Mohloli: NJ.com
Lengolo leo ke ikemiselitseng ho le romela ka November ke lena. Empa ke batla hore le tsebe ka eona hona joale, ho hlahisa taba eo ho leng bohlokoa ho e ela hloko pele le khetha, le e so fumaneng tlhokomelo e lekaneng.
Mopresidente-Mokhethoa Biden,
Ke thabile haholo hore ebe u khethiloe hobane ka Pherekhong u ka qala ho rarolla mathata a maholo Amerika. Empa pele o sebetsana le seoa sa COVID-19, khethollo ea morabe, bojaki, pefo ea lithunya le phetoho ea maemo a leholimo, tseo kaofela li leng bohlokoa haholo, ke khothaletsa hore pele u nke mehato ea kapele ho theola kotsi ea ntoa ea nyutlelie. U tla ba Molaoli e Moholo, 'me ho na le mehato e mengata ea pele eo u ka e nkang hang-hang ho etsa hore lefatše le sireletsehe.
Mathoasong a lilemo tsa bo-1980, ke ne ke le e mong oa bo-rasaense ba Amerika le Russia bao, ha ba sebetsa hammoho, ba ileng ba fumana hore ntoeng pakeng tsa US le Soviet Union mosi oa mollo o tukang ke ho phatloha ha nyutlelie o ne o tla thibela Letsatsi, ho hlahisa phetoho ea boemo ba leholimo hang-hang, ho fetoha. Lefatše le batang, le lefifi ebile le omme, ho bolaea limela le ho thibela temo bonyane selemo, ho hlahisa tlala ea lefats'e.
Joalokaha ke hlalositse ho a New York Times e hatisitsoe ka Hlakola. 11, 2016, khopolo ena ea mariha ea nyutlelie e ile ea amoheloa ke bapresidente Ronald Reagan le Mikhail Gorbachev ’me ea thusa ho felisa peiso ea libetsa tsa nyutlelie. Empa leha libetsa tsa nyutlelie tsa Russia le Amerika li fokotsehile, lipatlisiso tsa rona li bontša hore li ntse li ka hlahisa mariha a nyutlelie.
Ho feta moo, ho na le linaha tse ling tse supileng tsa nyutlelie hona joale: Chaena, Brithani, Fora, India, Pakistan, Israel le Korea Leboea. Esita le ntoa ea nyutlelie pakeng tsa tse peli tse nang le lihlomo tse nyenyane haholo, tse kang India le Pakistan (e 'ngoe ea maemo a tšosang ka ho fetisisa, ha ho nahanoa ka likhohlano tse tsoelang pele holim'a Kashmir), e ka hlahisa phetoho ea boemo ba leholimo lefatšeng ka bophara e e-s'o ka e e-ba teng historing e tlalehiloeng ea batho le liphello tse kholo phepelong ea lijo tsa lefatše.
Khau ea Khotso ea Nobel ea 2017 e fuoe Letšolo la Machaba la ho Felisa Libetsa tsa Nyutlelie (ICAN) "hore mosebetsi oa eona o hohele tlhokomelo liphellong tse bohloko tsa botho tsa tšebeliso leha e le efe ea libetsa tsa nyutlelie le boitekong ba eona ba motheo ba ho finyella thibelo e thehiloeng tumellanong ea libetsa tse joalo.” Tumellano ena ea Thibelo ea Lihlomo tsa Nyutlelie e se e amohetsoe ke lichaba tse 45, ’me ha e fihla ho tse 50, e tla kena tšebetsong, e hlalosang thato ea lefatše ho re tlosa kotsing ena. Ha Beatrice Fihn, motsamaisi ea ka sehloohong oa ICAN, a amohela Moputso oa Khotso oa Nobel ka la 10 Tšitoe 2017, a re, “Pale ea libetsa tsa nyutlelie e tla fela, ’me ho ho rōna hore na qetello eo e tla ba efe. A e tla bo e le bokhutlo jwa dibetsa tsa nuklea, kana e tla nna bokhutlo jwa rona? E 'ngoe ea lintho tsena e tla etsahala. Tsela e le ’ngoe feela e utloahalang ea ho nka khato ke ho khaotsa ho phela tlas’a maemo ao ho ’ona ho timetsoa ha rōna ka tšohanyetso ho tlang hang feela.”
Re lehlohonolo hore ebe dilemong tse 75 tse fetileng ha ho eso be le ntwa ya bobedi ya nyutlelie. Mehato ea hang-hang eo u ka e nkang ke ena ho etsa hore sena se fokotsehe le ho feta:
1. Tlosa metsu ea Amerika e thehiloeng fatše e le tlhokomeliso ea ho qhomisa moriri. Sena se bolela hore ha ho na tlhahiso ka temoso. Tšebeliso leha e le efe ea libetsa tsa nyutlelie e hloka ho nahanoa ka boomo, eseng karabelo ea hang-hang nakong ea ho tšoha le boitsebiso bo fosahetseng bo ka bang teng. Joalo ka ha Mongoli oa mehleng oa Ts'ireletso William Perry a ngotse bukeng ea hae “Konopo,” ho na le monyetla o moholo oa hore ntoa ea nuclear e qale ka tsietsi ho feta ka tlhaselo e entsoeng ka boomo. Re tseba ka makhetlo a mangata moo li-sensor kapa lik'homphieutha li ileng tsa hlōleha, litheipi tsa koetliso li ile tsa nkoa ka phoso e le tlhaselo ea sebele, libomo li ile tsa lahleha kapa tsa lihuoa ke lifofane, kapa batho ba ile ba hlalosa ka phoso lipontšo tsa radar kapa sathelaete. Haeba u batla ho sebelisa libetsa tsa nyutlelie, limisaele tsa rona kapa lifofane tsa rona li ka sebelisoa, 'me li ke ke tsa hlaseloa. Metsu e thehiloeng fatše, e neng e tla lokela ho sebelisoa ka mor'a metsotso e seng mekae feela ka mor'a tlhaselo, e etsa hore lefatše le be kotsi le ho feta 'me ha e re fe tšireletso leha e le efe e eketsehileng. Ruri ona e tla ba molaetsa oa khotso lefatšeng.
2. Fana ka matla a mopresidente a le mong feela ho qala libetsa tsa nyutlelie. Sena se bolela ho tlosa "bolo ea maoto," likhoutu tsa ho qala li lula li tsamaisoa ke thuso ea sesole le mopresidente hore e sebelisoe hanghang. Tšebeliso leha e le efe ea libetsa tsa nyutlelie e ne e tla hloka hore e nahane le ho nahana. Molaotheo o re ke Congress feela e ka phatlalatsang ntoa, 'me ena e tla ba nyeoe ea bohlokoa ka ho fetisisa e kileng ea e-ba teng. Ha ho mohla ho hlokahalang ho potlakela ho etsa qeto e joalo. Ke habohlokoa ho etsa bonnete ba hore tlhaselo leha e le efe ke ea sebele, le hore qeto ha e etsoe ka potlako. Mme ho bile le maemo nakong e fetileng ha mopresidente a ne a se maemong a ho etsa liqeto tsa bohlokoa joalo kapele.
3. Eketsa Tumellano e Ncha ea QALA le Russia ka lilemo tse ling tse hlano. U ka etsa sena ntle le tumello ea congress, 'me Marussia a bontšitse hore a tšehetsa ho atolosa selekane. Sena se tla boloka bokhoni ba rona ba ho hlahloba lihlomo tsa bona, ho thibela peiso e 'ngoe ea libetsa le ho u fa nako ea ho buisana ka phokotso ea libetsa tsa nyutlelie.
4. Fetola leano la rona la nyutlelie hore e be se seng sa pele sa tšebeliso ea libetsa tsa nyutlelie. Ha ho na maemo ao ho ona re lokelang ho sebelisa libetsa tsa nyutlelie ho hlasela mang kapa mang. Haeba ho hlokahala sesole, re ka sireletsa United States ka libetsa tsa rona tsa sejoale-joale, tse tataisoang ka nepo, tse sa hlokeng polao e akaretsang ea baahi ba se nang molato. Likhetho tsohle ha li hloke ho ba tafoleng.
5. Emisa limisaele tsa rona tse theiloeng fatše 'me u qale ho li qhaqha e le karolo ea phokotso e potlakileng ea lihlomo tsa rona tsa nyutlelie. Ha ho hlokahale selekane le Russia. Mopresidente George HW Bush o behile mohlala oa sena ka ho fokotsa libetsa tsa rona tsa nyutlelie ha Soviet Union e ntse e arohana. Ketso ena e le 'ngoe e tla ba le phello e habeli ea ho etsa hore ntoa ea nyutlelie ea kotsi e fokotsehe haholo le ho beha lefatše tseleng ea ho fokotsa tšokelo ea ntoa ea nyutlelie ea lefatše le mariha a nyutlelie.
Ka nako e telele, ho na le mehato e eketsehileng eo u ka e nkang. Sebetsa mmoho le balekane ba rona, Russia, China le Iran ho theha botjha bonkakarolo ba rona tumellanong ya Iran e ba thibelang ho iketsetsa dibetsa tsa bona tsa nyutlelie, Moralo o Kopanetsoeng oa Liketso. Emisa lenaneo la ntlafatso ea nyutlelie le reretsoeng ho bitsa chelete e fetang $1 trillion lilemong tse leshome tse tlang. Saena Tumellano ea Thibelo ea Libetsa tsa Nyutlelie, e tla lebisa pakaneng ea lefatše le se nang libetsa tsa nyutlelie joalokaha ho boletsoe ka ho hlaka ke bapresidente ba mehleng, Ronald Reagan le Barack Obama, empa ho bile le tsoelo-pele e fokolang ho fihlela joale.
Bopresidente ba hau ke monyetla o e-so ka o e-ba teng oa phetoho e ntle lefatšeng. Ho fokotsa ts'okelo ea ntoa ea nyutlelie le mariha a nyutlelie ho tla etsa hore United States e bolokehe le ho rua ho feta, le ho tiisa boemo ba hau ba ho ba moetapele oa lefats'e. Bulletin ea Bo-rasaense ba Atomic Clock hona joale ke metsotsoana e 100 ho fihlela har'a mp'a bosiu, e leng haufi le ho feta. Ka kopo, thusa ho e sutumelletsa morao.
Alan Robock, Ph.D., ke moprofesa ea tummeng oa saense ea boemo ba leholimo Lefapheng la Saense ea Tikoloho Univesithing ea Rutgers hape ke setho sa Physicists Coalition for Nuclear Threat Reduction.
ZNetwork e tšehelitsoe ka lichelete feela ka seatla se bulehileng sa babali ba eona.
donate