Selelekela
Moqoqo oa pele pampitšaneng ena, “Bacha le ba Hatelletsoeng,” qalong o hatisitsoe selemong se fetileng feela, leha e ne e ngotsoe nako e fetang selemo pele ho moo. Ha ke so etse liphetoho tse kholo khatisong ena, le hoja ke ile ka lekeha ho etsa joalo. E eme hantle joalo ka ha e le joalo, e ngotsoe ke motho ea lilemo li 17 le ea lilemo li 20.
Khatiso ea pele e lokollotsoe ke Behind Enemy Lines Publications, eo hona joale e leng Critical Mess Media, ka mokete oa letsatsi la tsoalo la sengoli sa ka sa bo-19. Hona joale Sara o lilemo li 20, ’me ’na ke lilemo li 23. Re ntse re tsofala ka linako tsohle, empa ka bobeli re paka hore re ikutloa re le bacha, e leng sona seo e leng sa bohlokoa.
Phetoho e totobetseng khatisong ena, ntle le mohatisi, ke ho kenyelletsoa ha moqoqo oa bobeli, o ngotsoeng ke 'na (ka kenyelletso ea litaba tse ngotsoeng le Sara Zia), tse bitsoang "Revolution Kid Style." Sehlooho se nkiloe lepetjong le tsebahalang, tšimoloho e sa tsejoeng. Polelo eo e bonahala e akaretsa seo lefatše lena le se hlokang haholo nakong ena. Boipiletso ke hore bacha bohle ba tsohe 'me ba etse liphetoho lefatšeng lena pele lefatše lena le ba fetola ka ho sa feleng.
Phapang e 'ngoe eo u ka e hlokomelang ke khaello ea mantsoe a qotsitsoeng mehloling e meng e khabisitseng mathōko a khatiso ea ho qetela. E le ho fana ka sebaka bakeng sa lisebelisoa tsohle tse ncha, ho kenyeletsoa lethathamo la mantsoe, ke ile ka khetha ho lahla boholo ba mantsoe a qotsitsoeng. Bukana ea libuka ha e so ntlafatsoe, leha e ka ba ea khatiso e tloaelehileng.
Ena ke khatiso e khethehileng, e hlahisitsoeng ka ho toba bosiung ba pele ho Samiti ea Bacha ea 1997 e hlophisitsoeng ke Mokhatlo oa Sechaba oa Litokelo tsa Bana. Seo se bolela hore e na le boikarabelo ba ho fetoloa hanyenyane le ho tsosolosoa ha re e-na le nako e eketsehileng ea ho sebetsa ho eona. Sena ha se sehlahisoa sa semmuso sa Critical Mess Media, empa khatiso e tloaelehileng e tla ba.
Babali ba bolokang anal mohlomong ba tla fumana liphoso tse 'maloa, tse kholo le tse nyane, ho litaba tsa pampitšana ena. Be, ke bophelo. Re tšepa hore li tla lokisoa khatisong ea bobeli.
Ke tšepa ka tieo hore baitseki, ba banyenyane le ba baholo, ba tla fumana bohlokoa bo bongata maqepheng ana. Mehopolo e mengata e hlahisitsoeng ha e hlaka ebile ha e utloahale ka boomo, hobane ke sepheo sa ka ho siea babali ba bulehile ho iketsetsa liqeto. Se bohlokoa ke hore re qale le ho boloka lipuisano ka litaba tsa bohlokoa tsa khatello le tokoloho ea bacha. Ha ho bohlokoa haholo hore re fane ka likarabo ho feta hore re li batle.
Ke tšepa kannete hore babali ba tla ikopanya le 'na le Sara mabapi le se ngotsoeng mona. Ke hatisa zine e bitsoang Dissident Scrapbook eo e leng foramo ea lipuisano mabapi le litaba tsa bacha. Hape, re ntse re batla ho qala line ho Critical Mess Media e bitsoang Kid Lib. Ka holim'a tsohle, re rata ho utloa ho tsoa ho bacha ba bang bao ka kakaretso ba arolelanang litumelo le matšoenyeho a rona.
—Brian A. Dominick
April, 1997
Ba Bacha Le Ba Hatelletsoeng
Ka Brian Dominick & Sara Zia Ebrahimi
Le hoja likhatello tse tloaelehileng, tse kang khethollo ea botona le botšehali, khethollo ea merabe, khethollo ea botona le botšehali, ho khetholla batho ba fapaneng, esita le mefuta ea mefuta-futa, e khethiloe, e amoheloa ka ho pharaletseng, e buisanoa ka botlalo le ho hlahlobisisoa ka botebo, khatello e le 'ngoe e ntse e sa tsejoe. ’Nete ena ea makatsa kaha sehlopha se hatelletsoeng ke ho hloka toka hona ho hlokomolohuoang ke seo motho e mong le e mong e moholo e kileng ea e-ba setho sa sona. Ke eona khatello eo batho bohle ba ka e khethollang, kaha ba hlokofalitsoe ke eona ka ho toba. Hase khatello ea sehlotšoana se senyenyane seo ba seng bakae ba tla ke ba be sa bona. Hase khatello ea batho ba ka qosoang ka bobona - ka monahano ofe kapa ofe - ka ho ba har'a ba hateletsoeng.
Sehlopha se hateletsoeng ke sa bacha - bacha bohle.
Ha re ntse re tsoela pele ho bontša, batho ba baholo le mekhatlo ea batho ba baholo sechabeng sa rona ba lula ba etsa liketso tsa tlhekefetso, khatello, ho hloka, ho ruta le ho se sebetse khahlanong le bacha. Ho tloha nakong ea kemolo, bacha ba hatelloa ke baholo ba bona, ho ipapisitse le phapang ea lilemo, ka mokhoa o tsejoang e le "ageism".
Joaloka khatello e hlokang ho ananeloa le ho utloisisoa, botsofali bo bohlokoa khopolong ea khatello. Leha ho le joalo moralo oa eona ka kakaretso haesale o hlokomolohuoa. Ke 'nete hore bangoli ba bangata ba lekile ho bua ka kamano pakeng tsa motsoali le ngoana, tichere le moithuti, ofisiri ea setsi sa litlamong le motšoaruoa, joalo-joalo. ntle le mokhelo? 'Me ke neng ho boletsoe ka botlalo, hore khatello ee ke ea bohlokoa, 'me haholo-holo e tsoaloa ke tlhokahalo ea sechaba ea tlhokomelo maemong a sa utloahaleng, a sehlōhō joalo?
Ha re tobane le taba ena: ha batho ba baholo ba sheba khopolo ea khatello, ba etsa joalo ka pono ea “ba holileng”—e bonang hantle le ka holim’a lihlooho tsa bana ba bona. Le hoja Le letšehali le ithorisa haholo ka ho sireletsa basali, batho ba futsanehileng, ba morabe le ba bolumeli, joalo-joalo, le hlōleha ho hlokomela hore har'a ba hateletsoeng ka ho feletseng le ka ho pharaletseng ke bacha ba sechaba. Ntoeng ea rona ea tokoloho ea 'nete, re ke ke ra siea motho morao - haholo-holo bao lebone la phetohelo le tla fetisetsoa ho bona. Ke ka lebaka leo botsofali bo lokelang ho hlokomeloa.
E leng se re tlisang hore na ke hobane'ng ha lilemo li ikhetha har'a likhatello: bohle re bahlaseluoa ba eona ka ho toba. Ho hang ha se ho iketelletsa pele ho bolela hore ea hatellang o matla* eo kaofela ha rona re kileng ra e amohela ke ea botsofali. Ka sebele, kaofela re bahlaseluoa ba khatello e ’ngoe le e ’ngoe e etsoang sechabeng sa habo rōna. Empa ha ho e mong haese botsofali bo bolelang e mong le e mong oa rona joalo ka ha monna a betla notch holim'a letlapa la hae, joalo ka setense sa bombardier sefofaneng sa hae, capitalist a etsa dollar akhaonteng ea hae ea banka.
Seo ke sa bohlokoa. Ha re khutlela morao 'me re sheba boenjiniere ba sechaba bo etsoang ke mekhatlo ea sechaba holim'a litho tsa eona, khatello e bonahala ka ho hlaka sefubeng sa ba boholong. Har'a likhatello tse thusang ho boloka maemo a makhooa a ruileng a Bakreste ba basoeu ba banna ba maemo a holimo, botsofali bo atile hohle. Hape, ho fapana le tse ling tse ka fapanyetsanoang, ke tsa bohlokoa ka ho feletseng molemong oa ho boloka ho se tsotelle ha batho ka bomong.
E le hore motho a be lehlatsipa la ka ho sa feleng la sebopeho sa matla sa sechaba se hlokang toka - ke hore, ho amohela le ho se hane ho hlekefetsoa ha hae - motho o tlameha ho etsoa e le ngoana hore a lule a le bonolo ha a tobane le khatello. Ka 'nete bacha ba futsanehileng, basali, Moamerika oa Amerika, basodoma kapa ba boemong ba ho hatelloa, ba ikemiselitse ho fokolloa. Empa ho thoe’ng ka bana ba ba basoeu ba banna ba batsoali ba maemo a holimo? Ke hobane’ng ha ba bontša matšoao a tšoanang a boikokobetso le a ho iphapanya ha ba tobane le bahatelli? Hobaneng, ka kakaretso, ba hloleha ho pepesa le ho hanela ho hloka toka, ka maikutlo le likopanong tsa letsatsi le letsatsi? A e ka tswa e le ka ntlha ya gore, fa e sa le bana, ba tsenelela mo thulaganyong e e gagametseng ya go rutiwa, ka tsela e e tlwaelegileng le e e seng ya ka tlwaelo, kwa dikolong, mo thelebisheneng, kwa kerekeng, kwa gae? Na e ka ba hobane ba hlekefelitsoe le ho qobelloa ke litsamaiso tsa molao, batsoali, matichere, mapolesa? Hobane li felisitsoe ke mekhatlo e matla le batho ka bomong bao morero oa bona e bileng ho ba ruta “ho hloka tsebo” ha bona, “ho hloka thuso” ha bona? Na ba ka ba joalo ka lebaka la ho amohuoa tokelo ea bona ea ho itaola, ea litlhoko tse bonolo, ka sebele ea lerato le kutloisiso le tšehetso? Na e ka ba, qetellong, hobane ho pholletsa le bongoaneng le bocha ba 'nile ba tšoaroa e le sechaba sa batho ba baholo se boneng se loketse bacha ba sona - ba hlokomolohuoa, ba behiloe, ba hlokomolohuoa, ba hlekefetsoa, ba tlōtsoe le ho qobelloa?
Joale, ha e se e le batho ba baholo, ba hlahisa mahlomola a bona ka bobona, lekhetlong lena ba a tlisetsa bao sechaba seo hona joale e leng litho tse feletseng tsa sona ka tloaelo se ba hateletseng. Ha e se e le batho ba baholo, ba fuoa matla holim'a - haeba ho se motho e mong - batho bao ba seng bakae ba emang molemong oa bona: bana ba bona, baahelani ba bona ba banyenyane, bareki ba bona ba lilemong tsa bocha, bakhethoa ba bona ba sa bueng.
Ho hlakile hore botsofali hase feela khatello e ’ngoe. Maemong a mang (ba seng bakae ba ke keng ba lumellana) phapang ea lilemo, ntle le ho ba motheo oa khatello, ke lebaka la ho tšoaroa ka tsela e khethehileng. Ka sebele bana ba hloka tataiso ha ba ntse ba ithuta ka bobona ka lintho tsa sebele sechabeng. Maemong a mangata, ho hlokahala hore ho behoe meeli e hlakileng ke batho ba baholo, molemong oa polokeho ea ngoana le molemong oa hae. Empa ke hangata hakae kamano pakeng tsa motho e moholo le mocha - pakeng tsa setsi sa batho ba baholo le bacha ba bacha - e fetohang ho se be le litholoana, tse senyang, tse mabifi ka ho feletseng? Ke hobane'ng ha ho hloka toka hoo ho sa pepesoe, ho nyatsuoa le ho loantšoa khahlanong le rona ba lulang ba loantša likhatello tse ling?
Litaba tsena, tse lekanang ka bohlokoa le tlhahlobo e felletseng ea botsofali ka bobona, li hloka lipuisano. Re hopotse seo, re ts'epa ho hlahisa, ho latela maikutlo a rona a leeme re le bacha, seo re se bonang e le taba: Botsofali ke eng? E iponahatsa joang ka liketso? Liphello tsa eona ke life?
Mehla ea Lipolotiki
Ke likhatello tse seng kae tse totobetseng ho feta tse etsoang ke mebuso. Ho tloha ho melao ho ea ho liofisiri, lebaka la ho qhekella litsamaisong tsa mmuso lea makatsa. Mokhoa o hlakileng ka ho fetesisa o sebelisoang ke 'muso mabapi le khatello ea bafo ba oona ke tsamaiso ea molao. Ka mokhoa o ts'oanang, ke melao e entsoeng ka ho toba khahlanong le bacha e bontšang nyeliso ea naha bakeng sa maikutlo a bona a bocha; menahano eo ka tlhaho ea eona e hananang le litekanyetso le litloaelo tsa sechaba. Ha e le hantle, bacha ke e 'ngoe ea lihlopha tse hateletsoeng tseo' muso oa US o sa khetholleng feela ka boemo ba molao, empa ho bao o ba etsetsang bona ka mokhoa o se nang lihlong le ntle le ho kōpa tšoarelo. Lethathamo la lintho tseo ’muso o ke keng oa lumella batho ho li etsa ho latela lilemo tsa bona le bonahala le sa fele. Ka nako e tšoanang, litokelo le “teka-tekano” tsa lihlopha tse ling tse ngata tse hateletsoeng lia rorisoa ’me, bonyane ho isa bohōleng bo itseng, li sirelelitsoe ke mekhatlo ea ’muso.
Ho na le bonnete bo fokolang ba khang ea hore bacha, ka lebaka la ho hloka boiphihlelo, ba hloka ho sireletsoa ho bona ke baemeli ba mmuso. Ke lithahasello tsa 'muso tse hlokang tšireletso khahlanong le ho hloka boikokobetso le boikokobetso ha bacha. Kahoo, meaho ea bolaoli e qobelloa ho itšireletsa ka ho ba le polelo ea monahano o lokolohileng le ts'ebetso ea bana le bacha. Joalo ka mofuta oa leano la inshorense, mmuso o sitisa ho itšepa, botho ka bomong le boqapi lilemong tsa pele tse ka khonehang, o tseba hantle hore ho qaleha ha eona bophelong ba batho ba baholo ho ke ke ha etsahala. Batho ba tlameha ho koetlisetsoa ho ipeha tlas'a maemo ha ba le kotsing ea ho ba le maikutlo, e leng se etsahalang ha ba sa le bacha.
'Muso o bontša ho nyelisa bokhoni ba bacha ba ho ikhethela mekhoa ea bophelo ba bona ka ho leka ho thibela ho fumana ntho e 'ngoe le e 'ngoe ho tloha lifiliming tse rekiloeng le ho phunya litsebe ho ea ho joala le koae. Ho loantšana le likhatello tse hlahisoang ke moruo oa 'maraka - tse khothalletsang ho kenya letsoho boithabisong ba "risqué", feshene e sa tloaelehang le tšebeliso ea lithethefatsi - ho behoa ha mefokolo e joalo ha ho na thuso ka ho fetisisa, mohlomong ebile ho senya. Melaetsa e tsoakaneng e fetisitsoeng ke mapheo a mabeli a setheo se nang le sekoti sa tšusumetso e fihlang hole (e entsoeng khoebong) khahlano le litšitiso (tse behiloeng ke naha), 'me litholoana tse ferekaneng li senya.
Mohlala o mong o hlahelletseng le o matla oa hona joale oa ho hlonepha lilemo ka molao ke lekhopho la melao ea thibelo eo hajoale e aparetseng naha. Le hoja litekanyetso tsa botlokotsebe li ntse li phahama bohareng ba lilemo tsa bo-1970, liketsahalo tsa pefo li se li ata haholo har'a sechaba sa bacha, haholo-holo metseng ea litoropo. Ho e-na le ho nka mokhoa oo ho ka thoeng o utloahala hanyenyane, mebuso e mengata ea libaka e entse qeto ea ho fetisa melao e mecha le ho thibela litokelo tsa bacha. Le hoja le ka mohla melao e ke keng ea thibela bacha hore ba kene ka tlung, ka sebele e tla ba thibela hore ba se ke ba kena libakeng tseo ba ka kopanang ho tsona ka mokhoa o sireletsehileng le ho iketsetsa bocha. Ho sa le joalo, ho jeoa ke bolutu, ho tsieleha le ho felloa ke tšepo ho utluoang ke bacha ba bangata ho felloa ke matla le ho mpefala. Ena ke mohlala o hlakileng oa matla a qobellang a sebelisoang ho amoha bacha bolokolohi ba ho etsa seo ba se khethang, ho sa tsotellehe hore na kotsi e tla etsoa ho bona kapa ho motho e mong (e leng mekhoa e tloaelehileng e amohelehang ea ho etsa qeto ea molao).
Joalokaha batho ba seng bakae ba likelello li hlakile ba ka ngangisana, linaha tsa sejoale-joale li atlehile ka katleho e makatsang ho tseba tsebo ea ho ruta. Ntle le ho sebelisa mekhoa e matla le e tsosang takatso ea ho senya kelello, 'muso o fihletse tlhahiso e batlang e sebetsa hantle ea likelello tse shoeleng, tse lokiselitsoeng ho mamela, bokhoba, hape, ho tsoela pele le ho hōlisa matla a naha. Naha ha e hlalose feela manane-thuto a tla behoa ho moithuti ofe kapa ofe eo batsoali ba hae ba sa khoneng ho lefella sekolo sa poraefete (le ho ba bangata bao ba ka khonang), empa e ba qobella ho kena litlelaseng tsa Eurocentric barbarism, joalo ka ha ho laeloa ke batho ba baholo ba matla ba hlalosang litekanyetso tsa thuto. Lifeme tseo tsa kelello tseo ‘muso o sa li laoleng bonyane li li laola.
Ka tlelaseng, seithuti se ithuta, ka holim’a tsohle, hore ho ithuta hoa tena, hoa theola seriti ebile ho thata. Ho ipapisitsoe le litsamaiso tsa thuto ea lipalo, esita le likolo tse tloaelehileng tse tsoetseng pele haholo li ruta bacha lintho tse ling ntle le ho ikokobelletsa, ho tsietsa le ho ikamahanya le maemo. Ha se seo u ithutang sona se bohlokoa, ke hore na u ka paka hakae hore ua tseba. Ho feta moo, ha maemo a thuto le litebello li ntse li fokotseha, molao ke hore na ke mang ea tsebang ho feta, eseng haeba ho na le motho ea tsebang letho la bohlokoa.
Mokhoa o qobelloang oa ho phahamisa letsoho, oo ka oona moithuti a bontšang ho ikokobelletsa tichere, ke pontšo ea khale ea likamano tse nyenyefatsang tse khothalletsoang ke mosebetsi oa sekolo o hlophisitsoeng. Mosuoe, ka nako e tšoanang, ke motho e moholo ea khethiloeng ka mokhoa o sa rateheng ’me a fuoa matla a ho laela—eseng feela ka kutloisiso ea “boitseanape” empa hape le ka “matla.” Ke hore sehlopha se tsamaisoa ke motho ea fapaneng haholo ka lilemo le baithuti, 'me o ile a khethoa eseng ka lebaka la bokhoni ba boetapele empa tsebo feela; charisma, tumellano le maikutlo a se nang thuso.
Le hoja tichere e laela melao e mengata le tsebo e fokolang ea bohlokoa, liithuti li ntse li aroloa le ho aroloa. Bacha ba qala mokhoa oa khethollo ea bong, sehlopha, morabe, joalo-joalo, e bonahatsang maikutlo a batsoali le matichere, pele ba kena sekolo sa sehlopha. “Bashanyana ba ipabola lipalong le saenseng, banana ha ba hloke ho hongata hoo ba ka ho khonang.” "Baithuti ba batho ba batšo ha ba na bokhoni ba ho ithuta joaloka makhooa, kahoo re ka sebelisa matla a fokolang ho leka ho ba ruta." Mohlala ona ha o utloahale, empa o 'nile oa lumellana ebile o sa sisinyehe ka makholo a lilemo.
Leha ho lekoa ka mohopolo o tsoelang pele o tsejoang e le "thuto e kenyeletsang" hona joale ho ntse ho etsoa naheng ka bophara, karohano ea baithuti ho latela bokhoni ba bona ba ho ithuta e ntse e le matla likolong tse ngata tsa US. Li-Elite li entsoe ka liithuti tse "nang le limpho" tse bontšang tšekamelo ea ho ithuta ka lebelo le potlakileng, ha liithuti tse "tloaelehileng" li kenngoa ka liphaposing tse phetheselang ho tloha ho tse tšoailoeng "ba holofetseng." Na liphapang tsee li tšoenya bophelo ba batho ba baholo ba liithuti tse bokelletsoeng ka lihlopha joalo hobane li ne li nepahetse qalong kapa hobane li ile tsa fetoha boprofeta bo iponahatsang bo phethahala bongoaneng le bocha? Ho feta moo, haeba mokhoa oa ho ngola mangolo o sa tsitsise semelo sa mocha ka ho lekaneng, o hloka hore boemo ba sehlopha sa hae bo kenyelelitsoe ho sengoloa se seng le se seng sa sekolo se phahameng ho tla ba bonolo.
Thuto ea sekolo, ebang ke ea sekolo kapa ea sekondari, ke mokhoa o babatsehang bakeng sa phihlelo e le 'ngoe e ka lebelloang ke batho ba baholo ba lebelloang: ho tloaeleha. Sekolo se ruta batho ho oela moleng, ho mamela melao, ’me ka holim’a tsohle, ho tšoaneleha. Hore na motho o ithuta ho hong kapa che, ho molemo hore a fete ho qetela; ebang motho o sebetsa mosebetsi o khotsofatsang ha e se e le motho e moholo, ho molemo hore a tlise moputso oa hae.
Mekhatlo e meng ea 'muso le eona e sebelisa mokhoa oa lilemo. Ho na le khang e nyane ka letsohong le letšehali hore sesole sa US - sesole sefe kapa sefe, ka lebaka leo - se sebelisa mekhoa e matla ea ho ruta, ho qobella le ho se sebetse, tseo litlamorao tsa tsona li koahelang le tsa "thuto" e felletseng ea thuto. Mekhoa ea ho hira ea mabotho a hlometseng ke ea diabolosi tšebelisong ea bona ea liphatlalatso le mashano a totobetseng, hammoho le ho tsepamisa maikutlo a bona ho bacha, eseng haholo bakeng sa ho fumana 'mele e matla, e nyenyane joaloka likelello tse sa utloahaleng. Ntle le botlokotsebe ba litsebi, sesole se atisa ho bonoa ke mafutsana a Amerika e le eona feela tsela ea ho tsoa bofutsaneng, 'nete e bonts'itsoeng ke palo e sa lekanyetsoang ea batho ba hirileng basebetsi ba Latino, Afro-American le sehlopha sa basebetsi. Hape, setsi sa sesole se kenya leeme le litlamorao tse ts'oanang tsa kelello joalo ka tsamaiso ea thuto, feela ka boima bo boholo. Liphello tse pharaletseng tsa tšebeletso ea sesole ho mocha ka mong, re sa bue ka mang kapa mang ea qhekelloang kapa ea qobelloang kapa a fuoa tjotjo hore a bolaoe, li hlakile ebile li kotsi.
Ha lefatše la rona le ntse le hatela pele ho tsa theknoloji, ho ntse ho e-ba thata le ho feta hore batho ka bomong ba lule ba e-na le boikutlo leha e le bofe ba botho. Ha botho bo alosoa le ho hatelloa ka kakaretso, bacha ke bona ba fumanang ho hatakeloa ka ho fetisisa. Joalokaha eka ho itšehla thajana ho etsoang ke batho ba baholo ha hoa lekana, litlhoko tsa bona hangata li khotsofatsoa ke ’muso (eo bonyane batho ba baholo ba nang le matla a itseng ho eona) pele ho litlhoko tsa bana ba bona. Re phela tsamaisong eo esita le batho ba baholo bao mantsoe a bona a lumeletsoeng ho utloa ba fumanang ho fokolang haholo ho tsoa ho sebopeho sa matla se ba tšoereng. Joale ke joang rona (haholo-holo ba ka ho Le letšehali) re tsamaileng nako e telele hakaale re sa elelloe hore bacha, bao mantsoe a bona a utloang seoelo haeba a kile a utluoa, ba hatelloa ka matla le ho feta ke oona tsamaiso eo e mabifi ea bolaoli le ho ipeha tlaase?
Mehla ea Moruo
ZNetwork e tšehelitsoe ka lichelete feela ka seatla se bulehileng sa babali ba eona.
donate