New York Mei 2: Aia kahi huaʻōlelo i nalowale i ka hapa nui o ka uhi ʻana o Iraq. He huaʻōlelo piha i ka ʻuhane e hoʻohauʻoli i nā hoʻomanaʻo kaumaha a makemake ʻo Wakinekona a me ka hapa nui o kā mākou media e mālama i kēlā ʻōlelo ʻōlelo "pahu laka," huna ʻia i loko o nā waihona lepo lepo a me nā hale waihona puke.
ʻO Vietnam ka huaʻōlelo.
ʻAʻole i ʻike ʻia kona haʻalele ʻana ma mua o ka uhi ʻana i kēia hopena pule i hala iho nei o ka 30th anniversary o ke kaua ʻo Vietnam, i hōʻailona ʻia ma Vietnam me nā hoʻolauleʻa, akā ʻaʻole i nānā ʻia ma ʻAmelika kahi i alakaʻi ai ʻo CNN me ka moʻolelo o kahi wahine mare i nalowale i ka wā i loaʻa ai kona mau manaʻo lua. .
ʻO kēia hōʻole paha a i ʻole i manaʻo ʻia? I kēia mahina i hala iho nei, ua hoʻokumu ka Hale Hōʻikeʻike ʻo Smithsonian o ʻAmelika Hui Pū ʻIa i kahi hōʻikeʻike kaua kūʻokoʻa kūʻokoʻa hou, "The Price of Freedom: Americans at War."
Inā makemake ʻoe e ʻike e pili ana i ka ʻeha o ke kaua o ʻAmelika makemake e hoʻopoina iā ʻoe, pono ʻoe e hele i kekahi mau poloka ma ka hema ma ka hale kūʻai ma Wakinekona a hiki i ka hoʻomanaʻo Vietnam me kona kokoke i 60,000 mau inoa i kahakaha ʻia i ka marble ʻeleʻele. Ma laila ʻoe e ʻike ai i ka waimaka o ka poʻe malihini i kēlā me kēia lā a me kā lākou mau hoʻomanaʻo mau ʻana i ʻekolu mau makahiki ma hope.
ʻOiai ke pale aku nei nā mea hoʻolaha pāpaho ʻAmelika i nā mea like-me ka poʻe loea e koi nei ʻaʻohe mea-ma nā ʻāina ʻē a ʻike kekahi i ka mea a mākou e hana ʻole ai a ʻaʻole paha. Ua hōʻike ʻia kahi moʻolelo BBC na Matt Frei, "He kanakolu mau makahiki ma hope o ka pau ʻana o ke kaua, ke hoʻomau nei ʻo Vietnam i ka hoʻokaʻawale a me ka hauʻoli ʻana iā ʻAmelika ma mua o ka ʻāina i nalowale he 50 mau manawa i ka nui o nā kānaka."
ʻO kāna kekahi o nā hōʻike Vietnam liʻiliʻi e pili ana iā Iran ʻoiai ua kanu ʻia ka pilina o Iraq ma ka paukū hope loa, ʻaʻole ʻoluʻolu ka hui pū ʻana me ka mea kākau moʻolelo:
"Ua mamao loa ʻo Iraq mai ka lilo ʻana i Vietnam hou. Akā i kēia lā, ke hoʻoikaika nei nā ʻuhane o ka ululāʻau i ke ala hou ʻana i ke one a puni ʻo Baghdad.
He aha kēlā mau ʻuhane? A no ke aha lākou e pono ai ma mua o ke kanu ʻia ʻana o ka media ma nā ululāʻau o Asia a i ke one o Iraq?
Eia kekahi o nā mea like ʻole i mālama ʻole ʻia:
l. ʻO nā kaua ʻelua he mau hana kūʻokoʻa o ka hakakā mua ʻole i ʻae ʻia e ke kānāwai honua a i ʻole ka manaʻo honua. Ma mua, ua pili nā hana US i nā hoʻokele US. Ua kōkua ka CIA o JFK i ka hoʻokau ʻana iā Saddam i ka mana, ua hoʻopaʻa ʻo Reagan iā ia e kaua iā Iran. Ua alakaʻi ʻo George Bush, 41 i ke Kaua Kaiwa mua iā ia. Ua hoʻopaʻa paʻa ʻo Clinton. Ua hoouka hou mai o George Bush, 43. ʻElima mau Administrations–Eisenhower, Kennedy, Johnson, Nixon a me Ford i hakakā ma Vietnam.
2. Hoʻomaka ʻia nā kaua ʻelua me ka hoʻopunipuni. I Iraq, ʻo ia ka mea hoʻoweliweli WMD hoʻopunipuni i kēia manawa a hoʻokumu ʻia ka pilina Saddam-Osama. Ma Vietnam, ʻo ia ka mea i hana ʻia i ke Kaiwa o Tonkin a me nā koho balota i kauoha ʻia e ka ʻaelike Geneva i hoʻopau ʻia e Wakinekona i ka l956 i ka wā i hopohopo ai ka US e lanakila ʻo Ho Chi Minh.
3. Hoopunipuni mau ke aupuni ma na kaua elua. I kēlā manawa, ua ʻōlelo ʻia nā wahaheʻe he "gap hilinaʻi." I kēia lā, manaʻo ʻia lākou he "kaua ʻike." Ma Saigon, ua alakaʻi ʻia nā ʻaha kūkā o ka pūʻali koa "5 O'Clock Follies". I kēia kaua, ua hāʻawi ka Pentagon i ka ʻike spoon-fed ma kahi hale hōʻike pōkole ʻano Hollywood ma Doha.
4. He alakaʻi hoʻohauʻoli nui ka US press i nā kaua ʻelua. I ka ulu ʻana o ke kūʻē ʻana o Vietnam a ʻike ʻia ke kaua he kumu nalowale, ua hoʻololi ke ʻano o ka media. Ma Iraq i kēia lā ua paʻa ka hapa nui o nā media i loko o nā lumi hōkele. Hoʻokahi wale nō ʻaoʻao i uhi ʻia i kēia manawa a ma Vietnam, ua nui ka hōʻike ʻana mai kekahi. Ma Vietnam, ua holomua ka leo a "huli i nā kihi." Pela no ma Iraq.
5. Ma nā kaua ʻelua, ua hana ʻino ʻia nā pio. Ma Vietnam Hema, ua hoʻomāinoino ʻia nā tausani o nā pio i kapa ʻia ʻo "nā tiger cages." Ua pepehi pinepine ʻia nā POW Vietnamese; Ma Vietnam ʻĀkau, ua hoʻomāinoino ʻia kekahi poʻe US POW ma hope o ka pana ʻana i nā kānaka kīwila. Ma Iraq, ua hana ʻino ʻia nā POW ma nā ʻaoʻao ʻelua. ʻO nā koa US ka mea i hoʻokuʻu mua i nā hewa kaua nui a me nā hana hōʻino. Ma Vietnam, ua hōʻike ʻo Ron Ridenour i ka My Lai Massacre. Ma Iraq, he koa i haʻi mua i nā mea noiʻi e pili ana i ka hoʻomāinoino i loko o ka hale paʻahao ʻo Abu Ghraib. (Seymour Hersh ka mea kākau moʻolelo nāna i hōʻike aku iā My-Lai ma Vietnam ma hope mai i hōʻike ʻia i nā hana hoʻomāinoino i Iraq.)
6. Ua "hoʻokomo ʻia" nā mea kaua ma nā kaua ʻelua. Ua hoʻokuʻu ka US i ka napalm, ua hoʻohana i nā pōkā puʻupuʻu e kūʻē i nā makaʻāinana a ua hoʻoheheʻe ʻia ka ʻalani ʻawaʻawa ma Vietnam. Ua hoʻokuʻu ʻia nā pōkā puʻupuʻu a me ka Mark 77 napalm-like firebombs ma luna o Iraqis. Ua hoʻohui ʻia ka uranium i hoʻopau ʻia i ka waihona o nā mea kaua i pāpā ʻia ma Iraq.
7. Ua ʻōlelo ʻia nā kaua ʻelua e pili ana i ka hoʻolaha ʻana i ka demokala. Ua hoʻonohonoho ʻo Vietnam i nā koho balota a ʻike i kahi kūleʻa o nā aupuni i hoʻomalu ʻia e ka US. hele mai a hele aku. Ua loaʻa iā Iraq kahi koho balota i kēia manawa kahi i ʻōlelo ai ka hapa nui o ka poʻe koho balota e hoʻolei balota i ka haʻalele ʻana o ʻAmelika. Ua mālama ʻo ʻAmelika i ke aupuni interim o Iraq. Hoʻihoʻi ʻia ka poʻe pio a hoʻonoho i ka mana. Ua hele mai ʻo Vietnam's Diem mai New Jersey, Iraq's Allawi mai Beretania.
8. Ua ʻōlelo ʻia nā kaua ʻelua e pili ana i nā pahuhopu hanohano honua. Ua kiʻi ʻia ʻo Vietnam ma ke ʻano he crusade e kūʻē i ka komunisme koʻikoʻi a me ka hāʻule ʻana o nā domino. Ua kūʻai ʻia ʻo Iraq ma ke ʻano he mua i ke kaua honua i ka hoʻoweliweli. ʻAʻole ʻoiaʻiʻo kekahi ʻōlelo.
9. Ua kōkua ka ho'okele imperial no ka ho'omalu waiwai a me nā mākeke i ka ho'oikaika 'ana i nā hana 'elua. Ua loaʻa iā Vietnam ka lāʻau lapaʻau a me ka manganese a me nā minela laha ʻole. He aila ko Iraq. I loko o nā kaua ʻelua, ua hōʻole ʻole ʻia kekahi papahana hoʻokele waiwai a nānā ʻole ʻia e ka hapa nui o nā mea hoʻolaha.
10. Ua hana ʻia nā kaua ʻelua ma nā ʻāina me nā moʻomeheu a mākou i ʻike ʻole ai a ʻōlelo paha i ka ʻōlelo, ua pili pū lāua i nā "kipi" i hoʻohaʻahaʻa ʻia a hoʻopunipuni ʻia ko lākou ikaika koa. Ma Vietnam, kapa mākou i ka "ʻenemi" komunista; ma Iraq kapa mākou iā lākou he mau mea hoʻoweliweli haole. (Ua loaʻa i nā koa kā lākou mau huaʻōlelo, "gooks" ma Vietnam, "ragheads" ma Iraq) Ma nā kalana ʻelua, he kūʻē maoli nō lākou i loaʻa i ke kākoʻo kaulana. (ʻO nā poʻe i hoʻopaʻa ʻia a hoʻomāinoino ʻia lākou i manaʻo ai he hui pū me nā mea hoʻouka kaua e like me kā mākou Revolution i hele ai ma hope o nā ʻAmelika i kākoʻo i ka poʻe Pelekania.) Ma nā kaua ʻelua, e like me nā kaua āpau, ua make nui nā kānaka kīwila hala ʻole.
11. Ma nā ʻāina ʻelua, ua hoʻohiki ʻo ʻAmelika e kōkua i ke kūkulu hou ʻana i nā pōʻino i hana ʻia e ka pōʻino US. Ma Vietnam, ʻaʻole i hoʻohanohano ʻia kahi ʻōlelo hoʻohiki hou o ka pelekikena $2 Billion. Ma Iraq, pau ka uila a me nā lawelawe ʻē aʻe ma nā wahi he nui. Ma nā kaua ʻelua, ua loaʻa maikaʻi nā hui ʻAmelika a me nā mea hoʻolako; Brown &Root ma Vietnam; ʻO Halliburton ma Iraq, ʻelua wale nō.
12. Ma Vietnam, ʻaʻole i hiki i ka Pentagon ke kūʻē i ke kipi i ka "hoʻomaha" i ka ʻāina me ka hapalua miliona mau koa US "ma ka ʻāina." Ke ulu nei ke kipi ma Iraq ʻoiai nā hana maikaʻi loa a nā koa US. ʻOi aku ka nui o nā mea i make mai ka wā i haʻi aku ai ʻo Pelekikena Bush "ua hoʻokō ʻia ka misionari" ma mua o ka wā hoʻouka kaua.
Ua koi aku ka Vietnamese i ka US i nā kūkākūkā no ka ʻaelike Maluhia o Paris. I ka wā i uhaki mau ʻia ai ka ʻaelike, ua hana maikaʻi lākou i kahi hoʻouka kaua hope loa i kāhāhā a hoʻoauheʻe i kahi pūʻali koa Saigon kanaka ʻoi loa. Hiki i ke kū'ē Iraqi ke hana like?
Ke haohao nei ka BBC, e hoʻomanaʻo ana iā mākou, "I ka piʻi ʻana o ka poʻe i make, pēlā nō nā nīnau e pili ana i ka nui o ka hoʻoweliweli a ka Vietcong. I kēia lā, ʻo ke kaua mua e kūʻē i kahi ʻenemi mamao loa mai ka home i nīnau i nā nīnau like. "
Ke piʻi aʻe nei ka kipi ma Iraq a hoʻomau i ka hopu ʻana i ka manaʻo me ka hiki ke hoʻouka i kahi a me ka wā e makemake ai, ʻaʻole hiki ke manaʻo ʻia e manaʻo ʻia ʻo kahi hoʻouka kaua ʻē aʻe o ʻApelila 30 o ke ʻano i "hoʻokuʻu ʻia" ʻo Saigon i hiki i Baghdad?
Ua ʻike mua mākou i ka "hāʻule" o Baghdad. Hiki iā ia ke "hāʻule" hou?
O ka ihu, aole!
E hana hou ma hope oʻu. Ke lanakila nei mākou.
Aia ka Demokala i ka huakaʻi.
Ua hōʻike ʻo News Dissector Danny Schechter, ka mea hoʻoponopono o Mediachannel.org, mai Vietnam ma 1974 a me l997. ʻO kāna kiʻi kiʻiʻoniʻoni hou loa ʻo WMD (Weapons of Mass Deception) ma ka hoʻolaha ʻana o ke kaua Iraq. (www. wmdthefilm.com)