Mohloli: Ho rora
Kamora nako e telele ea mariha a koalehile, Chile e ntse e tsoha. Selemo se lula se tlisa matla a macha mekhatlong e mengata ea sechaba ea naha, empa motse-moholo oa Santiago, phomolo ea morao-rao ea lithibelo tsa batho ba behelletsoeng ka thoko ha e tsamaellane feela le sehopotso sa pele sa bofetoheli bo khahlano le neoliberalism bo phatlohileng ka la 18 Mphalane e fetileng, empa boipelaetso ba nalane ba ho nkela molaotheo oa naha oa mehleng ea bohatelli. Ea morao-rao e ne e reretsoe ho etsahala ka Mmesa, empa e ile ea chechisetsoa la 25 Mphalane ka lebaka la seoa sena.
Le ha ts'okelo e hlahisitsoeng ke coronavirus ha e so fokotsehe ka botlalo, batho ba bangata ba Chile, bajaki le matsoalloa a teng ba se ba ntse ba tsoela pele, ba itokisetsa nako e ncha ea ntoa e tla hlalosoa ke tsitsipano lipakeng tsa ts'ebetso ea mmuso le mokhatlo o tsebahalang o qholotsang. bonnete ba yona.
Lekhetlo la pele la matsatsi ana a bohlokoa, la la 18 Mphalane, le ile la hulela mashome a likete a Santiaguinos ho khutlela Plaza Dignidad (Plaza Italia, empa e ngotsoe bocha "Dignity Square"), sebaka se bohareng sa boipelaetso, litšoantšiso le mekete e mengata ea merusu. Baipelaetsi ba ile ba fihla ka lebaka la mehala e fapaneng; ba bang ba ile ba hwanta le baahelani ba bona, ba bang ba nkile difolaga tse emelang mekgatlo ya bona ya mekgatlo ya setjhaba, mme ba bang ba ile ba tla le diphouseta le disebediswa tsa bonono, tse itokiseditseng ho busetsa sebaka sa setjhaba. Le hoja ho ne ho e-na le ntho e thabisang ho tse ling tsa mesebetsi ea letsatsi leo, ho phutha matsoho ho ile ha boela ha sebeletsa e le sehopotso sa ba neng ba holofalitsoe, ba bolailoe, kapa ba tšoaroa nakong ea ntoa.
Thapameng e telele ea Sontaha, meferefere e ne e fella ka likhohlano tse nyenyane har'a ba tlileng kopanong. Leha ho le joalo, mantsiboea a ile a hlahisa boemo bo tloaelehileng ba khatello ea mapolesa eseng Plaza feela, empa hape le ka pel'a liteishene tsa metro le libakeng tse ngata tsa boahelani ho pholletsa le motse-moholo moo baahi ba neng ba etsa teng. cacerolazos (lipontšo tsa lerata) le ho aha mekoallo e tukang.
Tlhekefetso e kholo ka ho fetisisa ea bosiu e ile ea etsahala La Victoria, sebaka sa basebetsi ba basebetsi bao motheo oa bona e leng phello ea histori ea ho nkoa ha naha ea litoropo, moo likhohlano pakeng tsa baahi le mapolesa li ileng tsa fella ka polao ea Anibal Villarroel. Mmuso o boletse hore Villarroel o hlokahetse ka phapanyetsano ea lithunya, empa maemo a ntse a sa hlaka mme Setsi sa Naha sa Litokelo Tsa Botho e batla “patlisiso e felletseng” e le ho fumana hore na ha e le hantle ho etsahetse’ng. Kahoo, leha batho ba ntse ba llela bophelo bo lahlehileng leqhubung la pele la boipelaetso, lenane la ba oeleng le ntse le eketseha.
Lefu la seoa le hlakola sekwere
Mopresidente Sebastán Piñera o nkile monyetla ka botlalo ka phaposi ea ho phefumoloha e filoeng tsamaiso ea hae ke seoa sena. Ka March, ha kokoana-hloko e ne e sa tsoa tšoara, a sekepe se secha se turang ea likoloi tsa mapolesa tse hlometseng li ile tsa qala. Nakong eo baahi ba neng ba tšepile matsete a maholo ho meralo ea bophelo bo botle ba sechaba, mmuso o ile oa beha ka pele ho nkeloa sebaka ha likanono tsa metsi le libomo tse khabolang tse senyehileng kapa tse sentsoeng nakong ea merusu ea sechaba e sa tsoa feta.
Mmuso o ile oa boela oa nka morero oa ho khutlisa nako likarolong tsa Santiago tse tšoailoeng haholo ke likhoeli tsa boipelaetso. Sisteme ea metro, eo pele e neng e aparetsoe ke boipelaetso ba ho qoba tefo le liteko tsa ho chesa, qetellong e ile ea khutlisetsoa tšebetsong e felletseng, 'me liteishene tse peli tsa ho qetela li ile tsa buloa hape ka Loetse. Le Plaza Dignidad e ile ea phatloha e hloekile ka har'a limmapa tsa eona le likarolo tse teteaneng tsa mengolo ea lipolotiki. Sena se ile sa bonoa e le nyatso ho baipelaetsi ba neng ba entse sebaka seo lehae la bona la bobeli mme meea e 'maloa e sebete e ile ea potlakela ho roba karohano le nako ea ho fihla lapeng ho penta mapetjo a mang a anti-Piñera.
Ka la 3 Mmesa, graffiti e ncha e ile ea sebetsa e le mokokotlo oa ketelo e tsosang takatso ea mopresidente ka boeena, ea ileng a nkuoa foto mosikong oa seemahale se bohareng ba lebala. O ile a re: "Ho ne ho thabisa ho bona Plaza Italia e le mong, e khutsitse ebile e se na letho itse. Pele ho seoa sena, Piñera a ka be a sa ka a iteta sefuba ho bontša sefahleho sa hae sebakeng seo batho ba limilione ba neng ba re a itokolle mosebetsing - le lefu la hae, ho tlameha ho boleloa. Qetellong, seoa sena se ile sa fihlela seo nako ea hae ea ho fihla lapeng, likulo tsa rabara le khase ea likhapha li neng li sa khone ho li etsa: ho emisa lebelo la mokhatlo o neng o reretsoe ho phatloha ho tloha ha demokrasi e khutla.
Khoeli pele ho moo, ka la 8 Hlakubele, mokhatlo ona o ne o tsoetse pele bophelong ka mor'a khefu e khuts'oane nakong ea lehlabula, o bokella limilione bakeng sa mohoanto oa nalane oa Letsatsi la Machabeng la Basali. Mokhatlo oa basali oa Chile esale o le ka pele ntoeng e khahlano le bo-neoliberalism le pefo ea naha, 'me ka letsatsi leo lipina tse tloaelehileng tsa basali li ne li lohelletsoe le lipina tsa pina ea bolo ea maoto e neng e tumme nakong ea bofetoheli: "Piñera, you motherf*cker, u 'molai, joalo ka Pinochet."
Plaza Dignidad, litho tsa Mohokahanyi oa Basali ba la 8 Hlakubele li ile tsa kenella ka har'a litaba tsa bonono ka ho phatlalatsa ka litlhaku tse kholo tse tšoeu hore hammoho, "TS'OANELO”: baemeli ba matla ba phetoho nakong ea phetoho ea sechaba. Ho sa tsotellehe boiteko bo bongata ba ho tlosa, mural oa seterateng o ile oa tsoela pele ho fihlela mariha 'me ea sebetsa e le letšoao le tšoarellang la tšepo ho ba lorang ka letsatsi leo ba neng ba ka khona ho khutlisa sebaka seo ba neng ba qobelletsoe ho se tlohela.
Kokoana-hloko e bolaeang ea Piñera
Ha coronavirus e qala ho fihla ka har'a naha ka batho ba Chile ba neng ba khutla phomolong ea lehlabula kantle ho naha, mmuso o ile oa arabela ka ho behella batho ka thoko ho leka ho fokotsa ho ata. Libaka tse ruileng ka ho fetisisa li ile tsa koaloa 'me litsebi tse ngata li ile tsa qala ho buisana ka mehala. Leha ho le joalo, sena se ne se sa khonehe ho basebetsi le malapa a neng a sa khone ho lofa le matsatsi a 'maloa a mosebetsi, ho sa bue letho ka libeke, leha ho ne ho bolela ho tšela libakeng tse behelletsoeng ka thoko kapa ho beha bophelo ba bona kotsing. Ho ile ha nka nako e ka tlaase ho khoeli hore boipelaetso ba tlala bo qale metseng eohle e meholo ea Chile.
El Bosque, seterekeng se futsanehileng haholo sa Santiago, baahisani ba ka bang 100 ba ile ba ea literateng ho thibela sephethephethe le ho beha mekoallo e tukang. Lits'oants'o tsa baipelaetsi ba tsielehileng ba qabana le mapolesa literateng tsa tikoloho ea bona li ile tsa tlala mecheng ea litaba mme tsa tsosa letoto le lecha. cacerolazos se neng se fapane haholo le litlatse tsa lipolotiki tse ileng tsa opeloa ke basebeletsi ba tsa bophelo bo botle mafapheng a ruileng haholo a toropo.
Batho ba tlokotsing ka ho fetisisa naheng eo ba ile ba ikutloa ba lahliloe ka ho feletseng ke ’muso oa bona, boikutlo bo sa kang ba kokobetsoa ke ho fihla ha licheke tse nyenyane tsa liphallelo tsa ’muso le ho tlisoa ha lijo ka linako tse ling. Nakong ea boipelaetso ba tlala, morupeluoa e mong o ne a tšoere letšoao le reng, "Kokoana-hloko ea Piñera e bolaeang ho feta coronavirus. "
Ka mokhoa o ke keng oa qojoa, kokoana-hloko eo e ile ea qala ho ata libakeng tse ngata tsa baahi. Bohareng ba Mots'eanong, linyeoe li ne li ntse li eketseha mme Letona la Bophelo le neng le e-na le tšepo Jaime Mañalich le ile la qobelloa ho lumela phatlalatsa hore leano la tsamaiso ea tsamaiso le hlōlehile le hore o ne a nyenyefalitse haholo hore na ho tla ba thata hakae ho batho ba tlokotsing ho latela keletso e khothaletsoang. mekhoa ea bophelo bo botle ba sechaba. Ho koaloa ka botlalo ha Santiago le libaka tse haufi ho ne ho se ho sa khonehe. Ts'ebetso ea ho arola batho ka thoko e ne e se e ntse e le matsohong a mapolesa le sesole, ka bobeli ba matlafalitsoe ke boemo bo ikhethileng ho laola motsamao le ho thibela likopano tsa sechaba.
Ho tloha ka la 18 Hlakubele, Piñera e tšetlehile ka matla ana a tšohanyetso ho theha nako ea ho fihla lapeng, ho theha seo ho thoeng ke "lithapo tsa bohloeki" ho potoloha libaka tse hotspots le ho kenya ts'ebetsong mokhoa o ferekanyang oa tumello le libaka tsa tlhahlobo tse behiloeng bakeng sa libaka tse behelletsoeng ka thoko, ka kotlo e boima bakeng sa ba tlolang molao. Ho ne ho hlakile ho ba neng ba se ba ntse ba nyatsa boits'oaro ba mmuso nakong ea merusu hore lithibelo li ne li sa ama bophelo ba sechaba ho fapana le ho boloka taolo ea batho ba ntseng ba soaba ba sa khotsofala.
Boemo ba mokhelo bo ile ba atolosoa ka makhetlo a mabeli, la pele ka Phuptjane ha linyeoe li ntse li phahama, hape ka Loetse, ha mothinya o se o bataletse. Qeto ea Loetse e tsamaellana le ho thakholoa ha matšolo a semmuso a propaganda bakeng sa plebiscite, 'nete e sa kang ea lahleheloa ke mekha ea lipolotiki mahlakoreng ka bobeli a ngangisano. An ho atolosoa ea matsatsi a 90 e ile ea amoheloa, ka mokhoa o hlakileng ho sireletsa bophelo bo botle ba sechaba nakong ea ts'ebetso ena ea bohlokoa ea demokrasi, ha ka nako e le 'ngoe ho netefatsa hore boemo ba mokhelo bo tla lula bo sebetsa eseng feela bakeng sa sehopotso sa bofetoheli, empa hape le plebiscite ka boeona.
Katoloso ena e ile ea baka tsitsipano ho baipelaetsi, ba ileng ba hopola boitlamo ba 1988 seo qetellong se ileng sa tlosa Molaoli Agosto Pinochet matleng a puso ’me sa bula monyako oa ho khutlela pusong ea demokrasi. Pinochet o ne a becha ka ho matlafatsa matla a hae ka lilemo tse ling tse robeli, empa a hloloa hanyenyane ke lets'olo la "NO." Voutu eo ea bohlokoahali e ile ea etsoa tlas'a bookameli ba sesole 'me ea tsamaisoa ke 'muso o qosoang ka ho hatakela litokelo tsa botho ka makhetlo a mangata. E ile ea boela ea etsahala tikolohong ea mecha ea litaba e aparetsoeng ke boitsebiso bo fosahetseng. Ka katoloso ea morao-rao ea tsamaiso ea Piñera, ho bonahala eka nalane e reretsoe ho ipheta.
Ha ho likarabo tse bonolo
Puisano ea 2020 e tla ba le lipotso tse peli feela. Ea pele e re, "na u batla molao-motheo o mocha?" mme e siya kgetho ya ho tshwaya kapa apruebo (kea lumela) kapa ho hana (kea hana). Lipoleloana tsena li se li sebetsa e le mapetjo a matšolo ana a mabeli a fapaneng ha a ntse a batla ho hapa bakhethi ka libaka tsa TV le matšolo a thuto hammoho le mehoanto ea setso le lipokano.
The Ho khesoa letšolo le tsosolositsoe ke tokelo, eo likhang tsa bona li hlahisang setšoantšo sa ts'ebetso e potlakileng e tšepisang batho ba Chile lefats'e empa qetellong ba tla hlōleha ho phethahatsa. Ho feta moo, ba tsitlallela hore ho ka ba molemo ho fetola molao oa motheo oa hajoale ho e-na le ho qala bocha ho tloha ho noto. The litjellane (libaka tsa TV tsa likhetho) li taka setšoantšo sa Chile e kopaneng e nang le pono e sebetsang ea ho ntlafatsa tsamaiso e seng e ntse e hlompheha. Sena se fapane le mokhatlo oa literateng, moo ma-Nazi a lulang hae le batho ba bang ba chesehelang bolumeli ka ho feteletseng le bona ba ileng ba khomarela letšolo lena.
Naha e hole-hole e ntse e phahama ka nako e telele, empa ho fihlela morao tjena, e behiloe boemong bo fokolang haholo mabapi le mekhatlo ea sechaba - haholo-holo mekhatlo ea basali, matsoalloa le bafalli - e batla ho hanyetsa. Boemo bona ha boa ka ba ntlafatsoa ha ho qala merusu ea Mphalane, eo, ka ho ba teng hohle ha eona, e ileng ea ba hanela monyetla leha e le ofe sethaleng. Leha ho le joalo, ha ho phatlalatsoa boipelaetso, mekhatlo ea bo-neo-fascist ea tlase e ile ea potlakela ho lemoha ts'ebetso ea molao-motheo e tlang e le tsela e ka bang teng ea ho kenya letsoho ho ba molaong oa lipolotiki.
Letšolo la Ho khesoa li ile tsa ba lumella hore ba ipehe boemong ba batho ba lumelang lineano ba ratang naha le ho atolosa boteng ba bona literateng ntle le ho tela maikutlo a bona a feteletseng. Ka matla a morao tjena a ntoa ea Mapuche ka boroa, takatso ea sechaba ea pefo ea khethollo ea morabe e eketsehile 'me bo-fascists ba hlophisitsoeng ba nkile monyetla oo ho etsa liketso tsa seterateng ka tekanyo e sa kang ea bonoa ka lilemo tse mashome.
Lintho li boetse li hole le ho hloekisa bakeng sa Apruebo letšolo, leo, leha le na le matla a maholohali a tsebahalang, le sieang ba bangata ba ikutloa ba qabana. Ho boletse joalo, ho na le ho se lumellane ho fokolang ho ka fumanoang boemong ba mekhatlo, moo mekha ea lipolotiki le mekhatlo ea sechaba e phatlalalitseng tšehetso ea bona e feletseng bakeng sa "Apruebo + Constitutional Convention.” Ea ho qetela ke e ’ngoe ea likarabo tse peli tse ka khonehang potsong ea bobeli le ea ho qetela e lokelang ho khethoa: “Ke sehlopha sefe se lokelang ho ngola molao-motheo o mocha?” Tumellano ea Molao oa Motheo e tla etsoa ka baemeli ba khethiloeng ('me ka hona e nkuoa e le khetho ea demokrasi) athe khetho e 'ngoe, e leng Mixed Constitutional Convention, e tla etsoa ka likarolo tse lekanang tsa baemeli ba khethiloeng le litho tsa molao tse lutseng. Ho na le tsitsipano, hobane Chile e "tsohileng" selemo se fetileng ha e na lebaka le fokolang la ho tšepa setsi se setseng ka mor'a liphoso le bomenemene.
The plebiscite ka boeona e bile phello ea ho eka e 'ngoe e joalo, ha lihlopha tsa mapheo a le letšehali le a le letona li ne li lula hammoho ka November selemong se fetileng ho ngola. tumellano e etselitsoeng ho kokobetsa boipelaetso bo tukang. Khalefo e tlileng karabelong ea ketso ena e ne e sa amane le taba ea hore e ne e ralile tsela e lebisang ho molao oa motheo o mocha, ho e-na le hore sechaba se ne se batla hore tšebetso e hlophisoe ho tloha tlaase ho ea holimo, hore e be morero o ratoang e le kannete. e nang le boemeli bo utloahalang ba batho ba Maindia le lihlopha tse ling tse neng li qheletsoe ka thoko historing.
Ka ho kenella ho qobella sebopeho sa bona, mekha e ne e hatetse pele boitekong ba ho hlahisa kopano e tsebahalang, e tsoetsoeng ke likhokahano tse phatlohileng tsa likopano tsa boahelani tsa naha. Ntle le ho itokolla ha Piñera le khabinete ea hae, ena e ne e le tlhoko e le 'ngoe e kopaneng e ileng ea hlaha maemong a merusu. Joalokaha eka ho nkela sebaka sa ts'ebetso bakeng sa se tummeng ho ne ho se bobe ka ho lekaneng, bo-ralipolotiki ba leqeleng ba ile ba tsoela pele ho tšehetsa maano a neng a qolla baipelaetsi ba entseng "litlōlo tsa molao khahlanong le taelo ea sechaba" bakeng sa likotlo tse boima, haholo-holo ho lokafatsa tlōlo ea molao e tsoelang pele ea boipelaetso bo tsoelang pele. .
Makhotla a leqele a ile a tobana le litlamorao tsa liketso tsa ona hang-hang, kaha litho tsa ona li ile tsa itokolla ka bongata 'me lihlopha tse ling tsa putlama ka ho felletseng. Boipelaetso ba hona joale bo emela monyetla oa topollo bakeng sa bo-ralipolotiki le mekha ena e soabileng, eo ho eona ba batlang ho iponahatsa e le baetapele ba mokhatlo oo esale o lula o ipusa ka manganga.
Mekhatlo e ikemetseng ea sechaba e tsoetsoeng ho tsoa, kapa e matlafalitsoeng ke merusu e sala e ipotsa: na sephetho sa tokoloho se ka khoneha ha mokhoa ona e le sehlahisoa sa molao-motheo oo ba lakatsang ho o nkela sebaka? Mme ditlamorago tsa go nna le seabe mo thulaganyong e go tweng ke ya temokeratiki e e okametsweng ke puso e e nang le madi a batho ba yone mo diatleng tsa yone ke efe? Lipotso tsena li 'nile tsa phehisanoa ka matla ho tloha matsatsing a pele a bofetoheli' me ha ho na likarabo tse bonolo tse ka fumanoang, le hona joale ha letsatsi la tlokotsi le se le le haufi le rona.
Chile mateanong a litsela tsa histori
Ha Mphalane a fihla, baipelaetsi ba se ba qalile ho khutlela Plaza Dignidad ho ea qala moetlo oa lipontšo tsa Labohlano mantsiboea. Mapolesa a arabetse ka boemo bo tšoanang ba khatello eo ba ileng ba tumme hampe ka eona nakong ea merusu, hoo ba ileng ba sutumelletsa mohanyetsi ea lilemo li 16 Anthony Araya ho tloha borokhong bo haufi ho kena betheng e sa tebang ea Noka ea Mapocho. Ka mor'a hore mapolesa a hlolehe ka makhetlo a 'maloa ho e qhelela ka thōko e le kotsi, litšoantšo tsa video li ile tsa bontša hore ba molato.
Pono ea Araya - eo hona joale a leng boemong bo tsitsitseng - a robetse ka sefahleho ka nōkeng e le 'ngoe moo lihlopha tsa bahanyetsi ba lipolotiki li kileng tsa lahleloa nakong ea puso ea bohatelli li ile tsa mpefatsa ts'oaetso e kopanetsoeng ke bao, nakong ea bofetoheli, ba neng ba bona kapa ba tlas'a khatello e mabifi. mokhoa oa ho tšoaroa, ho koalloa teronkong, ho holofala, tlhokofatso, peto esita le lefu matsohong a mapolesa kapa sesole. Khalefo ena ea morao-rao e ile ea tukisa malakabe a letšolo le ntseng le eketseha. Ka la 6 October, ho hlophisitsoe liithuti tsa sekolo se phahameng e tšoailoe selemo se le seng ho tloha nakong ea pele ea ho qoba tefiso ea batho ba bangata ka ho phetla banner seteisheneng se phetheselang sa terene e balehang tjena, “Seo liithuti li se qalileng, batho ba tla se qeta.”
Ka plebiscite ena Chile e fihlile mateanong a histori, empa monyetla oa ho ba le molao-motheo o mocha e ne e le e 'ngoe ea litoro tse ngata tse entsoeng tsa sebele ka matla a bofetoheli. Ho nka tlholo bakeng sa Apruebo, 2021 e tla sebelisoa ke ts'ebetso ea ho ngola tumellano e ncha. Le hoja ba bangata ba lula ba le malala-a-laotsoe ho latela melao ea 'muso e nyatsehang, ba bang ba bangata ba ikemiselitse ho becha ka hore na ba ka fumana tlhōlo efe ts'ebetsong.
Ho ka etsahala hore ts'ebetso ena ea naha ea demokrasi e ka ba referendum ea 'nete mabapi le hore na Chile e lokela ho leka ho tšoara setloholo sa eona ho se lekane ho eketsehileng ka ho hlahloba bocha maano a moruo a futsitsoeng ho tloha bohatelli. Hape hoa khoneha hore ho kenya letsoho ts'ebetsong ho tla senya bophelo ho tloha mokhatlong o tummeng le ho khutlisetsa Chile ho robala. Leha ho le joalo, bahanyetsi ba Chile ke khale ba tseba hore mefuta e meng ea matla e teng ho feta makhotla a molao le mabokose a likhetho.
Lilemong tse mashome a mahlano tse fetileng ka Loetse ona, litlelase tsa basebetsi tsa Chile li ne li keteka tlholo ea 'muso oa Popular Unity oa Salvador Allende. E ne e le nako ea likarohano tse tebileng, ho hloka botsitso lipolotiking le tšepo e kholo. Ha bo-ralipolotiki ba ntse ba loana matlong a ’muso, batho ba ne ba ntse ba ithuta hore na ba ka ikutloa joang ho ikhethela maemo a bophelo ba bona.
Maikutlo a tšoanang a ne a le teng merusung ea Mphalane 'me joale, joalo ka mehleng eo, batho ba lapetse mofuta oa demokrasi o tebileng ho feta o fanoang ke puso ea neoliberal. Chile e tla fetoha, ntle ho pelaelo, empa plebiscite - ka matla a eona a histori - ke koloi e nyenyane haholo bakeng sa se tsositsoeng.
Ke nako feela e tla bolela hore na phetoho eo e tsoa holimo kapa ka tlase le hore na e tla ba bohlokoa hakae ho batho ba e hlokang haholo. Ha nako e ntse e ea ho la 25 Mphalane, ntho e le 'ngoe e ka buuoang ka kholiseho ke hore baipelaetsi ba se ba ntse ba phethahatsa tšepiso e entsoeng likhoeling tse telele tsa koalo: Viviremos, volveremos y venceremos. Re tla pholoha, re tla khutla 'me re tla hlōla.
ZNetwork e tšehelitsoe ka lichelete feela ka seatla se bulehileng sa babali ba eona.
donate