I ka makahiki 1948, i ka hoʻokumu ʻia ʻana o ka ʻIseraʻela, ua hoʻomaʻemaʻe a luku ʻia nā pūʻali Zionist ma luna o 530 mau kauhale Palestinian a me nā kūlanakauhale, ua pepehi ʻia ma mua o ʻumi tausani Palestinians i ke ʻano o nā pepehi kanaka kīwila. I ka hopu ʻia ʻana o ka poʻe Zionist ma luna o 78 ka nui o ka Palestine mōʻaukala, kokoke i hoʻokahi miliona Palestinians, mai ka heluna o 1.9 miliona, ua kipaku ʻia mai ko lākou mau home a lilo i mau mea mahuka. ʻO ka hapa nui o ka poʻe i uhuki ʻia i kahe i Gaza, ʻekolu i kona heluna kanaka i ka pō a hoʻolilo i ka wahi liʻiliʻi i kahua hoʻomoana nui no ka poʻe mahuka.
Ua kapa ʻia nā Palestinians i kēlā mau hanana pōʻino e like me ka Nakba, kahi huaʻōlelo Arabic i manaʻo ʻia he pōʻino, a ua lilo ia i mea like no ka hoʻomaʻemaʻe lāhui o Palestine.
ʻAʻole i wehe ka Nakba i ka pō. Ua hana ʻia ma nā ʻano like ʻole - a i ʻole "nā hoʻolālā," e like me kā Zionists i kapa ai iā lākou. Hoʻolālā ʻo A, B, a me C e hoʻomākaukau i nā pūʻali Zionist ma Mandate Palestine no ka pūʻali koa a me nā hoʻouka kaua kūʻē i nā pahuhopu Palestinian, me ka manaʻo e hoʻoweliweli i ka heluna kanaka maoli mai Palesetina.
Ua wehewehe ʻo Plan C i nā hana hoʻopaʻi kūʻē i ko Palestinians, ʻo ia hoʻi ka pepehi ʻana i ke alakaʻi politika Palestinian a me nā luna koa kiʻekiʻe a me ke aupuni; ka luku ʻana i ka lawe ʻana o Palestinian, nā ʻōnaehana, a me nā kumu ola, e like me nā pūnāwai wai a me nā wili; a me ka luku ʻana i ke ola kaiaulu Palestine ma o ka hoʻouka ʻana i nā hui, nā hale kofe, a me nā wahi hālāwai. ʻO ka loaʻa ʻana o nā faila kauhale no "nā papa inoa o nā alakaʻi, nā mea hoʻoikaika, nā pahuhopu kanaka, ka hoʻonohonoho pololei o nā kauhale, a pēlā aku," ua hāʻawi ʻo Plan C i nā luna Zionist me nā ʻikepili āpau e pono ai lākou e hana i kēlā mau hana ʻino.
Plan D (Dalet ma ka ʻōlelo Hebera), ʻo ka hoʻolālā hope loa, i manaʻo ʻia no ka hoʻokuke ʻia ʻana o ka poʻe Palestinian mai ko lākou ʻāina hānau. Ma nā ʻōlelo a ka mea kākau moʻolelo ʻIseraʻela ʻo Ilan Pappé, ka mea kākau o Ka Hoomaemae Lahui o Palesetine"ʻO kēia hoʻolālā ka mea i hoʻopaʻa i ka hopena o ka poʻe Palestinian i loko o ka ʻāina a nā alakaʻi Zionist i kau ai i ko lākou mau maka no ko lākou mokuʻāina Iudaio e hiki mai ana."
Ka Weli o ka Nakba
ʻO ka Nakba kahi hoʻolaha nui o ka hoʻomaʻemaʻe lāhui, i hōʻike ʻia e nā hana ʻino ākea a me ka hoʻomāinoino. Ma ʻApelila 9, 1948, no ka laʻana, ma kahi o 130 mau mea kaua mai ka hui hoʻoweliweli Zionist o Irgun a me Lehi i hōʻea i Deir Yassin, kahi kauhale ma kahi o ʻeono haneri kānaka kokoke i Ierusalema, a pepehi ʻia ma luna o ʻelua haneli Palestinians - nā kāne, nā wahine, a me nā keiki. Ua wehewehe pololei kekahi koa ʻIseraʻela i ka hana a Zionist: “Ke hoʻokomo nei mākou i nā mea pahū a holo. He pahū a neʻe aku, he pahū a neʻe aku a i loko o kekahi mau hola, ʻaʻohe hapalua o ke kauhale."
Ua hoʻomanaʻo ʻo Fahim Zaydan, he ʻumikūmālua makahiki i ka wā i luku ʻia ai ka luku ʻana, i ka pepehi ʻana o nā poʻe kaua Zionist i kona ʻohana i mua o kona mau maka: "Ua lawe lākou iā mākou i waho ma hope o kekahi; pana lākou i kahi ʻelemakule, a i ka uē ʻana o kekahi kaikamahine āna, ua kī pū ʻia nō hoʻi ʻo ia. A laila kāhea lākou i koʻu kaikaina ʻo Muhammad a pana iā ia i mua o mākou, a i ka wā i hoʻōho ai koʻu makuahine, e kūlou ana ma luna ona - e hāpai ana i koʻu kaikaina ʻo Hudra ma kona mau lima, e hānai mau ana iā ia - ua pana pū lākou iā ia.
Ma ka lā 23 o Mei, ua hoʻopuni ka ʻIseraʻela Defence Forces (IDF)'s Alexandroni Brigade ma luna o ʻelua haneli poʻe kamaʻāina Palestine ma Tantura kokoke i Haifa, kahi kauhale ma kahi o ʻumikūmālima haneli mau kānaka a pepehi iā lākou i ke koko anuanu. Ua hoʻomanaʻo hope kekahi Iudaio ʻike maka, "ʻO ia kekahi o nā kaua hilahila loa i hakakā ʻia e ka IDF. . . . ʻAʻole lākou i waiho i kekahi e ola ana. Hōʻike ʻia kekahi o ia mau hana ʻino Tantura, he ho film na ka luna alakaʻi ʻo Alon Schwarz, ka mea i huki i nā hola 140 o nā hōʻike waha e nā koa ʻIseraʻela kahiko o ka Alexandroni Brigade a me nā kamaʻāina Palestinian kūloko e haʻi i nā hewa kaua weliweli i hana ʻia e nā pūʻali Zionist ma laila.
I ka lā 11 o Iulai, i ka mea i kapa ʻia ʻo Lydda Death March, ua hōʻea nā pūʻali koa ʻIseraʻela i ke kūlanakauhale Arab o Lydda, kahi i pepehi ai lākou i nā haneli he nui a kipaku aku i kahi kanahiku tausani Palestinians. I ka wā o Operation Danny, e like me kā ʻIseraʻela i kapa ai, ʻo ka 89th Israeli Battalion, i kau ʻia ma luna o nā kaʻa kaua a me nā jeeps, hoʻouka i ke kūlanakauhale "e puhi ana i ke ahi i nā mea e neʻe ai," kākau ʻo Benny Morris ka mea kākau moʻolelo ʻIseraʻela. I ka wā i nīnau ʻia ai ʻo ia i ka mea e hana ʻia me ka heluna o Lydda, alakaʻi ʻo ʻIseraʻela (a me ke kuhina mua o ka wā e hiki mai ana) ʻo David Ben-Gurion i hoʻoluliluli i kona lima me ka ʻōlelo ʻana, "E kipaku iā lākou i waho!"
Ma ka la 29 o Okatoba, ua hoouka kaua aku ka IDF's 89th Commando Battalion, i huiia e na puali koa mua o Irgun a me Lehi, a ua alakaiia e Moshe Dayan, i ke kauhale Palestine o al-Dawayima. kahi a lākou i pepehi ai i nā haneli he nui o nā makaʻāinana a hoʻopaʻapaʻa i nā wahine he nui. "ʻAʻohe kaua a ʻaʻohe kūʻē," wahi a kekahi koa ʻIseraʻela i ʻike maka ma hope mai. “Ua pepehi ʻia ka poʻe lanakila mua mai ke kanawalu a hiki i ka haneri ʻArabia, me nā wahine a me nā keiki. Ua pepehi ʻia nā keiki ma ka uhaʻi ʻana i ko lākou poʻo i ka lāʻau. ʻAʻohe hale make ʻole.
Ua kākau ʻo Pappé, "ʻO nā hanana i hōʻike ʻia ma al-Dawaymeh ʻo ia ka mea ʻino loa i nā moʻolelo o nā hana ʻino ʻo Nakba." ʻO nā hana ʻino o ka Zionist ma al-Dawayima, ua hoʻāʻo nā alakaʻi o Palestine e pale i ka lono o ka luku ʻana mai ka hiki ʻana aku i nā kūlanakauhale ʻē aʻe o Palestine, me ka hopohopo e hoʻoweliweli hou aku i nā poʻe mai Palesetina, e like me ka mea i hana ʻia ma hope o ka luku ʻana iā Deir Yassin.
Ma ka la 30 o Okatoba, ua komo ino ka IDF's 7th Brigade i ke kauhale Palesetine akau o Saliha a pepehi i hookahi haneri kanaka Palestine. I ka lā aʻe, ua luku aku nā pūʻali Zionist ma mua o kanawalu mau kamaʻāina ma ke kauhale kokoke ʻo Hula.
Ua hoʻolaha haʻaheo nā alakaʻi Zionist i ka lono o kā lākou pepehi kanaka ʻana ma ke ʻano he ʻōlelo aʻo i ka poʻe Palestine āpau e kali ana ka hopena like iā lākou inā hōʻole lākou e haʻalele i ko lākou mau home a holo. E like me kā Ben-Gurion i ʻōlelo ai ma ʻOkakopa 1948: "ʻO ka poʻe ʻArabia o ka ʻāina o ka ʻIseraʻela hoʻokahi wale nō hana i koe - e holo."
Ua hoʻouna nā hana ʻino i nā nalu weliweli ma waena o nā kūlanakauhale a me nā kauhale o Palestine, e koi ana i nā tausani e holo wikiwiki, e waiho ana ma hope o nā moena mehana a me ka kofe i hoʻomoʻa ʻia, e kau mau ana ka holoi holoi ma ko lākou mau puka makani, nā pōhaku wili e holo ana ma ko lākou mau puka - ʻaʻole e hoʻi. I ka wā i hoʻokumu ʻia ai ka ʻIseraʻela, ua kipaku ʻia nā kaiāulu Palestine holoʻokoʻa ma nā kūlanakauhale e like me Jaffa, Ierusalema, Haifa, Safed, a me Tiberias, a ua kipaku ʻia paha e holo me ka weliweli. Ma koʻu ʻāina hānau ʻo Jaffa, ke kūlanakauhale Palestine nui loa ma Mandate Palestine, aia wale nō ma kahi o ʻekolu tausani o kanahikukumamālima tausani Palestinians i noho ma laila ma hope o ka hoʻomaʻemaʻe lāhui. I loko o kanahiku mau pepehi kanaka i hana ʻia e ka ʻIseraʻela, ʻaʻole i mālama ʻia kahi kauhale Palestine a i ʻole ke kūlanakauhale. E like me kā ka luna Zionist ʻo Moshe Dayan i haʻi aku ai:
Ua kukuluia na kauhale Iudaio ma kahi o na kauhale Arabia. ʻAʻole ʻoe i ʻike i ka inoa o kēia mau kauhale ʻArabia, a ʻaʻole au e hoʻohewa iā ʻoe no ka mea ʻaʻole e noho hou ana nā puke palapala honua. ʻAʻole wale ka loaʻa ʻole o nā puke, ʻaʻole hoʻi nā kauhale ʻArabia. Ku ae la o Nahla ma kahi o Mahlula; Kibbutz Gvat ma kahi o Jibta; Kibbutz Sarid ma kahi o Huneifis; a me Kefar Yehushuʻa ma kahi o Tal al-Shuman. ʻAʻohe wahi hoʻokahi i kūkulu ʻia ma kēia ʻāina i loaʻa ʻole ka poʻe Arab kahiko.
ʻO kēlā mau hoʻopaʻapaʻa hui a me nā kipaku nui i manaʻo ʻia ka luku nui ʻana o ka nohona Palestinian a me ka hoʻopau ʻana o kāna moʻomeheu ulu. ʻO ka nā pepehi kanaka ua "haʻalele i kahi hōʻailona weliweli o ka hoʻomanaʻo Palestinian." ʻO kēlā me kēia lā Nakba, hōʻailona nā Palestinians i kēlā mau hanana me nā huakaʻi hōʻailona o ka hoʻi ʻana i ko lākou mau kūlanakauhale a me nā kauhale.
Ka lua o ka Nakba
ʻOiai ua makaʻu mau ka poʻe Palestinian i ka manaʻo o ka Nakba lua, kahi i hoʻoweliweli ʻia e kekahi mau luna o ka ʻIseraʻela i nā makahiki, ʻaʻole i manaʻo ka hapa nui e wehe ʻia i mua o ko lākou mau maka i ke ao ākea, me ka manaʻoʻiʻo ʻo ka hoʻomaʻemaʻe lāhui i ke kenekulia i hala.
Ua hewa lākou. No ʻewalu mahina mai ʻOkakopa i hala aku nei, ua luku a hoʻoneʻe ʻia ʻo ʻIseraʻela ma mua o ʻekolu mau manawa i ka nui o ka poʻe Palestinian ma Gaza e like me ka mea i hana ʻia ma Palesetina āpau i ka wā o ka Nakba. Ua ʻoi aku ka nui o ka nui o nā poʻe kīwila ma ka ʻāina i hoʻopilikia ʻia ma mua o kanakolukumamālima tausani Palestinians, me nā keiki he ʻumikumamālima tausani, ʻoiai he mau tausani ke kanu ʻia ma lalo o ka ʻōpala. Ma kahi o ʻelua miliona Palestinians i hoʻoneʻe ʻia, ʻo ka hapa nui o lākou e noho malu nei ma Rafah, kahi i hoʻokau mau ʻia ma lalo o ka hoʻouka kaua ʻana o ka ʻIseraʻela a ke kū nei i kēia manawa i nā hoʻouka kaua ʻāina. Mai ka hoʻouka kaua ʻana o nā pūʻali koa ʻIseraʻela i ke kūlanakauhale liʻiliʻi o ka puʻuhonua, ʻoi aku ma mua o ʻekolu haneli mau tausani o ka Palestinians i holo i Rafah i kahi ʻike ʻole - me kahi kanakolu tausani e holo ana i kēlā me kēia lā - e hoʻāla ana i nā hiʻohiʻona pōʻino mai ka Nakba o 1948.
Eia hou, ke koi ʻia nei nā Palestinians e koho ma waena o ka make a me ka hoʻomaʻemaʻe lāhui. ʻO nā pūʻali hoʻokahi a nā luna i hoʻōho "holoi aku" ma Tantura he kanahikukūmāono makahiki i hala aku nei e uē ana no ka pau ʻana o Gaza. I loko o kahi hoʻoweliweli weliweli, ʻo ka ʻIseraʻela ke hoʻopā nei a hoʻoneʻe i ka poʻe Palestinians i hoʻokau ʻia i Gaza ma ke ʻano he mau mea mahuka ma mua o ʻehiku mau makahiki i hala. ʻO ka ʻIseraʻela wale nō paha ka mokuʻāina i loko o ka hoʻomanaʻo ola i hoʻomaʻemaʻe ʻelua i kona lāhui maoli.
ʻO kēia ka lua o ka Nakba e wehe ana i mua o ko mākou mau maka: ka neʻe ʻana a me nā ala hele o ka poʻe mahuka e hele wāwae ana, ma lalo o ka pōʻino mau a me ka hoʻopilikia ʻana, e waiho ana ma hope o nā hale a me nā ola i luku ʻia. ʻO ka pepehi kanaka kīwila, e wehe ana i kēlā me kēia lā a me kēlā me kēia hola. ʻO ka pau ʻana o ke ola Palestinian, ka moʻomeheu, a me ke kaiāulu. ʻO nā alanui i hoʻopau ʻia o Gaza, piha i ka ʻōpala a me ke ʻala o ke koko a hehi ʻia e ka poʻe i pakele i ka puʻuwai. ʻO nā kino o nā keiki make i hoʻopuehu ʻia ma nā alanui a ma lalo o ka ʻōpala.
Akā naʻe, ʻo ka pepehi kanaka ʻo Gaza wale nō ka mokuna hou loa o ka ʻIseraʻela i ka hoʻokaumaha a me ka lawe ʻana i ka poʻe Palestinian, ʻo ia ke kumu no ka aneane. ʻumikūmālima miliona ʻO Palestinians, ʻaʻole i pau maoli ka Nakba. No lākou - inā paha lākou e noho pio mau ana, ma lalo o ka apartheid ma West Bank, ma lalo o ka hoʻopuni ʻana ma Gaza, ma kahi limbo stateless ma Ierusalema, a ma ke ʻano he mea liʻiliʻi ʻole i loko o ka ʻIseraʻela, he hanana mau ka Nakba.
No nā makahiki he ʻumi, ua koi ʻo ʻIseraʻela i ka hāʻawi ʻole ʻia ʻana o ka poʻe Palestinian. Ua hōʻole ʻo ia i ka poʻe Palestinian e kūʻē me ka ʻole, ʻoiai ʻo ka "kuleana pale" ponoʻī o ka ʻIseraʻela i lilo i mea euphemism no ka pepehi ʻana i nā makaʻāinana. Ua nānā nā alakaʻi o ke Komohana i ka baluna ethno-state i ka nui. Ua noho mehameha lākou i ka ʻai ʻana o ka poʻe noho o ka ʻIseraʻela i nā ʻāina Palestine i kahi liʻiliʻi a hoʻokau ikaika i ka hoʻohaʻahaʻa ʻana o Palestinians. Ua ʻānai lākou i nā hana pono ʻole i hana ʻia e kūʻē i ka poʻe Palestine: ka hana hoʻomāinoino, ka ʻōnaehana kaʻawale a me ka like ʻole o ka apartheid, ka hoʻopilikia ʻole ʻana o Gaza. Ma muli o ka hoʻihoʻi ʻana i ka ʻIseraʻela, ua ʻae lākou e lilo i mea maʻamau i ka noʻonoʻo ʻana i ka poʻe Palestinian he poʻe ʻāina ʻole i hoʻonele ʻia i nā pono kanaka a me nā kuokoa; a ʻoiaʻiʻo, e noʻonoʻo i ka poʻe Palestine he ʻuʻuku ma mua o nā kānaka.
No ʻehiku mau makahiki, ua hoʻokō ʻo ʻIseraʻela i kāna hoʻomaʻemaʻe lāhui o Palestinians i ka wā e pakele ai i ka hoʻopono a me ka hana ʻole me ka hoʻopaʻi ʻole ʻia, i hoʻoikaika ʻia e ke kākoʻo o ke Komohana a me ka manaʻo ʻole o ka honua. I kēia lā ke koi nei nā Palestinians a me kā lākou poʻe mamo i ka hoʻopono, ʻoi aku ka wikiwiki ma mua o ka wā.
Hāʻawi kālā ʻia ʻo ZNetwork ma o ka lokomaikaʻi o kāna poʻe heluhelu.
E Makana mai