Rephabliki e atlehile ho fetola khatiso e kholo ea ngangisano ea moruo ho tloha ho theho ea mesebetsi ho ea taolong ea khaello. Ke hobane’ng ha ho potlakile hore ho be le tekanyetso e leka-lekaneng? Ntle le moo, "pholiso" ena ea khaello ea mali e ikhethile ho liphetoho tsohle tse fetileng tsa kamora ntoa ka ho hloleha ha eona ho hlahisa mesebetsi. Kholo ea moruo e hloka ho feta 3% ka selemo haeba lekala la poraefete le tla nka khato efe kapa efe ea bohlokoa ho fokotsa tlhokeho ea mesebetsi. Ho e-na le hoo, kholo e hlile e theoha ho tloha tlhorong ea eona ea ka mor'a Great Recession. Ho se phekolehe ha tlhokeho ea mesebetsi ea nako e telele hona joale ho feta nako e bileng teng ka bo-1930. Kopanya sena le taba ea hore meputso e pharalletseng moruong lilemong tse leshome tse fetileng e salletse morao ho ea Ho putlama ho Hoholo ha Moruo, ha e lokisetsoa ho fokotseha, 'me motho a ka utloisisa habonolo hore na ke hobane'ng ha karolo ea basebetsi ea chelete ea naha e ntse e theoha ka mokhoa o tsitsitseng le ka mor'a pheletso ea semolao ea ho putlama ha moruo e phatlalalitsoe hoo e ka bang lilemo tse peli tse fetileng.
Leha ho le joalo Ofisi ea Budget ea Congressional e ile ea lokolla eona Maikutlo a Tekanyetso ea Nako e Telele ea 2011 e fanang ka maikutlo a hore bo-ralipolotiki ba tla tsoelapele ho nka taolo ea likoloto tsa sechaba, ho fapana le taolo ea tlhoko e akaretsang, e le eona taba e kholo e tobaneng le moruo. Sena se tla koalla basebetsi ba limilione ka katleho ho hlokeng mesebetsi ha nako e telele le bofuma bo metseng ka metso. E 'ngoe ea maemo a mabeli a hlahisitsoeng tlalehong ea CBO - e leng se boleloang e le ntho ea sebele ho tse peli - e fumana chelete ea federal e nyoloha ho tloha 24.1% ea GDP ka 2011 ho ea ho 75.9% ka 2085, ntle le haeba bothata ba likoloto bo sebetsanoa ka katleho hona joale. Ho tsoa ho sena, tlaleho e phethela ka hore, "likhaello tse kholo tsa tekanyetso le likoloto tse ntseng li eketseha li tla fokotsa chelete ea ho boloka chelete ea naha, e leng se lebisang ho phaello e phahameng ea phaello, ho alima chelete e ngata ho tsoa linaheng tse ling, le lichelete tse fokolang tsa lehae - e leng se neng se tla fokotsa kholo ea chelete United States."
Tlaleho e boetse e hlokomelisa khahlano le "(i)kalimo e ntseng e eketseha ea mmuso [eo] hangata e hulang chelete ho tsoa (matšoele a tsoa) matsete a poraefete ho capital capital e hlahisang, e lebisang ho chelete e nyane ea chelete le tlhahiso e tlase kamora nako e telele ho feta kamoo ho neng ho ka ba joalo. Likhaello li na le phello e joalo matseteng a poraefete hobane karolo ea chelete eo batho ba e bolokileng e sebelisetsoang ho reka matsete a mmuso ha e fumanehe ho tšehetsa matsete a poraefete.
Ho na le kernel ea 'nete ho matšoenyeho ana mabapi le katoloso e lebelletsoeng ea lefapha la sechaba le phello ea eona ho bokelleng, empa 'nete eo e patiloe tlasa thaba ea menahano e fosahetseng e patang menyetla e meng. Ho hobe le ho feta, e se e fetohile sethala sa ho fana ka maikutlo a hore ho na le bothata ba mokoloto oa mofuta oa Bagerike, oo tšabo ea ona e sebelisetsoang ho lokafatsa tlhaselo e nchafalitsoeng ea ts'ireletso ea sechaba e ts'oarellang tsamaiso. Tsamaiso ea Obama, ha e le hantle, e amohetse ka botlalo taba ea hore khaello ea tekanyetso ke ntho e haufi-ufi 'me e fane ka lenaneo la ho fokotsa sekoloto ka $ 4 trillion, ha e ntse e beha mananeo ohle a sechaba "tafoleng." Esita le AARP e fane ka leseli le letala ho lahlela Social Security tlas'a bese. Phapano lipakeng tsa batho ba lokolohileng le ba bolokileng lipuisanong tsena joale e likoloha motsoakong o ratoang oa lekhetho le ho fokotsa "tokelo" le tatellano ea bona.
Haeba re amohela tlaleho e hlahelletseng, sephetho se tsoa motheong. Leha ho le joalo, mabaka ana kaofela - a kenyelletsang mefuta e mengata ea likhetho ho tloha ho A ho ea ho B - ke ntho e se nang thuso. Ho alima kapa ho lefisa lekhetho, kabo ea pele ea lichelete, molemong oa ho tšehetsa tšebeliso ea chelete ea mmuso, ke tšitiso ea tsamaiso e ikemetseng. Ho joalo le ka likoloto tse behiloeng ke 'muso. Ha se lithibelo tsa ts'ebetso. Bokhoni ba sechaba, ho kenyeletsoa le bokapitale, ho fana ka bophelo bo botle bakeng sa maqheku a sona le batho ba holofetseng hammoho le bahlahisi ba maruo ba sehlopha sa basebetsi ha boa theoa holim'a bokhoni ba chelete ea ho tšehetsa mesebetsi ea naha ho tsoa meputsong ea poraefete. Bokhoni ba Motse-moholo ba ho boloka litlhoko tsa moruo li tšoaretsoe linthong tse tlang pele bophelong ba bona feela ke lebaka la tšitiso e joalo ea pele. Bokhoni ba 'nete ba Sechaba ba ho fana ka bophelo bo botle le bo sireletsehileng bo fokotsoa feela ke bokhoni ba bona ba tlhahiso e bokelletsoeng, e leng bokhoni boo hajoale bo sa sebelisoeng hoo e ka bang 25%. Esita le tlas'a linako tse molemo ka ho fetisisa 15-20% ea bokhoni bo robala. Ha ho moruo oo ho ka thoeng o phela ka nģ’ane ho matla a oona hafeela ho ntse ho e-na le matla a feteletseng—liofisi le lifeme tse sa sebelisoeng, mechine e sa sebetseng, le basebetsi ba sa sebetseng. Kahoo, le hoja batho ba ka sehloohong ba phehisana khang ka boemo ba boitelo le boitelo "re" re lokela ho ikemisetsa ho amohela ho behoa tlas'a rona - ka tlhaho, molemong oa "litloholo" tsa rona, mosebetsi o eketsehileng o ntšitsoeng sehlopheng sa basebetsi o hlahisitse chelete e lekaneng le e lekaneng. Sebopeho se ntseng se hola se ntseng se hola seo, haeba se ka sebelisoa ka botlalo, se ka bang mohloli oa melemo e mengata ea boiketlo ba sechaba, ho kenyeletsoa tlhokomelo ea bophelo bo botle, mananeo a tebileng a khahlanong le bofuma, le meputso e mengata ea Ts'ireletso ea Sechaba.
Motse-moholo ha o ikemisetse ho bula bokhoni boo hobane feela o haelloa ke monyetla oa hona joale oa phaello le hobane 'maraka o tiileng oa basebetsi o ka etsa hore basebetsi ba tlohele mekhoa ea bona ea ho ipeha tlas'a taolo le ho ipeha tlas'a taolo. Ka hona e thibetse tsamaiso ka lithibelo tsa molao ho sebetsa ho feta meeli ena.
Tšabo e kholo ke ea hore tlhahiso ea bokhoni bo sa sebetseng, e kileng ea sebelisoa ke mmuso ka lebaka la khaello ea chelete, e ke ke ea hlola e sebetsa joalo ka chelete. Kapa ho hobe le ho feta, haeba mmuso o ka sebelisoa bakeng sa tlhahiso ea thepa, tlhahiso e joalo e ka hlahisa mofuta oa tlholisano o tla natefeloa ke monyetla o moholo oa ho aha khahlano le lekala la poraefete. Thekoloso ea indasteri ea likoloi - e neng e emetse "microcosm" ea sehlopha se senyehileng, e khahlanong le ts'ebetso ea monyetla ona - e ile ea hlahisa mehoo ea tšabo le khalefo ka lehlakoreng la khoebo e pharaletseng. Ka tsela efe kapa efe, haeba e ka sebelisoa e le lekeno kapa e sebelisoa tlhahisong ea mmuso, bokhoni bo feteletseng bo hatelletsoeng litšebeletsong tsa mmuso bo tla lahleheloa haholo ke ts'ebetso ea pokello ea poraefete. Ho khafisa litekanyo tse sa sebetseng (kapa ho alima, tse nkang lekhetho la nako e tlang) le ho li khutlisetsa lekaleng la poraefete ka mokhoa oa theko ea mmuso, ke 'nete, ho tla ba le litlamorao tse tla holisa tšebetso ea moruo. Empa ntle le haeba phaello e eketsehileng e hlahisoang ke ts'ebetso eo e feta makhetho a hlokahalang ho tšehetsa ts'ebetso, boikoetliso bo na le khoheli e nyane ea chelete ho feta bajalefa ba haufi ba likonteraka tsa mmuso.
'Me sena ke moko-taba oa taba. Tsena ke litšitiso tse sitisang lipuisano tsa sechaba tse lebisang khang e ke keng ea qojoa holim'a moeli oa mokoloto oa sekoloto.
Se sa ananeloeng ke sechaba ke hore ts'ebetso ea hajoale ea mmuso ho hang ha e itšetlehe ka ho ntšoa pele ha lichelete ho tsoa lekaleng la poraefete. Ho sa tsotellehe hore na e ka 'na ea e-ba' nete ha lichelete li ne li tšehetsoa ke tšepe e tsitsitseng, chelete ea morao-rao ke chelete ea fiat e ntšitsoeng ke naha, e tiiselitsoeng ke 'muso. Ha e sa le chelete ea thepa 'me ha e sebelisoe ke tsamaiso ka ts'ebetso e ikemetseng ea lekala la poraefete. Mosebetsi oa nalane oa naha ea bokapitale, ha lichelete li ne li tšehelitsoe ka khauta, e ne e le ho netefatsa hore e ka fetoha, ka hona, ho boloka "botho" (the commodity integrity) ea chelete ea eona. Sena se ne se bolela hore ho ntšoa ha chelete ho ne ho thibetsoe ke phepelo ea khauta letlotlong la naha. Sena se ile sa tlama matsoho a 'muso, sa e hloka licheleteng tse loketseng (khauta) tse tsoang lefapheng la poraefete pele li etsa kapa ho tsoela pele ka mosebetsi ofe kapa ofe. Tekanyetso ea khauta e ile ea beha naha ka tlase ho litlhoko tsa pokello ea poraefete le ho thibela kholo e kholo ea naha ka lebaka la tšabo ea ho khama mohloli oa lekeno la eona. Naha e neng e sa ikamahanye le maemo le ho theola chelete ea eona e tla qetella e tobane le menyetla ea ho se kolote. E ne e tla qobelloa ho fetisetsa thepa ea mmuso tsamaisong ea lichelete, kahoo e lumella chelete ea poraefete hore e sebelise thepa e joalo molemong oa ho etsa phaello, pele e ka boela ea fumana matla a eona a ho fumana mebaraka ea mekoloto. Sena se ile sa tsosolosa tekano "e nepahetseng" pakeng tsa naha le motse-moholo.
Empa li-fiat currencies li senya le ho khelosa mohopolo o futsitsoeng oa tsamaiso ea lichelete e thehiloeng ka tšepe. Lichelete tsa Fiat ha se sehlahisoa sa khoebo ea poraefete. Ke sebopuoa sa mmuso, se nang le monopoly mabapi le ho fana ka eona. Ha e le hantle, ntlha eo ho buuoang ka eona mona ke mekhatlo ea lipolotiki e ipusang, eseng ka kutloisiso ea molao, empa mabapi le ho ntšoa ha chelete. Ka mohlala, Greece, Ireland, Portugal le Spain ha li sa khona ho fana ka chelete ea fiat ho feta California kapa Wisconsin. Ka lebaka la kutloisiso eo, mekhatlo e fanang ka chelete - joalo ka US, Borithane, China le EU - e tlameha ho sebelisa chelete ho kenya chelete ka har'a sistimi ka bongata bo lekaneng ho amohela lithahasello tsa khoebo. Ba tlameha ho sebelisa, ke hore, pele ba khona ho lefa lekhetho, ho khutlisa polarity ea causality ea moruo. Ka ho fihla ha chelete ea fiat, lekhetho le ho alima ha li sa le teng e le litlatsetso tse hlokahalang tsa kabo ea mmuso.
Ke hore, tefo e lefuoang bakeng sa meputso ea mmuso, bakeng sa ho hira meaho ea mmuso, ho reka lihlahisoa tsa meralo, ho tšehetsa Social Security le Medicare/Medicaid, ho lefella tsoala e amanang le sekoloto sa naha, ho arolelana chelete le mebuso ea lehae, kapa , ka bomalimabe, ho loantša lintoa tsa bo-imperiya ha ho hloke hore mmuso o bokelle lichelete, ebang ke ka mokhoa oa lekhetho le eketsehileng kapa ka ho rekisa li-bond tsa mmuso ho mekhatlo e ikemetseng - kapa mebuso ea linaheng tse ling - pele e kopana le boikarabelo ba eona. Litlamo tsena li ka finyelloa habonolo feela ka ho kenya li-computer tse tsoang 'musong ho ea libukeng tsa bareki ba lekala la poraefete kapa lichelete tsa eona tse ipusang tsa trust, li-bond tsa eona tsa poraefete le kantle ho naha, le meputso ea basebetsi ba eona. Sena se eketsa khaello ea lichelete ka tsela eo ho seng mohla e tlamehang ho khutlisoa, kapa ho lefshoa, 'me e etsa joalo ka sekgahla sa lefela sa tsoala. Ha ho na "ho bokellana" - ha ho tlhōlisano le lekala la poraefete bakeng sa litekanyo tse alimiloeng - hobane feela ha ho hlokahale ho tlatsa lekhalo pakeng tsa tšebeliso ea chelete le lekhetho ka lichelete tse alimiloeng. Ke ka temoho ena hore lintoa, e le 'nete e sebetsang, "li tšehelitsoe ka lichelete" ho fihlela li fetoha tse sa rateheng kapa tse sa sebetseng hoo bo-ralipolotiki ba falimehang habonolo ho sibolloa hore letlotlo le "tsoa chelete." Tsena tsohle li fana ka maikutlo a hore esita le bo-ralipolotiki ba ka sehloohong ba ka khona ka tšusumetso e nepahetseng ho lemoha hore ha ho na tlhokahalo ea ts'ebetso ea ho boloka khopolo e iqapetsoeng ea hore marang-rang a rarahaneng a lekhetho le ho alima ke eona ntho ea pele ea hore mmuso o sebetse. Naha ea kajeno e ke ke ea putlama. Thahasello e kolotoang khaello ea khoebo ke bothata ba likarabello, eseng tlokotsi ea sechaba e emetseng ho etsahala. 'Muso ha oa tlameha ho rekisa li-bond ho ba le khaello. Ha ho hlokahale hore e khafise sechaba sa eona kapa ho alima ho bona ho lefa tsoala. Ts'ebetso eohle ea bohlanya ea kabuki ea ho ts'oenyeha holim'a siling ea mekoloto, mekoloto, kapa ho koaloa ke 'muso, kapa ho amohela ho hloka mosebetsi ka bongata, kapa ho buisana ka melemo ea boiketlo ba sechaba ho boloka naha e ntse e sebetsa kaofela e ka felisoa. Hang ha chelete ea fiat e nkela chelete ea thepa sebaka, genie ea ho hlophisa bocha lichelete tsa naha e ne e se e lokollotsoe botlolong.
Sena ha se reretsoe ho fana ka maikutlo a hore ha ho sa hlokahala hore mmuso o lefise le ho alima. Ho e-na le hoo, mesebetsi ena e phethahatsa litlhoko tse fapaneng tsa ts'ebetso: e leng ho theola moruo o chesang ho feta tekano ka ho fokotsa tlhokahalo e feteletseng ea tšebeliso le matlotlo a ka 'nang a bakoa ke tšebeliso ea chelete e eketsehileng ea naha. Ha e le hantle, tsena e lokela ho ba lisebelisoa eseng bakeng sa kabo ea lichelete tsa ts'ebetso, empa bakeng sa taolo ea tlhoko e akaretsang le tokiso ea sekgahla sa tsoala se hlokahalang ho boloka botsitso ba litheko ho kenyeletsoa le phihlello ea chelete ea matsete e tsamaellanang le tekano ea potoloho. Boholo ba tekanyetso ea mmuso, ka bokhuts'oane, bo lokela ho khethoa feela ke khaello ea tlhokeho e akaretsang maemong a neng a ka amohela ts'ebeliso e felletseng ea bokhoni, ka kutloisiso ea hore ha ho na lithibelo tsa mantlha tsa lichelete tšebelisong ea federal, ho feta tse behiloeng ke capital. le matla a lipolotiki a hokahaneng le eona. Haeba mahlaahlela ana a ne a le sieo, lisebelisoa tse neng li sa sebetse ka lebaka la khaello ea phaello e lekaneng li ne li ka fetoleloa habonolo thepa le litšebeletso tsa sechaba tse senyehileng ntle le tefo ho moreki. Moelelong ona, ntoa ea lintho tse ka sehloohong tsa tekanyetso e tla nka karolo e fapaneng ka ho felletseng.
Khaello ea tlhoko e akaretsang ke ts'ebetso ea sekhahla se sa lekaneng sa ho theha chelete ka lebaka la khaello ea nako e telele ea phaello e lekaneng. Tlhaselo ea mehla ea Bush e ile ea pata sena ka ho phatloha ho hoholo ho hoholo ha matlo. Sena, joalo ka lipompong tse ling tsa lichelete, se fane ka sekhahla se theohileng sa phaello - mokhoa oa nts'etsopele ea bokhaphithaliste - sebopeho se kang leqhubu. Empa, ho putlama ho ne ho lokela hore ebe ho ile ha boleloa esale pele. Tsoelo-pele e ne e ipapisitse le ho amohuoa thepa ha sehlopha sa basebetsi ba Amerika, ho fapana le kaho ea matla a tlhahiso. Thepa ea lehae e ile ea fapanyetsanoa khahlanong le boleng ba chelete e setseng e le hore meputso e theohang e ka fokotsoa le ho tlatselletsoa ka tšebeliso e matlafatsoang ke sekoloto. Se ileng sa sala se ile sa fetisetsoa katolosong ea likhoebo tse nyane le ho reka 'maraka oa setoko. Mathata a phaello a ile a lula a khutsitse ka ho kenngoa ha chelete e hakanyetsoang ho $2.3 trillion ea tlhoko ea tlatsetso e ntšitsoeng 'marakeng oa matlo pakeng tsa 2003 le 2008. Ha sena se fokotseha, ke ha ho ntšoa ha lisebelisoa tsa lichelete ho ne ho feta bokhoni ba chelete ea ho ntša boleng bo lekaneng ba phaello ea tšebeletso. piramite e bokelitsoeng ea litlamo, tsamaiso ea lichelete e ile ea qobelloa ho ea lintšing tsa ho oa. Lenaneo le potlakileng la TARP - mohlala o makatsang, haeba ho kile ha e-ba le o mong oa bokhoni ba mmuso oa ho theha chelete - e ile ea nchafatsa libanka tse tšollang mali. Empa tsamaiso ea lichelete e tsosolositsoeng e ne e se na thahasello e eketsehileng ea ho kenya chelete ho khutlela tsamaisong e hlōlehileng ea tlhahiso ea poraefete. Bokhoni ba ho atolosa hoo e batlang e le halofo ea ts'usumetso e ile ea fokotsoa qalong.
Nahana ka se ka beng se etsahetse haeba mmuso o ne o khothalelitse moruo ho tloha tlase ho ea holimo: haeba naha e ne e ka felisa, mohlala, makhetho ohle ho sehlopha sa basebetsi, ho kenyeletsoa le lekhetho la meputso. 'Me ena ke eona e itekanetseng ka ho fetesisa, e mapheo a nepahetseng ka ho fetesisa a litlhahiso tsa batho ba bangata. Sena se ka be se hlahisitse keketseho e kholo ea meputso ntle le litšenyehelo tse ling ho bahiri. Ehlile, ena ke teko ea monahano feela. Ha ho lepheo la sehlopha se busang le ka itetang sefuba ho etsa joalo, ntle le haeba le ka sebelisa monyetla oa ho khutlisa chelete ea ts'ireletso ea Sechaba le Medicaid/Medicare e le lebaka la ho felisa kapa ho fokotsa melemo ea nako e tlang. Empa ha re lateleng taba ena. Hoja ntho e sa lebelloang e ne e ka etsahala, basebetsi ba ka be ba ile ba fumana chelete e eketsehileng e lekaneng ho qoba karolo e kholo ea mathata a mokoloto oa ntlo, ho lefa likarete tsa mokoloto, ho holisa tšebeliso ea chelete ho tsoa moputsong, le ho boloka chelete. Joalo ka bakena-lipakeng tsa lichelete tsa lekala la poraefete, lekala la libanka le ka be le ile la ntlafatsoa ka tsela e sa tobang le moruo oa khothaletsoa haholo. Naha e inahaneloang e arabelang e ka mpa ea kolota chelete ea trust ka mokhoa oa elektroniki ho lefella khaello e entsoeng e tiisa hore ha ho boitelo bo tlang bo ka khutlisetsoang ho sehlopha sa basebetsi ha se tsofala kapa se fokola. 'Me, haeba ho tsosolosoa ha tsamaiso ea libanka ho ne ho sa teba ka ho lekaneng ho phunyeletsa lere ho bo-ramatsete ba lichelete le li-jockeys tsa hedge fund, lera la likokoana-hloko tsa sechaba le ka be le felisitsoe ka tšusumetso e fokolang ho sechaba ka bophara.
Ak'u nahane, ka tsela e 'ngoe kapa ho feta moo, haeba mmuso oa koporasi ka nakoana kapa esita le ka ho sa feleng o nkile boitlamo ba lichelete ba mebuso ea naha le ea lehae. Tsena ke mekhatlo e sa khoneng ho etsa chelete. Hape sena se ka be se ile sa ama karolo ea 'muso oa koporasi, ho kenya sekoloto liak'haonteng tsa libanka tsa linaha, litoropo le bomasepala. Joalo ka matsatsi a phomolo a lekhetho bakeng sa makhetho a meputso, tlhahiso ena le eona e tla ntlafatsa libanka hape le ho kenya letsoho phetohong e hlakileng ea koluoa ea mekoloto ea ntlo e le litlamorao tse mpe. Tlhokahalo e tla boela e hlahisoe ke ba feptjoang ntle le ho kenya lekhetho le eketsehileng kapa mekoloto ea ho alima. Ho ne ho ke ke ha e-ba le tahlehelo ea litšebeletso, ho se be le ho lelekoa mosebetsing, le khaello ea penshene. No raison d'être for the Christies, Walkers, Kasiches, le Cuomos. Ha ho na boikarabello ho barekisi ba libonto ba Wall Street. Seteraeke sa hona joale sa capital se ka be se sentsoe ka mokhoa o atlehileng haholo ke ho ata ha tlhokahalo e akaretsang e neng e tla qobella bokhoni ba ho sebetsa.
'Muso o na le bokhoni ba ho se thibele empa ho fetola ka matla sebopeho le phello ea likoluoa tsa bokapitale. Empa sena se hloka hore lekhetlong la pele ho sebelisoe ka nepo sebaka sa moruo se fanoeng ke mmuso o le mong holim'a chelete. Ke monopoly ena e fetolang haholo mokhoa oa ts'ebetso ea mmuso. E lokolla mmuso dithibelong tsa lekeno, e roba tshebetso e bapileng pakeng tsa yona le lekala la poraefete moo tlhokeho ya ho tshehetsa ditshenyehelo tsa yona ka ditjhelete e dulang e le ntho e ke keng ya qojwa. Ke lithahasello tsa batho ba maemo a holimo tse sebetsang ka har'a ts'ebetso ea lipolotiki e thibelang tsamaiso, nako e telele ka mor'a hore tlhoko ea eona ea ts'ebetso e felile. 'Me lithahasello tsena li sebetsa ka mokhoa o thibelang ka mokhoa o ikhethileng le ka mokhoa o somang: lintoa, litefello tsa libanka, le maemo a mang a tšohanyetso a bokhapitale a theha lichelete ka konopo ea khomphutha; mananeo a sechaba, ts'ebetso ea nako e telele ea kabo e nang le tradeoffs tse bohloko. Lintoa ke lintho tse "ntle ho tekanyetso"; melemo e atolositsoeng ea ho hloka mosebetsi e tlameha ho tšehetsoa ka ho boloka lichelete libakeng tse ling. Taba ke ho hlakisa taba ena le ho pepesa mokhoa ona hore na o joang. Ho fana ka mabaka a ts'ebetso ea tekanyetso ho hloka ntoa ea lipolotiki bakeng sa ponaletso le demokrasi.
Empa ho leka-lekana ha moralo oa lichelete ho kopanya lisebelisoa tsohle tsa morao-rao tsa lichelete tse sebelisoang ke mmuso, esita le haeba ho ne ho ka bula sebaka se secha bakeng sa ho kenya letsoho ha sechaba, e ne e ke ke ea e-ba bososhiale. Mme re lokela ho hlaka ka sena. Tlhahiso le kabo li ntse li ke ke tsa laoloa ka demokrasi ho tloha tlase ho latela maemo le lifaele tsa sechaba. Ho se lekane ho hlahisoang ke 'maraka ho ne ho tla tsoela pele ho ba teng, le hoja ka tekanyo e kholo e ka fokotseha,' me limmaraka li tla tsoela pele ho sebetsa ka lebaka la ho se lekane hona ho tiisa hore litokelo tsa lihlopha li hlahisoa ka botšepehi. Leha e le hore capital e ne e ke ke ea tlohela ho ts'oara ka mokhoa o tsitsitseng holim'a matla a susumetsang maikutlo a sechaba le ho hlalosa monyetla oa mekhoa e meng ea sechaba. 'Me ho isa moo sebaka sa lipolotiki se atolositsoeng, sekheo leha e le sefe se sa tlatsoang ke ho nka karolo ho hoholo ha demokrasi ho tsoa tlase se tla tlatsoa ke "litsebi" tsa botsamaisi kapa tsa bureaucratic, tse nang le monyetla oa ho nts'etsapele le ho phatlalatsa lithahasello tsa bona tsa maemo a ikemetseng le ho li qobella sechabeng. Leha ho se na phekolo, ho notlolla bokhoni ba tsamaiso ea lichelete ea sejoale-joale ho na le monyetla o moholo oa ntlafatso ea tsoelopele ka har'a capitalism.
Habohlokoa le ho feta, ho hang ha e fane ka tlhoko ea socialism. Motheo o sebetsang oa tsamaiso eohle o ntse o itšetlehile ka ho bokella chelete. Ka hona mmuso o ke ke oa fumana boipuso ka botlalo ho tsoa melaong e laolang ts'ebetso e hanyetsanang ea katoloso ea boleng. Tloaelo ea ho nkela mosebetsi o phelang sebaka ka mekhoa ea tlhahiso ea othomathike e atisa ho theola sekhahla sa phaello. Yuniti e 'ngoe le e 'ngoe ea chelete e amahanngoa le motheo o ntseng o theoha oo boleng ba phaello bo ka ntšoang ho oona. Leha ho le joalo, hafeela tekanyo ea ho bokella e phahame ka ho lekaneng, ho theoha ha sekhahla sa phaello ho ka fokotsoa ka ts'ebetso ka ho phahama ha bongata ba phaello. Ha sena se se se sa khonehe, se bontša tlhoko ea tlhoekiso ea litekanyetso tse feteletseng tsa capital. Ona ke ts'ebetso e hlokahalang ea deflationation e tsamaeang le ho putlama ha moruo. E lekola tsamaiso bocha ka ho theola chelete ea chelete, ho lumella sebopeho sa tlhahiso e kopaneng hore se kopane hape ka mokhoa o atlehileng haholoanyane, o bobebe o lebisang ho mabaka le ts'ebeliso e matla ea matla a basebetsi. Ha ts'ebetso ena e sebetsa ka mokhoa o lekaneng ka tsamaiso, e tlosa litšitiso tse fetileng tsa tlhahiso le ho tsosolosa bokhoni ba ho bokella hape ka mokhoa o nang le phaello.
Ts'ebetso e sebetsang ea li-countercyclical joalo ka ha e hlahisitsoe mona e ka sitisa tšebetso eo. Ho tlosa khatello e tlase ea litheko ho lumella li-capital tse sa sebetseng hantle, tse neng li tla qala ho utloa bohloko ba koluoa, ho boloka boleng ba tsona ba pele ho koluoa. Ho e-na le ho hlophisoa bocha hore e be setsi se hlahisang litholoana haholoanyane, boleng bo lekanang ba lihlahisoa tsa makala ana bo tla fetoloa ka tsela e sa tobang ho sebelisoa ke sechaba. Empa ho theoa ha chelete e ngata ho khethoa haholo ke tlhahiso e feteletseng ho feta tšebeliso. Katoloso ea tšebeliso ntle le keketseho e ts'oanang ea tlhahiso le bokhoni e sitisa ts'ebetso ea ho theha chelete le ho lekanya sekhahla sa bohlokoa sa ho bokella. 'Me e etsa joalo maemong ao tlhokahalo e matlafatsoang ke mmuso e bakang mebaraka e tiileng ea basebetsi e eketsang ho potlaka ho nka sebaka sa mosebetsi o phelang nakong eohle ea ho ikatisa.
Mokhoa oa koluoa ke karolo ea ts'ebetso ea bioloji ea sistimi. Ke mokhoa o ikemetseng oa ho fana ka maikutlo, feberu e phahameng, ea chelete e qobellang tlhokahalo ea ho ntša chefo ea chelete e ngata pele e ka khutlisetsoa bophelong bo botle. Ka mokhoa o ts'oanang, mathata a lichelete, joalo ka ha a ntse a etsoa hajoale, ke keketseho ea nalane ea tlhoko ea liphatsa tsa lefutso bakeng sa bokhaphithaliste ho hatella tšebeliso ea naha e sa hlahiseng litholoana le ho tsepamisa maikutlo, ha ho bitsoa, mehloli ea moruo ho tloha mmusong ho ea ts'ebetsong ea poraefete ea ho bokella. Naha ea sejoale-joale e ka halefisa mofuta oa mathata a moruo - joalo ka ha ho phehiloe khang mona - ka ho hlokomela ka kotloloho karolo ea thepa e hlahisoang kantle ho mochini oa 'maraka. 'Me e ka etsa joalo ka katleho ha e ntse e fana ka labyrinthine eohle le ts'ebetso e sa sebetseng ea likhakanyo tsa lichelete tse ntseng li tsoela pele. Empa ha nako e ntse e ea, sena se fokotsa le ho khutlisa tšebeletso eo mathata a ka e etsang ea ho fetola bokhoni ba hona joale bo se nang phaello ho ba maemong ao ho sebelisoa ha eona hape ho tla e lumella ho kenya letsoho ts'ebetsong ea katoloso ea lichelete.
Ka hona, mmuso o ka holisa sekhahla sa litekanyetso tsa ts'ebeliso tse senyehileng haeba pokello ea chelete eohle e sa senyehe ke tlhahiso ea bona. Haeba capital e sa khone ho qalella ho bokella ka lipehelo tsa eona, tlhahiso e hlahisoang ke mmuso e tla lahleheloa ke matla a eona a ho khanna 'me e be tšitiso ho qaleng ha eona. Sena se bolela hore mmuso o ke ke oa qoba ho nka boikarabello ka hloko mabapi le ts'ebetso ea tlhophiso bocha eo hona joale mokhoa oa tlokotsi o sebetsang ka mokhoa o hlophisehileng ka tšitiso e kholo ea sechaba le ho putlama. Ntho e 'ngoe ke ho ema nako e telele. Ehlile ona e ka ba mofuta o mocha oa ho thella - ho ema ntle le ho hloka mesebetsi ho hoholo, bofutsana le lisebelisoa tse sa sebetseng, ka hona, ho latela nalane ea nalane, mohato o moholo oa ho ea pele. Empa qetellong e ne e tla tsebahala ka lintlafatso tse sa reng letho maemong a akaretsang a bophelo - hoo e batlang e le boemo bo sa sisinyeheng. Sekhahla se seng se ntse se le tlase sa ho theha chelete United States se halefisitsoeng ke liqoso tsa ntoa, tlhahiso ea lihlomo, le melemo e fokolang ea sechaba e teng hona joale ke khale e hohela motse-moholo oa Amerika ho romela boleng bo eketsehileng moo menyetla e metle ea matsete e leng teng. Ts'ebetso e leka-lekaneng ea tlhophiso e nkang sebaka sa moferefere o sa sebetseng oa potoloho ea khoebo e hloka tekanyo e itseng ea moralo oa sechaba, leano la indasteri, taolo ea lichelete, matsapa a mabifi a meralo ea motheo, le lenaneo le leholo la koetliso le tšehetsoang ho tloha tlase ka leano la thuto le sebetsang ka ho lekana.
Joale potso e itlhahisa ka mokhoa o ke keng oa qojoa. Haeba moralo ona oohle o hlokahala ho qoba mokhoa oa tlokotsi oa bokhaphithaliste le ho laola tlhokeho e akaretsang, ha ho ntse ho atolosoa karolo ea tlhahiso e felisitsoeng le tšebeliso ea batho ba bangata, ke hobane'ng ha sechaba se lokela ho tsoela pele ho utloa bohloko ka ho hloka seriti, ho se lekane, khatello le tšebeliso e mpe ea bokapitale? Hobaneng o sa nke taolo ea demokrasi holim'a kakaretso ea boleng bo salletseng 'me u e behe ka kotloloho ts'ebelisong ea sechaba?
Barry Finger ke setho sa boto ea bahlophisi ba Lipolotiki tse Ncha. O kentse letsoho likoranteng tsa bososhiale United States le Brithani. Ena ke mofuta o ntlafalitsoeng oa sengoloa se hlahileng ho Lipolotiki tse Ncha ka 29 June 2011.
ZNetwork e tšehelitsoe ka lichelete feela ka seatla se bulehileng sa babali ba eona.
donate