Kenyelletso ea botho
Molemong oa ho pepeseha pepeneneng, moqoqo ona ke oa botho. Ha ho tluoa tabeng ea boqolotsi ba litaba, esale ke ntse ke batla mokhoa o atlehang, o tsitsitseng oa ho ba le mono-speak ea khoebo. Nakong eo eohle, batho ba kamehla ha ho mohla ba kileng ba ba le bokhoni ba puisano bo fetang boo re nang le bona hona joale. Empa sepheo sa mecha ea litaba ea sechaba e sebetsang e ntse e le hole, haeba e se hole ho feta leha e le neng pele, 'me lekhalo la matla le arohanyang mafutsana le mecha ea litaba e ruileng le ntse le eketseha le kotsi le ho feta letsatsi le letsatsi.
Ke ile ka qala ho inka ke le moqolotsi oa litaba letsatsing leo ka lona ke ileng ka bona lepolesa le thunya le ho bolaea monna ea sa hlomelang Belfast, Ireland Leboea, lilemong tsa ka tse qalang tsa mashome a mabeli. Ke ne ke se na mangolo a bopaki, ke se na konteraka, ke se na kamano e hlophisitsoeng le mocheng ofe kapa ofe oa litaba, empa ke ne ke tseba hore ke bona ntho ea bohlokoa—’me ke ne ke tloaelane le seea-le-moea sa sechaba sa New York City se neng se hasa lipale tsa batho bao e seng litsebi joaloka ’na. Ka 'nete, tlaleho e tšehetsoeng ke bamameli, e tlase-holimo, haholo-holo ke baithaopi, e ne e le mokhoa oa khoebo oa seteishene sa Pacifica, WBAI. Lihora hamorao (ho tsoa mohaleng oa ho lefa), ke ile ka ba letsetsa 'me ka kenya tlaleho ea ka.
Lilemo tse mashome a mararo ho ea pele, moroetsana ea sebakeng sa ntoa ha a hloke seteishene sa seea-le-moea. O na le monyetla oa ho ba le kh'amera ea boleng bo holimo ka har'a selefounu ea hae le bokhoni ba ho hatisa litaba tsa morao-rao le ho li aba, ho phela, ho batho lefatšeng ka bophara, ka marang-rang. Lisebelisoa tse matla tsa puisano ha e sa le thepa ea botho ea makhooa a seng makae a ruileng haholo le likoporasi tse li ratang. 'Mino oa borabele o ka senyeha, baahi ba marabele ba ka lahla bahatelli, 'me li-hashtag e ka ba metsamao. Empa seo ha se bolele hore ha re maqakabetsing.
Ho tsepamisa matla le ho senya demokrasi
Ho phatloha ho tšoanang ha mekhoa e mecha e ileng ea nolofalletsa batho ba ikemetseng ho finyella bamameli ho ile ha senya balebeli ba khale ba liheke le liheke tsa bona. Lefatšeng le lecha le nang le marang-rang ho ile ha tlala litaba tse ngata, tseo tse ling tsa tsona e neng e le tsa phetoho, empa boholo ba tsona e ne e le tsa khoebo—’me tse ngata li le chefo. Ka mor'a lilemo tse mashome a seng makae, marang-rang a lefats'e a neng a tšepisitse mefuta-futa, demokrasi, le ho arola mebuso e ne e hlile e tsepamisitse matla, e potlakile tlhekefetso, 'me e siile boralitaba bo thatafalloa ke ho phefumoloha tlhōlisanong ea ho se be le letsoalo la ho tobetsa le ho kenya chelete.
Ha ea lokela ho re makatsa. Khoebo ea US boqolotsi ba litaba bo ipapisitse le likhetho tsa leano tseo (ka linako tse ling) e tlalehang. Ka mohlala, deregulation. E le meeli ea federal palo ea TV, seea-le-moea le litsi tsa khatiso tseo k'hamphani e le 'ngoe e ka bang le tsona li qhaqhollotsoe, re tlohile ho beng ba makholo a 'maloa ba mecha ea litaba e kholo US ho isa ho tse seng kae feela lilemong tse mashome a mabeli tse fetileng tsa Lekholo la bo20 la lilemo. Ka bo-2000, likhoebo tsa mecha ea litaba tse neng li setse li ne li le khōloanyane, li kenelletse moruong oa lefatše lohle, ’me li ikemiselitse ho hatella phaello e phahameng mesebetsing ea tsona (ho ipapisitse le mekhoa ea ho rua kapele eo ba ileng ba e sebelisa ho e ntšetsa pele.) beng, haholo-holo ba ileng ba kena marang-rang ka 80s le 90s-Disney (ABC), Westinghouse (CBS), le General Electric (NBC)—e batloa ka lekhetlo la pele hore esita le mesebetsi ea bona ea litaba e ile ea etsa chelete. Kajeno, khopolo ea hore k’hamphani e khōlō e ka talima thelevishene e le boikarabelo ba sechaba ho e-na le ho bona chelete e ngatanyana feela e hlahisang “litaba” e bonahala e le ntho e sa utloahaleng.
Ka lebaka la phetoho ena, hangata ho thoe litaba li se li tšoana le boithabiso. Ka sebele ha e sa tšoana le litaba. Marang-rang a mararo a maholo a ile a fokotsa ho fana ka boralitaba ho isa bohōleng boo boholo ba lefats'e, re sa bue ka boholo US li-capitols tsa mmuso, li ne li sa koaheloe hanyane. Ka nako e tšoanang, liphatlalatso li ile tsa ata ho isa bohōleng boo ba neng ba mamela ka halofo ea hora ea litaba tsa bosiu ba bone. bonyane metsotso e leshome ea lipapatso. Joalo ka TV bamameli, 'me lidolara tsa lipapatso li ile tsa qala ho baleha, li bitsa chelete e ngata, ha e le hantle litlaleho tsa litaba li ile tsa nkeloa sebaka ke li-in-studio punditry, tse theko e tlaase ka lichelete le tse ling. Leha ho le joalo, liphaposi tsa likoranta li ne li se li senyehile pele ho putlama ha moruo ka 2008—’me ho ile ha tsoela pele ho lahleheloa ke mesebetsi e likete tse makholo nakong eo. Kajeno, baqolotsi ba litaba le bahlophisi ba ka tlase ho halofo ba sebetsa mecheng ea litaba ea mofuta ofe kapa ofe joalo ka ha ke ne ke qala.
Ha liphaposi tsa litaba li ntse li etsa konteraka, marang-rang a ne a phatloha, haholo-holo e le sebaka sa khoebo. Haeba lik'hamphani li ne li ka rekisa bareki ka kotloloho, li ne li sa hloke ho hokela lipapatso tsa tsona lingoloa tsa likoranta kapa mananeo a phatlalatso. Ka lebelo le ntseng le eketseha, lidolara tsa papatso li ile tsa phalla hole le boralitaba, li falla eseng feela inthaneteng, empa ka ho khetheha mecheng ea litaba ea sechaba le lienjineng tsa ho batla. Likoporasi li ka atamela haufi le bareki (le ho fumana leseli le eketsehileng ka bona) ka ho beha lipapatso tsa bona maqepheng a fanoeng ke Google ho feta webosaeteng ea The Guardian or 'Nete.
Lefatšeng le se nang taolo kapa bolebeli, batsamaisi ba Google, Facebook le Amazon ba ipokelletse matla a ke keng a lekanngoa ka potlako e makatsang. Joalo ka Jonathan Taplin, Motsamaisi oa Emeritus oa Annenberg Innovation Lab, litlaleho tse, lipakeng tsa 2004 le 2016, karolo ea Google ea 'maraka oa enjine ea ho batla e ile ea tloha ho liperesente tse 35 ho isa ho liperesente tse 88 usa (le tse ling libakeng tse ling). Theko ea marang-rang ea Amazon e nyolohile ho tloha ho $ 6.9 bilione ho ea ho $107 bilione, e leng karolo ea 65 lekholong ea bohle thekiso ea libuka.
Bareki utloa seo seo ba se thabelang ke nala, leha ho se joalo. Litaba le likarolo tse 'maloa tse tlalehiloeng li sebelisoa hape, hangata ha ho na taba ea ho khutlela ho baqapi, e leng se etsang hore ho be bonolo ho tobetsa marang-rang. Bua ka indasteri ea tlhahiso: Taplin o nahana hore boholo ba lekeno la lilemo tse leshome tse fetileng le ile la tlala ka sekhahla sa liranta tse limilione tse likete tse 50 ka selemo ho tsoa ho bakeli ea mecha ea litaba (baqolotsi ba litaba, bangoli, baetsi ba litšoantšo, baetsi ba lifilimi, libini) ho Beng ea liforomo tsa mecha ea litaba. (Ho tloha ho basebetsi, u ka re, ho beng ba matlo.) Le hoja mecha ea litaba ea k’hamphani hangata e ’nile ea e-ba ea liindasteri tsa ho ntša chelete, mecha ea litaba e mecha ke ea. bona ka bobona ho etsa phaello ho tsoa ho data le boqapi ba batho, le ho se fe sechaba letho—kapa bobe hofeta letho- morao. (Mohlala oa khoebo oa likhoebo tse ncha o kenyelletsa ho lefisa "bareki" bakeng sa ho fumana litaba tsa bona, linepe, li-blog, mmino, mabitso.)
Haeba Facebook CEO Mark Zuckerberg o emela mopresidente ka 2020 o tla okamela 'muso oa tlhahiso, papatso le papatso o ts'oereng lik'hamphani tsa litaba ka bongata. Facebook feela, Taplin e tlaleha, e ile ea monya liranta tse limilione tse likete tse 1 ho tsoa likhakanyong tsa lipapatso tsa khatiso ho 2016, selemong sona seo lipatlisiso li bonts'ang hore sethala sa litaba tsa sechaba e ne e le mohloli oa litaba ho liperesente tse mashome a mane a metso e mene tsa Maamerika. Mekhatlo ea litaba e ts'oeroe: Buzzfeed le Huffington Post ba tlaleha ho amohela hoo e ka bang halofo ea maikutlo a bona ka marang-rang a bohlokoa a Facebook esita le linatla tsa sekolo sa khale joalo ka New York Times ba lumetse ho etsa litumellano tse mpe ho boloka Facebook e fana ka litaba tsa Times. Ha ho makatse hore ebe baetsi ba liphatlalatso ba batlang ho ama US likhetho tsa mopresidente, kapa ho etsa chelete ka eona, li ratile Facebook e le sebaka sa bona sa khetho ea boitsebiso bo fosahetseng.
Kakaretso ea likhetho tsa 2016 e tlisitsoe ho bakhethi ke mekhatlo ea mecha ea litaba e amehileng ka lintho tse ratoang le litekanyetso. Donald Trump o ne a laola marang-rang ohle a amohelang nako ea moea e fetang habeli ho feta Hillary Clinton le makhetlo a leshome ho feta Bernie Sanders hobane, joalo ka eena kapa a mo hloile, li-antics tsa hae li ne li sebetsa joalo ka bareki. Trump e ne e le telegenic hobane e ne e le TV-hlahisoa. Ho feta linako tse leshome le metso e mene e le moamoheli oa The Apprentice, o ne a ka fihla ho batho ba ka bang limilione tse 10 beke le beke. Joalo ka ha sebapali sa b-movie Ronald Reagan a ne a palame CBS"General Electric Theatre" ho ea ntlong e kholo ea 'Musisi oa California mme ho tloha moo e le mopresidente, ho joalo le ka mohlahisi ea nang le mathata a thekiso ea matlo Trump. The Apprentice ho hlahella sechabeng le White House.
Seo Reagan a neng a le sona Ntoeng ea Mantsoe, Trump ke ho hlola bokhaphithaliste: motho ea kotsi ea nang le narcissist ea tšehelitsoeng ke batho le lihlopha tse chesehang haholo tse sebelisitseng mecha ea litaba ho aha maemo, ho nyenyefatsa lira tsa bona le ho hlorisa ba fokolang.
Sena ke seo demokrasi ea mecha ea litaba e shebahalang ka eona
Matla a feletseng holim'a mekhoa ea ho etsa moelelo a molemo bakeng sa bolaoli empa e le baetsi ba US Molaotheo o ne o tseba, ha se mokhoa oa ho tsamaisa demokrasi. Ke ka hona ba kentseng liofisi tsa poso Molaong oa Motheo, le ho ts'ehetsa litefiso tsa poso tse theotsoeng bakeng sa limakasine le lipampitšana.
“Tsamaiso eohle [ea demokrasi] ha e phele ntle le mecha ea litaba e sebetsang” ho bolela rahistori oa mecha ea litaba le mothehi-’moho le Free Press, Robert McChesney.
Ho joalo le ho mang kapa mang tsamaiso e latelang. Re ke ke ra haha mekhatlo ea sechaba ntle le boqolotsi ba litaba bo shebaneng le sechaba. Ka sebele re ke ke ra hlaolela moruo oa bonngoe, ra khothaletsa puso e kenyeletsang, le ho theha sechaba se ratoang se nang le mecha ea litaba e laoloang ke chelete e re fang litaba tsa bohata le metsoalle ea bohata, 'me e re ruta ho hloea, ho reha, le ho "chesa" ba bang.
Mekhatlo e tšoanang ea mecha ea litaba e rekisitseng meloko ea Maamerika (le ka lebaka la ho ikopanya ha lichaba tsa lefatše, lefats'e) ka tlhōlisano, ho reka thepa, ho ntša mafura a khale le ntoa, li ngotsoe ke mekhatlo ea lichaba tse ngata e ikemiselitseng ho etsa phaello linthong tseo kaofela. Baqolotsi ba litaba ba ikhethang le litlaleho ka linako tse ling lia phunyeletsoa, empa mecha ea litaba e hahiloeng ke likhoebo tse kholo e na le mathata a tšoanang, holimo ho ea tlase, a pro-white, pro-patriarchy, leeme la phaello joalo ka batsoali ba bona ba khoebo. Ho etsa liqeto, lidolara, le batho ba tummeng li tsepamisitsoe holimo. Ba ’maloa ba amohela haholo; bongata, bo bonyenyane haholo.
Batho ba ikemetseng ba ka hlōlisana. Bacha ba Turks 'me Demokrasi Hona joale phatlalatsoa ho limilione tsa bashebelli le bamameli letsatsi le letsatsi. E mong le e mong o ile a phahamisoa ho tsoa setsing sa litaba se neng se le teng pele (Pacifica Radio e phatlalalitse Demokrasi Hona Joale; Cenk Uygur o ile a etsa mosebetsi oa ho amohela MSNBC), empa mehlala ea bona e bontša hore ha ba fuoa monyetla, baetsi ba mecha ea litaba ba ikemetseng ba ka phunyeletsa, esita le peisong e phetheselang, e nyolohang. Empa ha se tlholisano e lokileng haeba phihlello ea pina e laoloa ke likoporasi tsa linaha tse ngata tse ngolang melao le ho lefa baahloli le ho theha sehlopha.
Ho itšetleha ka batho ba limilione tse likete ho pholosa boralitaba ho kotsi. Bakeng sa Pierre Omidiyar e mong le e mong (ea tšehetsang sebaka sa lipatlisiso, The Intercept), ho na le setho sa Mercer family bankrolling racist Breitbart News. Phihlelo ea Air America Radio (moo ke ileng ka tšoara pontšo ho tloha 2004-08), e fana ka maikutlo a hore ba lokolohileng ha ba na mamello e tšoanang ea nako e telele ea ho lahleheloa ke chelete eo batseteli ba mecha ea litaba ba nang le eona (mohlomong hobane ha ba bone ho ba le tšusumetso e ntle ka ho otloloha molemong oa boithatelo kapa molemong oa bona.)
Li-monopolies li nyonya khetho, ka tlhaloso. Ho elella bofelong ba Phuptjane 2017, thekiso ea Amazon ea $ 13.7 billion ea ho reka mabenkele a Whole Foods e tlalehiloe setsing sa litaba sa Amazon se seng se ntse se rekoa. The Washington Post, ho ile ha hlokomeloa hore k'hamphani e thehiloeng Seattle e sa tsoa fuoa tokelo ea molao ea theknoloji e neng e tla thibela bareki ho bapisa litheko ho tloha lisebelisoa tsa bona tsa thekeng ha ba ntse ba reka. Haeba maikutlo a bona mabapi le khetho ea bareki a senola eng kapa eng mabapi le mokhoa oa bona oa ho etsa liqeto tse ling, re tla be re hlanya ha re tlohela bo-capitalist ba laolang mecha ea litaba e matlafatsang demokrasi ea rona.
Mokhoa oa ho fihla tsamaisong ea litaba eo re e batlang? Ho hlalosa McChesney ka mantsoe a mang, tsela e lebisang tšepisong eo ea mecha ea litaba ea demokrasi e fapaneng, e ikemetseng, e feta har'a mecha ea litaba ea demokrasi. Ho qala ka boralitaba.
Lipale tse behiloeng hantle li ka etsa phapang. Kamora Koranta ea Milwaukee matha a letoto la likarolo tse nne mabapi le lefa la phetisetso ea matsete metseng ea Batho ba Batšo ea toropo e ileng ea qetella ka ho shebisisa ka mokhoa o hlasimollang ha Cleveland's Evergreen Cooperatives e le mohlala oa pheko, litho tse 'maloa tsa lekhotla la toropo li khothalelitse ho qala ntho e tšoanang Milwaukee, ho tlaleha mongoli le mothehi-'moho le Democracy Collaborative, Gar Alperovitz. . "Ho na le metsoalle e mengata le ho feta moo, e lekang ho sebelisa matla a eona mecheng ea litaba e teng."
Lefatše la rona le ne le tla shebahala joang haeba mecha ea litaba ea rona e ka re bontša tšebelisano e ngata joalo ka ha ba etsa tlholisano? Haeba sebakeng sa tlaleho ea bosiu ea Wall Street (kapa bonyane haufi le eona), baqolotsi ba litaba ba re tliselitse litaba tsa morao-rao tsa mefuta eohle ea likhoebo tse tlase le tsa basebetsi tse neng li sebetsa ka mekhoa eo re e bolelloang hajoale. ha li khonehe? Mecha e meng ea litaba, ho kenyeletsoa E!, Motse o latelang, le lenaneo la ka (pele SEBELEtv), ba etsa sohle se matleng a bona ho tlaleha ka boqapi bo lebelletsoeng pele. Holima Laura Flanders Show, re hlahisa batho ba hlahisang limotlelara tse ntseng li tlosa matla ho tloha ho tse seng kae ho ea ho tse ngata mafatšeng a moruo, bonono le lipolotiki. Beke e 'ngoe le e 'ngoe, ho ea pele TV, seea-le-moea le Inthaneteng—ka khothatso e tsoang ho Texan maverick Jim Hightower—re leka ho theha sebaka seo ho sona “ba reng ho ke ke ha etsoa ba nkang sebaka se ka morao ho ba se etsang.”
joaloka E!, Pontšo ea Laura Flanders hape ke setho sa nako e telele sa Media Consortium, marang-rang a mecha ea litaba e ikemetseng le ea sechaba e inehetseng ho boqolotsi ba litaba bo tsamaisoang ke litekanyetso. Ka 2017, Media Consortium, e nang le LF bontsha, e ile ea thakhola tšebelisano-’moho le New Economy Coalition (e nang le likhoebo tse ka bang 180 tsa litsela tse phahameng, babuelli le mekhatlo ea liphuputso) ho ntlafatsa litsebo tsa mecha ea litaba tsa litho tsa selekane le ho khothaletsa tlaleho e molemonyana mabapi le lekala la “moruo o mocha”. E tšehelitsoe ka karolo e 'ngoe ke Park Foundation, Morero oa New Economy Reporting o fana ka koetliso ea boralitaba le likamano tsa selemo bakeng sa baqolotsi ba litaba.
Ho sebetsa le baqolotsi ba litaba ho laela kapa ho hlahisa lipale ka "tsamaiso e latelang" ho tla tlisa tlaleho e eketsehileng mabapi le mekhoa ena e hlahang ho Maamerika a mangata. Ho ipapisa le mehloli e mecha ea papatso, tšehetso ea mongolo, kapa litaba tsa morao-rao feela, ho ka ba le tšusumetso e kholo le ho feta. Joalo ka ha likhoebo tsa khale tsa moruo, joalo ka libeso le mabenkele a maholo, li ne li tšehetsa mecha ea litaba e khothalletsang pono ea tsona ea lefatše, ho joalo le ka likhoebo tsa "tsamaiso e tlang" li hloka ho tšehetsa mecha ea phatlalatso e phatlalatsang mehopolo e mecha. Haeba likhoebo tse nang le maikutlo a sechaba le mekhatlo ea toka ea sechaba li ka fetisetsa chelete ea bona ea mecha ea litaba le lipale tsa bona ho mecha ea litaba e tsamaellanang le litekanyetso (ho fapana le ho reka, re re, papatso e le 'ngoe ea leqephe le felletseng bakeng sa $200,000 ho usa kajeno), re ka inahanela lefatše leo ho lona matla a kopaneng a papatso ea libanka tsa naha le lits'ebeletso tsa motlakase tsa moloko o latelang, hammoho le likhoebo tse metseng ka metso sebakeng sa heno, li-non-profit, li-co-ops le mekhatlo ea mekitlane li ka tiisang ts'ebetso ea mecha ea litaba sechabeng se seng le se seng. ka potoloho e khabane ea ho tšehetsana ka ho sa feleng.
Ke hobane'ng ha thepa e le bohlokoa
Ho fetola leano la setso le tšusumetso ka mokhoa o hlophisitsoeng, leha ho le joalo, tsamaiso ena e latelang mecha ea litaba e hloka tsamaiso e ncha ea beng ba mecha ea litaba. Tsamaiso ea litaba ea sechaba, e laoloang ke batho, ea khoneha. Linaha tse ling li na le eona. U ka bona lintlha tsa eona ka tlase US likoporasi tsa mecha ea phatlalatso le litsamaiso tsa marang-rang tse laoloang ke masepala tse ntseng li hlaha naheng ka bophara, le litšebelisanong tsa litlaleho tse hlahang neng le neng ha lipale tse nyatsehang li qhoma tseo mecha ea litaba ea khoebo e li hlokomolohang, joalo ka bofetoheli ba Standing Rock, mokhatlo oa Black Lives, le pele ho moo. hore, Occupy Wall Street.
Liteko tsa mefuta eohle li teng ho lefella boralitaba bo ikemetseng, bo sa etse phaello. Joe Amditis, oa Setsi sa Cooperative Media Univesithing ea Montclair State e boletse The LF bontsha mabapi le Setereke sa Boitsebiso ba Sechaba, mohopolo oa nts'etsopele New Jersey, o tla lefisa lekhetho la lehae kapa tefiso ho fihlela litlhoko tsa tlhahisoleseling ka tsela e tšoanang le eo litereke tsa litšebeletso tse khethehileng li tšehetsang litšebeletso tsa sechaba joalo ka mafapha a litima-mollo kapa tsamaiso ea likhoerekhoere. Amditis o re: “Baahi ba ne ba ka ikhethela hore na ba etse eng ka chelete eo. "Ba ka etsa qeto ea ho hira moqolotsi oa litaba bakeng sa selemo ho etsa lipatlisiso tse itseng." Amditis o hlahile lenaneong le Dru Oja Jay, mothehi-'moho le tšebelisano-'moho ea media ea Canada e phetseng nako e telele ka ho fetesisa, The Media Co-Op, ka boeona e le teko e thahasellisang ho demokrasi ho beng ba mecha ea litaba.
Mekhatlo e sebelisanang ea mecha ea litaba e arolelana matla pakeng tsa baqolotsi ba litaba, bahlophisi, le bareki, e fokotsa kapa e felisa tšusumetso ea babapatsi. The Associated Press e thehiloe ka 1846 ke likoranta tse hlano tsa letsatsi le letsatsi New York City ho arolelana litšenyehelo tsa ho koahela Ntoa ea Mexico ea Amerika. Cooperative Newspaper Society (eo le eona e ileng ea hatisa limakasine le libuka) e ile ea tsoela pele hammoho, ’me e le karolo e mahlonoko ea mokhatlo oa tšebelisano-’moho Great Britain qalong ea lekholo le fetileng la lilemo. Likopano tse atlehileng tsa mecha ea litaba kajeno li kenyelletsa Jeremane Tageszeitung, koranta e tsoelang pele ea letsatsi le letsatsi e thehiloeng ka 1979 mme ea hlophisoa bocha e le coop bohareng ba bo-1990, mme La Diaries, koranta ea tšebelisano-’moho ea Uruguay e sekametseng ho le letšehali e fetohileng pampiri ea bobeli e baloang haholo naheng eo nakong ea lilemo tse fetang leshome feela.
Boqapi bo joalo bo bohlokoa, empa ho theha tsamaiso ea 'nete ea litaba tsa sechaba qetellong ho boetse ho hloka leano la sechaba le matla a mmuso.
McChesney o re: “Taba ea bohlokoa ea boqolotsi ba litaba e le molemo oa sechaba e ile ea patoa ka lilemo tse 100 ke lipapatso, empa ha ho mohla liphatlalatso li kileng tsa koahela chelete e fetang halofo ea tekanyetso ea tšebeliso ea likoranta. "Haeba boralitaba e le molemo oa sechaba, bo hloka tšehetso ea sechaba joalo ka thepa e 'ngoe ea sechaba, joalo ka lirapeng tsa boikhathollo le mafapha a litima-mollo."
Khaso ea sechaba ka har'a US e tšehetsoa ka sehlooho ka Corporation for Public Broadcasting, mokhatlo oa poraefete, o sa etseng phaello o lefelloang ke 'muso oa koporasi. Ke ts'ebetso e ntseng e kenella lipolotiking le ho fokotseha ho sebetsa ho tloha ha e thehoa ka bo-1960, hoo PBS kajeno e ntšitsoe hoo e batlang e le lero le mekhoa eohle e mecha, maemong a mangata ka liankora tse tšoanang tse tsamaisang lipontšo tse tšoanang molokong.
Khaso ea sechaba linaheng tse ling e lefelloa ka lekhetho le inehetseng ho babapatsi kapa tefiso ho bareki, kapa joalo ka ho UK, e leng TV “laesense” e lefelloang lelapeng lefe kapa lefe le lakatsang ho shebella kapa ho rekota TV. (Borithane TV bashebelli ba tlameha ho lefa Liponto tse 147 kapa tefo ea selemo e ka bang $160, kapa ba qosoe). Qholotso ke ho ba le mecha ea litaba e tšehelitsoeng ka lichelete ke 'muso, ntle le ho kena lipakeng ha 'muso ho se tlalehoang. (Le hoja Maamerika a mangata a ananela BBC e le mohloli o ka tšeptjoang oa litaba tsa lefatše tseo e seng tsa khoebo, batho ba phelang tlas’a puso ea Brithani, Ireland Leboea, ka mohlala, ba ka supa mehlala e mengata-ngata ea boiphetetso le leeme la ’muso.) E le ho sebetsana le phephetso eo, setsebi sa moruo Dean Baker o ile a etsa tlhahiso ea hore ho emisoe mosebetsi oa boipheliso. foromo ea lekhetho ea federal e neng e tla fa molefi e mong le e mong chelete e behiloeng ho nehela setsi sa litaba se sa etseng phaello seo a se ratang.
Puso e kile ea ba le seabo likhokahanong pele. (Ke karolo ea pale ea 'nete ea US bokhaphithaliste boo lilemo tse mashome tsa ho theha maikutlo a libertarian bo entseng sohle se matleng a bona ho bo pata.) Molao oa seea-le-moea oa 1912 o ile oa theha hore liteishene tsa seea-le-moea li tlameha ho fuoa tumello ke 'muso. Molao oa Lipuisano oa 1934 o file Federal Communications Commission (FCC) matla a ho etsa bonnete ba hore tlotla ea ho ba le laesense ea ho hasa litaba tsa sechaba e tla le boikarabelo ba ho sebeletsa lithahasello tsa sechaba. Akhente ea litokelo tsa botho, Clifford Durr (an FDR appointee to the FCC) e ne e batla ho batla hore baphatlalatsi ba tsamaise melao e itseng ea motheo, har'a eo, eo ba ka e phatlalatsang ka ho toba, tsa lehae; nehelana ka mananeo ho buisana ka litaba tsa sechaba; boloka mananeo a "sa lefelloeng"; le ho felisa "papatso e feteletseng". Khomishene e ne e hloka hore baphatlalatsi ba kgaso ba kenye tlhahisoleseding e itseng ya mananeo (ho kenyeletswa empa e seng feela tlhahisoleseding e mabapi le mananeo a dipolotiki a lefuwang) “faeleng ya tlhahlobo ya setjhaba” “hore setjhaba se kgothaletswe ho nka karolo e mahlahahlaha dipuisanong le ba nang le dilaesense tsa kgaso.” (Lifaele tseo li ntse li lokela ho ba joalo setjhaba.)
The FCC ea nako eo qobelloa NBC ho rekisa enngwe ya marangrang a yona a mabedi, e etellang pele ho thehoa ha Mokhatlo oa Khaso oa Amerika ka 1943. "Thuto ea ho loka" ea 1949 e ile ea lula sebakeng sa lilemo tse mashome a mane. E ne e sa laele mananeo empa e ne e hloka "ho leka-lekana" holim'a kemiso ea khaso. The 1970 Prime Time Access Rule, e hlokahalang TV liteishene tsa ho hasana bonyane lihora tse peli tsa mananeo a hlahisoang sebakeng sa heno ka nako e kholo, lipakeng tsa 6-8 pm har'a beke (ho fapana le mananeo a kopanetsoeng ke naha). Ke lona lebaka le le leng le etsang hore litaba tsa lehae li pholohe ho hang, le baqolotsi ba litaba ba lehae ho phatlalla le naha. Mmuso o ile wa kenya kgatello ho bahlahisi le bona, dilemong tsa bo-1950, ba tsitlallela hore diamohedi tsa radio di sebeleditse ka bobedi AM 'me FM lihlopha, 'me hamorao, seo TV lihlopha tse amohetsoeng VHF 'moho le UHF ka matshwao a medumo.
Ha ho le e 'ngoe ea tsena e ileng ea etsahala ntle le khatello ea sechaba. Lilemong tsa bo-1920, barupeli, lihlopha tsa likereke, mekhatlo ea basebetsi le ka ho le letšehali ba ile ba hatella sebaka sa sechaba, seo e seng sa khoebo seea-le-moeeng. Batho ba likete bao e seng ba khoebo, sechaba, khamphase, le peheletso-based AM 'me FM liteishene li ntse li tsoela pele ho ba teng, tse hokahaneng ke mekhatlo e ikemetseng e kang National Public Radio, Public Radio International, le Pacifica, hammoho le National Federation of Community Broadcasters (NFCB). Lilaeborari tsa sechaba tsa lefats'e la mecha ea litaba, liteishene tsa seea-le-moea tsa sechaba tse hakanyetsoang ho 500 - 800 li teng ka likhakanyo tse nyane ho pholletsa le naha. usa. Liteishene tse ka bang 235 ke tsa Pacifica Affiliates Network. Libakeng tsa lipehelo tsa matsoalloa a Amerika, likampong tsa koleche tsa batho ba batšo, le litoropong tse bohareng ba naha hammoho le libakeng tsa mahaeng tse "khubelu", ba arolelana mananeo ka Pacifica's. AudioPort, e amohelang likopo tsa thuso ho tsoa ho lihlopha tse ka bang tharo tse ncha tsa tlhahiso beke le beke, ho bolela mookameli oa eona, Ursula Ruedenberg oa KHOI Ames, Iowa.
Ruedenberg o re: "Batho ba ahang le ho tsamaisa liteishene tsena, ba haelloa ke lisebelisoa empa ba labalabela ho tseba ka boqapi le demokrasi. AudioPort, sethala sa ho arolelana litaba tsa marang-rang, ha se so sotlehe ho feta lilemo tse leshome.
“Khokahano ha se morero feela kapa mohopolo o mocha o motle; ke moetlo oa Amerika o sebetsang haholo ebile o nolofatsa ts'ebelisano le tšebelisano ea letsatsi le letsatsi," ho bolela Ruedenberg.
Matla a tlase FM liteishene li ile tsa matlafala lilemong tse leshome tse fetileng ka mor'a hore ho fete Molao oa Local Community Radio ka 2010 o ileng oa lokolla melao ea laesense bakeng sa mekhatlo e sa etseng phaello. Ka tlhophiso e kholo ea lihlopha tse kang Prometheus Project, palo ea liteishene tsa motlakase tse tlase habeli pakeng tsa 2014 le 2016. Ho feta halofo ea ba tlileng Kopanong ea Radio Grassroots ea 2017 Albany, NY e emetse matla a tlase FM diteishene tse neng di le siyo dilemong tse tharo tse fetileng.
Ho etsa mecha ea litaba, ho etsa sechaba
Ha khaso (ka maqhubu a moea) e qala ho fana ka mokhoa oa cable (ka likhoele tsa fiber-optic), baitseki ba mecha ea litaba ba ile ba qobella likhoebo ho khutlisa ho hong ka litumellano tsa franchise. E le phapanyetsano bakeng sa phihlello ea bareki sebakeng se fanoeng le phihlello ea mobu oa sechaba, baitseki ba mecha ea litaba ka bo-1960 le bo-70 ba ile ba qobella mebuso ea lehae ho lefisa lekhetho ho basebelisi ba li-cable le neng le lokela ho tšoauoa ka kotloloho tšehetsong e tsoelang pele ea mecha ea litaba ea sechaba, e bolelang lisebelisoa tsa motheo (liteishene, lisebelisoa, basebetsi), sebaka se tsamaisong ea li-cable, le chelete e tsoelang pele ea lichelete tse sebetsang ka kakaretso. Ha thelevishene ea sathelaete e qala lilemo tse leshome hamorao, batho ba ile ba phehella mecha e sa etseng phaello, e khahlang sechaba le ka mokhoa oo.
Ho feta likete tse tharo tsa Sechaba, tsa Thuto le tsa Puso (PEG) mekhatlo ea phihlello le litsi tsa litaba tsa sechaba li teng ho US. Ho ipapisitse le tumellano le toropo (le boholo ba motheo oa lekeno) letlole la makhetho a li-cable le liteishene tse nang le lisebelisoa tse felletseng, hammoho le litlelase tsa mahala kapa tse theko e tlase le libaka tsa mananeo tseo baahi ba ka li sebelisang molemong oa thuto le o sa etseng phaello ha ba fihla pele. , motheo oa pele. Phatlalatso ea Sechaba kapa PEG liteishene li hatisa mananeo a lehae, empa li bapala mananeo a mang a naha hape, ka barekisi ba sa etseng phaello, ho kenyeletsoa DeepDish TV le Boulder-based FreeSpeech TV. (LinkTV le FSTV ba na le likanale tsa bona tse inehetseng ho sathelaete, le lits'ebeletso tse ling, joalo ka ROKU hape.)
Ka bomalimabe, fihlella ha e tle le nyolloa mosebetsing. TV Litataiso ha li thathamise mananeo a phihlello ea sechaba le mecha ea litaba ha se hangata e hlahlobang mananeo a phihlello ea sechaba. Ha ba etsa joalo, hangata ke ho nyenyefatsa kapa ho nyenyefatsa. Seo ha se makatse (ho latela hore na ke mang ea nang le mecha ea litaba). Hape ke 'nete hore phihlello e bulehileng molao oa "tokoloho ea ho bua" o bulehetse tlhekefetso. Leha ho le joalo, "ho fihlella sechabeng ho etsa hore thelevishene e be foramo ea sechaba," ho ngola DeeDee Halleck e mong oa baetsi ba mecha ea litaba ba ileng ba e loanela, tlalehong ea hae ea mokhatlo, Lipono tse Tšoaroang Ka letsoho. Le haeba e sa shejoe haholo ka linako tse tloaelehileng, e teng maemong a tšohanyetso.
Nakong eo boholo ba mecha ea litaba e seng ea lehae ebile e sa amane le sechaba sa lehae, liteishene tsa phihlello tsa sechaba li rata Manhattan Neighborhood Network or Thelevishene ea phihlello ea sechaba ea Brooklyn or Philadelphia Community Access Media (PhillyCAM) li theha mecha ea litaba e ikemiselitseng sebakeng sa heno le e ikarabellang sechabeng, ho bolela Mike Wassenaar, Mopresidente le CEO ea Alliance for Community Media, e sebeletsang "PEG” liteishene.
Brooklyn, ho arabela linakong tse fetohang ho ile ha bolela ho qala mocha o hlahisoang ka bokhabane le o hlophisitsoeng o shebaneng le bonono le setso. MNN e sa tsoa tsebisoa NYXT.NYC, mocha o bapalang marikhoe a makhutšoane a video a metsotso e 2-3 a entsoeng ke mekhatlo e mengata ea lehae.
“Bokamoso ba MNN e hokahane ka mokhoa o ke keng oa qojoa le bokamoso ba sechaba sa habo rona” ho bolela joalo MNNMotsamaisi oa Dan Coughlin. MNN's e boetse e entse tumellano le FreeSpeech TV ho fana ka kanale e le 'ngoe ho litaba tsa eona (ho kenyeletsoa Demokrasi Hona joale 'me Pontšo ea Laura Flanders.)
Philadelphia, batho ba Philadelphia Community Access Media ba hlahisitse matla a tlase a 24/7 FM seea-le-moea haufi le bona TV mecha, le ho ikopanya le tsamaiso ea laeborari ea sechaba ho tšoara liketsahalo le lithupelo.
"Ho etsa mecha ea litaba e ka ba sesebelisoa sa pholiso ea sechaba," ho bolela Antoine Haywood, Motsamaisi oa Litho le Phatlalatso ho "PhillyCAM." Eseng feela sehlahisoa se felileng empa hape le ts'ebetso e fa batho mokhoa oa ho hlahisa maikutlo a fapaneng ka litaba tse tsosang khang joalo ka gentrification le sepolesa, ha ba ntse ba sebetsa 'moho.
Mecha ea litaba ea sechaba e ka thusa liteishene tsa phihlello tsa sechaba ho fumana litaba kapa tlhokomelo (kapa ho nyatsuoa ka bophelo bo botle) tse li loketseng. Empa ho molemo ho etsahala kapele. Ho tloha ka 2005, liphetoho tsa leano li hlophisitse bocha hore na ke litumellano tse kae tsa franchise tse entsoeng, tse fanang ka matla a fokolang ho litoropo le matla a mangata ho linaha. PEG liteishene li bile thata haholo ka Boroa. Pakeng tsa 2010 le 2016, batho TV Haywood, ea neng a sebetsa moo pele a tla Philadelphia, o re Atlanta e lahleheloa ke chelete e ka etsang karolo ea 70 lekholong ea chelete ea eona selemo le selemo.
Ho nka mokhoa oa ho aba
Ho fana ka lithapo ka bobeli le ka mokhoa o ntseng o eketseha, phihlello ea Broadband, lik'hamphani tse ngata tsa li-cable li iketsetsa lebitso hape e le bafani ba lits'ebeletso tsa marang-rang kapa "ISPs.” Tlas'a tsamaiso ea Obama, the FCC Broadband e thathamisitsoe e le "molemo oa sechaba" o ka bapisoang le ts'ebeliso ea sechaba, joalo ka metsi kapa litšebeletso tsa mohala. Eo ke sehlopha sa Donald Trump FCC molula-setulo Ajit Pai o batla ho khutlela morao.
"Haeba re sa atolose mokhoa oa matšeliso a cable ho tloha ho cable ho ea ho broadband, re ke ke ra ba le mokhoa oa ho fumana chelete," ho bolela Wassenaar.
Litoropo tse ling, joalo ka Eugene, Oregon li nkile bohato ba ho atolosetsa "lekhetho la mehala" ho bafani bohle ba marang-rang ka melao ea lehae. Ba bang ba khethile ho etsa masepala Broadband, ba pheha khang ea hore phihlello ea inthanete e bohlokoa bakeng sa nts'etsopele ea lehae hammoho le ho boloka bacha. Libaka tse ruileng joalo ka Santa Monica li e entse - joalo ka metseng e robong ea Tennessee, hara tse ling. Ho fana ka litšebeletso tse se nang phaello, tse tsamaisoang ke sechaba, e kholo ka ho fetisisa, Chattanooga, e hapile lerato la basebelisi ba eona ka ho boloka litšenyehelo li le tlase le bandwidth e phahame. E boetse e ba sutumelitse ntoeng e matla le boemeli ba Big Cable (hona joale ke Broadband), le balekane ba bona ho American Legislative Exchange Council. Moo baetsi ba molao ba lehae ba ke keng ba susumelletseha ho thibela masepala pele ho matla, ba qobelleha ho fetisa melao e thibelang litoropo tse nang le litšebeletso tsa sechaba ho fetisetsa litšebeletso tseo ho feta meeli ea litoropo.
Ha ho le e 'ngoe ea tsona e emisang baitseki ba kang ba nang le Letšolo la Rural Broadband. Ha ba ntse ba tseka lithibelo tsa naha le tsa lehae ka liqoso le ho sebetsa le baetsi ba molao, ka nako e ts'oanang ba ntse ba etsa lipatlisiso ka mekhoa e meng ea ho fihlela litlhoko tsa sechaba sa bona. William Isom II ea Rural Broadband Campaign, e lumela hore ho haneloa ha tšebetso ea Cable e Khōlō ho ka fetoloa monyetla oa ho aha matla a mecha ea phatlalatso ea lehae ka tsela e tšoanang le eo li-co-op tsa mahaeng li ileng tsa hola ho tlisa motlakase likarolong tse sa sebeletsoang tsa Boroa (haholo-holo Afrika Boroa ea Amerika Boroa). Jim Crow). Ha e le hantle, Isom le basebetsi-'moho le eena ba lumela hore li-co-ops tsa motlakase oa mahaeng e ka 'na ea e-ba balekane ba molemo. Tennessee's Broadband Accessibility Act e lumella li-co-ops tse teng tsa motlakase ho fana ka marang-rang.
"Le hoja e se kamehla e tsamaisoang ka demokrasi, li-co-op tsa motlakase li na le monyetla oa ho ba le demokrasi ka mokhoa oa tsona," ho bolela Isom.
Samir Hazboun sekolong se tummeng sa litokelo tsa botho, the Setsi sa Highlander, e lumela hore li-co-co-co-co-co-co-co-co-op tsa likhokahano tsa lehae e ka ba mokhoa oa ho fumana chelete, ho lefa basebetsi ba lehae, le ho hlahisa chelete bakeng sa libaka tsa tlhahiso ea lehae. Highlander e lutse holim'a thaba e ka behang antenna e pheta-phetoang e khonang ho fumana litšebeletso ho tsoa Nashville le ho e thunya liphuleng le ho hoeletsa ka tlaase. Theknoloji ha e thata joalo ka ha lik'hamphani li ka etsa hore batho ba lumele, ho bolela Hazboun.
"Ho lefa thekiso e ngata bakeng sa bandwidth, ka chelete e tlase, re ne re fokotsa litšenyehelo, 'me re ntse re beha matla matsohong a lehae le ho senya sehlahisoa le ts'ebetso."
Eo ke mokhoa o ts'oanang oa ho Detroit Community Technology Project e ile ea tsoela pele ka mor'a hore liphuputso li senole hore malapa a 60% a ne a se na monyetla oa ho fumana marang-rang. Diana Nucera o re: “Karolo ea 70 lekholong (ho kopanyelletsa le karolo ea XNUMX lekholong ea bana ba sekolo) e ne e se na khokahanyo ea Inthanete lapeng kapa ka thelefono. Lelapa la Nucera le ne le itšetlehile ka tšebeletso ea ho letsetsa. The Detroit Digital Justice Coalition ba sebelisitse chelete e tsoang ho Obama Administration ho qala seo ba se bitsang ba bona Lenaneo la Batsamaisi ba Dijithale.
Ha e le hantle, lenaneo le haha marang-rang a marang-rang a marang-rang ho pholletsa le libaka tse sa sebeletsoeng hantle tsa Detroit ho sebelisa theknoloji ea ho arolelana ka waelese. Lihokelo tsa li-line-of-sight li romella letšoao, router ho router, ho tloha marulelong ho ea marulelong.
"Re arolelana kopi ea tsoekere, hobaneng re sa arolelane li-megabyte tse 'maloa tsa bandwidth?" ho bolela mookameli oa morero, Nucera.
Basebelisi ba marang-rang a marang-rang ba khona ho kena marang-rang a lefats'e ka bophara hape ba sebelisa "intra-net" e kantle ho marang-rang e lumellang batho ho buisana ka lintho tsa letsatsi le letsatsi, empa hape le ho beha leihlo maemo a tšilafalo ea lehae Ice (ts'ebetso ea bojaki) litlhaselo.
Nucera o re: "Ha re ntse re jala beng ba rona, re ntse re theha tšepo le botsitso.
"Qetellong ea letsatsi ke taba ea hore na baahi ba lehae ba na le seo ba se buang ka bokamoso ba bona," ho bolela Wassenaar. “Mecha ea phatlalatso ea sechaba e na le karolo ea bohlokoa eo e lokelang ho e bapala ho seo. Ke tsela eo batho ba inkang ka eona le ho utloisisa karolo ea bona sechabeng.”
Ha indasteri ea mehala e shebile molokong o latelang oa thekenoloji e se nang mehala, mohlomong 5G (e tla hlokahala, mohlala, bakeng sa likoloi tse itsamaisang) likhoebo li ka boela tsa hloka phihlello ea mobu oa sechaba bakeng sa meaho e mecha (kapa ho nchafatsa litora tsa lisele tse teng). Seo se fa sechaba monyetla o mong oa ho batla ho hong hape.
Lilemong tse leshome tse fetileng, baitseki ba mecha ea litaba (le batho ba hlahang moeeng) ba khothalelitse limilione tsa Maamerika ho ngola maikutlo ho FCC ho sireletsa "ho se nke lehlakore", boholo bo le bong bo lumellana le inthanete eohle. Ho fihlela jwale, nako le nako, ba hlotse. Empa ka ntle ho litšokelo tse hanyetsanang, na “lipotso” tsa sechaba li lekane?
Ho batla tse sa kgoneheng
"Ho bonahala re tsoile tloaelong ea ho etsa litlhoko tse kholo" ho boletse moprofesa oa Columbia Tim Wu, ea qapileng lentsoe "ho se nke lehlakore", ho FreeSpeechTV/Manhattan Neighborhood Network e khethehileng eo ke e amohetseng Phupu ena.
Baqolotsi ba litaba le bahoeletsi ba na le tlaleho e telele ea ho finyella seo ho neng ho bonahala ho ke ke ha khoneha ho tloha mehleng ea pele ea sechaba. Joalo ka ha Juan Gonzalez le Joseph Torres ba tlaleha nalaneng ea bona e hapileng likhau, Litaba bakeng sa Batho Bohle: Pale ea Epic ea Race in American Media, “Maamerika a ’maloa a hlokomela hore batho ba mebala-bala ba ile ba hatisa likoranta tse fetang lekholo naheng ena pele ho Ntoa ea Lehae. Mochine ona o mocha oa khatiso, ho fapana le likhatiso tsa khoebo tsa batho ba basoeu ba mehleng eo, kapa likoranta tsa lipuo lisele tsa bajaki ba pele ba Europe, kapa esita le likoranta tsa pele tsa mosebetsi o feteletseng, li ile tsa qaptjoa khahlanong le khethollo ea morabe le tlhōlo ea bokolone ka ho toba. Ho tloha qalong, e ne e bua le babali ba eona ka Sepanishe le Secherokee hammoho le Senyesemane, ’me hamorao ka Seshawnee, Sechaena, Sejapane le Sekorea.”
Laura Flanders Show e sa tsoa fumana chelete e nyane ea ho ithuta thepa ea mecha ea litaba ea toka ea sechaba. Bakeng sa thuto eo, e lokollotsoeng hammoho le pampiri ena, mohlahisi, motlalehi Jordan Flaherty o buile le batho ba mekhatlo e fetang mashome a mararo. Ha a bua ka khethollo ea morabe, o ile a etsa qeto ea hore e tlameha ho ba setsi sa tsamaiso leha e le efe e latelang ea mecha ea litaba. U ka bala tlaleho e felletseng Mona. Ho busa ha banna ba basoeu ha se feela hore ho fosahetse, ho etsa hore boqolotsi ba litaba bo fokotsehe. Baqolotsi ba litaba ba tsoang lichabeng tse ka pele ba na le setulo se ka pele ho se etsahalang kaha se amana le ntho e 'ngoe le e' ngoe ho tloha ntoeng ho ea ho mapolesa, ho ea ho phetoho ea maemo a leholimo. Leha ho le joalo, esita le mecheng ea litaba e tsoelang pele, mekhatlo e mengata e meholo e ntse e tsamaisoa ke batho ba basoeu (haholo-holo banna), metseng e meholo. Ba na le tšekamelo ea ho khetholla lenane-thuto pele, ebe ba tlaleha la bobeli. Empa ho ea ka nalane, ha se kamoo Amerika e tsoileng pele. Ho e-na le hoo, ho fapana le hoo, baqolotsi ba litaba ba phephetsang naha ba ile ba phephetsa naha 'me ba fetola merero ho tloha tlase.
Motlalehi oa lipatlisiso Ida Tarbell o ile a nka Standard Oil le e matla ka ho fetisisa CEO ea nako ea hae pele basali ba ka khetha. Ida B. Wells o ile a bua ka peto le ho hlekefetsoa ha batho ba habo Maafrika a Amerika le ha Ku Klux Klan a ne a tsoile bophelo ba hae. Pacifist, Lewis ("Lew") Hill, e thehiloe KPFA, setsi sa pele sa seea-le-moea se tšehetsoeng ke bamameli, le marang-rang a Pacifica, matsatsing a ho rata naha, a bofubelu hang ka mor'a moo. WWII.
Ho ipeha kotsing, sebete sa boitšoaro, tšebelisano-'moho, mehloli e mengata ea chelete e kenang, batho ba fapaneng ba amehang, ho thusana: baetsi ba mecha ea litaba ba ikemetseng ba hlahisitse mekhoa e mengata e ncha e tsamaisang "moruo o mocha". Re arolelana melao-motheo e mengata e tšoanang, le liqholotso tse ngata tse tšoanang, hape.
Hill o ile a qapa koloi ea boitlamo ba bamameli lilemo tse leshome pele ho seea-le-moea sa Sechaba sa Sechaba le lilemo pele mang kapa mang a tla ka lentsoe "crowdourcing". Moamoheli oa lenaneo la lipuo tsa Bay Area, "Davey D" o ile a tsamaisa khoebo ea e-marketing ho tšehetsa lenaneo la hae la seea-le-moea "Hard Knock" le bongata bo tsoang kerekeng ea hae ho ea Ferguson ka mor'a polao ea Michael Brown. Moetsi oa lifilimi ea hapileng Emmy-Award, Jon Alpert, eo e kileng ea e-ba mokhanni oa koloi ea New York City, le mosali oa hae Keiko Tsuno ba qalile ho bontša litokomane tsa bona mathoasong a bo-1970 ho tsoa terakeng ea poso e fetotsoeng seterateng sa bona. Alpert o re: "Tlhaloso ea sechaba e re ntlafalitse."
"Elitism e fosahetse bakeng sa litaba." Ka lilemo tse fetang 44, morero oa bona DCTV e rutile baithuti ba 75,000, boholo e le bacha ba mebala e tlase, ha a ntse a hlahisa lifilimi tse peli tse Khethiloeng ke Moputso oa Sekolo le mesebetsi e hapileng likhau bakeng sa PBS le marang-rang. Alpert o re: “Re ’nile ra etsa qeto ha re ntse re tsoela pele. Ha e le ho rarolla mathata a lichelete: "mohala oa metsi o lula o le kae-kae pakeng tsa molomo oa rona o ka holimo le nko ea rona."
Appalshop, setsi sa litaba se tummeng lefatšeng ka bophara Kentucky Bochabela, se fumane chelete ea peo ho tsoa ho thuso ea mmuso ea Ntoa ea Bofutsana qalong e neng e reretsoe ho hlomella baahi ka litsebo tseo ba ka li sebelisang ho fumana mosebetsi sebakeng seo. Sebakeng seo, Appalshop e khothalelitse meloko ea baithuti hore ba se ke ba tloha, empa ho e-na le hoo ba lule.
Kajeno e tumme mekhatlong ea liphallelo ho keteka litšebelisano tsa phaello/tse sa etseng phaello. Ts'ebetso ea litaba e sa etseng phaello ProPublica, balekane ba liphatlalatso tsa mecha ea phatlalatso ea khoebo ho tšehetsa litšenyehelo tsa tlhahiso le ho phahamisa lipale tsa bohlokoa. Ka nako le lisebelisoa tse eketsehileng, litšebelisano tsa ProPublica li nolofalelitse mecha ea litaba e mengata ho etsa lipatlisiso tsa bohlokoa le libapali tse ikemiselitseng ho li fa monyetla oa ho etsa lipatlisiso. PR sututsa ho ba le tshusumetso ya sebele. Empa ha se teko ea pele ea mecha ea litaba ka tšebelisano.
Ho kopanya lik'hamera, lisebelisoa le tsebo, baetsi ba ikemetseng, liteishene, barekisi, le khanyetso ea bona ea sechaba e koahetseng Ntoa ea pele ea Gulf, moferefere oa Seattle, Occupy Wall Street, le Movement for Black Lives nako e telele pele ho boralitaba ba khoebo. Ka matsatsi a leshome ka 2000, ke sebetsa le baithaopi ba lehae le ba naha, 'na le Amy Goodman re ne re le karolo ea tšebelisano-'moho e matla ea 1200 e hlahisitseng mananeo a mabeli, hammoho le phepelo ea seea-le-moea le koranta ea letsatsi le letsatsi ea letsatsi le letsatsi. Likopano tsa Rephabliki le Demokerasi. Ka 2011, ke ile ka kenya letsoho seea-le-moeeng se seng se ikemetseng, TV, le tšebelisano-'moho ea khatiso e neng e akaretsa merusu ea litokelo tsa basebetsi Madison, Wisconsin. Boemong bo bong le bo bong, baqolotsi ba litaba ba lehae le ba naha ba ile ba sebelisana le mabenkele a lehae le a naha ka theko e tlase ea litheko ka lebaka la ts'epo le likamano (tse entsoeng haholo ho Media Consortium) le tšehetso e tlatselitsoeng ho tsoa ho bashebelli le bamameli.
Ha mecha ea litaba e etsang phaello e qothisana lehlokoa le mecha ea phatlalatso e sa etseng phaello bakeng sa menehelo le tšehetso ea liphallelo, e hatisa likarolo tsa litaba tsa sechaba tse seng li ntse li imetsoe haholo. Kajeno bohle ba tsoang The Atlantic ho The New York Times ba kopa menehelo ea bareki, le litho tse hohelang ka litlatsetso le melemo ea inthaneteng. Ho bonahala eka baqolotsi ba litaba, ba ruileng le ba futsanehileng, kaofela ba batla ho tsoa ho seo hangata se ikutloang eka ke letšoele le le leng, 'me lintho tsa mahaeng, tse amohelang meputso e tlaase, basali le batho ba mekhatlo ea mecha ea litaba e laoloang ke mebala li ntse li mpefala.
Phetohelo ea litaba ea mang?
MaAmerika a kile a ba le linako tsa phetoho pele; linakong tseo ka tsona litsamaiso tsohle tsa puso, tsa tlhahiso, tsa likamano tsa basebetsi, le tlhophiso ea sechaba, li ileng tsa arohana 'me tsa ikamahanya le mekhoa e mecha. Ka nako e 'ngoe le e' ngoe ea nako eo, ebang ke Ntoa ea Phetohelo, Ntoa ea Lehae, Mehla ea Gilded, kapa lilemo tsa Silicon Valley, mecha ea litaba e ile ea susumetsa phetoho 'me ea fetoloa ke eona.
Mehleng ea rona ea ho bokella chelete e ngata ka ho fetelletseng, li-media capital li bokelletse — ka mokhoa o fetisisang. Seo re se hlokang ke tokiso e ncha ea tsamaiso ea rona, le boitlamo bo bocha ho mecha ea litaba e le molemong oa sechaba.
NBC haufinyane tjena e tlaleha hore mokhatlo oa Amazon o mothating oa ho reka liteishene tsa thelevishene. Mokhatlo, o seng o ikarabella bakeng sa hoo e ka bang kotara ea thekiso eohle ea marang-rang United States, o tšoara lipuisano ho "phahamisa" khoebo ea eona ea liteishene tsa livideo, eseng feela khoebong. US empa ho pota lefatshe. Hore, leha e le Sehlopha se nepahetseng sa Sinclair Broadcast, e mong oa beng ba kholo ka ho fetisisa ba TV liteishene ho US e mothating oa ho theha khaso e khannoang ke maikutlo e tla fihla ho karolo ea 72 lekholong ea bamameli ba shebellang thelevishene ho tloha lebōpong ho ea ho lebōpo.
Marang-rang, mecha ea litaba e mengata e matla le e tsoelang pele e tlaleha hore li-algorithms tse ncha tsa Google le Facebook li bonahala li thibela libaka tsa bona tsa marang-rang ka lebitso la ho loants'a litaba tsa "fake". Sebaka se le seng feela se joalo, AlterNet, se tlalehile ka September hore sephethephethe sa sona sa ho batla se theohile ka karolo ea 40 lekholong - tahlehelo ea karolelano ea batho ba limilione tse 1.2 khoeli le khoeli ho tloha ha mekhoa e mecha e qala ho sebetsa. "'Nete eo re tobaneng le eona ke hore lik'hamphani tse peli, Google le Facebook-tseo e seng lik'hamphani tsa mecha ea litaba, tse se nang bahlophisi, kapa ba hlahlobang lintlha, ba sa faneng ka tlaleho ea lipatlisiso-ba etsa qeto ea hore na batho ba lokela ho bala eng, ho itšetlehile ka ho hlōleha ho utloisisa hore na mosebetsi oa boralitaba le boralitaba,” ho boletse Don Hazen oa Alternet.
Mekhatlo ea bohlokoa. Boqolotsi ba litaba ba sechaba, bo sa etsetseng phaello, bo na le tjantjello; e bile e na le likaroloana tsa mekhoa ea motheo, empa piramide e kholo ea tlaleho ea lithahasello tsa sechaba, litaba, setso le tlhahlobo, e itšetlehile ka litšiea tse seng kae, tse mafome haholo, tsa lisebelisoa tsa sechaba. Sechaba se hloka ho inehela bocha ho molao-motheo oa boralitaba e le molemong oa sechaba. Naha e tlameha ho sebetsa joalo ka mehleng ea khale. Mecha ea litaba ea sechaba e hloka lichelete, haholo-holo lichelete tse tla tšehetsa ba nang le tsebo e fokolang. Ho leka-lekanya lebala la mecha ea phatlalatso ha se taba feela ea toka: ho bohlokoa bakeng sa boralitaba ba boleng bo holimo, mofuta oo demokrasi ea rona e itšetlehileng ka ona. 'Me mofuta ona oa boralitaba o oa hlokahala haeba re batla ho tlisa mofuta oa "tsamaiso e tlang" eo re e hlokang.
Nakong e 'ngoe ea ho se lekane ho feteletseng, Ida Tarbell o ile a nka Amazon ea mehleng ea hae. Motlalehi oa pele oa lipatlisiso ka kutloisiso ea sejoale-joale, lipatlisiso le lipuisano tsa Tarbell li senotse kamoo John D. Rockefeller's Standard Oil e neng e ekelitse matla a eona a maholohali. Ho qhekella ha litheko, litloaelo tse bobolu le tlhekefetso eo Tarbell a ileng a e pepesa li ile tsa thusa ho theha motheo oa tšehetso bakeng sa khanyetso ea lekholong la bo19 la lilemo khahlanong le mebuso ea mehleng ea bona.
Ho boletse Mopresidente Theodore Roosevelt ka ho qhaqha k'hamphani ea Rockefeller's Standard Oil le JP Morgan's Northern Securities Trust:
Likoporasi tse kholo tseo re holileng re bua ka tsona ka mokhoa o hlephileng e le li- trusts ke libopuoa tsa ‘Muso, ‘me ‘Muso ha o na tokelo ea ho li laola feela, empa o tlamehile ho li laola hohle moo tlhokahalo ea taolo e joalo e bonts’ang.
Tsela ea ho tsoa ha ea itšetleha ka ho leka ho thibela metsoako e joalo, empa ke ho e laola ka ho feletseng molemong oa boiketlo ba sechaba.
Litšenyehelo tsa khoebo molemong oa lipolotiki… li fane ka o mong oa mehloli ea mantlha ea bobolu litabeng tsa rona tsa lipolotiki.
Re na le baqolotsi ba litaba ba lipatlisiso ba bangata joalo ka Tarbell. Litlaleho tsa bona li ka fana ka nyeoe e matla bakeng sa lisutu tse sa tšepahaleng tse lebisitsoeng ho mecha ea litaba ea rona e sekametseng ka matla, e kholo haholo bakeng sa demokrasi. E 'ngoe feela ea lisutu tseo, khahlano le Amazon kapa Google, ho latela linyeoe tse kholo tsa Koae ea moloko o fetileng, e ka hlahisa tse lekaneng, ka likotlo le litefello, ho tsetela ho "tsamaiso e latelang" mecha ea litaba ea sechaba. Empa boralitaba ha bo fetole leano ntle le bo-ralipolotiki ba utloang mocheso ho tsoa ho bakhethi, 'me mocheso o joalo o theohile hoo e batlang e le serame ka halofo ea lekholo la boiteko bo kopanetsoeng ke lithahasello tsa poraefete tse entseng matsete ho mecha ea litaba ho tlosa maikutlo a sechaba hole le litaba tse joalo. . Ka lilemo tse mashome a mahlano, ho qala nako e telele pele e ka etsa phaello ea lichelete, lithahasello tseo li ile tsa tšehetsa khatiso, seea-le-moea, TV, le batho ba marang-rang ba ileng ba hatela pele ka maikutlo a ho itokolla, a ho itokolla 'marakeng a kile a nkoa e le a sa utloahaleng le a se nang thuso.
Ke ka lebaka leo mecha ea litaba e ke keng ea fetoha mohopolo ho mang kapa mang ea batlang "tsamaiso e latelang." Ntle le boqolotsi ba litaba ba mahala, ha ho na demokrasi e lokolohileng feela, ha ho na maikutlo a lokolohileng mabapi le lintho tse kang bokhaphithaliste, bokolone, taolo ea meeli, sepolesa, phetoho ea maemo a leholimo kapa bokhukhuni. Mecha ea litaba e laoloang ke sechaba, e sa etsetseng phaello, e fapaneng, e sekametseng sechabeng ke karabo ea potso ena le mokhoa oa ho phahamisa potso mabapi le se re tshwenyang. Leha sena esale e le 'nete ka nako e telele, se fapaneng ka nako ena ke hore litsamaiso tsa likhokahanyo tsa maemo a tšohanyetso tseo re li entseng hammoho lilemong tse 200 tse fetileng ho re tsebisa le likhetho tsa rona, li hlolehile ka mokhoa o makatsang joalo ka mokhoa oa rona oa temoso ea pele; e hloleha ho re lemosa ka ho putlama ha lichelete, ho phahama ha masole a makhooa, koluoa ea tikoloho, le liphello tse ka 'nang tsa e-ba teng tsa lintoa tsa rona linaheng tse ling. Ho fapana le hoo, litsamaiso tsa rona tsa litaba tse tsamaisoang ke chelete li na le tšekamelo ea ho fepa le ho potlakisa likoluoa tseo. Kaofela bakeng sa phaello, bakeng sa-ba fokolang mecha ea litaba stsamaiso e hlōlehile ba bangata, hampe, ka nako e telele hoo e ka bang 100% ea rona, ho pholletsa le lihlopha tsohle, merabe, boitsebiso ba bong, le linaha tsa tlhaho li na le thahasello ho boralitaba bo bocha ba sechaba. Koluoa e tobaneng le boralitaba e hloka ho rarolloa, eseng ho pholosa baqolotsi ba litaba empa molemong oa sechaba. Ho bolelang hore haeba ho kile ha ba le nako ea ho theha tšehetso e pharalletseng bakeng sa ho hlalosa boqolotsi bocha e le molemo oa sechaba, ona ke motsotso oo.
Mehlala eo re e hlokang
Drew Sullivan o phahamisa hlooho OCCRP, e Morero o Hlophisitsoeng oa Tlaleho ea Botlokotsebe le Bobolu e thehiloe Sarajevo. OCCRP e hokahanya baqolotsi ba lipatlisiso le mekhatlo ea bona lefats'eng lohle, 'me e fana ka lisebelisoa tse fetang bokhoni ba bona ka bomong. Haeba mecha ea litaba e amehang e ile ea amohela esita le karoloana e nyenyane ea chelete eo mebuso e e fumanang ka likotlo le makhetho a sa lefshoang a thehiloeng tlalehong ea lipatlisiso, mekhatlo e kang OCCRP e ka ba hantle. Sullivan o hakanya hore mosebetsi oa Morero e entse hore US $ 5.735 bilione ea thepa e hoamisitsoeng kapa e hapuoeng ke mebuso ho tloha ka 2009.
Marina Gorbis, oa Setsi sa Bokamoso sehlopha sa lipatlisiso, se ile sa bokella libapali tsa mecha ea litaba mariheng ana ho nahanisisa ka likhetho tsa 2016 le se ileng sa hlaka haholo, ke hore bothata ba mecha ea litaba boo re tobaneng le bona ke karolo ea bo boholo ho feta. Re ke ke ra rarolla bothata ba mecha ea litaba, ntle le ho rarolla bothata ba ho se lekane, ho lumela Gorbis, "Re na le maemo a ho se lekane hoo ho ke keng ha khoneha ho ba le demokrasi e sebetsang."
Gorbis o khothalelitse hore ba nahanang ka "tsamaiso e latelang" ba nahane Matlotlo a Motheo a Universal (e le sephetho kapa sebaka sa Universal Basic Incomes.) Ho e-na le ho theola meputso e tlase ea lidolara, fana ka phihlello e le tokelo ea botho ho mehloli e meng ea bohlokoa: e meng ke ea boinotšing, e meng ke mebuso, ha e meng pepenene, ke sehlopha se hlalosoang, joalo ka Wikipedia kapa Digital Commons. Communications commons e ka oela sehlopheng seo sa ho qetela.
Boqolotsi ba litaba ba "tloaelehileng" bo tla fana ka lehae la inthanete bakeng sa data e netefalitsoeng le tlaleho e ka fihlellehang le ho kenya letsoho ho, ke sechaba le lihlopha tsa toka ea sechaba hammoho le baqolotsi ba litaba. Hore commons e ka feptjoa, 'me ka lehlakoreng le leng, ho fepa, baqolotsi ba litaba ba lehae le mekhatlo ea bona ka lipehelo tse ka kenyelletsang ho khutlisetsa chelete ho sengoli/motlalehi/moqapi oa likonteraka tsa lifilimi, litumellano tsa libuka, makhetho le litefiso tse fumanoeng, jj.
Sullivan o re: “Ha e le hantle, ho bokella boitsebiso bo bongata hakana ka ho boloka liphetho li le teng ho rōna ke ho se sebetse hantle hoo re ke keng ra khona ho o lefella.
Selemong sena, lilemo tse tharo ka mor'a hore e mong oa litsebi tsa Switzerland tse ka sehloohong tse ka ho le letona a reke karolo ea boraro koranteng e kholo ka ho fetisisa ea peeletso e Basel, setsi sa boralitaba se bitsoang Republik, se hlahisitse chelete e fetang $ 2 milione ka libeke tse peli (hammoho le $ 3.5 milione ho motse-moholo oa matsete. ) ho etsa bongoli ba nako e telele. Bangoli ba fetang 10,400 ba ile ba ingolisa, 'me ka bo eona ba fetoha litho tsa Project R Cooperative e tla ba le karolo ea 49 lekholong ea Republik (e leng sengoliloeng se etsang phaello). Joalokaha ho tlalehiloe ke Tlhahlobo ea Bongoli ba Columbia, bo-ramatsete ba tla laola hoo e ka bang karolo ea 20 lekholong, ha ba bang kaofela e le bathehi le basebetsi. Babali, batseteli le basebetsi kaofela ba na le seo ba se buang ha ho se ea nang le taolo. Molemong oa ho pepeseha pepeneneng, ba thehile sethala se bulehileng sa baqolotsi ba litaba ba bona, empa tlaleho ea Republik e tla ba teng ka mor'a paywall. Mehlala e 'meli ea morero esale pele, mothehi-'moho le Republik Christof Moser o boletse CJR, e ne e le Thomas Jefferson le Ida Tarbell.
Bakeng sa botle le bobe, mohlala oa khale oa boqolotsi ba litaba o etsoa bakeng sa. Hammoho le demokrasi ea rona, e ts'ehetsoeng ke bophelo. Moruo ofe kapa ofe o mocha o lokelang ho loaneloa o hloka moruo o mocha oa mecha ea litaba pelong ea oona. Re ka lokisa seo re nang le sona, empa li-tweaks li ke ke tsa lokisa bothata. Boqolotsi ba litaba ba lithahasello tsa sechaba bo hloka mokhoa o mocha, bophelo bo bocha.
ZNetwork e tšehelitsoe ka lichelete feela ka seatla se bulehileng sa babali ba eona.
donate