Mohloli: Moqoqo
Bakreste ba US, haholo-holo Bakreste ba evangeli, ba ikhetholla e le litsebi tsa tikoloho ka litheko tse tlase haholo ha li bapisoa le baahi ka kakaretso. Ho latela a Pew Research Center ho tloha ka Mots'eanong 2020, ha 62% ea batho ba baholo ba United States ba sa kopaneleng bolumeling ba lumela hore Lefatše le futhumala haholo-holo ka lebaka la liketso tsa batho, ke 35% feela ea Maprostanta a US a etsang joalo - ho kopanyelletsa le 24% feela ea Maprostanta a makhooa a baevangeli.
Lihlopha tse matla lipolotiking tsa Bokreste li hanyetsa phatlalatsa tumellano ea mahlale a boemo ba leholimo. Kopano ea lihlopha tse kholo tsa evangeli, ho kenyeletsoa Tsepamiso ho Lelapa le Lekgotla la Lipatlisiso tsa Lelapa, qadile motsamao ba hanyetsa seo ba se hlalosang e le “maikutlo a fosahetseng a lefatše” a tikoloho, eo ho nahanoang hore e “hahamalla ho beha Amerika, le lefatše, tlas’a taolo ea eona e senyang.”
Liphuputso li bontša hore ho lumela mehlolo le bophelo ba ka mor’a lefu ho amahanngoa le likhakanyo tse tlase tsa likotsi tse hlahisoang ke phetoho ea maemo a leholimo. Sena se hlahisa potso ena: Na bolumeli ka bobona bo beha batho kotsing khahlanong le saense ea tlelaemete?
Liphuputso tsa batho lefatšeng ka bophara, hammoho le lipatlisiso tsa mahlale a sechaba mabapi le ho hana, li fana ka maikutlo a hore karabo ea potso ena e rarahane ho feta e bonolo kapa che.
Moo bolumeli le mahlale li ke keng tsa boelana
Ho hanyetsa saense ho ka bonahala ho utloahala ho balumeli ba bang.
Ho na le mekhoa e mengata eo likarolo tsa mantlha tsa tsebo ea mahlale ea sejoale-joale li atisang ho nyenyefatsa ho baloa ha lingoliloeng tsa bolumeli kapa tsa motheo. Haholo-holo, ho iphetola ha lintho ka khetho ea tlhaho, khopolo e bohareng e thehiloeng saense ea baeloji, ke ha e lumellane ho hang le litloaelo tse ngata tsa tumelo ea hore lintho li bōpiloe.
Bolumeli bo fana ka boiketlo ba tekanyo ya taolo le tiisetso ka modimo ya matla ohle e ka bang e betliloeng ka moetlo. Ho fapana le hoo, bokahohle ba bo-ramahlale ba lintho tsa tlhaho ha bo fane ka tlhophiso ea motheo ea boitšoaro kapa moputso oa ho qetela, o ka tšoenyang ba inehetseng le ho loantšana le tumelo ea bona.
Ka lebaka la ho se lumellane hona, motho a ka lebella hore ba nang le kamano e matla ea bolumeli ba belaelle liphuputso tsa saense. Ka 'nete, ho a phuputso e kholo ea machaba, 64% ea ba ileng ba hlalosa bolumeli e le “karolo ea bohlokoa” ea bophelo ba bona ba ile ba re ba tla ema le lithuto tsa bona tsa bolumeli ho se lumellane pakeng tsa saense le bolumeli ba bona. Lithuto tse ling li fumana hore, ho ba tšepahalang, bolumeli le saense ha li lumellane joalo ka litlhaloso tsa mantlha tsa liketsahalo tsa tlhaho.
Ho hana saense ea tlelaemete ho ka 'na ha bakoa haholo ke lipolotiki ho feta bolumeli
Setsebi sa kahisano Dan Kahan o hana khopolo ea kamano e ikemetseng pakeng tsa bolumeli le leeme leha e le lefe le khahlanong le saense. O pheha khang ka seo Bolumeli bo latela ka tšohanyetso ho latola saense hobane liphuputso tse ling tsa mahlale li fetohile “tse khahlanong le moetlo” ho lihlopha tse ling tsa boitsebahatso.
Ho latela Lintlha tsa Kahan, ho khetholloa e le motho ea khomaretseng mekhoa ea lipolotiki, le ea mosoeu, ho bolela esale pele ho hana tumellano ea boemo ba leholimo ho feta bolumeli ka kakaretso. O pheha khang ea hore leeme le khahlanong le saense le amana le lits'oso tsa litekanyetso tse hlalosang semelo sa setso sa motho. Ho na le mefuta eohle ea lihlooho tseo batho ba ahlolang litšoaneleho tsa litsebi ho latela hore na li “setsebi” se tiisa kapa se hanana le maikutlo a ratwang a morutwa.
Setsebi sa kahisano Donald Braman e lumela hore ho latola saense ho itšetlehile ka moelelo oa taba. O bontša hore le hoja banna ba makhooa ba itšoereng ka mokhoa o tloaelehileng ba atisa ho ba le lipelaelo ka ho futhumala ha lefatše, lihlopha tse fapaneng tsa palo ea batho ha li lumellane le litsebi ka lihlooho tse ling.
Ka mohlala, moo motho ea khomaretseng mekhoa e metle ea ileng a tsetela maemong a teng sechabeng le moruong a ka ’nang a ikutloa a sokeloa ke bopaki ba ho futhumala ha lefatše, batho ba leka-lekaneng ba lokolohileng ba ka ’na ba sokeloa ke bopaki, ha re re, litšila tsa nyutlelie li ka bolokoa ka mokhoa o sireletsehileng ka tlas’a lefatše.
Joalokaha ke hlalosa bukeng ea ka, “'Nete ka ho Latola”, ho na le bopaki bo bongata ba tšekamelo ea batho ea bokahohleng mabaka a susumetsang ha u tobane le linnete tse sokelang maikutlo a motho a lefatše. Motho ea nang le tšusumetso ea ho beha mabaka o qala ka qeto eo a ikemiselitseng ho e finyella, ’me o hlahloba bopaki kapa botsebi ho latela hore na e tšehetsa qeto eo.
Baevangeli ba Makhooa ba Amerika mokhoa o matla haholo ho conservatism ea lipolotiki. Li boetse li bonts'a kamano e matla ka ho fetesisa, har'a sehlopha sefe kapa sefe sa tumelo, lipakeng tsa bolumeli le ho hana saense ea boemo ba leholimo kapa leeme le akaretsang le khahlanong le mahlale.
Ho sa le joalo, Maprostanta a Maafrika-Amerika, a ikamahanyang le thuto ea bolumeli le Maprostanta a evangeli empa a ikamahanya le lipolotiki le ba tsoelang pele, a bontša tse ling tsa maemo a phahameng a ho ameha ha boemo ba leholimo.
Amerika Leboea ke eona feela sebaka se nang le chelete e ngata moo batho ba latelang bolumeli ba atisang ho bua joalo ba rata dithuto tsa bone tsa bodumedi go na le saense ha ho hlaha diphapang. Sephetho sena se susumetsoa haholo-holo ke likereke tsa bolumeli tsa US tse bolokang lipolotiki - ho kenyeletsoa Mak’hatholike a khomaretseng lineano.
Phuputso e ncha e kholo e shebileng lintlha tse tsoang linaheng tsa 60 e bontšitse hore, le hoja bolumeli ba US bo amana le maikutlo a fosahetseng ka saense, ha u bone mofuta ona oa botsoalle. linaheng tse ling tse ngata. Libakeng tse ling, ka linako tse ling tumelo ea bolumeli e amahanngoa le maikutlo a matle ka mokhoa o sa lekanyetsoang ka saense.
'Me US ka kakaretso e hlahella ho latela maikutlo mabapi le ho futhumala ha lefatše ho bakoang ke batho: Baamerika ba fokolang ba amohela tumellano ea mahlale a boemo ba leholimo ho feta baahi ba linaha tse ling tse ngata.
Sena sohle se ka fana ka maikutlo a hore khanyetso ea saense ea boemo ba leholimo e amana haholo le lipolotiki tsa boitsebiso ba setso ho feta bolumeli.
Ke efe e tlang pele?
Empa bopaki bo teng bo fokotsa litsela tseo ka bobeli. Phuputso ea bohlokoa ho tloha lilemong tsa bo-1980 e ile ea fana ka maikutlo a hore lineano tsa bolumeli ba motheo li amahanngoa le boitlamo ba ho puso ya motho hodima tlhaho, le hore boikutlo bona bo ka hlalosa maemo a khahlanong le tikoloho.
Le kamora ho laola maikutlo a lipolotiki, ba inehetseng ho "thuto ea bolumeli ea mehla ea bofelo" - joalo ka baevangeli ba US - ba ntse ba le teng. bontsha tshekamelo e kgolo ho hanyetsa tumellano ea saense litabeng tsa tikoloho.
[Fumana lintlha ka coronavirus le lipatlisiso tsa morao-rao. Ingolise bakeng sa lengolo la litaba la The Conversation.]
Mohlomong lithuto tse ling tsa thuto ea bolumeli li khetholla molumeli khahlanong le khopolo ea hore batho ba ka ikarabella bakeng sa ho fela ha batho. Leeme lena le ka iponahatsa e le ho hana saense ea tikoloho ka tsela e iketsang.
Re sala re e-na le bothata bo itseng ba “khoho le lehe”: Na malumeli a mang a amohela maemo a itseng a lipolotiki mabapi le ho fetoha ha maemo a leholimo ka lebaka la neano ea ’ona ea bolumeli? Kapa na batho ba amohela neano ea bolumeli e hatellang matla a motho holim’a tlhaho hobane ba hōliselitsoe sechabeng se khomaretseng lipolotiki? Tsela ea sesosa mona e ka ba thata ho rarolla.
Ho ke ke ha makatsa ho fumana thuto ea bolumeli kapa conservatism ea lipolotiki e amanang le maikutlo a khahlanong le saense - e 'ngoe le e 'ngoe. e sekametse ho rata boemo bo teng. Litloaelo tsa bolumeli ba bofandamenthale li hlalosoa ka lithuto tsa tsona tse tsitsitseng. Bahanyetsi ba lipolotiki ka tlhaloso ho rata ho baballa maemo a setso le moruo.
Nahana hore mohlomong karolo e le 'ngoe ea bohlokoa ea mokhoa oa saense ke hore ha e hlomphe meetlo ea setso kapa maikutlo a amohelehang. (Nahana ka seo Galileo a se fumaneng mabapi le ho sisinyeha ha Lefatše, kapa Darwin mabapi le ho iphetola ha lintho.) Ba bang ba ka pheha khang ea hore patlisiso ea saense “tlhaselo e sa khaotseng ea litloaelo tsa khale” ke lona lebaka leo ka bobeli ba khomaretseng lineano le batho ba kenang kereke khafetsa ba tlalehang a ho fokotsa ho tšepa mahlale ka kakaretso e leng e ntse e tsoela pele ho fihlela kajeno.
Leha lipolotiki le setso ho fapana le bolumeli ka botsona li ka tsamaisa ho hana saense ea boemo ba leholimo, lichaba tsa bolumeli - joalokaha baeta-pele ba bang ba bolumeli, ho akarelletsa le Mopapa oa Roma e K’hatholike, ba hlokometse - jara boikarabelo ba ho itlhokomela le ho ameha ka bophelo bo botle ho e-na le ho hana ka bofofu tumellano e matla ea tšokelo e felisang tsoelo-pele e kang ho futhumala ha lefatše ho bakoang ke batho.
ke Moprofesa oa Filosofi, Univesithi ea Wake Forest
ZNetwork e tšehelitsoe ka lichelete feela ka seatla se bulehileng sa babali ba eona.
donate