Bir necha haftalik sukutdan so'ng, ITN nihoyat o'z teleko'rsatuvlarida Afg'onistondagi dahshatli azob-uqubatlarni tan oldi.
9 va 13 yanvar kunlari ITN Kobul hayvonot bogโidagi bir koโzli sher Marjonning hikoyasi haqida xabar berdi. Marjonning "kaltaklangan qiyofasi butun dunyodagi odamlarga ta'sir qildi", dedi bizga 9-da, "uning ahvoli Tolibon davridagi yomon munosabatning ramzi". Natijada, veterinarlar guruhi "juda kerakli yordam ... davolash va oziq-ovqat" etkazib berish uchun uchib ketishdi (ITN Lunchtime News, 9 yil 2002 yanvar). Yakunlovchi klipda katta goโsht boโlagini chaynagan baxtli Marjon aks etgan.
Guardian gazetasining afgโon falokati haqidagi nodir xabarlaridan birida biz Afgโonistonning boshqa joylarida nima yeyilganini oโsha kuni bilib oldik:
"Bonavash qishlog'i asta-sekin ochlikdan o'lib bormoqda", deb yozadi Ravi Nessman. "Tolibon qurshovida va yillar qurgโoqchilikdan ezilgan bu olis togโli aholi punktida odamlar oโt va arpa uni izlaridan pishirilgan non yeyishga oโtishgan. Ona suti qurigan goโdaklarga oโt boโtqasi beriladi. Tishsiz keksalar oโtni maydalaydi. Ko'pchilik kasal bo'lib qolgan.
"Biz o'limni kutmoqdamiz. Agar ovqat kelmasa, vaziyat o'zgarmasa, biz uni [o'tni] yeymiz ... o'lgunimizcha ", dedi 42 yoshli G'alom Razo, qattiq yo'tal, qorni og'rig'i va ichaklari qonayotgan odam "(Ravi). Nessman, "Afg'onlar o'tlarni yeyishadi, chunki yordam yetib kelmasa", Guardian, 9 yil 2002 yanvar)
Nessman oโzining toโrt nafar yosh qiziga umidsizlik bilan qaragan sobiq fermer Xadabakshning hikoyasini soโzlab berdi: โUch hafta oldin uning bolalarining onasi va singlisi bor edi. Ikkalasi ham vafot etgan. Uyda yetishtirilgan arpa miqdorida uning oilasi o't-o'lan nonini qilish uchun... "Bizning uyda o'lganimiz ma'qul," dedi u, "begona odamlar bilan begona joyda emas".
Bu haqida, ITN, BBC TV yangiliklari kabi, bu yil va dekabr oyining ikkinchi yarmigacha hech narsa aytmadi.
Arslon Marjon haqidagi ma'lumotlar Nyu-Yorkdagi Nyu-Yorkdagi jabrdiydalarning azob-uqubatlari haqida sentabr oyida ilgari surilgan nazariyaga qiziqarli oydinlik kiritadi.
Muharrirlarning yozishicha, "Britaniya hissiyotlari qay darajada ta'sir qiladi", "inson tabiati" va AQShdagi odamlarning turmush tarzining yaqinligi bilan belgilanadi. Gap shundaki, 11 sentyabr qurbonlari "biznikiga o'xshab yashagan". (โBu yovvoyi Gโarb emas, janob Prezidentโ tahririyati, New Statesman, 24 yil 2001 sentyabr)
Kubadagi Guantanamo bazasida saqlanayotgan Al-Qoida va Tolibon mahbuslarining inson huquqlari va (shunchaki potentsial) azob-uqubatlari hamma joyda โliberalโ sharhlovchilarning vijdonini uyg'otgan, ayni paytda yuz minglab afg'onlarning haqiqiy azoblari va o'limi qiziq. Ularning yonidan o't ustida omon qolgan tinch aholi o'tadi.
Darhaqiqat, Guantanamodagi bazaviy voqea klassik asosiy "liberal" sabab bo'lib, u dadil mustaqillik haqida yuzaki taassurot qoldiradi, shu bilan birga kuchlarni jiddiy xijolat qilmaydi. Kuchli manfaatlar uchun haqiqatan ham noqulay bo'lgan muammolar uzoq vaqt davomida e'tibordan chetda qoladi. "Biznikiga o'xshab yashaydi"lar toifasiga kiruvchi bir ko'zli sher Marjon muammosi ham saqlanib qolmoqda.
3-yil 16-yanvarda olingan Media Lens Alert 2002-yanvariga javoban BBCdan olingan javoblar orasida quyidagilar bor:
Hurmatli janob Edvards
Hamkasbim Richard Keri nomiga yuborgan elektron pochta va ilovangiz uchun tashakkur, unga javob berishimni so'rashdi.
3-yanvar, payshanba kuni BBC ONE telekanalining โOne O'Clock Newsโ koโrsatuvi haqidagi sharhlaringizni qayd etdim. Biroq, bir kunda sodir bo'ladigan hamma narsa haqida xabar berishning iloji yo'q va yarim soatlik yangiliklar byulleteniga qaysi hikoyalar kiritilishi kerakligi haqida fikrlar har xil bo'ladi. Gazetalardan farqli o'laroq, yangiliklar dasturlari gazetalarga keng ko'lamli hisobotlarni taqdim etish imkonini beradigan ichki sahifalar yoki maxsus bo'limlarning hashamatiga ega emas.
Hurmat ila
Denis Tattersal BBC ma'lumoti
Shunisi e'tiborga loyiqki, Denis Tattersalning elektron pochta xabari Media ogohlantirishiga javob bo'lib, u faqat BBCning 3-yanvardagi bir soatlik yangiliklariga emas, balki BBCning "Rojdestvo davridagi" va yanvar oyidagi reportajlariga qaratilgan. Bu "yarim soatlik yangiliklar byulleteniga qaysi hikoyalar kiritilishi kerakligi" haqida aytilganlarning hammasini mutlaqo keraksiz qiladi.
Ammo biz faqat 3 yanvarni nazarda tutgan bo'lsak ham, Tattersalning o'sha kuni halok bo'lgan 100 afg'on tinch fuqarosini qamrab olish "ichki sahifalar yoki maxsus bo'limlarning hashamatini" talab qiladi, degan taklifi g'ayrioddiy. Bizning fikrimizcha, bunday miqyosdagi fojia qirollik oilasining birgalikda chekish anjomlari, Marks & Spencers daromadlarining ortishi, ulkan do'l yog'ishi va boshqa muhim mavzular bilan bir qatorda qo'shilishga loyiqdir.
Eslatib oโtamiz, biz Bi-bi-siga jiddiy savol bergan edik va hozir ham shunday qilamiz: nega u afgโon yuz minglab tinch aholining ochlik va oโlimini - dushmanlar emas, balki 11 sentyabr qurbonlari kabi begunoh tomoshabinlar haqida hech qanday maโlumot bermadi? Bizning hukumatimiz ularning azoblari uchun katta javobgarlikni o'z zimmasiga oladimi? Bunga hali jiddiy javob olganimiz yo'q.
Bema'nilik BBCning "ochiq fikrlash, adolat va haqiqatga hurmat" ga sodiqligini mexanik ravishda takrorlash orqali savolimizga yon bosish bilan davom etdi.
Biz obunachilarimizdan biri bilan BBC Information tahririyati va tergov guruhidan Li Rojers oโrtasidagi elektron pochta xabari nusxasini oldik, unda janob Rojers โBi-bi-si xabarlarining xolisligiga keng ishonch borโ degan. Biz janob Rojersdan ushbu da'voni qo'llab-quvvatlashni so'raganimizda, u BBCning yillik hisobotidan iqtibos keltirdi va sirli tarzda qo'shib qo'ydi: "Bizning auditoriya tadqiqotlarining aksariyati faqat ichki foydalanish uchun mo'ljallangan va tijorat nuqtai nazaridan sezgirdir".
Yillik hisobotning o'zida BBC xabarlari litsenziya to'lovchilar tomonidan qanchalik ishonchli va to'g'ri ekanligi haqida hech qanday muhim narsa aytilmagan. (Qarang: http://www.bbc.co.uk/info/report2001/report/index.shtml).
Biz janob Rojersni korporatsiyaning aniq voqealarni, jumladan, AQSh/Buyuk Britaniyaning Afgโonistonga hujumlari va u yerda davom etayotgan gumanitar falokatlarni yoritishiga ishora qilib, koโproq bosim oโtkazdik.
Biz unga, xususan, BBC prodyuserlari uchun yoโriqnomaning 2.2-boโlimini eslatib oโtdik: โAxborot dasturlari tomoshabinlar va tinglovchilarga oโz qarashlarini shakllantirish imkonini beradigan masalalar haqida aqlli va xabardor hisobotni taqdim etishi kerakโ. (Qarang: http://www.bbc.co.uk/info/editorial/prodgl/chapter2.shtml#factual).
Janob Rojers shunday javob berdi: "Bi-bi-si o'z dasturlari ochiq fikrli, adolatli va haqiqatga hurmat ko'rsatayotganini qanday ko'rsatayotganidan hanuz tashvishlanayotganingizni eshitganimdan afsusdaman. Avvalgi gapimga foydali qo'shadigan hech narsa yo'q deb qo'rqaman. javob bering, garchi men sizni yana bir bor BBC Online yo'nalishiga qarataman."
Afsuski, bu javoblar hech kimga jiddiy javobgar bo'lmagan, unchalik mas'uliyatli bo'lmagan korporativ media tizimiga xosdir. Ommaviy axborot vositalari o'z xohishiga ko'ra qila oladi, jamoatchilik buni yoqtirishi yoki birlashtirishi mumkin va OAV o'z quvnoq yo'lidan qat'i nazar.
O'tgan yili BBC reklamalari tinimsiz e'lon qildi: "Halollik, halollik - bu BBC nimani anglatadi".
Aniqroq aytadigan bo'lsak, jurnalist Jon Pilger "bi-bi-si kabi tashkilotlar tomonidan qo'llaniladigan subliminal bosimlarga ishora qilgan, ularning yangiliklari ko'pincha soxta tashkilotning "ishonchliligi" asosida tanlanadi".
Bundan kelib chiqadiki, agar bu asos bo'lmasa, masalan, muassasa ommaviy azob-uqubatlardan xijolat bo'lib, o'zi uchun mas'uliyatni o'z zimmasiga olgan bo'lsa, bunday xabarlar ishonchli bo'lishi mumkin emas va shuning uchun tanlanmaydi.
Devid Edvards va Devid Kromvel Media Lensning hammualliflari.
Media Lens veb-saytida bepul Media Alerts uchun ro'yxatdan o'ting: www.medialens.org