Ho etsa le ho hoeba ka libetsa ke khoebo e balang phaello ea eona ka libilione tsa lidolara le litšenyehelo tsa eona bophelong ba batho.
Khoebo ea libetsa e tsamaisa chelete e ngata e sebelisoang ho "ts'ireletso" selemo se seng le se seng - $1.6 trillion ka 2010 feela: $235 bakeng sa motho e mong le e mong lefatšeng.
E baka hoo e ka bang karolo ea 40 lekholong ea bobolu khoebong ea lefatše. Palo e nyenyane haholo ea batho ba nkang qeto ka likonteraka tsa lidolara tse limilione tse likete, lichelete tse ngata tse kotsing le lesira la ho boloka sephiri ka mor'a hore ho etsoe litšebelisano (molemong oa 'tšireletseho ea naha') li netefatsa hore indasteri e sebetsa ka thata bakeng sa bobolu. .
Litumellano tse hlophisitsoeng, tse kholo tsa mmuso le mmuso le khoebo e seng molaong kapa ea batho ba batšo li hokahane ka mokhoa o ke keng oa aroloa 'me li sebetsa motheong oa tšebelisano-'moho har'a bo-ralipolotiki, basebetsi ba bohlale, mekhatlo e thathamisitsoeng, bo-ralibanka, barekisi ba lichelete, bo-ralipolotiki le linokoane tse tloaelehileng.
Lefatše lena la moriti oa chelete, bobolu, thetso le lefu le sebetsa ho ea ka melao ea lona, haholo-holo e sa hlahlojoe, e tlisa melemo e mengata ho ba ’maloa ba khethiloeng le mahlomola ho ba limilione. Kgwebisano e senya demokrasi ya rona, e fokodisa dinaha tse seng di ntse di fokola mme hangata e nyenyefatsa tshireletso ya naha eo e rerileng ho e matlafatsa.
Liatla tse tlositsoeng
Ke bile le phihlelo ena ea pele ha ke le Setho sa Palamente sa ANC pusong ea Afrika Boroa ea demokrasi. Nakong eo Mopresidente oa rona oa mehleng, Thabo Mbeki, a neng a bolela hore ha re na lisebelisoa tsa ho fana ka meriana e pholosang bophelo ho batho ba fetang limilione tse hlano ba phelang le HIV/AIDS, re sebelisitse $10 billion ho reka libetsa tseo re neng re sa li hloke le ho li sebelisa ka thata. kajeno. Hoo e ka bang $300 milione ka tjotjo e ile ea lefshoa ho bo-ralipolotiki ba baholo, liofisiri, babuelli le ANC ka boeona.
Ho pata bobolu bona, boetapele ba ANC bo ile ba nyenyefatsa tsona litsi tsa demokrasi tseo ba li loanneng ka sebete ho li tlisa. Paramente e ile ea fetoloa setempe sa rabara. Ke ile ka lelekoa komiting eo ke neng ke e-na le eona 'me qetellong ka qobelloa ho tsoa Palamenteng, moo bongata ba ANC bo ileng ba voutela hore ho se ke ha e-ba le lipatlisiso tse utloahalang mabapi le selekane sa libetsa. Lihlopha tse peli tse ka sehloohong tse loantšang bobolu li ile tsa koaloa, bafuputsi ba ile ba bolela hore na ke mang le seo ba ka se etsang le seo ba ke keng ba se etsa, 'me balaoli ba bochochisi ba laela hore na ba qose mang. Haeba o ne o ameha bobodung le kotsing ya dipolotiki ho Mopresidente Mbeki, o ne o qoswa. Leha ho le joalo, haeba u ne u le ka lengole botebong ba bobolu empa u le motsoalle oa Mopresidente, ha ua ka ua batlisisoa.
Khampani ea Brithani ea BAESystems e ile ea kenya letsoho ka liranta tse limillione tse 180 tsa tjotjo ’me ea fumana konteraka e khōlō ka ho fetisisa, le hoja jete eo e neng e e rekisa e ne e sa etsa lethathamo la pele le khutsufalitsoeng ’me e ne e le theko e boima ka makhetlo a mabeli le halofo ho feta sefofane se neng se lakatsoa ke sesole sa moeeng. Letona la Tshireletso ka nako eo, e leng moamohedi e moholo wa tjotjo, o ile a etsa qeto ya ho se kenyeletse ditjeho e le tekanyetso ho sena, konteraka e le nngwe e kgolo ka ho fetisisa ya demokrasi Afrika Borwa e kileng ya tekena. Ke tse 11 feela ho tse 24 tse kileng tsa sebetsa.
Lilemong tse hlano le halofo ka mor'a hore tumellano e tekenoe, maAforika Boroa a 355,000 100,000 a ile a shoa mafu a neng a ka qojoa ka lebaka la ho hana ha 'muso ho fana ka litlhare tsa antiretroviral ka tsamaiso ea bophelo bo botle ba sechaba. Afrika Boroa e ka be e hahile matlo a ka bang limilione tse peli ka chelete e sebelisitsoeng lihlomong kapa ea theha mesebetsi e 10 ea maemo a tlase ka selemo bakeng sa lilemo tse 30 naheng e nang le sekhahla sa ho hloka mosebetsi se haufi le XNUMX%.
Ho ea ka Motlatsi oa Moporesidente oa naha ena, Kgalema Motlanthe, bobolu bo se bo jele setsi ho pholletsa le mokha o busang le maemong ohle a puso. Metso ea eona e fumanoa khoebong ea libetsa le ho pata ha eona, moo ANC e ileng ea lahleheloa ke sesupo sa boitšoaro.
Lits'oants'o tsa accounting
British Serious Serious Fraud Office (SFO), ka mor’a lipatlisiso tse batsi mabapi le linyeoe tse tšeletseng tsa litšebelisano tsa bobolu tsa libetsa, e ile ea qala ka ho batla ho qosa BAE, empa ea lula le k’hamphani e neng e tlamehile ho amohela feela liphoso tse nyane tsa accounting le ho lefa tefo ea £500,000. (hoo e ka bang $781,000). Likhoeli tse seng kae hamorao, tumellanong le 'muso oa US, BAE e ile ea lumela hore e lefile likomishene tse sa lumelloeng (tseo 'na le uena re li utloisisang e le tjotjo) litumellanong tsena. Khampani e ile ea lefisoa hoo e ka bang halofo ea lidolara tse limilione tse likete, e leng karolo e nyenyane ea seo e se entseng litumellanong, 'me ea lumelloa ho tsoela pele ka mesebetsi ea eona.
Lilemo tse 'maloa pejana, tlas'a khatello ea lipolotiki e tsoang ho Tony Blair, SFO e ne e koetse lipatlisiso tsa BAE mabapi le selekane se seholohali sa lefats'e sa libetsa. Ho ea ka mapolesa, BAE e lefile chelete e fetang limilione tse likete tse 6 ($ 9.37 bilione) tjotjo tumellanong ea Al Yamamah le naha ea boipuso ea Saudi Arabia. Ha ho motho ea kileng a qosoa ka phoso.
Mebuso e sireletsa lik'hamphani tsa libetsa tsa naha ea eona hore li se ke tsa hlahlobisisoa ka mokhoa o utloahalang le liphello tsa molao tsa boitšoaro ba tsona ka lebaka la likamano tse kopanetsoeng pakeng tsa tsona. Ho na le metsamao e tloaelehileng ea batho ba baholo lipakeng tsa mesebetsi mebusong, mekhatlong ea bohlale le lik'hamphani tsa libetsa. Likhamphani ha li nkoe e le likarolo tsa bohlokoa tsa makala a naha ea bona feela empa hape li bohlokoa bakeng sa ts'ireletso ea naha, maano a kantle ho naha le pokello ea bohlale.
Lefatšeng la poso la 9/11, ka khatiso ea lona ho ts'ireletso ea naha, ho se ho ntse ho le thata ho nyatsa maikutlo ana. Ho bile ho hlokomolohuoa hore bakeng sa litšenyehelo tsa mosebetsi o mong le o mong o hlahisoang indastering, pakeng tsa tse tharo le tse supileng li ka theoa makaleng a mang a kang bophelo bo botle, matla a hloekileng le thuto.
Linakong tsena tse thata moruong, tseo ho tsona batho ba limilione ba felloang ke mesebetsi le mekhatlo ea sechaba e hlobolisoa, khoebo ea libetsa e bontša matšoao a seng makae a ho tiisa mabanta.
Phahamisa lesira
US, e sebelisang chelete e kaalo ho lekana le lefats'e ka bophara e kopantsoeng ts'ireletso, e hatela pele ka tlhahiso ea F-35, sefofane sa jet se tla jella balekhetho ba eona bonyane $ 380 bilione mme, ka mantsoe a motho oa pele. Moqapi oa sefofane sa Pentagon, ke 'karolo e felletseng ea crap'.
Empa hoa hlokahala ho netefatsa katleho e tsoelang pele ea tsamaiso ea lapeng ea USweapons moo baetapele ba Pentagon ba amohelang merero ena e sa utloahaleng hobane bongata ba bona bo batla mesebetsi e lefang haholo le baetsi ba libetsa ha ba tlohela tšebeletso ea mmuso. Bo-ralipolotiki ba ba voutela ka bokhoba hobane ba fumana litlatsetso tse kholo tsa lets'olo la lipolotiki ho tsoa ho lik'hamphani mme ba tšaba ho bitsoa khahlanong le mesebetsi. Ho sa le joalo, lik'hamphani ka botsona li tšeha ho ea fihla bankeng, hangata li hlahisa libetsa tse sa sebetseng kapa tse sa lekaneng ka lilemo e se e le morao haholo le litšenyehelo tse fetang habeli tseo ho neng ho lumellanoe ka tsona qalong.
Khoebo ea libetsa, e hlohlelletsang le ho ntšetsa pele likhohlano lefatšeng ka bophara, ha e laoloe ebile ha e shejoe joalo ka liindasteri tse ling tse 'kotsi' tse kang koae le tai. E le ho tsoela pele ho sebetsa, ba etsang le ho rekisa libetsa ba tlameha ho amohela tekanyo e kholoanyane ea taolo, pepeneneng le boikarabello.
Nako e fihlile ea ho phahamisa lesira holim'a lefats'e lena la moriti, ho batla hore makhetho a rona a se ke a sebelisoa ho hlahisa sebetsa se seng se bolaeang molemong oa batho ba ikemetseng, empa ho e-na le hoo a sebelisetsoa ho ntlafatsa bophelo ba ba eang. ba lapileng, ba sa sebetseng kapa ba hlokofatsoang ke liphello tse bolaeang tsa khoebo ea libetsa.
Andrew Feinstein ke Setho sa mehleng sa ANC sa Paramente Afrika Boroa. Hona joale ke sengoli, lets'olo le mothehi-'moho oa Corruption Watch. Buka ea hae ea morao-rao ke The Shadow World: Inside the Global Arms Trade (2011, theshadowworld.com).
ZNetwork e tšehelitsoe ka lichelete feela ka seatla se bulehileng sa babali ba eona.
donate