[Αυτή είναι η έβδομη σε μια σειρά πολλών τμημάτων που αναφέρεται στην αύξηση του ενδιαφέροντος και της υποστήριξης για τον Σοσιαλισμό. Οι επόμενες καταχωρήσεις θα διερευνήσουν τι σημαίνει το κύμα, τι επιδιώκει ή θα αναζητήσει, πού μπορεί να επεκταθεί και πώς μπορεί να εκτυλιχθεί.]
Υποστηρίξαμε δεοντολογικά την ιδέα ότι ο καθένας πρέπει να έχει λόγο στις αποφάσεις ανάλογα με το βαθμό που επηρεάζεται από αυτές. Αποφάσεις που αφορούν μόνο εμένα, θα πρέπει να τις λαμβάνω μονομερώς. Αποφάσεις που επηρεάζουν εξίσου όλες τις θυμήσεις μιας ομάδας και όχι τους άλλους, η ομάδα πρέπει να λαμβάνει μονομερώς, με κάθε μέλος να έχει ίσο λόγο. Σε μια ομάδα που παίρνει αποφάσεις, αν επηρεάζομαι περισσότερο, ωστόσο, θα πρέπει να έχω περισσότερο λόγο.
Η εκπλήρωση αυτού του ηθικά καλού στόχου σε μια νέα οικονομία, ή σε οποιοδήποτε άλλο πεδίο ζωής, έστω και όχι με το τρίτο δεκαδικό ψηφίο της ακρίβειας, αλλά, αντίθετα, προς ευρεία ικανοποίηση όλων και με αποτελεσματικό τρόπο, είναι προφανώς ένα απαιτητικό πρότυπο. Είναι ηθικά ορθό καθώς αντιμετωπίζει τους πάντες δίκαια και με συνέπεια, τόσο με αλληλεγγύη όσο και με διαφορετικότητα. Στην πράξη, το πιο δύσκολο κομμάτι θα είναι το ευρύτερο κομμάτι. Όταν αποφασίζω να καταναλώσω κάποιο προϊόν από το συνολικό κοινωνικό προϊόν, κάτι πάει σε εμένα που θα μπορούσε να είχε πάει αλλού. Αλλού πρέπει να πούμε κάποιο λόγο. Η δράση μου επηρεάζει επίσης το περιβάλλον, και έτσι όλοι παντού, λίγο για τον καθένα, αλλά πολύ συνολικά, πρέπει να έχουν κάποιο λόγο. Ομοίως, αν αποφασίσω να φορέσω τις μαύρες κάλτσες μου αύριο και όχι τις μπλε μου, εν πάση περιπτώσει αυτή η επιλογή επηρεάζει μόνο εμένα, οπότε θα πρέπει να αποφασίσω δικτατορικά, χωρίς κανένας άλλος να έχει λόγο. Αλλά αν αποφασίσω να αγοράσω πολλές κάλτσες, αυτό έχει εξωτερικά αποτελέσματα, επομένως άλλοι θα πρέπει να επηρεάσουν αυτήν την απόφαση, όχι μόνο εγώ. Ομοίως, εάν αποφασίσω να καταναλώνω άγρια δυνατά κάποια από τα ηχητικά μου εξοπλισμό, αυτό μπορεί επίσης να επηρεάσει και άλλους που θα έπρεπε να έχουν κάποιο λόγο.
Ή σκεφτείτε έναν χώρο εργασίας. Μέσα σε αυτό, πώς μια ομάδα εργασίας κατανέμει τον χρόνο της, οργανώνει τις δραστηριότητές της, κ.λπ., υποθέτοντας ότι η ομάδα λειτουργεί σύμφωνα με ευρύτερες συμφωνημένες αποφάσεις που λαμβάνονται από ολόκληρο τον χώρο εργασίας – ή ολόκληρη την κοινωνία – σχετικά με, ας πούμε, τον χρόνο των διακοπών, τη διάρκεια της εργάσιμης ημέρας, ή του προϊόντος και της παραγωγής στο χώρο εργασίας, είναι σε μεγάλο βαθμό ή και εντελώς επιλογή της ομάδας. Μέσα στην ομάδα, αν κάποιος επηρεάζεται δραματικά από κάποια πτυχή, θα έλεγε περισσότερο γι' αυτό. Ορισμένες αποφάσεις μπορεί να λαμβάνονται από ένα άτομο μία ψήφο, άλλες μπορεί να απαιτούν τα δύο τρίτα για να περάσουν, ή συναίνεση. Κάποιοι θα έχουν περισσότερο χρόνο για συζήτηση, ειδικά για αντίθετες απόψεις – κάποιοι λιγότερο. Αυτές είναι μέθοδοι που επιλέγουμε με σύνεση για την καλύτερη προσέγγιση της αυτοδιαχείρισης.
Με λίγα λόγια, αυτός είναι στην πραγματικότητα ο τρόπος με τον οποίο οι φροντισμένοι φίλοι ή οι συνεργάτες μας συνδέονται μεταξύ τους όταν είμαστε ελεύθεροι να το κάνουμε, και έτσι δεν είναι τόσο άγνωστο όσο μπορεί να φαίνεται μια αφηρημένη περιγραφή. Πολλές αποφάσεις στο χώρο εργασίας αντηχούν προς τα έξω. Η τεχνολογία που χρησιμοποιούμε επηρεάζει το τι παράγουμε και, συνεπώς, το τι μπορούν να καταναλώσουν οι άλλοι. Ποιες μορφές ενέργειας χρησιμοποιούμε και τι κάνουμε με τα απόβλητά μας, έχει επιπτώσεις στους γείτονες και ίσως πολύ ευρύτερα. Τέτοιες αποφάσεις θα πρέπει να ληφθούν, εάν θέλουμε να τιμήσουμε την αυτοδιαχείριση, με τρόπους που να δίνουν την κατάλληλη επιρροή στους επηρεαζόμενους εργαζόμενους στο συγκεκριμένο εργοστάσιο, αλλά και να δίνουν την κατάλληλη επιρροή στους επηρεαζόμενους ανθρώπους εκτός αυτού.
Προς το παρόν, εν αναμονή της συζήτησης μας για αυτό που οι οικονομολόγοι αποκαλούν κατανομή για να δούμε πώς οι ευρύτερες εκλογικές περιφέρειες ασκούν λόγο είτε για την πλευρά της κατανάλωσης είτε για την παραγωγή του ζητήματος, ας εξετάσουμε απλώς μέσα σε έναν χώρο εργασίας. Ποια είναι η επίπτωση της υποστήριξης της αυτοδιαχείρισης για αποφάσεις εντός των εργασιακών χώρων, υποθέτοντας, προς το παρόν, ότι η επιρροή από έξω αντιμετωπίζεται καλά από δομές που δεν έχουν ακόμη συζητηθεί;
Πρώτα, φυσικά, θα επηρεαστούν όλοι οι εργαζόμενοι και έτσι όλοι μαζί χρειάζονται έναν χώρο και μεθόδους με τις οποίες θα μπορούν να πουν το μερίδιό τους. Ονομάστε αυτό το συμβούλιο εργαζομένων, βασικά ολόκληρο το εργατικό δυναμικό που μπορεί να συνεδριάζει, να συζητά και να ψηφίζει, όταν χρειάζεται. Πολλές αποφάσεις επηρεάζουν ουσιαστικά όλους τους εργαζόμενους εξίσου. Η διάρκεια και ο χρόνος της εργάσιμης ημέρας, όταν τα φώτα είναι αναμμένα ή σβηστά, η διάρκεια και ο χρόνος των διαλειμμάτων, η χρήση του κλιματισμού, η συνολική απόδοση και επομένως το συνολικό επίπεδο εργασίας. Επίσης κανόνες, εάν χρειάζεται, σχετικά με τα ρούχα, τα επίπεδα θορύβου ή ποιες διακοπές πρέπει να τηρούνται. Είναι όμως τόσο προφανές ότι όλα αυτά επηρεάζουν όλους το ίδιο; Τι θα συμβεί αν όσοι έχουν οικογένειες και εκείνοι χωρίς έχουν σημαντικά διαφορετική εξάρτηση από τον χρόνο άφιξης και αναχώρησης από την εργασία; Τι γίνεται αν μερικοί άνθρωποι έχουν συνθήκες που κάνουν τον κλιματισμό πολύ πιο σημαντικό για αυτούς; Τι γίνεται αν διαφορετικοί εργαζόμενοι διαφορετικών εθνικοτήτων ή θρησκειών επηρεάζονται διαφορετικά από τις επιλογές των διακοπών; Θα μπορούσε κανείς να συνεχίσει.
Η απάντηση για όλες αυτές τις παραλλαγές μεταξύ του εργατικού δυναμικού εξαρτάται από κάθε χώρο εργασίας. Άλλωστε, συλλογικά αυτοδιαχειρίζονται τον εαυτό τους. Οι συνεδριάσεις των εργατικών συμβουλίων σε κάθε χώρο εργασίας καταλήγουν αρχικά σε διάφορες διαδικασίες που κρίνονται επαρκείς –ή, όταν είναι δυνατόν, ιδανικές– για να δοθεί ο κατάλληλος λόγος στα επηρεαζόμενα μέρη στις αποφάσεις. Ίσως αυτή η λίστα επιλογών επανεξετάζεται κάθε χρόνο ή ανά διετία και σίγουρα μπορεί να είναι διαφορετική σε διαφορετικούς χώρους εργασίας λόγω των διαφορετικών χαρακτηριστικών τους και των διαφορετικών προτιμήσεων των εργαζομένων τους. Από τη στιγμή που υπάρχουν τέτοιες συμφωνημένες διαδικασίες σε έναν χώρο εργασίας, επιλέγεται μία ή περισσότερες, ανάλογα με την περίπτωση, για κάθε νέα υπόθεση, και οι συζητήσεις προχωρούν, όπως και οι αποφάσεις. Είναι προς το συμφέρον όλων να αντιμετωπίζονται τα ζητήματα με σύνεση, χωρίς να χάνεται χρόνος και να λαμβάνονται υπόψη οι ανάγκες όλων των εμπλεκομένων.
Κάποιοι θα έλεγαν, φλυαρία σε αυτό. Ας αφήσουμε ένα άτομο να αποφασίσει, είναι πολύ λιγότερο ακατάστατο. Λοιπόν, η λογική της δημοκρατίας, και πέρα από τη δημοκρατία της αυτοδιαχείρισης, είναι ότι η επιβαλλόμενη τάξη δεν είναι, στην πραγματικότητα, λιγότερο ακατάστατη. Απλώς θάβει το χάος, κρύβοντας το γεγονός ότι οι άνθρωποι αποξενώνονται, ακόμη και έχουν κατώτερα αποτελέσματα, κάτω από την επιβεβλημένη τάξη. Ωστόσο, ένας χώρος εργασίας μπορεί να κλίνει περισσότερο με αυτόν τον τρόπο και πιο συχνά να υιοθετεί διαδικασίες που είναι πιο κομμένες και στεγνές. Ένας άλλος χώρος εργασίας μπορεί να κλίνει διαφορετικά, ενσωματώνοντας περισσότερο χρόνο για συζήτηση, για ακρόαση απόψεων μειοψηφίας και εξερεύνηση κ.λπ. Πράγματι, μπορεί να επιλέξετε πολύ λογικά πού θέλετε να εργαστείτε, εν μέρει σύμφωνα με το γούστο σας για τις μεθόδους στο χώρο εργασίας. Με την πάροδο του χρόνου, με την εμπειρία, διάφορες προσεγγίσεις θα αποδειχθούν καλύτερες στο να φτάνουν ομαλά και γρήγορα σε επιθυμητές και συλλογικά σεβαστές επιλογές, και αυτές θα χρησιμοποιούνται πιο συχνά. Όλα είναι θέμα, εντός μιας επιχείρησης, του συμβουλίου εργαζομένων της εταιρείας. Αυτό είναι το αποθετήριο της εξουσίας λήψης αποφάσεων, όχι ιδιοκτήτης, όχι αφεντικό.
Ωστόσο, υπάρχουν δύο άλλα γενικά ζητήματα που πρέπει να αντιμετωπιστούν. Το ένα είναι ένα παράπονο που αποδεικνύεται ότι είναι αρκετά εύκολο να επιλυθεί. Το άλλο είναι μια παράγωγη ανάγκη που είναι πιο σύνθετη και συνεπακόλουθη για μια νέα οικονομία και κοινωνία.
Πρώτον, κάποιοι θα διαμαρτυρηθούν ότι εάν απαιτήσουμε τόσο εκτεταμένη συμμετοχή στη λήψη αποφάσεων θα μειώσουμε την ποιότητα των αποφάσεων που λαμβάνονται. Δεν θα έπρεπε ο Τζο να λέει περισσότερο ή λιγότερο, ανάλογα με το πόσο καλός είναι ο Τζο που παίρνει αποφάσεις; Γενικότερα, η συμμετοχική προσέγγιση δεν υπονομεύει τα οφέλη της τεχνογνωσίας; Η απάντηση σε αυτό το παράπονο είναι ότι οι απόψεις των εμπειρογνωμόνων, και η εμπειρογνωμοσύνη γενικότερα, είναι φυσικά πολύτιμες. Αλλά το γεγονός ότι ο Τζο είναι ειδικός, ας πούμε, στη μηχανική ή τη χημεία, ή οτιδήποτε άλλο είναι αποτέλεσμα κάποιας απόφασης, δεν θα πρέπει να μεταφέρει στον Τζο περισσότερη επιρροή –περισσότερες ψήφους– ακόμη και σε μια απόφαση που περιλαμβάνει αρκετά έντονα τη μηχανική ή τη χημεία. Θα πρέπει οπωσδήποτε να συμβουλευτείτε την πείρα του Joe. Αλλά τότε ο Τζο έχει λόγο όπως άλλοι, όχι ανεβασμένος. Το θέμα είναι ότι ο Τζο δεν είναι ειδικός στο πόσο μια απόφαση επηρεάζει εμένα ή εσάς, πολύ λιγότερο στο πώς νιώθουμε εσείς ή εγώ γι' αυτήν. Και έτσι έχουμε λόγο στην απόφαση, αν και θα πρέπει να δώσουμε μεγάλη προσοχή στις ιδέες του Τζο.
Σκεφτείτε το άλλο μισό αυτού του ζητήματος, στενά συνδεδεμένο. Η Σούζαν έχει αποδειχθεί με την πάροδο του χρόνου ότι έχει μια απίστευτη δυνατότητα να υποστηρίζει πάντα αποφάσεις που η εμπειρία δείχνει ότι είναι πιο σοφές. Είναι μια πολύ καλή λήψη αποφάσεων. Φτιάξτο, είναι απλά η καλύτερη στο χώρο εργασίας. Φτιάξτε το, ακόμη, είναι καλύτερο με μεγάλη διαφορά. Εντάξει, γιατί να μην απλοποιήσετε την επαγγελματική ζωή βάζοντας τη Σούζαν να παίρνει όλες τις αποφάσεις; Αγνοώντας ότι οι υποθέσεις είναι εξαιρετικά εξωπραγματικές όταν συμμετέχουμε, προετοιμάζουμε, εργαζομένους που θα φέρουν δυνητικά σε συζητήσεις και ψηφοφορίες διαφορετικές εμπειρίες, (περισσότερα για αυτό σύντομα), αυτή η λογική αγνοεί επίσης την αξία του κάθε ατόμου να αισθάνεται ότι ελήφθη μια απόφαση σεβόμενη τη συμβολή και τη γνώμη του/της. Εάν οι ειδικοί δεν προσφέρουν απλώς τη σοφία τους για να αξιολογήσουν και μάθουν οι άλλοι, αλλά αποφασίζουν τα αποτελέσματα, τότε αυτό αποκλείει όχι μόνο την αυτοδιαχείριση, αλλά και ακόμη πιο περιορισμένη δημοκρατία. Ο λόγος που δεν αποκλείει κανένα από τα δύο είναι ότι δεν υπάρχει τέτοια γενική και καθολική τεχνογνωσία και, ακόμη πιο σημαντικό, ο αποκλεισμός των ανθρώπων δημιουργεί προβλήματα πολύ χειρότερα από μια κάπως χειρότερη επιλογή, ακόμα κι αν συνέβαινε πότε πότε. Σημασία έχει η συμμετοχή.
Το πιο περίπλοκο ζήτημα που εγείρει η αυτοδιαχείριση είναι πώς να διασφαλιστεί ότι όλοι οι εργαζόμενοι είναι προετοιμασμένοι και ικανοί να συνεισφέρουν θετικά στη λήψη αποφάσεων. Διότι δεν υπάρχει αμφιβολία ότι εάν έχουμε πολλούς εργαζομένους που δεν έχουν ούτε την αυτοπεποίθηση, ούτε τις δεξιότητες, ούτε τη γνώση για να έχουν τεκμηριωμένες απόψεις για τη λήψη αποφάσεων – τότε η συμμετοχή τους θα μας δώσει σοβαρά ελαττωματικά αποτελέσματα. Σε μια καλή οικονομία, τι το εμποδίζει; Δηλαδή, στους περισσότερους χώρους εργασίας τώρα, ο αριθμός των ατόμων στο σύνολο του εργατικού δυναμικού που έχουν ενημερωμένες απόψεις είναι ίσως ένας στους πέντε. Γιατί συμβαίνει αυτό και πώς μπορούμε να το αυξήσουμε στα πέντε στα πέντε, καθώς αυτό αποτελεί προϋπόθεση για αποτελεσματική, βέλτιστη, αυτοδιαχειριζόμενη λήψη αποφάσεων;
Αναλαμβάνουμε το θέμα της καθολικής ετοιμότητας για λήψη αποφάσεων στο επόμενο δοκίμιο αυτής της σειράς, καθώς και το ζήτημα των ταξικών σχέσεων και της ταξικής κυριαρχίας.
Το ZNetwork χρηματοδοτείται αποκλειστικά από τη γενναιοδωρία των αναγνωστών του.
Κάνε μια δωρεά