panakō lālā hoʻokahi a me kahi kālā ʻelua i loko o kahi waihona kālā koʻikoʻi. ʻO ka hopena he ʻāpana moʻolelo detective hapa hōʻike hoʻokolokolo honua i koʻu hahai ʻana i kaʻu kālā a puni ka honua.
ʻO ka mea mua aʻu i ʻike ai, ʻaʻohe pili o ka panakō kūlanakauhale liʻiliʻi me kaʻu kālā no laila ua hōʻaiʻē lākou iā Chase. Noho ʻo ia ma ke keʻena kālā Chase Fed ma kā lākou papa kālepa, ʻike wau ʻaʻole lākou i pili i kēlā kālā ma US. ʻO ka mea nui paha aʻu i aʻo ai, ʻo ke kālā ua like ia me ka ʻuala wela. ʻO ka mea e paʻa a uku i ka uku paneʻe, pono e hāʻawi koke aku i ka mea ʻē aʻe nāna e uku i ka uku paneʻe. Inā lōʻihi kou paʻa ʻana, e wela ʻoe.
ʻO ka nui o nā manaʻo a mākou i kapa ai he neo-liberalism a i ʻole ka hui honua i puka mai ma muli o ka makemake nui e hāʻawi i ke kālā e hoʻomaka ana ma hope o ka makahiki 1973. Ua hōʻiliʻili ʻia ke kālā ma nā lima liʻiliʻi. ʻAʻohe mea pono e hana me ia ma US a me ʻEulopa no laila e hele ke kālā i waho. No laila ua koi nā ʻāina waiwai i nā ʻāina ʻilihune e hoʻopau i nā pale āpau i hoʻoponopono i ke kahe kālā. Voila—ka hoʻokele waiwai honua me kona mau hopena pōʻino.
Akā ke hāʻawi nei au iā ʻoe i nā hopena. Kākau wau ia mai ka honua aʻe, e like me kaʻu i ʻōlelo ai, he moʻolelo kiʻi ma ke ala o kēlā kālā. Ma hope ua loaʻa iaʻu kahi mea lawe iʻa iʻa Brooklyn i hana i kahi hōʻaiʻē Chase i ka manawa i loaʻa ai kaʻu kālā. Ua hoʻohana ʻo ia iā ia e lawe mai i ka ʻoʻo mai Thailand, Malysia, a me Singapore. A laila, holo au i kekahi mau mea ʻenekinia aila aloha (a manaʻo wau ʻaʻole naʻe) nona ka hui ʻo Caltex (ʻo Chevron a me Texaco nā hui makua, i hui pū ʻia i kēia manawa) ua hōʻaiʻē kālā mai Chase e kūkulu i hale hoʻoheheʻe ma Thailand. ʻO ka nui o kaʻu kālā i hele i Asia no laila ua hahai au. Ma laila au i nīnauele ai i nā mea a pau mai ka Luna Nui o ka hui ʻaila a hiki i kāna poʻe limahana hele a me nā mea kūʻai alanui e kūʻai aku ana iā lākou i ka meaʻai ma waho o ke kahua kūkulu. ʻO ka mea ʻoiaʻiʻo, ʻaʻole ʻelua mau mea kūʻai alanui ʻaʻole wale kaʻu mau pilina maikaʻi loa i ka poʻe hele hewa ʻole, akā i waena o nā poʻe kahaha loa aʻu i hālāwai ai. (Ua aʻo au, ma waena o nā mea ʻē aʻe, pehea e hana ai i nā salakeke iʻa ʻōmaʻomaʻo a me nā iʻa jelly.
(2) Hiki iā ʻoe ke haʻi iā ZNet i kekahi mea e pili ana i ke kākau ʻana i ka puke? No hea mai ka ʻike? He aha ka mea i hana ai i ka puke?
Haʻaheo wau i ka ʻōlelo ʻana mai ka poʻe aʻu i hālāwai ai ma ke ala. ʻO lākou, e like me kaʻu e ʻōlelo nei, mai nā mea kūʻai aku alanui, i ke poʻo mua o Citibank, ʻo Walter Wriston. He mau nīnauele pū kekahi me nā limahana ʻAmelika ma Maine a me Tennessee i hana ʻia i ka wā i lawe mai ai kaʻu waihona kālā iā Al Dunlap e hoʻohaʻahaʻa i kā lākou hui, ʻo Sunbeam. Ua hoʻopau wau i ka loaʻa ʻana o nā ʻāpana i ka British Railroads a me kahi hui Farani i hoʻokaʻawale i ka ʻōnaehana wai ʻo Johannesburg. ʻO kekahi hopena o ka hoʻokaʻawale ʻana i ka wai ma ʻApelika Hema he maʻi kolera. Akā ua kākau wau e pili ana i ia mea ma kahi ʻatikala no Znet, no laila ʻaʻole wau e komo i kēia manawa.
I ka pau ʻana o kāu heluhelu ʻana i ka 'Money Makes the World Go Around' e hoʻomaopopo ʻoe i ke kahe o ke kapikala honua mai lalo i luna. Akā, mai heluhelu ʻoe inā makemake ʻoe e hālāwai me nā poʻe mahiʻai maikaʻi a me nā mea panakō maikaʻi ʻole. I loko o kēia ʻōnaehana, ʻo kaʻu ʻōlelo ʻo ka poʻe ʻenekinia maikaʻi, hoʻohaumia i ke kai, a ʻo nā poʻe waihona kālā maikaʻi a paʻakikī e hoʻohaumia i ko mākou palekana i kēlā me kēia lā. ʻO kekahi o nā poʻe hoihoi loa aʻu i hālāwai ai, ʻo ka poʻe e hana pololei ana i waena o nā kūʻē, ʻo ia hoʻi kahi ʻaelike hana i lawe mai i nā Kina a me Bangladeshis i Singapore a me kahi kālepa ʻōpae Kina mai Malaysia i hoʻohana i nā waiwai i loaʻa iā ia mai kaʻu mea lawe iʻa iʻa Brooklyn e wehe. hale hana i'a ma Vietnam. Nui koʻu hoihoi i ka hana a kēlā me kēia kanaka, mai kona manaʻo ponoʻī. ʻO ia kaʻu e loaʻa ai ke kiʻi holoʻokoʻa. A mai kona manaʻo ponoʻī, hana kēlā me kēia kanaka i ka mea maikaʻi loa i loko o kahi honua hiki ʻole iā ia ke hoʻomalu.
(3) He aha kou manaʻolana no ka MONEY MAKES THE World? He aha kāu e manaʻo ai e hāʻawi a hoʻokō paha ia, ma ka politika? Ma muli o ka hoʻoikaika a me nā manaʻo i loaʻa iā ʻoe no ka puke, he aha kāu e manaʻo ai he kūleʻa? He aha kāu e hauʻoli ai no ka hana holoʻokoʻa? He aha ka mea e waiho ai iā ʻoe e noʻonoʻo inā pono ia i ka manawa a me ka hoʻoikaika ʻana?
E kūleʻa ana au inā e hana maoli ʻo Money Makes the World Go Around i ka mea a Howard Zinn i ʻōlelo ai. Manaʻo ʻoe inā e haʻi hou wau i kāna ʻōlelo?
"He mea aloha au i ka palapala a Barbara Garson mai koʻu heluhelu ʻana i kāna MacBird maikaʻi loa! Hōʻike kēia puke iā ia i ka maikaʻi loa - hiki iā ia ke ʻakaʻaka e pili ana i nā mea koʻikoʻi a me ka ʻike aniani e pili ana i nā mea paʻakikī hiki ʻole. Lawe ʻo ia i nā abstractions weliweli a pau o ka hoʻokele honua hou - ka honua, Eurodollars, nā alaloa ʻike, hoʻoponopono hou ʻana, kālepa kālā a hiki i ka pae kanaka kahi e ʻike ai a ʻike a hoʻomaopopo iā lākou. A i nā manawa a pau, ua piha kāna kākau ʻana me ka manaʻo nui i ka poʻe maʻamau i hoʻoluhi ʻia e nā pilikua o ka honua ʻoihana.â€
E like me ka hapa nui o ka poʻe heluhelu ZNet, ua kūʻē wau i nā ʻano o ka honua honua a Howard Zinn i helu ai i ka €"Eurodollars, restructuring, etc.-ʻoiai ma mua o kaʻu hana ʻana i ka noiʻi no kēia puke. Akā ʻaʻole wau i loaʻa, ʻaʻole i ka viscerally. Pehea e hiki ai i kela mau dala a pau e kahe ana i na aina ilihune ke waiho aku i ka poe ilihune mamua o ko lakou mamua?
Akā ua hiki mai ka pilikia kālā o ʻAsia ma hope koke iho o koʻu haʻalele ʻana i ka Hema Hikina Hema. Hāʻawi ia iaʻu i ka manawa e hōʻike i kahi pōʻai holoʻokoʻa. ʻO ia hoʻi ke kumu i lawe ai au i ʻelima mau makahiki e hoʻopau i ka puke. Ma hope o ka hāʻule ʻana ua hoʻi au i ka poʻe like aʻu i hālāwai ai i ka wā o ka boom. ʻO ka ʻōpio o nā mea kūʻai alanui Thai ʻelua aʻu i makemake nui ai ua nalowale ma hope o ka hakakā ʻana me nā mea kūʻai aku ma kahi wahi. ʻAʻole liʻiliʻi nā wahi e kūʻai aku ai no ka mea ua pani ʻia nā kahua kūkulu hale. ʻO kāna hoaaloha, ka mea kūʻai kahiko, ua hopohopo nui i ke kaikamahine nalowale i lilo i kaikamahine nāna. Ua ʻōlelo pū ʻo ia ma ke kaʻawale ʻana, ua pāpālua koke ʻia ke kumukūʻai o ka laiki no nā kumu pohihihi iā ia.
Akā, i kēlā manawa ua ʻike au a me koʻu poʻe heluhelu i ke kumu i pāpālua ai ke kumu kūʻai o ka laiki. Ua kamaʻilio mua mākou me Chase a me nā luna IMF. ʻAʻole ia he mea pohihihi iā lākou. Loaʻa iā Chase he kanalima piliona kālā i ka pilikia ma Thailand. Pono e kūʻai ʻia ka laiki Thai (a me nā huahana ʻē aʻe) i waho ma mua o ka home i hiki i ke aupuni Thai ke loaʻa kālā ʻē aʻe e uku ai i nā hōʻaiʻē a kaʻu panakō i hana ai–ʻoiai ua hana ʻia kēlā mau hōʻaiʻē e Chase i nā hui pilikino Thai. Inā hoʻokiʻekiʻe ʻia ke kumu kūʻai o ka laiki i loko o ka ʻāina, e kūʻai ʻia aku ma waho. ʻAe, ʻo ia ka nui o nā poʻe Thai i pōloli ma kahi ʻāina e hoʻohua nui ai i ka laiki. ʻAe, ʻo ia hoʻi, ʻoi aku ke kumu kūʻai o nā mea kūʻai alanui no laila ua lawe mai ʻo ia i ke kālā liʻiliʻi no kāna hana o ka lā. Aia i loko o ka puke nā leka a ka mea kūʻai mai iaʻu ma hope o ka hāʻule ʻana a hiki i ka poʻe heluhelu ke kuhikuhi i nā kumu no ka piʻi ʻana o ke kumu kūʻai o ka laiki a me nā pilikia ʻē aʻe a pau āna i hoʻomanawanui ai a me kona mau hoa.
Ua lohe au i kēlā ʻano mea i koʻu hoʻi ʻana i kēlā mau malihini maikaʻi maikaʻi aʻu i hālāwai ai ma Singapore. Ua hoʻolimalima lākou i ʻelua mau makahiki mai ko lākou ʻohana e noho ana i loko o nā pahu metala i mea e loaʻa ai kēlā mau uku maikaʻi o Singapore. Akā, ua emi loa ka waiwai o kā lākou kālā, me he mea lā ua hana lākou i ʻehiku o ia mau mahina me ka uku ʻole.
ʻO ka poʻe lawaiʻa a me ka poʻe mahiʻai tapioka i hui ai ka mea heluhelu i ke kūkulu ʻana i kaʻu hale hoʻoheheʻe ʻaila, ʻaʻole lākou i ʻōhumu no ka paʻa ʻana o ko lākou ʻāina. Ua komo kēlā me kēia kanaka i nā pilikia o kēlā me kēia lā a me nā manaʻolana o kona ola hou. ʻOiaʻiʻo, ʻo ke kumu o ka nui o nā loiloi nui e like me ka puke no ka mea ʻo ka poʻe aʻu e hoʻolauna nei ʻaʻole ʻo "ka poʻe malihini" a i ʻole "ka mea kūʻai alanui." ʻO lākou hoʻi kēlā kaikamahine ʻōpio makemake ʻole. e hoʻi i ka mahiʻai paddy a i ʻole e ʻike i kona makuahine, ʻo kēlā kāne ponoʻī āu e makemake ai inā e nānā mau ana ʻo ia i kēlā me kēia kihi, a i ʻole kēlā malihini makemake i ka wili ʻana i nā kihi ʻākau akā inaina i nā kihi pololei. Ua hoihoi kekahi poʻe heluhelu i kēia mau huaʻōlelo inā ʻaʻole lākou e hoʻomaopopo i ke kumu i holo ʻole ai nā mea e like me kā kēia poʻe i manaʻolana ai.
Ma hope o ka hāʻule ʻana, i ka piʻi ʻana o ke kumukūʻai raiki ma Bangkok, ʻaʻole hiki i nā poʻe he nui aʻu i hālāwai ai ke hoʻi i nā mahiʻai i hoʻopaʻa ʻia no ke kūkulu ʻana i nā hale hoʻomaʻemaʻe, ʻaʻole hiki iā lākou ke lawaiʻa i ka wai i haumia ʻia e kaʻu mau mahi ʻōpae. ʻAʻole hiki iā lākou ke hoʻi i ko lākou ʻilihune kahiko, akā pono lākou e uku i nā hōʻaiʻē panakō a lākou i hana ʻole ai. ʻO ka uku ʻana i nā hōʻaiʻē e like me ke kumu kūʻai laiki pālua. ʻO ia ke kumu ʻaʻole lākou i ʻilihune wale nō, akā ʻoi aku ka ʻilihune ma mua. Ua koi ʻia nā ʻano lula a pau i hiki i kaʻu panakō ke hoʻokuʻu mua i nā kālā i loko o Asia Hema Hikina, a laila e hoʻokuʻu iā lākou i waho me ka ʻole o ka lilo ʻana o kahi peni ma kā lākou hōʻaiʻē noʻonoʻo.
Ua ʻike mua au i kēia? ʻAe, ʻano. Akā i kēia manawa ua maopopo iaʻu. Maopopo iaʻu nā mīkini a me ka mea nāna e uku ke kumukūʻai. E kūleʻa ana au inā haʻalele ka poʻe i komo i ka neʻe ʻana o ka hoʻoponopono honua mai ka puke me ka ʻike hohonu o nā mea he nui a lākou e manaʻoʻiʻo nei, a me kekahi mau ʻike hou. Makemake au iā lākou e loaʻa i ka ʻike waiwai e hiki ai ke kūkākūkā i ke kālā o ka honua me ka hilinaʻi me nā hoaaloha a me kā lākou mau kumu ʻoihana neo-liberal.
ʻAʻole au e holomua inā heluhelu wale ʻia ka puke e ka poʻe panakō a me nā mea kūʻai kālā i ʻike mua i kaʻu e ʻōlelo nei. ʻO lākou a me nā mea hoʻoponopono panakō ka poʻe i kūʻai i ka paʻi paʻa paʻa. Manaʻo wau e haʻaheo wau ʻaʻole lākou e ʻike i nā hewa. Akā ʻoi aku ka haʻaheo inā hoʻomaka ka poʻe o ka ʻoihana hoʻoponopono honua e heluhelu i ka pepa.
Hmm, ʻike ʻoe ʻaʻole hiki iaʻu ke noʻonoʻo i kahi kūleʻa e hoʻololi ai kaʻu mau manaʻo i ke kulekele. I nā makahiki kanaono, ua loaʻa iaʻu kahi kūleʻa nui e like me kāu e loaʻa ai me kahi puke politika. “MacBird!†kuai i ka hapalua miliona kope. Akā ʻo ka neʻe ʻana ʻaʻole ka puke i lawe mai i nā loli maoli. Hoʻonanea wale au i ka neʻe. “United we laugh†paha ko'u slogan. ʻO ka ʻoliʻoli kekahi pahuhopu nui o kaʻu kākau ʻana. Ma kēlā ʻano ua loaʻa iaʻu ka holomua. ʻO ka 'Money Makes the World Go Around' kahi heluhelu olaola.
KE KĀLĀWAI KA AO: Hoʻokahi mea hoʻopukapuka e hahai i kāna kālā ma o ka Global Economy: (Penguin 2002) Loaʻa mai Booksense.com (ka hale kauoha o nā hale kūʻai puke kūʻokoʻa), Amazon.com, a i ʻole nā hale kūʻai puke kūloko. No ka ʻike o ka mea hoʻopuka e kaomi ma: http://www.penguinputnam.com/Biuiu8udddook/BookFrame?0CS^0142000507
Hāʻawi kālā ʻia ʻo ZNetwork ma o ka lokomaikaʻi o kāna poʻe heluhelu.
E Makana mai