Se latelang ke se qotsitsoeng ho Buka ea Pele ea Fanfare bakeng sa Bokamoso, tse ngotsoeng Khopolo-taba 'me e ngotsoe ke Michael Albert oa US le Mandisi Majavu kapa Afrika Boroa. Khopolo-taba e fumaneha joalo ka ebook bakeng sa Amazon Kindle, le Apple IPAD (haufinyane), hammoho le e hatisitsoe ho tsoa ho ZStore.
Khaolo ea 4:
Mekhoa ea Tlhahlobo
“Mabaka a mangata a neng a sa tsejoe mehleng ea pele hona joale a sebetsa ka matla a kopantsoeng ho fifatsa matla a ho khetholla a kelello, ’me ha a tšoanelehe bakeng sa boiteko bohle ba boithaopo ba ho o theolela boemong ba sefefo se batlang se le sehlōhō.”
—William Wordsworth
Khopolo e totobatsa likarolo tse fapaneng tsa ho ameha, ho etsa likhakanyo, le likhetho tse tataisang. Libuka 2 le 3 tsa Pherekano e tla hlahloba hore na khopolo ea rona e thusa ho tsebisa pono le leano. Empa ha e le hantle re sebelisa khopolo joang - tabeng ena eo re seng re qalile ho e ntlafatsa - bakeng sa ho utloisisa likamano tse teng. Hona re tsoela pele ho e hlaolela joang?
Lenane la Tlhahlobo
"Ha taba e le ea bohlokoa le ho feta 'me e ntse e atamela haufi le lesapo la tšepo le litlhoko tsa rona, ho ka etsahala hore re fose ho theha moralo oa tlhahlobo."
- Stephen Jay Gould
Bakeng sa taba efe kapa efe, ketsahalo, kapa morero, le molemong oa pono le leano, hape, ho e utloisisa ka litlamorao le litebello tsa eona sechabeng le nalaneng, re e hlahloba ka tsela e latelang.
Re lemoha kamoo e leng ponahatso ea, kapa e ka amang likarolo tse 'ne tsa bophelo ba sechaba, tikoloho le likamano tsa machaba - ho bolelang hore re lemoha hore na e amana joang le mekhatlo le maikutlo a amanang le e' ngoe le e 'ngoe, ebang ke ho bonahatsa le ho hlahisa maikutlo a bona kapa, ka tsela enngwe, ho ferekanya kapa esita le ho phethola mabaka a bona.
Na seo re se nahanang - ebang ke taba, ketsahalo, kapa morero - se teng ka lebaka la ho behoa ke matla a karolo e le 'ngoe kapa ho feta tse' nè tsa bophelo ba sechaba? Na e fana ka karolo e le 'ngoe kapa a mangata a makala ao tšusumetso e tla ba le litlamorao tsa nako e telele likamanong tse hlalosang tsa setheo? Joaloka baitseki ba amehang ho utloisisa lefats'e ho khetha liketso ho etsa hore lefats'e e be sebaka se molemo, re botsa hore na kamano ea seo re se hlahlobang ke efe le lihlopha tsa lihlopha tsa sechaba likarolong tse 'nè tsa bophelo ba sechaba. Na e ka tsoela lihlopha tse ling molemo kapa e ka tsoela ba bang molemo? Ka phello ea setheo kapa ea kelello? Na e teng ka lebaka leo?
Ha re re, ho qala, re na le ts'ebetso ea moruo - e bitse X. Ka lebokose la rona la lithulusi, re ka 'na ra botsa ka X, ke mesebetsi efe moruong e ikarabellang bakeng sa X e teng le hore na likarolo tseo li phethahatsa, ho qobella kapa ho etsa X joang? ho ka etsahala haholo? Tšusumetso ea X ke efe likamanong tsa sehlopha le kutloisiso le lithahasello tsa lihlopha tse fapaneng, le ho mang kapa mang ea amehang ka ho toba ho X? Na X e ke ke ea qojoa, kapa X ke ntho eo re ka e fokotsang kapa ra e felisa ka ho fetola moruo? 'Me joale, ehlile, re tla boela re hlahlobe kamano ea X le mafapha a mang a mararo a bophelo ba sechaba, mabatooa a mang, joalo-joalo. Na ho na le karolo ea ho ikatisa, joalo-joalo?
Joale haeba re nahana hore re na le boholo ba setso, kapa leloko, kapa ketsahalo ea lipolotiki. Monahano oa ts'oana. Re ka 'na ra botsa ka eona, hore na ke likarolo life litabeng tsa setso, kamano, kapa lipolotiki tse ikarabellang bakeng sa ketsahalo e teng, le hore na likarolo tseo li phethahatsa, li qobella kapa li etsa hore e be teng joang? Ke phello efe ea ketsahalo ee e amang sechaba, tekano, kapa likamano tsa lipolotiki le mabatooa le ho mang kapa mang ea amehang ka kotloloho ketsahalong ee? Na ketsahalo ee ke ntho e ke keng ea qojoa, kapa ke ntho eo re ka e fokotsang kapa ra e felisa ka ho fetola sebaka sa tšimoloho? 'Me joale, ehlile, re tla boela re hlahlobe kamano ea ketsahalo ena le likarolo tse ling tse tharo tsa bophelo ba sechaba, le mabatooa a mang, joalo-joalo.
Mohlala 1: Papatso/Boreki
“Sechaba seo ho sona tšebeliso ea lijo e tlamehang ho hlohlelletsoa ka tsela ea maiketsetso e le hore tlhahiso e tsoele pele ke sechaba se theiloeng holim’a lithōle le litšila, ’me sechaba se joalo ke ntlo e hahiloeng holim’a lehlabathe.”
- Dorothy L. Sayers
Ka ho bapatsa, hangata batho ba bua ka ho letsoa ha terompeta ea boitsebiso ka morero oa ho susumelletsa batho ho reka lintho. Ka mokhoa oa ho reka, hangata batho ba na le maikutlo a ho khanna ka har'a botho ba rona le litakatso tsa rona tsa ho reka lintho esita le ho feta ho finyella litlhoko tsa 'nete ka nepo ho ipapisitse le litšoaneleho tsa 'nete tsa lintho tse rekiloeng le maemo a rona,' me hangata ka tekanyo e fetang hole eo re ka e lebellang. lefatše le hlaphohetsoeng kelellong. Ho reka ka mokhoa ona hangata ho bonahala ho itšetlehile ka papatso ea bolotsana.
Ho bua ka papatso le tšebeliso ea bareki hangata ho etsoa ha ho nahanoa ka litlamorao tsa tikoloho ea moruo, joalo ka ha ho khothaletsoa hore tlhahiso e feteletseng ho fihlela litakatso tsa bareki e senya tebello ea batho ea ho phela. Kapa ha ho nahanoa ka likhatello tsa kelello le lintho tse bonahalang tsa bophelo ba kajeno, joalokaha ho reka ho fokotsa bophelo ba rōna ka ho etsa hore le ka mohla re se ke ra khora le ho lula re “lapa.” Pheko e khothaletsoang haholo ho tsena tsohle ke hore batho ba lokela ho ts'oara 'me ba je hanyane.
Ke 'nete hore bongata ba tšebeliso le lipapatso tse amanang le tsona li tsoa molemong oa ho etsa phaello, ho laeloa ke sebopeho sa bokhaphithaliste, le ho kopanya sechaba linthong tse ling ntle le ho tobana le ho fetola libopeho tseo. Ka mokhoa o ts'oanang, ho ts'oana ho ts'oara kamano ea eona le lihlopha tse ling tsa maemo - ho isa bohōleng bo itseng e faposa tlhokomelo, 'me ho isa bohōleng bo itseng e khothalletsa ho hlahisa e 'ngoe le e' ngoe. Ke hore, re ka re, boemo ba pele ba temohisiso.
Ho feta moo, leha ho le joalo, bahlahlobisisi ba bangata ba boetse ba pheha khang ea hore lintho tse ngata tseo batho ba li jang ha li hlokahale ebile ha li na kelello. E susumetsoa ke lipapatso, ha e finyelle litlhoko, 'me e senya, ho e-na le hoo, tsohle molemong oa bahlahisi ba bokellang phaello.
Batho ba nang le tlhahlobo ena hangata ba nahana hore bao ho bona ba bonahalang eka ba ja ho feta tekano le ka mokhoa o sa utloahaleng (bao ba tloaetseng ho ba motho e mong le e mong ntle le bona) ba qhekelloa le ho qhekelloa ke lipapatso ho etsa joalo. Sechaba se pharaletseng, tlase, ke limumu, kapa ka tsela efe kapa efe se qhekelloa, 'me se utloa bohloko ka lebaka la seo. Lipapatso li etsa hore re reke hobane re khahliloe ke litletlebo tse qhekellang, tse sa feleng.
Na ho na le 'nete ho see? Ehlile ho teng. Empa ha re shebeng haufinyana ho bona hore na ho ka 'na ha se ke ha e-ba le ho hongata ho feta tekano. Ha re re re ka botsa, ke likamano life tsa mekhatlo le likarolo tse amang hore na re sebelisa bokae le seo re se jang, ho fapana le hore na ke lipapatso life tse re susumelletsang ho sebelisa? Ke ka seoelo batho ba batlang lisosa tsa tšebeliso ntle le papatso. Ke ka seoelo batho ba botsang hore na sehlopha sa rona le boitlamo bo bong bo ama litakatso tsa rona tsa thepa joang.
Ho botsa lipotso tsena feela ho bula tsela e fapaneng ea ho bona boemo. Ha motho a batla mofuta oa sesepa sa meno, hempe, kapa koloi - na ba ile ba qhekelloa ho eona ke papatso e ileng ea etsa hore ba lumele hore ho reka ntho eo e ne e le tsela e tobileng ea ho kopanela liphate, botsoalle kapa boemo? Na ka lebaka leo, ba ile ba susumelletseha ho sebelisa chelete e ngata ho tlōla le ho sa hlokahale hore ba fumane ntho eo? Ke monyetla o pharaletseng 1. Mona ho na le monyetla o pharaletseng 2. Karolo ea mokhatlo mafapheng a eona a mane e re beha maemong a etsang hore tšebeliso e be tsela e ka sehloohong e isang melemong e fapaneng - joalo ka maemo a ntlafetseng, likamano tsa maikutlo, likamano tsa lelapa, setsoalle, bophelo ba thobalano, lerato. , le boemo, re sa bue ka boithabiso ba khale bo hlakileng. Re tlameha ho sebelisa haeba re batla ho rua molemo - hobane litsela tse ling tse lebisang melemo ha li fumanehe kapa ha li eo. Ka pono ena, lipapatso hangata li khetholla khetho ea tšebeliso e fumanehang.
Ka mantsoe a mang, seo re se jang se susumetsa haholo menyetla ea rona ea ho kopana le batho, ho kopanela liphate, ho fumana le ho boloka metsoalle, ho ba le maemo le ho fumana menyaka ea khale. Mme, ka hona, re e etsa.
Na sechaba se ne se ka hlophisoa ka tsela e sa fokotseng menyetla ea bophelo haholo hoo ho reka thepa e ka fetohang tsela e ka sehloohong kapa esita le eona feela tsela e isang monyaka le khotsofalo? Ehlile. Kamano e ka hlahisa litsela tse sa amaneng le thepa ea lelapa, thobalano, lerato. Lipolotiki li ka hlahisa mekhoa e sa amaneng le thepa ea ho kenya letsoho le ho sebetsa hantle. Setso se ka hlahisa litsela tse sa amaneng le thepa sechabeng le setsoalleng. Moruo o ne o ka hlahisa litsela tseo e seng tsa thepa tse kenang lipakeng tsa mefuta eohle ea boithabiso le lipapali, re sa bue ka ho hlahisa thepa e tšoarellang le ea theko e utloahalang, hammoho le ho hlahisa litharollo tse kopanetsoeng litabeng tse hlokang, ho e-na le ho fana ka litharollo tsa batho feela.
'Me joale, lichabeng tsa rona, na batho ba qhekelloa ke lipapatso? Ha papatso e re sethethefatsi se tla etsa X, 'me ke leshano,' me re lumela papatso eo, e, re ile ra qhekelloa. E, hoo ho etsahala ka mekhoa e fapaneng, ka lithethefatsi, le lisebelisoa tse ling hape, leha e le hangata ho feta kamoo ho nahanoang. Empa haeba papatso e fana ka maikutlo a hore sehlahisoa se itseng se tla etsa hore re thabe, kapa re tuma ho feta, kapa bonyane re se ke ra thaba le ho se tuma joalo ka ha re ka etsoa ka ho qheleloa ka thoko haeba re ne re sena sehlahisoa, ka lebaka la ho se be teng ha litsela tse ling tse amanang le tsona. melemo - joale, che, maemong ao, hangata, ha re qhekelloe. 'Nete e bohloko le e nyahamisang le ho feta ke hore ho ba le thepa kapa ho se be le eona ho ka ama meea ea rona. Batho ba batla thepa ena hobane e fumaneha - leha ho le joalo e ke ke ea khonahala - tsela e lebisang maemong a fokolang a bophelo bo botle a ka fihlellehang ho latela lihora tseo batho ba tlamehang ho sebetsa ka tsona, maemo a bophelo ba batho, matla a teng ao batho ba nang le 'ona, haholo-holo a thibetsoeng. menyetla eo batho ba tobanang le eona ka lebaka la likarolo tseo ba li etsang sechabeng. Ho na le tse ling tse ngata tseo re ka li buang, empa bukeng ena e khuts'oane, re tlameha ho e siela babali ba sebelisang moralo oa bohlale ho hlahloba - le hoja mona bonyane re ka hlahloba ka bokhuts'oane litlamorao tsa ho ba litho mabatooeng a itseng mabapi le khetho ea rona ea tšebeliso.
Mohlala 2: Fandom ea Lipapali
"Lipapali ke lefapha la lipapali tsa bophelo ba batho."
– Howard Cosell
Ho ba monna kapa mosali, ka mohlala, ho fetola ka mokhoa o tsotehang litakatso tsa rona tsa tšebeliso - ho laola lintho tse ngata, ho etsa hore tse ling e be tsa bohlokoa - hobane litloaelo tsa sechaba tse tsoang melaong ea sechaba le meetlo li qobella litlhoko. Seo se hlakile. Empa ho bona hore sena se ka ama litaba tse amehang haholo sechabeng, nahana ka setšoantšo sa khale sa moshemane ea noang biri a lutse betheng a shebelletse bolo ea maoto ka lihora tse ngata. Bongata ba batho ba leqeleng ba sheba thaka lena, ka mahlo a likelello tsa bona, ka lenyatso. Ipotse feela hore na u kile ua ba le maikutlo a nyahamisang ka barati ba lipapali. Bahlahlobisisi ba bangata ba nahana joalo ka ntho e soabisang, e laoloang, e sa sebetseng. Empa ha re shebeng haholoanyane.
Taba ea pele ke hore matsatsing ana ho na le monyetla o tšoanang oa hore motho e be mosali joaloka monna. Ea bobeli, ho na le monyetla o motle oa hore motho ha a bue leshano a le mong. Ho e-na le hoo, e ka ’na ea e-ba lelapa le shebeletseng ketsahalo eo ’me e ka ’na ea ama metsoalle, hape. Ntlha ea boraro, ho ka etsahala hore ebe motho eo a ke ke a etsa letho. Ho e-na le hoo, bashebelli ba bangata ba bolo ea maoto le lipapali tse ling ba na le tsebo e ngata ka seo ba se shebellang - 'me ba nahana hammoho, ba hlahloba likhetho, ba kopanela, joalo-joalo. Ba etsa sena, mohlomong ho feta, ho feta motho ea tloaelehileng ea leqeleng ea shebelletseng lenaneo la litaba.
Ha re batla ho tseba hore na ke hobane'ng ha motho a etsa ntho - tabeng ena ke hobane'ng ha motho a ja papali ea bolo setulong - re ka botsa motho eo, kapa ra botsa feela hore na ke hobane'ng ha re ka e etsa, kapa ka temohisiso, re ka botsa hore na sephetho sa motho ha a se etse, mme a etsa ntho e nngwe, ho ena le hoo.
Kahoo mohlahlobisisi ea leqeleng a ka 'na a nahana, ke hobane'ng ha Joe kapa Jill ba sa khone - setulong ka lihora tse' nè ba khahloa ke papali (ha e le hantle, Joe le / kapa Jill ba ka 'na ba sebelisana hammoho, le ba bang ba shebelletseng lipapaling tsa boithabiso. tsela, joalo-joalo, empa, ha re re setšoantšo se nepahetse: motho a le mong feela, ea robetseng moo a shebeletse) - ho e-na le hoo, etsa ho hong ho molemo?
Haeba u botsa metsoalle e ka letsohong le letšehali hore na sepheo sena se molemo ho feta e ka ba eng, karabo ea bona khafetsa e tla ba, hantle, hobaneng u sa bapale? U ka buisana ka hore na lilemong tse mashome a seng makae tse fetileng menyetla e mengata ea ho bokella batho ba lekaneng, ho ba le tšimo, le ho ba le lisebelisoa, e felisitsoe joang - lebaka e le, ho fokotsa likamano tsa sechaba tseo, haholo-holo har'a batho ba sebetsang, li leng kotsi haholo bakeng sa maemo a teng. . Joalo ka papatso re na le mohlala oa ho felisoa ha mekhoa e meng e tlohelang maikutlo a lipapali e le tsela e setseng e fumanehang ea ho kenella ka mefuta e fapaneng.
Empa motho eo u mo botsang o tla lula a re, ho lokile, haeba likhetho tsa ho bapala li fokola bakeng sa ba sa khoneng ho fumana monyetla oa ho fihlella lekunutu, morati oa lipapali a ka bala buka bonyane. Ha ho letho le thibelang seo. Buka efe? Karabo e tsoang ho molebeli oa Leamerika e kanna ea ba: Ho thoe'ng ka Chomsky? Hobaneng u sa bale Chomsky ho fapana le ho shebella bolo ea maoto, basketball, American Idol, ho bolela mohlahlobisisi oa fan ea bethe.
Mohato o latelang, ho e-na le ho ema ka nako eo, u phutholohile ka ho bolela ka mokhoa o nyelisang hore morati oa lipapali o khethile ho tlohela ho bala ka lebaka la ho hloka kelello, botsoa, kapa ho ts'oaroa ke lipapatso, e ka 'na ea e-ba ho hlahloba liphello tseo motho a ka li lebellang ho bala ha hae. Chomsky sebakeng sa ho theola sehlopha sa lapeng. Ho se be le seo u ka buisanang le ba bang ka sona mosebetsing letsatsing le hlahlamang ke phello e totobetseng ka ho fetisisa, e leng mokhoa o feteletseng oo e ka bang ho bonahala e le motho ea se nang botsoalle le ea itšehlang thajana, ka liphello tse bohloko.
E 'ngoe, leha ho le joalo, e ka boela ea halefisoa, ea hlokomelisoa haholo ho hloka toka, ho lahleheloa ke mabaka a mahlomola a tlisoang ke ho lumela bonyane naha e kholo, joalo-joalo, ka lebaka la ho bala Chomsky. Ka bokhutšoanyane, haeba u nahana ka eona, khetho ea ho bala Chomsky ho e-na le ho shebella ballgame - bonyane ka linako tse se nang moferefere - e fetoha khetho ea ho fokotsa setsoalle esita le ho ipeha kotsing ea ho lahleheloa ke bona - le ka tsela e tšoanang bakeng sa likamano tsa lelapa - joalo-joalo. ho. Ho feta moo, ho ea mosebetsing hona joale ho ka ba thata le ho feta ho tloaelehileng, ho beha chelete e kenang kotsing, bonyane. Ua bala. Ua ithuta. Ua tsosoa. Empa ha ho na tsela ea sechaba ea ho bonts'a temohisiso, khalefo, le litakatso tseo 'malo oa tsona o ntseng o eketseha. Ho bala ho fetoha ntho e makatsang, haeba u nahana ka eona. (Sena se boetse se hlalosa boitelo ba mabatooa a hatelletsoeng mabapi le ho amohela lipampitšana le ho ea liketsahalong tsa lipolotiki.) Ho bala ka mokhoa o hlakileng ke moepa o thellang oa bolutu, khalefo, maikutlo le litakatso tse khahlano le ho phethahatsa likarolo tseo motho a li abetsoeng mosebetsing le sechabeng - ka hona re bona kamoo Tšusumetso ea ho shebella lipapali ha e bapisoa le ho etsa ntho e 'ngoe e hlahisoa haholo ke likhatello tsa sechaba le lithibelo tse putsang le tse etsang hore batho ba fumanehe joaloka ho shebella lipapali tse lumellanang le ho hlahisa likamano tse hlalosang sechaba le tse thatafatsang le ho otla mesebetsi e meng e ka lebisang tšekamelong ea ho fetoha. sechaba.
Na sechaba se sebelisa lisebelisoa tse ngata ho etsa hore lipapali li bonahale haholo, li fumanehe, li hlomphuoe, hobane ho etsa joalo ke mokhoa o molemo oa ho sitisa batho mathata a sechaba? Ehlile. Ehlile. Empa na hoo ho bolela hore ho shebella, ha ho nahanoa ka mekhoa e lekanyelitsoeng ea ho sebelisa nako ka litsela tse ling, ke bohlanya? Ho hang. Boemo bo etsa hore boitšoaro bo be bo utloahalang - kahoo moelelo oa taba, ho kenyelletsa le ho se be teng ha mekhatlo e meholo, e sebetsang ea sechaba, ke bothata, eseng liphatsa tsa lefutso kapa botho ba motho ea ratang bethe. Ho bonolo ho bona likamano tsa botona le botšehali, morabe le matla mosebetsing, empa pele o tlohela taba ena, le hoja a ne a sa qala ho e hlahloba le ho leka ho bontša kamoo ho sheba mesebetsi le liphello tsa eona ho ka hlakisang litaba, ho thoe'ng ka phello e hlakileng ea sehlopha ka litaba tse kang tsena?
Ntho e ka sehloohong e lokelang ho nahanoa ke kamoo botšepehi ba sehlopha bo amang liqeto tsa sebele tsa ho qetela tseo seshebelli - kapa moreki oa thepa - a li etsang. Ho hlakisa ntlha sebakeng sa bohlokoa ba botho ho babali, lekhetlong lena nahana ka ho nyatsa ha seithuti se ka lehlakoreng le letšehali bakeng sa McDonalds, 'mino oa naha, le likoranta tsa tabloid, hammoho le mabelo a likoloi, bowling, roller derby, litebele le bolo ea maoto - e 'ngoe. e ka tsoela pele - khahlano le kananelo ea motho ea tšoanang ea lireschorente tse monate, 'mino oa rap kapa oa rock, New York Times, le thenese kapa papali ea ho thelelisa. Na mefuta ee ea litloaelo e mpa e le ka lebaka la ho khetha ho betere ho feta linyehelo tse mpe ka ho fetesisa sebakeng se nang le mathata a nyarosang a fanang ka khetho ea ho khotsofatsa thepa? Kapa na ho na le boemo bo hlakileng ba sehlopha ho khetho ee ea ho qetela ea thepa?
ZNetwork e tšehelitsoe ka lichelete feela ka seatla se bulehileng sa babali ba eona.
donate