Likhoeli tse 'maloa tse fetileng, ha ke ntse ke phunyeletsa likotoana tsa ka ke batla lipalo-palo tse lahlehileng, ke ile ka hlokomela sehlooho se hlahang khafetsa: terata. Setšoantšo se ile sa hlaha khafetsa: litšitiso tse arohanyang batho le mehloli ea sechaba ea pele, li ba koalla hole le mobu le metsi tse neng li hlokahala haholo, li ba thibela ho tšela meeli, ho hlahisa khanyetso ea lipolotiki, ho bontša literateng tsa sechaba, esita le ho thibela bo-ralipolotiki ho etsa molao. maano a utloahalang ho batho ba ba khethileng.
Tse ling tsa terata tsena ha li bonahale, empa li teng ka ho tšoana. Ho na le terata e pota-potileng likolo tsa Zambia ha thuto ea "litefiso tsa basebelisi" e hlahisoa ka keletso ea Banka ea Lefatše, e etsa hore litlelase li se ke tsa fihla ho batho ba limilione. Ho na le terata e pota-potileng polasi ea lelapa Canada ha maano a mmuso a fetola temo e nyane hore e be ntho e majabajaba, e sa fihlelleheng sebakeng sa ho putlama ha litheko tsa thepa le mapolasi a feme. Ho na le terata ea 'nete e sa bonahaleng e pota-potileng metsi a hloekileng Soweto ha litheko li phahama ka lebaka la ho iketsetsa batho ba ikemetseng, 'me baahi ba qobelloa ho retelehela mehloling e silafetseng. Mme ho na le terata e nyolohang ho potoloha mohopolo oa demokrasi ha Argentina e bolelloa hore e ke ke ea fumana kalimo ea Letlole la Lichelete la Machabeng ntle le haeba e fokotsa ts'ebeliso ea chelete sechabeng, e etsa hore lisebelisoa tse ngata e be tsa lekunutu le ho felisa tšehetso ho liindasteri tsa lehae, tsohle li le har'a maqakabetsi a moruo a tebileng ke maano ao. Likhoele tsena, ehlile, ke tsa khale joalo ka bokoloniale. Eduardo Galeano o ngotse ho Open Veins Of Latin America: "Lits'ebetso tse joalo tse mpe li beha mekoallo ho potoloha lichaba tse lokolohileng." O ne a bua ka lipehelo tsa kalimo ea Borithane ho Argentina ka 1824.
Makhoakhoa haesale e le karolo ea bokhaphithaliste, tsela e le 'ngoe feela ea ho sireletsa thepa ho bao e ka bang linokoane, empa maemo a mabeli a tšehetsang terata ena, morao tjena, a se a ntse a totobala. Ho amohuoa thepa ea khoebo e ka ba sebe se seholo ka ho fetesisa seo 'muso ofe kapa ofe oa bososhiale o ka se etsang mahlong a mebaraka ea lichelete ea machaba (botsa feela Hugo Chavez oa Venezuela kapa Fidel Castro oa Cuba). Empa tšireletso ea thepa e tiisitsoeng ho lik'hamphani tse tlas'a litumellano tsa khoebo ea mahala ha ea ka ea fetela ho baahi ba Argentina ba ileng ba boloka bophelo ba bona ho Citibank, Scotiabank le HSBC litlaleho 'me joale ba fumana hore boholo ba chelete ea bona e nyametse. Hape tlhompho ea 'maraka bakeng sa leruo la poraefete ha ea ka ea amohela basebetsi ba United States ba Enron, ba fumaneng hore ba ne ba "tsietsoe" ka har'a li-portfolio tsa bona tsa poraefete, ba sa khone ho rekisa le ha batsamaisi ba Enron ba ntse ba iphumanela chelete ka setoko sa bona.
Ho sa le joalo, terata e 'ngoe e hlokahalang haholo e ntse e hlaseloa: ho potlakele ho ba boinotšing, litšitiso tse kileng tsa e-ba teng pakeng tsa libaka tse ngata tsa sechaba le tsa poraefete - ho thibela lipapatso ho tsoa likolong, mohlala, lithahasello tsa ho etsa phaello ho tsoa tlhokomelong ea bophelo bo botle, kapa liphatlalatso tsa litaba hore li se ke tsa sebetsa. e le likoloi tsa papatso bakeng sa thepa e 'ngoe ea beng ba tsona - li batla li se li lekanyelitsoe. Sebaka se seng le se seng sa sechaba se sirelelitsoeng se petsotsoe, feela se koaletsoe hape ke 'maraka.
Tšitiso e ’ngoe ea lithahasello tsa sechaba e kotsing e khōlō ke e arolang lijalo tse fetotsoeng liphatsa tsa lefutso ho lijalo tse e-s’o fetoloe. Linatla tsa peō li entse mosebetsi o mobe haholo oa ho thibela peō ea tsona e senyehileng hore e se ke ea fofela masimong a boahelani, ea mela ka metso le ho tšela peō hoo, likarolong tse ngata tsa lefats'e, ho ja ntle le GM ha e sa le khetho - lijo tsohle. phepelo e silafalitsoe. Makhoakhoa a sireletsang lithahasello tsa sechaba a bonahala a nyamela ka potlako, athe a thibelang tokoloho a ntse a ata.
Ha ke qala ho hlokomela hore setšoantšo sa terata se ntse se hlaha lipuisanong, lipuisanong le ka mongolo oa ka, e ne e bonahala e le ea bohlokoa ho 'na. Ha e le hantle, lilemo tse leshome tse fetileng tsa kopanyo ea moruo li matlafalitsoe ke litšepiso tsa litšitiso tse theohang, tsa ho eketseha ha motsamao le tokoloho e khōloanyane. Leha ho le joalo lilemo tse 13 ka mor'a ho heleha ho ketekoang ha Lerako la Berlin, re ntse re pota-potiloe ke terata hape, re khaotsoe - ho tloha ho e mong, ho tloha lefats'eng le ho tloha bokhoni ba rona ba ho nahana hore phetoho e ka khonahala. Ts'ebetso ea moruo e tsamaellanang le poleloana e ntle ea "globalisation" joale e fihla karolong e 'ngoe le e 'ngoe ea bophelo, e fetola mosebetsi o mong le o mong le matlotlo a tlhaho hore e be thepa e lekantsoeng le eo e leng ea hae. Joalokaha mofuputsi oa basebetsi ea thehiloeng Hong Kong Gerard Greenfield a bontša, mohato oa hajoale oa bokapitale ha se feela khoebo ka mokhoa o tloaelehileng oa ho rekisa lihlahisoa tse ngata ho tšela meeli. Hape e mabapi le ho fepa tlhokahalo e sa khotsofatseng ea 'maraka ea kholo ka ho hlalosa bocha e le "lihlahisoa" mafapha 'ohle ao pele a neng a nkoa e le karolo ea "commons" eseng e rekisoang. Ho hlaseloa ha sechaba ke batho ba ikemetseng ho fihlile likarolong tse kang tsa bophelo bo botle le thuto, ehlile, empa hape le mehopolo, liphatsa tsa lefutso, lipeo, tse seng li rekiloe, tse nang le litokelo tsa molao le tse thibetsoeng, hammoho le litlhare tsa setso tsa maaborijene, limela, metsi esita le batho. lisele tsa stem. Ka litokelo tsa litokelo tsa molao hona joale e leng thepa e le 'ngoe e kholo ka ho fetisisa ea US (ho feta thepa e entsoeng kapa libetsa), molao oa khoebo oa machaba ha oa tlameha ho utloisisoa feela e le ho theola litšitiso tse khethehileng tsa khoebo empa ka nepo e le mokhoa o behang litšitiso tse ncha - mabapi le tsebo, theknoloji le lisebelisoa tse sa tsoa etsoa. Litokelo tsena tsa Thepa e Amanang le Khoebo ke tsona tse thibelang lihoai ho lema hape lipeo tsa tsona tse nang le tokelo ea Monsanto le ho etsa hore ho se molaong hore linaha tse futsanehileng li etse litlhare tse theko e tlaase ho fihla ho batho ba hlokang.
Ho ikopanya ha lichaba tsa lefatše hona joale ho ntse ho lekoa hobane ka lehlakoreng le leng la terata ena eohle ea sebele ke batho ba sebele, ba koaletsoeng likolong, lipetlele, libaka tsa mosebetsi, mapolasi a bona, mahae le metse ea bona. Boikemisetso bo bongata ba poraefete le ho theola taolo ho hlahisitse mabotho a batho ba koaletsoeng, bao litšebeletso tsa bona li seng li sa hlokahale, bao mekhoa ea bona ea bophelo e ngotsoeng e le "morao", bao litlhoko tsa bona tsa mantlha li sa fihlelleheng. Makhoakhoa ana a khethollo ea sechaba a ka lahla indasteri eohle, hape a ka hlakola naha eohle, joalo ka ha ho etsahetse Argentina. Tabeng ea Afrika, ha e le hantle k'honthinente eohle e ka iphumana e lelekiloe lefats'eng la moriti oa lefats'e, ho tloha 'mapeng le ho tsoa litabeng, e hlaha feela nakong ea ntoa ha baahi ba eona ba shebiloe ka lipelaelo e le litho tsa sesole, bao e ka bang likhukhuni kapa bahanyetsi ba ma-Amerika.
Ha e le hantle, ke batho ba seng bakae feela har’a batho ba ikarotseng ho kopanngoa ha lichaba tsa lefatše ba fetohelang pefong. Bongata bo tsamaea feela: ho tloha mahaeng ho ea ho toropo, ho tloha naheng e 'ngoe ho ea ho e 'ngoe. 'Me ke nako eo ba kopanang le lifahleho ka terata e sa tloaelehang ka ho hlaka, e entsoeng ka lehokelo la ketane le terata ea lehare, e matlafalitsoeng ka konkreite le ho lebeloa ka lithunya tsa mochini. Nako le nako ha ke utloa poleloana e reng "khoebo e sa lefelloeng", ha ke khone ho etsa setšoantšo sa lifeme tse koaletsoeng tseo ke li etetseng Philippines le Indonesia tse pota-potiloeng ke liheke, litora tsa balebeli le masole - ho thibela lihlahisoa tse tšehetsoang haholo hore li se ke tsa tsoa le bahlophisi ba mekhatlo ea basebetsi. Ho tloha ho kena. Ke nahana hape, ka leeto la haufinyane la ho ea lehoatateng la South Australia moo ke ileng ka etela setsi sa botlamuoa se tummeng hampe sa Woomera. Woomera, baphaphathehi ba makholo ba Maafghan le ba Iraq, ba balehang khatello le bohatelli linaheng tsa habo bona, ba labalabela ho bona hore na ho etsahala’ng ka mor’a terata hoo ba etsang lipolao tsa tlala, ba tlōle marulelong a matlo a bona, ba noe shampoo. le ho roka melomo ya bona.
Matsatsing ana, likoranta li tletse litlaleho tse nyarosang tsa batho ba batlang setšabelo ba lekang ho tšela meeli ea naha ka ho ipata har'a lihlahisoa tse natefelang ho tsamaea ho feta kamoo ba li etsang. Ka December 2001, litopo tsa baphaphathehi ba robeli ba Romania, ho kopanyelletsa le bana ba babeli, li ile tsa sibolloa ka har’a k’hontheinara ea thepa e tletseng thepa ea ofisi; ba ne ba tsielehile nakong ea leeto le lelelele la leoatleng. Selemong sona seo, litopo tsa baphaphathehi ba bang ba babeli li ile tsa sibolloa Eau Claire, Wisconsin, ka thepa e rometsoeng ea ho hlapa. Selemong se fetileng, baphaphathehi ba Machaena ba 58 ba ile ba bipetsane ka mor'a teraka e tsamaisang thepa Dover.
Likhoele tsena kaofela li hokahane: tsa sebele, tse entsoeng ka tšepe le terata ea lehare, lia hlokahala bakeng sa ho tiisa tse bonahalang, tse behang lisebelisoa le maruo matsohong a ba bangata haholo. Ho hang ha ho khonehe ho notlela bongata bona ba leruo la rona le kopaneng ntle le leano le tsamaeang le lona la ho laola merusu le motsamao o tsebahalang. Lifeme tsa tšireletso li etsa khoebo ea tsona e kholo ka ho fetisisa metseng ea litoropo, moo lekhalo pakeng tsa barui le mafutsana e leng khōlō ka ho fetisisa - Johannesburg, São Paulo, New Delhi - ho rekisa liheke tsa tšepe, likoloi tse nang le lihlomo, lisebelisoa tsa lialamo tse majabajaba le ho hira mabotho a balebeli ba ikemetseng. Ka mohlala, baahi ba Brazil ba sebelisa US$4.5bn ka selemo ho sireletsa poraefete, 'me mapolesa a naha eo a hlometseng a 400,000 a feta mapolesa a sebele ka hoo e ka bang ba bane ho a le mong. Afrika Boroa e arohaneng haholo, chelete e sebelisoang selemo le selemo bakeng sa tšireletso ea poraefete e fihlile ho US$1.6bn, e leng chelete e fetang makhetlo a mararo eo ’muso o e sebelisang selemo le selemo matlong a theko e tlaase. Hona joale ho bonahala eka lik'hemik'hale tsena tse nang le liheke tse sireletsang ba nang le bona ho ba se nang chelete ke li-microcosms tsa seo ka potlako se fetohang naha ea ts'ireletso ea lefats'e - eseng motse oa lefats'e o ikemiselitseng ho theola marako le mekoallo, joalo ka ha re ne re tšepisitsoe, empa marang-rang a liqhobosheane a kopantsoe ke liphasejeng tsa khoebo tse nang le sesole haholo.
Haeba setšoantšo sena se bonahala se feteletse, e ka 'na ea e-ba feela hobane boholo ba rona ka bophirimela ha se hangata re bonang terata le lithunya. Lifeme tse nang le liheke le litsi tsa botlamuoa tsa baphaphathehi li lula li le libakeng tse hole, li sa khone ho hlahisa phephetso e tobileng puong e hohelang ea lefatše le se nang moeli. Empa lilemong tse 'maloa tse fetileng, terata e' ngoe e kenelletse ponong e felletseng - hangata, ka nepo, nakong ea liboka moo mohlala ona o sehlōhō oa ho ikopanya ha lichaba tsa lefatše o tsoetseng pele. Hona joale ho nkoa habobebe hore haeba baeta-pele ba lefatše ba batla ho kopana ho buisana ka tumellano e ncha ea khoebo, ho tla hlokahala hore ba hahe qhobosheane ea mehleng ea kajeno ho itšireletsa khalefong ea sechaba. Ha Quebec City e ne e tšoara Seboka sa Linaha tsa Amerika ka Mmesa 2001, mmuso oa Canada o ile oa nka mohato o neng o e-so ka o bonoa oa ho aha lesaka ho potoloha eseng feela setsi sa liboka, empa bohareng ba toropo, ho qobella baahi ho bonts'a litokomane tsa semmuso ho fihla malapeng a bona le libakeng tsa mosebetsi. Leano le leng le tummeng ke ho tšoara liboka libakeng tse sa fihleheng: seboka sa 2002 sa G8 se ne se tšoaretsoe botebong ba Lithaba tsa Rocky tsa Canada, 'me seboka sa 2001 sa WTO se ile sa tšoareloa Gulf State ea khatello ea Qatar, moo emir e thibelang boipelaetso ba lipolotiki. "Ntoa khahlanong le bokhukhuni" e se e le lekhoakhoa le leng leo le ipatang ka morao, le sebelisoang ke bahlophisi ba seboka ho hlalosa hore na ke hobane'ng ha lipontšo tsa sechaba tsa ho hanyetsa li ke ke tsa khoneha lekhetlong lena kapa, ho hobe le ho feta, ho hlahisa ho tšoana ho tšosang pakeng tsa baipelaetsi ba molao le likhukhuni tse ikemiselitseng. timetso.
Empa seo ho tlalehoang e le likhohlano tse sokelang hangata ke liketsahalo tse thabisang, joalo ka liteko tse ngata tsa mekhoa e meng ea ho hlophisa sechaba joalo ka ho nyatsa mefuta e teng. Lekhetlo la pele ha ke ne ke nka karolo ho e 'ngoe ea liboka tsena tse hanyetsanang, ke hopola ke e-na le maikutlo a fapaneng a hore mofuta o mong oa sebaka sa lipolotiki se ne se buleha - heke, fensetere, "sebaka sa histori", ho sebelisa poleloana e ntle ea subcomandante Marcos. Pulo ena e ne e sa amane hakaalo le fensetere e robehileng ea McDonald's ea moo, e leng setšoantšo se ratoang haholo ke lik'hamera tsa TV; e ne e le ntho e ’ngoe hape: boikutlo ba hore ho ka etsahala, ho phatloha ha moea o hloekileng, oksijene e phallelang bokong. Mekhatlo ena ea boipelaetso - eo ha e le hantle e leng marathone a beke kaofela a thuto e matla ea lipolotiki tsa lefats'e, mananeo a maano a bosiu bosiu ka phetolelo ea litsela tse tšeletseng ka nako e le 'ngoe, mekete ea' mino le theater ea seterateng - e tšoana le ho kena bokahohleng bo tšoanang. Ka bosiu bo le bong, sebaka sena se fetoloa mofuta oa toropo e 'ngoe ea lefats'e, moo ho potlaka ho nkang ho itokolla mosebetsing, li-logo tsa likhoebo li hloka balebeli ba hlometseng, batho ba nkang likoloi ka likhoka, bonono bo hohle, batho bao ba sa ba tsebeng ba buisana, le tebello ea phetoho e kholo tseleng ea lipolotiki. ha e bonahale e le mohopolo o sa tloaelehang le oa anachronistic empa mohopolo o utloahalang ka ho fetisisa lefatšeng.
Esita le mehato e boima ea tšireletso e khethiloe ke baitseki hore e be karolo ea molaetsa: terata e pota-potileng likopano e fetoha litšoantšiso tsa mohlala oa moruo o lelekang libilione bofutsaneng le ho behelloa ka thōko. Likhohlano li etsoa terateng - empa eseng feela tse amang lithupa le litene: likotopo tsa khase e tabolang li khutliselitsoe morao ka lithupa tsa hockey, likanono tsa metsi li phephetsoe ka lithunya tsa metsi tsa ho bapala le lihelikopthara tse lumang tse songoang ka bongata ba lifofane tsa pampiri. Nakong ea Seboka sa Linaha tsa Amerika ho la Quebec City, sehlopha sa baitseki ba ile ba haha sekepe sa lepolanka sa mehleng ea boholo-holo, ba se sutumetsa ho ea fihla terateng ea 3m-bophahamo e neng e koaletse toropo le ho phahamisa libere ka holimo. Prague, nakong ea seboka sa Banka ea Lefatše le Letlōle la Lichelete la Machaba, sehlopha sa Italy se sebetsang ka ho toba, Tute Bianche, se ile sa etsa qeto ea ho se tobane le mapolesa a merusu a apereng liaparo tse ntšo tse apereng li-ski mask le li-bandana tse sokelang ka ho tšoanang; ho e-na le hoo, ba ile ba ea moleng oa mapolesa ba apere li-jumpsuits tse tšoeu tse kentsoeng ka lithaere tsa rabara le padding ea Styrofoam. Ntoeng ea Darth Vader le lebotho la Michelin Men, mapolesa a ne a sitoa ho hlola. Baitseki bana ba tiile takatsong ea bona ea ho senya maemo a hajoale a moruo, empa maqheka a bona a bonts'a ho hana ho kenella lintoeng tsa khale tsa matla: sepheo sa bona ha se ho inkela matla empa ke ho phephetsa kemiso ea matla ho latela melao-motheo.
Mefuta e meng ea lifensetere le eona ea buloa, merero e khutsitseng ea ho batla libaka le thepa e ikemetseng hore e sebelisoe ke sechaba. Mohlomong ke baithuti ba rahang lipapatso ka ntle ho litlelase tsa bona, kapa ba fapanyetsana 'mino inthaneteng, kapa ba theha litsi tse ikemetseng tsa media ka software ea mahala. Mohlomong ke balemi ba Thailand ba lemang meroho mabaleng a kolofo a nosetsoang ho feta tekano, kapa lihoai tse se nang mobu Brazil li rema terata ho potoloha masimo a sa sebelisoeng le ho a fetola likoporasi tsa temo. Mohlomong ke basebetsi ba Bolivia ba khutlisang phepelo ea metsi ea bona ea poraefete, kapa baahi ba makeisheneng ba Afrika Boroa ba hokelang motlakase oa baahisani ba bona tlasa lepetjo la Power To The People. 'Me hang ha li se li nkiloe, libaka tsena le tsona li ntse li lokisoa. Likopanong tsa boahelani, makhotleng a litoropo, litsing tse ikemetseng tsa mecha ea litaba, merung le mapolasing a tsamaisoang ke sechaba, ho hlaha moetlo o mocha oa demokrasi e tobileng, e matlafatsoang le ho matlafatsoa ke ho nka karolo ka ho toba, e sa fokoleng le ho nyahamisoa ke ho shebella feela.
Ho sa tsotellehe boiteko bohle ba ho etsa privatisation, ho fumaneha hore ho na le lintho tse sa batleng ho ba tsa. 'Mino, metsi, lipeo, motlakase, mehopolo - li lula li tsoa ka har'a meeli e behiloeng ho li potoloha. Li na le ho hanyetsa ha tlhaho ho koaletsoeng, tšekamelo ea ho baleha, ho tšela peō, ho phalla ka har'a terata le ho baleha lifensetere tse bulehileng.
Ha ho hlake hore na ho tla hlaha eng libakeng tsena tse lokolotsoeng, kapa hore na se tla hlaha se tla ba thata ka ho lekaneng ho mamella litlhaselo tse ntseng li eketseha tsa mapolesa le sesole, kaha moeli pakeng tsa likhukhuni le motšehetsi o ntse o le lerootho ka boomo. Potso ea hore na ho tla latela eng e ntse e ntšoenya, joalokaha e tšoenya batho bohle ba bileng karolo ea ho haha mokhatlo ona oa machaba. Ha ke sheba hape likhechana tsena tsa sengoloa, ke li bona kamoo li leng kateng: likarete tsa poso tse tsoang linakong tse makatsang tsa nako, rekoto ea khaolo ea pele ea pale ea khale haholo le e pheta-phetoang, e buang ka batho ba sutumelletsang khahlanong le mekoallo e lekang ho etsa joalo. li tšele, li bula lifensetere, ho hema ka botebo, ho latsoa tokoloho
© Naomi Klein, 2002
ZNetwork e tšehelitsoe ka lichelete feela ka seatla se bulehileng sa babali ba eona.
donate