Η μεγάλη σημασία αυτού που έχει να πει ο Schmidt πρέπει να είναι ξεκάθαρη – οι επαγγελματίες, συμπεριλαμβανομένων των επαγγελματιών των μέσων ενημέρωσης, είναι +δεν+ ψεύτες. Είναι άνθρωποι που έχουν επιλεγεί και εκπαιδευτεί για να υποτάξουν την ικανότητά τους για κριτική σκέψη σε ένα επαγγελματικό «πρότυπο». Το κάνουν αυτό χωρίς να συνειδητοποιούν ότι «είναι ακριβώς πώς γίνονται τα πράγματα». Οι δημοσιογράφοι είναι απόλυτα, 100%, δυνατά και ασυμβίβαστα ειλικρινείς – μέσα στο πλαίσιο που οριοθετεί η εξουσία. Και λειτουργεί αρκεί κανείς να μην σηκώσει το καπάκι και να ρίξει μια ματιά έξω από το κουτί.
Εάν οι υπάλληλοι των μέσων ενημέρωσης ήταν κυνικοί ψεύτες, η αλήθεια θα ήταν άσχετη - τα προκλητικά μηνύματα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου και οι επιστολές απλώς θα διαγράφονταν και θα δεσμεύονταν.
Επειδή, όμως, οι επαγγελματίες των μέσων ενημέρωσης, ενώ έχουν βαθιά αυταπάτη, βλέπουν τους εαυτούς τους ως βασικά ειλικρινείς, η αίσθηση της ταυτότητας τους σημαίνει ότι δεν μπορούν απλώς να απορρίψουν ορθολογικές, συγκρατημένες και ακριβείς προκλήσεις χωρίς έλεγχο. Δεν μπορούν να διατηρήσουν την ιδέα τους για τον εαυτό τους ως λογικούς ανθρώπους χωρίς να λάβουν υπόψη τις λογικές απόψεις. Αυτό παρέχει πραγματική μόχλευση για όσους από εμάς ελπίζουμε να αλλάξουμε και να βελτιώσουμε το σύστημα. Ας εξετάσουμε μερικά παραδείγματα για να δείξουμε τη σημασία αυτής της πραγματικότητας για την προοδευτική κοινωνική αλλαγή.
Εμείς στη Media Lens δεν γνωρίζουμε πολλά για τον Ντάρεν Σμιθ, έναν από τους συνδρομητές μας, εκτός από το ότι φαίνεται να είναι φοιτητής στο Πανεπιστήμιο του Στέρλινγκ. Γνωρίζουμε, επίσης, ότι γράφει γράμματα με πραγματική δύναμη και εξουσία. Εξετάστε το ακόλουθο παράδειγμα που στάλθηκε στον John Humphrys, ανώτερο παρουσιαστή του σημερινού προγράμματος του BBC Radio:
«Αγαπητέ κύριε Humphrys/Σήμερα πρόγραμμα,
Στις 12 Οκτωβρίου 2002 πήρατε συνέντευξη από τον Υπουργό Εξωτερικών Τζακ Στρο στο πρόγραμμα Today. Αυτό το μήνυμα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου παρουσιάζει ένα παράπονο που έχω για την αποτυχία σας να αντιμετωπίσετε τον κ. Στρο, καθώς πρόφερε μια σειρά από ιστορικές διαστρεβλώσεις κατά τη διάρκεια αυτής της συνέντευξης. Παρακάτω εξηγώ τη φύση αυτής της καταγγελίας ακολουθούμενη από έναν μικρό αριθμό συγκεκριμένων ερωτήσεων, στις οποίες θα εκτιμούσα την απάντησή σας.
Άκουσα προσεκτικά τι είπε ο κύριος Στρο κατά τη διάρκεια αυτής της εκπομπής και έγραψα την πιο κραυγαλέα χορωδία από ψέματα και μισές αλήθειες. Αυτό συνέβη στην αρχή της συνέντευξης. Ο κύριος Στρο είπε σε εσάς και στους ακροατές:
«… οι πιο βάναυσες επιθέσεις έχουν εξαπολυθεί από το ιρακινό καθεστώς στο Ιράν πρώτα από όλα, στον λαό του ίδιου του Σαντάμ Χουσεΐν και στη συνέχεια στην εντελώς αδικαιολόγητη και εντελώς αδικαιολόγητη εισβολή στο Κουβέιτ, και μετά ήταν μόνο ως αποτέλεσμα της αποφασιστικότητας του η διεθνής κοινότητα και η χρήση βίας στην οποία μπόρεσαν να μπουν οι επιθεωρητές και να κάνουν τη δουλειά τους μέχρι την αποφασιστικότητα της διεθνούς κοινότητας, φοβάμαι, μάλλον έσπασε και ο Σαντάμ Χουσεΐν μπόρεσε να το εκμεταλλευτεί και να εκδιώξει τους επιθεωρητές». (Jack Straw, Σήμερα – BBC Radio 4, 12 Οκτωβρίου 2002)
Αυτό το σημαντικό απόσπασμα περιέχει τουλάχιστον ένα κραυγαλέο ψέμα και μια μεγάλη ποικιλία από μισές αλήθειες. Αυτά είναι:
1) «Ο Σαντάμ Χουσεΐν μπόρεσε να … διώξει τους επιθεωρητές». – Αυτό είναι ένα καθαρό ψέμα – ένας σκόπιμος ακρωτηριασμός της αλήθειας. Εστιάζω σε αυτό με περισσότερες λεπτομέρειες παρακάτω.
2) "Έχουν εξαπολύσει βίαιες επιθέσεις από το ιρακινό καθεστώς στο Ιράν ... στον λαό του ίδιου του Σαντάμ Χουσεΐν ... και στη συνέχεια ... στο Κουβέιτ". Αυτή είναι η μισή αλήθεια. Οι περισσότερες από τις χειρότερες φρικαλεότητες του Σαντάμ Χουσεΐν έλαβαν υποστήριξη από δυτικά κράτη, συμπεριλαμβανομένων των ΗΠΑ και του Ηνωμένου Βασιλείου.
3) «οι επιθεωρητές μπόρεσαν να μπουν και να κάνουν τη δουλειά τους». Άλλη μισή αλήθεια. Το έργο των επιθεωρητών της UNSCOM υπονομεύτηκε από τη διείσδυση πρακτόρων που κατασκόπευαν το Ιράκ.
Απαντώντας στις εναρκτήριες δηλώσεις του κ. Στρο, που περιλαμβάνει το μπαράζ των στρεβλώσεων που αναφέρονται παραπάνω, άκουσα έκπληκτος τη συμφωνία σας. Είπατε στους ακροατές:
«Λοιπόν, πολλά από αυτά μπορεί να είναι αλήθεια, σίγουρα είναι αλήθεια, σίγουρα όταν μιλάτε για το ιστορικό του Σαντάμ και κανείς δεν θα διαφωνούσε με τίποτα από αυτά». (John Humphrys, Σήμερα – BBC Radio 4, 12 Οκτωβρίου 2002)…
Σίγουρα –μαζί με πολλούς άλλους– θα διαφωνούσα με *όλα αυτά*. Θα μείνω μόνο στην πιο κραυγαλέα διαστρέβλωση του κ. Στρο - το ψέμα ότι «ο Σαντάμ Χουσεΐν μπόρεσε να … διώξει τους επιθεωρητές». Αυτό σίγουρα δεν είναι αλήθεια. Η UNSCOM εκκένωσε το Ιράκ στις 16 Δεκεμβρίου 1998 αφού προειδοποιήθηκε από Αμερικανούς αξιωματούχους για τον κίνδυνο για την ασφάλειά τους από μια επικείμενη αεροπορική επίθεση από βομβαρδιστικά και πυραύλους κρουζ ΗΠΑ/ΗΒ – επιχείρηση Desert Fox…» (Smith, email στο Media Lens, 15 Οκτωβρίου, 2002)
Και ούτω καθεξής.
Το BBC δεν κουράζεται να μας λέει με πόσο πάθος αναζητά το ενδιαφέρον και τη συμμετοχή του κοινού στην πολιτική του παραγωγή, ιδιαίτερα των νέων. Η απάντηση από τον Humphrys στο email του Smith, ωστόσο, ήταν αρκετά προβλέψιμη:
"Αυτό που παραλείπετε να εκτιμήσετε είναι ότι οι σημερινοί συνεντευξιακοί δεν έχουν αρκετό χρόνο για να αμφισβητήσουν κάθε ισχυρισμό που γίνεται σε κάθε συνέντευξη. Φυσικά είναι αλήθεια ότι οι επιθεωρητές αποσύρθηκαν και όχι πετάχτηκαν έξω - αλλά, όπως είπε ο Στρο σε προηγούμενες συνεντεύξεις μαζί μου (το οποίο προφανώς επιλέξατε να μην ακούσετε) το επιχείρημα ήταν ότι ο Σαντάμ τους έκανε αδύνατο να πουν [sic].
Αλλά χάνω τον χρόνο μου ασχολούμενος με τα σημεία σου. Αποφασίσατε (περίεργα) ότι είμαι υπέρ ενός πολέμου με το Ιράκ και δεν μπορώ να σας πείσω για το αντίθετο. Είναι δυνατόν να συμφωνήσουμε ότι ο Σαντάμ είναι ένα τέρας (με αυτό συμφωνούσα) και ΑΚΟΜΑ αντιτίθεται στον πόλεμο. Δεν μπορείς να το καταλάβεις; Μην μπεις στον κόπο να απαντήσεις. John Humphrys» (Email στον Smith, 16 Οκτωβρίου 2002)
Δεν πρέπει να ξεγελιόμαστε και να πιστεύουμε ότι αυτά τα οργισμένα λόγια δείχνουν ότι ο Humphrys εδώ απλώς απορρίπτει την πρόκληση – το δηλητήριο της απάντησης υποδηλώνει ότι το email του Smith χτύπησε τον στόχο. Ο Smith, πράγματι, έλαβε στη συνέχεια αυτή την απάντηση από τον Bill Rogers, συντάκτη του προγράμματος του BBC Today:
«Αγαπητέ κύριε Smith,
Σας ευχαριστώ για το email σας. Νομίζω ότι τόσο εγώ όσο και ο John αναγνωρίζουμε ότι σχετικά με το πώς και γιατί οι επιθεωρητές όπλων έφυγαν από το Ιράκ πριν από τον πόλεμο του Κόλπου, ο Υπουργός Εξωτερικών έκανε λάθος στη συνέντευξη που αναφέρετε, και η επιθυμία του John να προχωρήσει σε πιο παραγωγικές ερωτήσεις θα μπορούσε να είναι ερμηνεύεται ως «αποδοχή»… Θα παρακαλούσα να προτείνω ότι πρέπει τώρα να θεωρήσουμε αυτήν την αλληλογραφία κλειστή, επιτρέποντας στην ομάδα μου να προχωρήσει σε περισσότερες και καλύτερες αναφορές αυτών των θεμάτων.
Τις καλύτερες ευχές μου
Bill Rogers» (28 Οκτωβρίου 2002)
Πιο σημαντικό, δύο ημέρες μετά από αυτό, στις 30 Οκτωβρίου, ο John Humphrys πήρε ξανά συνέντευξη από τον Jack Straw για το Ιράκ. Αυτό συνέβη:
Στρο: «…πέταξαν τους επιθεωρητές όπλων…»
Humphrys: "Λοιπόν δεν τους πέταξαν έξω. Συνεχίζεις να μπαίνεις σε μπελάδες όταν το λες αυτό, όπως ξέρεις, και συνεχίζω να μπλέκομαι επειδή σε άφησα να το πεις. Το γεγονός είναι ότι δεν πετάχτηκαν έξω, αποσύρθηκαν. Η ζωή τους έγινε δύσκολη όσο ήταν εκεί και έτσι αποσύρθηκαν, κάτι που δεν είναι το ίδιο». (Σήμερα πρόγραμμα, BBC Radio 4, 30 Οκτωβρίου 2002).
Ένα άτομο που έγραψε μερικές παθιασμένες αλλά ορθολογικές και ακριβείς επιστολές είχε βοηθήσει στην εξουδετέρωση μιας προσπάθειας του Υπουργού Εξωτερικών αυτής της χώρας να προωθήσει έναν πόλεμο εξαπατώντας και χειραγωγώντας ένα εθνικό ραδιοφωνικό κοινό. Αυτός ήταν ένας τεράστιος θρίαμβος για τον Ντάρεν Σμιθ προσωπικά και ένα πραγματικό σημάδι του τι μπορεί να επιτευχθεί. Όποιος πιστεύει ότι γράφει επιστολές και άλλες μορφές διαφωνίας, δεν κάνει καμία διαφορά, θα πρέπει να σκεφτεί αυτό το παράδειγμα.
Το Media Lens έχει επίσης ασκήσει συνεχή κριτική στο BBC για τα φρικτά ρεπορτάζ του σχετικά με το Αφγανιστάν, το Ιράκ και άλλα θέματα. Μετά από ένα ιδιαίτερα τρομερό ντοκιμαντέρ Panorama για το Ιράκ (Saddam: A Warning From History, BBC1, 3 Νοεμβρίου 2002) οι αναγνώστες μας έστειλαν μεγάλο αριθμό email ως απάντηση στο Media Alert μας διαμαρτυρόμενοι για πραγματικά λάθη και παραλείψεις στο πρόγραμμα.
Ένα μήνα αργότερα εμφανίστηκε ένα πολύ πιο ακριβές πρόγραμμα Panorama: Iraq: The Case Against War (BBC1, 8 Δεκεμβρίου 2002). Παρόλο που οι δημιουργοί του προγράμματος συγκέντρωσαν μια περίεργη σειρά από αντίθετες αντιπολεμικές φωνές και παρέλειψαν πολλά σημαντικά γεγονότα και επιχειρήματα, ήταν μια ευπρόσδεκτη βελτίωση σε πολλά άλλα ρεπορτάζ του BBC. Ρωτήσαμε έναν φίλο μας στο BBC – Εν ενεργεία Περιφερειακό Συντάκτη της Παγκόσμιας Υπηρεσίας, Bill Hayton – εάν πίστευε ότι η κριτική μας και των αναγνωστών μας μπορεί να έπαιξαν ρόλο στο πρόγραμμα που μεταδόθηκε. Αυτή ήταν η απάντηση του Hayton:
"Ναι, νομίζω ότι η κριτική πιθανότατα έπαιξε ρόλο. Μια (αισιόδοξη) εξήγηση θα ήταν ότι δίνει στους κατασκευαστές προγραμμάτων λίγη αποφασιστικότητα να ξεπεράσουν τυχόν αντιρρήσεις και η (κυνική) εξήγηση είναι ότι αφήνει άλλα μέρη της μηχανής ειδήσεων του Πρέπει να ετοίμαζαν το πρόγραμμα τουλάχιστον από τις αρχές Νοεμβρίου αφού η σεκάνς με τον στρατηγό γυρίστηκε την Κυριακή της Μνήμης. Αλλά υπάρχουν ξεκάθαρα άτομα μέσα στην οργάνωση που θέλουν να κάνουν αξιοπρεπή προγράμματα, το ερώτημα είναι πώς να κάνουν τη δουλειά τους πιο εύκολη !" (Bill Hayton στον David Edwards, 11 Δεκεμβρίου 2002)
Αν και οι εταιρείες, συμπεριλαμβανομένων των εταιρειών μέσων ενημέρωσης, είναι πράγματι ολοκληρωτικές δομές εξουσίας, δεν ζούμε σε μια ολοκληρωτική κοινωνία. Ο έλεγχος δεν διατηρείται με τη βία, αλλά με την εξαπάτηση, την αυταπάτη και τη μαζική προθυμία να υποτάξουμε τις σκέψεις και τα συναισθήματά μας στις έννοιες του «επαγγελματισμού» και της «αντικειμενικότητας». Υπάρχει πολύ κακό και βία στον κόσμο, αλλά οι άνθρωποι που το κάνουν δυνατό δεν είναι ως επί το πλείστον κακοί ή βίαιοι.
Ο ψυχολόγος Stanley Milgram ανέφερε ότι το πιο θεμελιώδες μάθημα της μελέτης του για την υπακοή στη σύγχρονη κοινωνία ήταν, «οι απλοί άνθρωποι, που απλώς κάνουν τη δουλειά τους και χωρίς καμία ιδιαίτερη εχθρότητα από την πλευρά τους, μπορούν να γίνουν πράκτορες σε μια τρομερή, καταστροφική διαδικασία». (Stanley Milgram, Obedience to Authority, Pinter & Martin, 1974, σελ.24)
Το δεύτερο βασικό μάθημα του Μίλγκραμ ήταν ότι όταν άλλοι «απλοί άνθρωποι» αρνούνται να υπακούσουν, όταν αρνούνται να παραμείνουν ταπεινά στο κουτί και αντ' αυτού διεκδικούν το ανθρώπινο δικαίωμά τους να μιλάνε στο όνομα των δικών τους αντιλήψεων, των δικών τους σκέψεων, των δικών τους αληθινών νιώθουμε συμπόνια για τα βάσανα των άλλων, αυτό έχει έναν εξαιρετικά ισχυρό αντίκτυπο στον κόσμο γύρω μας. Η άπληστη και καταστροφική δύναμη που βασίζεται στην απερίσκεπτη υπακοή είναι εξαιρετικά ευάλωτη σε μια συμπονετική εξέγερση. Δεν πρέπει ποτέ να το ξεχνάμε αυτό.
Ο David Edwards είναι συνεκδότης του Media Lens. Εγγραφείτε για δωρεάν Media Alerts στη διεύθυνση http://www.medialens.org