U ka ba le bonnete ba hore ho na le likhetho tsa Federale tsa Canada tse ntseng li tsoela pele ha Tonakholo ea lutseng ea Federal Liberal Party- e nkoang e le mokha oa puso ea ka ho sa feleng ka leboea ho 49th parallel- a nka lithunya tse tobileng ho Mopresidente oa United States. Mantsoe a joalo, le hoja a tiisitsoe hore ha ho mohla a tla lateloa ke liketso, a atisa ho fa batho ba bangata ba ipolelang hore ke batho ba Canada tekanyo e nyenyane ea ho itšepa esita le boikhohomoso. Tabeng ea lets'olo lena la hajoale, Tonakholo Paul Martin o ntse a bapala lipolotiki tse bohlale: Ha a sa tsoa bapalla khahlano le maano a mmuso oa George W Bush mabapi le Phetoho ea Tlelaemete (a bua ka Tumellano e fokolang ea Kyoto ea ho fokotsa tlhahiso ea likhase tse futhumatsang lefatše), Martin o batlile ka bobeli. ho bonahala a eme a le thata ho mmuso wa United States ka lehlakoreng le leng mme ka nako e le nngwe a leka ho phuthela Mokgatlo wa hae wa Liberal ka karolo e hlokahalang ho motho e mong le e mong haese Ralph Klein le Stephen Harper e le 'mopholosi wa lefatshe'. Sena se ile sa latela serethe sa kopano ea morao-rao e neng e tšoaretsoe Montréal mabapi le Phetoho ea Tlelaemete ka kakaretso, 'me e tsepamisitse maikutlo haholo litumellanong tsa Kyoto. Leha litumellano tsa Kyoto, kamora ts'ebetsong, li ka fetola ho futhumala ha sepakapaka le ho fetoha ha maqhubu a lifofane lefatšeng ka bophara, re tlameha ho botsa: na mehato ea 'nete e nkuoa ke mmuso oa kopanelo- haholoholo Letona la Tikoloho Stephane Dion- ho fihlela lipehelo tsena. ?
Ka December le January 2002, 'muso oa bofetoheli oa Hugo Chavez le basebetsi ba neng ba tsamaisa litlhōlisano tse fapa-fapaneng tsa oli sebakeng sa Venezuela ba ile ba sitoa ka nakoana ho tsoela pele ho hlahisa, ho fihlela (ba tšehelitsoe ke' muso oa bona) basebetsi ba limela tse fapa-fapaneng ba hapuoe 'me ba lelekoa. baokameli ba bolileng ba masimo a oli bao, ka lilemo tse mashome ho tloha ho thehoeng ha PDVSA (Petroleos de Venezuela- mmuso o tsamaisang, k'hamphani ea matla e nang le sechaba) ba neng ba ipehela lipokothong tsa bona le maruo a Venezuela. Le hoja ka tekheniki e ne e le matsohong a sechaba pele ho moo, e bile ho hloleha ho makatsang ha batsamaisi le litsebi tse koaletsoeng ka ntle ho qalileng nako ea ho ba beng ba 'nete ba maruo a mangata a oli le matla a fumanehang sebakeng sa Venezuela. Batho bana ba bolileng ba neng ba ikhapetse letlotlo la sechaba bakeng sa bona le metsoalle ea bona ka lilemo tse mashome a mararo ba ne ba lokela ho ea sebakeng se batlang tsebo ea bona ea tšebetso tšimong. Ba fumane sebaka se joalo, libakeng tse boletsoeng ke Canada-ka leboea ho Alberta- tse sa amoheloeng ke lichaba tsa matsoalloa a moo tse ntseng li tšoeroe ke Ottawa.
Kajeno, ho Fort MacMurray, Alberta, ts'ebetso ea ho ntša tar-sands e sa tsoa qala ho fumana mahlale a hlokahalang a ho sebetsa ka boemo bo lumellang tlhahiso ka phaello. Ho fapana le sephetho se sehloho bakeng sa baahi ba Venezuela, litheko tse ntseng li phahama tsa khase, peterole le matla a mang li bonahatsa ho potlaka ha ho cheka, ho kopanya le tlhahiso e feteletseng. Hape ho fapana le Rephabliki ea Bolivarian, tsoelo-pele ea litheko e bona maemo a holimo le a holimo a sepheo sa tlhahiso, ka merero e mengata e kengoang ts'ebetsong ho tlosa 'ka lintlha tse fatše' naha ho baahi ba setso. Le hoja li-tar-sands li nkoa lefatšeng ka bophara ke Canada (ka nepo) e le libaka tse kholo ka ho fetisisa tsa oli tseo e seng tsa Saudi tse setseng lefatšeng, li tla ka theko eo bohle ba ka e utloisisang: ho ntšoa ho hoholo ha likhase tse futhumatsang lefatše. Phapang e sehlōhō ka ho fetisisa pakeng tsa se etsahalang karolong e ka leboea ea Canada ho fapana le se etsahallang batho ba Venezuela ke hore batho ba lichaba tse tlas'a kolone ea Canada ba tla bona linaha tsa bona li senngoa, tikoloho e silafalitsoe le phaello e eang ho lik'hamphani tse khōlō tsa oli le matla eseng ntlafatsong ea litšebeletso tsa motheo. - joalo ka likolo, lipetlele le matlo a sechaba. Ka mantsoe a mang, ha oli e pompeloa 'me e hloekisoa Venezuela, e phahamisa maemo a bophelo, athe Canada, e etsa se fapaneng hantle le ho baahi ba pele.
Morero oa tarsands o ke ke oa hlalosoa hore na ke eng e etsang hore o be bobebe hakana. Hase ‘feela’ ts’ebetso ea ho ntšoa ha lehlabathe la sekontiri se kotsing, kapa esita le hore na liphello ke life bakeng sa ‘feela’ tikoloho e khōlōhali ea libaka tse ka leboea tsa Turtle Island. Ebe re bona se lokelang ho etsahala ho fihlella Mahlabatheng a Tar haufi le sebaka se phoqang se bitsoang 'Fort Muck'. Ts'ebetsong ea ho etsa hore Tar Sands e fetohe mafura a bohlokoa bakeng sa likoloi har'a likoloi tse ling, Canada e ke ke ea fetoa feela lipehelo tsa bona tsa phokotso ho tloha Kyoto, empa ha e le hantle e tla hloka ho *habeli* likhase tsa hona joale tsa C02. 'Me ke pele* ha lerotholi le le leng la mafura le tsoang sebakeng sa linaha tse ngata le kenngoa ka tankeng e le 'ngoe ea peterole, lipeipi, tanka ea oli kapa mochini o kutang mohloa.
‘Ha ho na mosebeletsi oa tikoloho lefatšeng ea tla thibela oli ena ho hlahisoa.’[1] Ho bolela Stephane Dion, matsatsi a seng makae feela pele ’Muso oa Federale o oa, e le karolo ea pele ho boemo bo phahameng kopanong ea morao tjena ea phetoho ea tlelaemete. Ho bolela ntlha eo ho hlakisa hore ho ba le matona a kang Dion a emelang ‘ho hana’ ho fetoha ha maemo a leholimo ho batla ho lekana le ha George W Bush a ipitsa ‘monna oa khotso’. E bolela ho fetang boikaketsi feela, ke pale e bonolo ea sekoahelo-e fetisoang sechabeng seo ka tieo se batlang hore e be 'nete.
Ho chesa peterole feela ho hlahisa phetoho ea boemo ba leholimo ka ho lokolloa ha C02. Lehlabathe la sekontiri le ke ke la chesoa e le libeso tsa peterole ho fihlela ka mor'a hore mahlaku a arohane le guck. Mokhoa ona o kenyelletsa ho chesa litšila tsa pele- tse hlokang metsi a mangata a hloekileng; ha sekala sa morero oa lehlabathe la sekontiri se ntse se fetoha, ho joalo le ka palo e hlokahalang ea metsi. Qetellong, sena se tla tlameha ho nkuoa lekaleng la temo le ho theola maemo a linoka tse matla ka mokhoa o kotsi libakeng tse haufi. Ka linako tse ling rea lebala hore maemo a metsi lefatšeng ka bophara a se a le kotsing; ka leboea ho Canada, ho kopanyelletsa le Arctic, hajoale e na le 10% ea metsi a setseng a lefatše a hloekileng.
U futhumatsa metsi ao joang ho hlahisa mouoane? Na seo se ke ke sa nka matla? Ho joalo, ho joalo. E tla nka mehloli e meholo ka ho fetisisa e sa sebelisoang ea khase ea tlhaho polaneteng eohle ha e le hantle. Ho chesa sena, le hona, ho hlahisa mesi e mengata. Ka lilemo tse ngata, batšehetsi ba merero ea lehlabathe la tar ba ile ba hana, empa selemong se fetileng batho ba tsoang Ralph Klein ho ea ho bao e neng e tla ba baetsi ba indasteri ea Mackenzie Valley e bolelele ba lik'hilomithara tse 1300 ba lumetse: Morero oa bona oa ho ntša oli lehlabatheng la sekontiri. Alberta e kenyelletsa ho sebelisa bongata bo bongata ba khase e Leoatleng la Beaufort (lebōpong la Arctic moo Noka ea Mackenzie- e kholo ka ho fetisisa ka har'a meeli ea Canada 'me e bitsoa Deh Cho [Big River] - e kopanang le Leoatle la Arctic) matla a hlokahalang ho futhumatsa metsi le ho arola oli ho lehlabathe.
Mohopolo oa ho aha peipi ena ha e ncha; lilemong tsa bo-1970, boiteko ba pele ba ho haha phaephe e joalo bo ile ba emisoa ke matla a kopantsoeng a Sechaba sa Dené se kopaneng, seo sebaka sa sona sa setso se akaretsang boholo ba libaka tseo re li bitsang Northwest Territories, likarolo tsa Yukon, Alberta leboea le British Columbia. Ho pholletsa le boholo ba sebaka sena, sechaba sena e ntse e le bongata ba baahi. Fa Philip Blake a ne a bua kwa Dipatlisisong tsa kwa Berger mabapi le gore go ka nna ga dirwa jang ka phaepe eno dingwaga di le 30 tse di fetileng, o ne a akgela jaana: ‘Nngwe-tharong ya Canada e kafa tlase ga puso e e tlhamaletseng ya bokolone. Leha ho le joalo u bonahala u ikemiselitse ho bua feela ka li-igloos, polar bear le lehloa ha u bua ka leboea ‘¦. Leha likoranta le lithelevishene tsa lona li bua ka ho tšoasa litlhapi holimo mona, rona re le batho re ntse re timetsoa. 'Me ha e tlalehoe hangata thelevisheneng kapa likoranteng.'[2]
Kajeno, ntle le maikutlo a makatsang mabapi le hore na 'Muso oa Deh Cho oa Lichaba tsa Pele [o emelang batho ba Dené ba koahelang boholo ba karolo e ka boroa ea NWT sebakeng se seholo ho feta Engelane] ba batla 'haholo' bakeng sa ho fihlella mobu oa bona bakeng sa phaepe. le likhaello tsohle tsa sechaba le tsa tikoloho, ho tsoa ho bala lingoliloeng tsa leqephe la khoebo tse bileng li khathatsang ho bua ka mosebetsi o moholo hakana (morero o moholo oa indasteri nalaneng ea naha ea Canada), tlhahlobo ea Blake e ntse e nepahetse. Ts'ebetso ea ho aha peipi ena e ke ke ea ba le litlamorao tse mpe tsa moruo le tikoloho feela, e tla fokotsa Dene of Denendeh (NWT) ho ba sehlotšoana naheng ea habo bona, athe kajeno e ntse e le baahi ba bangata.
Haeba le ha khase e utsuoa, e qhibilihisoa, e tsamaisoa 'me e lokiselitsoe ho chesoa ho lumella ho fetola seretse hore e be oli, naha eo lehlabathe la sekontiri le lutseng teng le eona e ke ke ea hanyetsoa. Har’a lichaba tse ling tse ngata sebakeng seo, Lubicon Lake First Nation- e sa tsoa hlōla likahlolo tsa Lekhotla la Machaba la Machaba a Kopaneng tse bolelang ho hana ha Canada ho buisana le tsona ka litumellano leha e le life ke tlōlo ea litokelo tsa tsona tsa botho—hona joale li itokisetsa ho hana ho rekisoa ho eketsehileng ha mobu oa tsona. ke Alberta e se nang eona, thekiso ea 'litokelo tsa lisebelisoa' ho likoporasi ho seo e tla ba karolo feela ea khapo e mpe ea lisebelisoa masimong a sa fuoang chelete. ‘Ha ba na lipompo tsa metsi ka malapeng a bona. 'me khabareng ho utsuitsoe mehloli ea oli le khase e ka bang $13 bilione,'[3] ho boletse Kevin Thomas, 'muelli oa Lubicon. Le hoja libaka tsa Alberta leboea tse seng li bone sekontiri se nkiloeng lehlabatheng la sekontiri e le karoloana e nyenyane feela ea seo litsebi li lumelang hore qetellong se tla 'boleloa', matša a maholohali a metsi a litšila a chefo a tsoang moeeng a se a ntse a bonahala sebakeng se ka ntle, chefo ea libaka tse kholo tsa Meru ea Boreal mme ho lebelletsoe hore e tla eketseha ka makhetlo a mangata.
Leha morero o joalo o na le phaello e hlakileng, litlamorao ho tsoa ponong efe kapa efe e utloahalang ka ntle ho theko ea thepa ea Imperial Oil li makatsa feela. Ha e le hantle, Canada e tla lumella bosholu le litšila tsa mafura a hloekileng a tukang ka ho fetisisa lefatšeng, e le ho hlahisa tse litšila ka ho fetisisa. Ts'ebetso ea ho aha lipeipi tsa Arctic e sa tsoa ts'oaroa hape ho $ 7.5 bilione, mme mmuso oa Federale o se o bontšitse boikemisetso ba ho sebelisa lichelete tsa mmuso ho tšehetsa morero ona, ka melemo ea lekhetho le likhothatso tse ling. Phaephe ka boeona e tla ba ts'ebeliso e kholo ea matla. Ho tsamaisoa ha khase ho tla nka matla, moo e tla chesoa, hammoho le metsi a boletsoeng ka holimo, ho hlahisa likhase tse ngata tse futhumatsang lefatše. Peterole ena e ka sebelisoa ho besa li-hummers le likariki tsa seteishene, ho futhumatsa sepakapaka le ho pota-pota melapo ea jet-ho kenya Engelane le lichaba tse ling serameng se tebileng.
Kakaretso ea moralo ona? Pono ea hajoale ea moruo ea likoporasi tsa oli, haholo-holo tse tsoang kantle ho Canada ho sa bue letho ka linaha tsa matsoalloa tseo mekhatlo e chekang mobung oa tsona, e bohlokoa haholo ho mmuso oa Canada Federal ho feta Litumellano tse bonolo tsa Kyoto. Leha poleloana e reng phetoho ea maemo a leholimo e nepahetse haholoanyane, ho lichaba tse lulang Arctic, ho futhumala ha lefatše ho se ho ntse ho etsa hore bophelo ba bona bo be Lihele. Liheleng, re bolelloa hore o lula Diabolose- empa tabeng ena, ho tlameha ho be le tse peli. Diabolosi eo re mo tsebang- George W Bush, eo tumelo ea hae ea litokelo tsa lefats'e tse lokelang ho sebelisoa e le sethopo sa liteko se tlalehiloeng 'me se phetoa hangata- hangata hammoho le merero ea ho felisa linaha tse ling tsa Dené, ANWR e tsebahalang haholo. saga e sokelang mehlape ea porcupine caribou le batho ba caribou- the Gwitch'in. Palo eo ea oli e bohloko, empa ha ho joalo ka oli ea Alberta kapa khase e tsoang Leoatleng la Beaufort. Ha re le moo re sebetsana le Diabolose eo re sa mo tsebeng- Tonakholo ea Canada Paul Martin. Ho bososela, ho bua ka litaba tse re amang bohle, ho nka Texan Cowboy mosebetsi ka ho se khone ho tšehetsa Kyoto phatlalatsa. E, Ho bososela, ha u ntse u pheha lefatše le tšoanang ka lebelo le tla siea Texan Cowboy ka mor'a lerōle. Diabolose eo re mo tsebang, bonyane, oa tšepahala.
1 http://cnews.canoe.ca/CNEWS/Science/2005/11/17/1311486-cp.html 2 Philip Blake, a bua le Berger Enquiry, Fort MacPherson, 1975. 3 Darcy Henton: Edmonton Sun, October 14, 2005.
Macdonald Stainby ke sengoli, motho ea hloahloa le moitseki oa toka ea sechaba hajoale ea lulang Vancouver, BC. U ka fihlella projeke ea hae ea morao-rao ea 'Surviving Canada' e tlalehang ka boemo ba linaha tsa matsoalloa tse laoloang ke Canada ho pholletsa le lehlabula la 2005 ho: http://independentmedia.ca/survivingcanada 'me a ka finyelloa ka boeena ka lengolo-tsoibila la hae: [imeile e sirelelitsoe]
ZNetwork e tšehelitsoe ka lichelete feela ka seatla se bulehileng sa babali ba eona.
donate