Media Lens e sa tsoa fana ka tlhokomeliso ea boralitaba mabapi le khaello ea phatlalatso ea boralitaba ea Borithane e fuoeng Lekhotla la Lefatše la Iraq, le neng le tšoaretsoe Istanbul khoeling e fetileng. Tlhokomeliso ea rona, The Mysterious Case of the Vanishing World Tribunal on Iraq, e rometsoe ka Phupu 6, 2005:
http://www.medialens.org/alerts/05/050706_the_mysterious_case.php.
Re ile ra etsa tlhahiso ea hore babali ba botse batsamaisi ba ka sehloohong ba BBC le bahlophisi hore na ke hobane'ng ha BBC, seboholi se tšehetsoang ke sechaba, se hlōleha ho koahela litlaleho tse ngata tsa litlōlo tsa molao tsa ntoa tsa US Fallujah le libakeng tse ling tsa Iraq. Hobaneng, haholo-holo, mananeo a sehlooho a litaba a BBC a ile a iphapanyetsa liphuputso tse nyatsehang tsa Lekhotla khahlanong le tlhaselo le ho hapa Iraq? Mme ke neng BBC e kileng ea tlaleha boikarabello ba Bush le Blair bakeng sa litlolo tsa molao tsa ntoa?
Tsena ke lipotso tse tšoenyang hore litsebi tsa mecha ea litaba tse putsoang hantle li arabele ka mokhoa o utloahalang, ha li ntse li boloka ponahalo efe kapa efe ea boitlhompho. Ho hloka leeme hoa kelello ho bontšitsoeng ke baokameli ba phahameng ba BBC ba lekang ho lumela hore BBC 'ho hloka leeme' hoa tšehetsoa, le hoja ts'ebetso ea 'nete ea mecha ea litaba e khothalletsa ka ho hlaka morero oa matla a senyang a naha, e hlolla ho e bona. E mong o hopola boithoriso ba Mofumahali oa Lekhooana bukeng ea Lewis Carroll ea ‘Ka Glass e Shebang’: “Hobane ka linako tse ling ke ne ke lumela lintho tse tšeletseng tse ke keng tsa khoneha pele ho lijo tsa hoseng.”
Alice in Wonderland: “Boqolotsi ba Litaba bo Thehiloeng Bopaking” bo Hlomphollang Bopaki!
Helen Boaden, motsamaisi oa litaba oa BBC, joale o fane ka polelo e latelang ho batho ba bangata ba mo ngoletseng. Re ile ra kopa bahlalosi ba bangata ba nang le tsebo ho araba (sheba ka tlase).
"Kea leboha ka lengolo-tsoibila la hau le nyatsang BBC ka lebaka la khaello ea litaba tsa Lekhotla la Lefatše la Iraq. Re fumane litletlebo tse ngata mabapi le taba ena likarolong tse fapaneng tsa BBC 'me - ka mor'a ho hlahloba taba ena ka hloko - tse latelang ke karabo ea BBC, eo ke e romelang molemong oa BBC.
"Litaba tseo ho buisanoang ka tsona kopanong ea Istanbul ehlile li bohlokoa 'me lihlooho tse ngata ke litaba tseo BBC e li hlahlobileng khafetsa le khafetsa mabenkeleng a rona. Ho na le likopano tse ngata tseo BBC e sa li bueng 'me - ha re fuoa lisebelisoa tse fokolang - re nka maikutlo a hore ntho ea bohlokoa ke hore litaba tse ngata li phatlalatsoe.
"Hajoale, ntho e tlang pele bophelong ba rona ba lichelete mabapi le Iraq ke ho tlaleha liketsahalo tse tsoang naheng ka boeona. BBC ke eona feela seboholi sa Borithane se ileng sa lula se le teng ka har'a naha, ho kenyeletsoa le tlhokomelo ea ofisi e sa feleng Baghdad. Mohlala o mong oa kamoo letsete lena le lefileng kateng ke letsatsi lohle la litlaleho tseo re li entseng ho BBC News 24, BBC World, Radio 5 Live le webosaeteng ea BBC News ka la 7 Phuptjane. Ka letsatsi leo, re ile ra ngola likarolo tse fapaneng tsa bophelo bakeng sa batho ba limilione tse 27 ba lulang Iraq. Ho na le kakaretso ea seo re se entseng webosaeteng:
http://news.bbc.co.uk/2/hi/middle_east/4603875.stm
“Ha re retelehela lenaneong la Lekhotla la Lefatše la Iraq, BBC e hlahlobile liketsahalo tsa Iraq ho tsoa mahlakoreng a mangata, ho akarelletsa le moralo oa molao; karolo ea UN; likamano tsa machaba; boits'oaro ba mabotho a kopanelo le tlolo ea litokelo tsa botho Abu Graib; khang ka Guantanamo Bay. Empa ho fapana le WTI e nkang ntoa ea Iraq e le leeme joalo ka motheo oa eona, BBC e tlameha ho ba le kelello e bulehileng le e hlokang leeme tseleng ea eona.
“Re ikemiselitse ho etsa boralitaba bo thehiloeng bopaking. Ha re e-s'o khone ho tiisa hore US e sebelisitse libetsa tsa lik'hemik'hale tse thibetsoeng le ho etsa liketso tse ling tse sehlōhō khahlanong le baahi ba Falluja ka November e fetileng. Lipotso fatše ka nako eo 'me ka mor'a moo li bontša hore tšebeliso ea tsona e ke ke ea etsahala.
"BBC e nka boitlamo ba eona ba ho fana ka tlaleho e hlokang leeme ka botebo bo boholo. Ka kopo kholiseha hore re ikitlaelletsa ho ba boralitaba ba nang le likelello tse bulehileng, ba nang le boikarabelo.
"Oa hau ka hlompho
Helen Boaden, Motsamaisi, Litaba tsa BBC” (Imeile e rometsoe ke babali ba bangata ba Media Lens, Phupu 13 ho ea pele, 2005)
Moqolotsi oa litaba ea hapileng likhau John Pilger, ea nang le boiphihlelo bo bongata ba ho etela le ho tlaleha ka Iraq, o re boleletse:
"Karabelo ea Helen Boaden ke bohlanya feela. O re BBC 'ha e so fumane' hore US e sebelisitse libetsa tse thibetsoeng kapa ho etsa liketso tse sehlōhō. US e lumetse ho sebelisa napalm, sebetsa se thibetsoeng, 'me bopaki ba liketso tse sehlōhō tsa Fallujah bo bongata haholo: bo boholo haholo ho thathamisa mona. Ka mohlala, bala lipolelo tsa lingaka tsa Fallujah General Hospital le tsa lipaki tse ling tse ikemetseng tsa mahlo. Lebaka leo BBC ‘ha e e-s’o thehe’ tsena tsohle ke hobane baqolotsi ba eona ba kopane le Maamerika le Mabrithani ’me ba tlaleha litaba tsa bahahi, tseo ho seng letho le ‘leeme’ ka tsona.” (Imeile ho Media Lens, Phupu 14, 2005)
Re boetse ra ikopanya le Lekhotla la Lefatše la Iraq [WTI] bakeng sa karabo ea bona. Mohokahanyi oa likhokahano Caroline Muscat o re boleletse hore WTI e memile moqolotsi oa litaba oa BBC World Service oa Istanbul, Jonny Dymond, hore a be teng lipuisanong tsa Lekhotla. O thusitse ho theha lipuisano le ho fana ka litšoantšo: "re entse sohle se matleng a rona ho fihlela litlhoko tsa hae".
Dymond o ile a re tiisetsa hore o bile teng sebokeng sa khatiso sa ho bula, 'me o ne a le teng letsatsing la pele la ts'ebetso ea matsatsi a 5 (imeile e tsoang ho Jonny Dymond ho Media Lens, July 14, 2005). Sena se ile sa fella ka hore tlaleho ea litaba ho BBC World Service e tšoarelle metsotsoana e 24, le tlaleho e telele ea metsotsoana e ka bang 90 ka bolelele. Litlaleho tsena li hlōlehile ho bolela ho fumana ha Lekhotla hore BBC, le mecha e meng e bitsoang, e tloaelehileng, e na le "boikarabello bo khethehileng ba ho ntšetsa pele mashano ka libetsa tsa timetso ea Iraq".
Caroline Muscat o ile a re bolella: "Ho haella ha litaba ho BBC World Service hase ka lebaka la ho hlokomoloha qetello ea rona."
Empa ha ho le e ’ngoe ea liphatlalatso tsena tse fokolang tse ileng tsa phatlalatsoa likoranteng tse khōlō tsa litaba tsa BBC, tse kang litaba tsa thelevishene tsa O’Clock ea Botšelela le ea Leshome ho BBC1 mantsiboea. Muscat o ile a tsoela pele:
"Ha e le hantle, Mofumahali Helen Boaden o re Lekhotla e ne e se pale ea bohlokoa ho BBC ka lebaka la likahlolo tse entsoeng ho BBC mabapi le morero ona oa lefats'e." O ile a phaella ka hore Lekhotla "le ile la lateloa ke batho ba limilione lefatšeng ka bophara libakeng tse ling tsa mecha ea litaba, li-audio le livideo tse fanoang ke sebaka sa marang-rang sa WTI ... ba tobanang le bona letsatsi le leng le le leng e ne e se pale ea bohlokoa hobane BBC e re, 'Hajoale taba ea rona e ka sehloohong ea lichelete mabapi le Iraq ke ho tlaleha liketsahalo tse tsoang naheng ka boeona'.
"Le ha re hlompha boitlamo ba BBC ho boralitaba bo thehiloeng bopaking, ho thata ho iphapanyetsa taba ea hore bopaki ba pale ena ke Lekhotla ka bolona. Taba ea hore palo e kholo ea bodiplomate ba hlomphuoang, barutehi, baqolotsi ba litaba le babuelli ba molao ba litokelo tsa botho ba ile ba kopana le litsebi tsa machaba tse tsoang mafapheng a fapaneng ho tsebisa lefatše ka ho hloka toka ho etsahalang Iraq, ka boeona ke pale e lokelang ho tlalehoa.
"BBC e hlokomolohile boiphihlelo le boits'oaro ba bohle ba nkileng karolo Lekhotleng lena. Ebile, le leng la mabaka a entseng hore morero ona o etsoe ke hobane re ne re ikutloa joalo ka batho ba limilione lefatšeng ka bophara, hore ho bile le ho se leka-lekane le ho hloka ho hlaka le ho nepahala ha tlaleho ea seo ho thoeng ke 'ntoa ea bokhukhuni. '. Ka ho hlōleha ho utloisisa bohlokoa ba ho hlahisa lehlakore lena le leng la pale ea ntoa ena, BBC e hlile e re pakile hore re nepile.” (Imeile ho Media Lens, Phupu 14, 2005)
Re ile ra ikopanya le Dahr Jamail, moqolotsi oa litaba ea 'sa keneng' ea tlalehileng ka sebete ho tsoa Iraq ka kakaretso ea likhoeli tse 8 ho fihlela joale. Jamail o fane ka bopaki Istanbul, a qaqisa litlokotsi tse ngata tse entsoeng ho Iraqis ke mabotho a US. Ena e ne e le karabo ea hae:
Hoa thahasellisa hore ebe Helen Boaden o sebelisa lebaka la ho se bue ka WTI eo BBC e sebelisang 'boqolotsi ba litaba bo thehiloeng bopaking,' ebe o tsoela pele ho bolela hore BBC ha e khone ho fumana hore US e sebelisitse libetsa tsa lik'hemik'hale tse thibetsoeng. o ile a etsa liketso tse ling tse sehlōhō khahlanong le baahi ba Fallujah selemong se fetileng sa November.'
"Sena ke se seng sa merero ea mantlha ea hore WTI e bile teng - ho fana ka leseli lena ho boralitaba le ho tsebisa lefatše ka bokhopo bo etsoang Iraq." (Imeile ho Media Lens, Phupu 13, 2005)
Jamail o ile a bontša hore Lekhotla le fane ka bopaki bohle boo BBC e bo hlokang, "ho tloha ho lipaki tse neng li kenyelletsa ma-Iraqi a 'maloa, a US a sebelisa libetsa tse seng molaong Fallujah ka November tse kang libomo tsa lihlopha, lihlomo tsa uranium, napalm le libetsa tsa lik'hemik'hale". Jamail o boetse a supa "bopaki le linepe tsa lipetlele tsa sesole sa US tse hlaselang le ho bolaea lingaka le baahi e le seo se bonahalang e le mokhoa o tloaelehileng oa ts'ebetso ea bona ea sesole Iraq." O ile a phetha ka ho re:
"Ho hlakile hore haeba BBC e ne e hlile e 'ikemiselitse boqolotsi ba litaba bo thehiloeng bopaking' joalokaha Mme Boaden a bolela, ba ne ba tla tlaleha seo lingaka tsa Iraq le baahi ba se buang ka se etsahetseng Fallujah ka November."
Tumelo e Foufetseng: BBC e hlokomoloha Mantra ea eona ea 'Ho se Leeme'
Hans von Sponeck ke Motlatsi oa Mongoli-Kakaretso oa mehleng oa UN ea tsamaisitseng lenaneo la botho la oli bakeng sa lijo Baghdad ka likhoeli tse 18. O ile a itokolla mosebetsing ka 2000, a hloletsoe ke phello ea likotlo tsa UN ho Iraq. O ile a boela a araba lengolo-tsoibila la Boaden:
“Lekhotla la Lefatše e ne e se feela ‘seboka se seng’. BBC e nang le kutloelo-bohloko le e hlokang leeme e ka be e fumane kapele hore ketsahalo ea Istanbul e fane ka pono e sa tloaelehang ea kelello ea sechaba ea lefats'e ka bophara e emelang khotso, toka, botšepehi ba lipolotiki le boikarabello. BBC e ile ea khetha ho hlokomoloha keletso ea eona ea hore 'ho hloka leeme ke ho koahela mahlakoreng' ohle. Ho iphapanyetsa mokhatlo oa machaba o nang le boikarabelo nakong eo ka eona menyetla ea lipolotiki le ho se tšepahale li atileng, ha molao oa machaba o rojoa ho ea ka thato ea hae ’me tšireletseho ea batho e fetoha toro e hōle, ke ntho e ’ngoe le e ’ngoe haese ho phatlalatsoa ha mahlakore ’ohle le ho hanyetsa boqolotsi ba litaba bo bulehileng.” (Hans von Sponeck, lengolo-tsoibila ho Media Lens, Phupu 13, 2005)
Tim Llewellyn, eo e kileng ea e-ba sengoli sa BBC Middle East, o ile a lumela "mathata a maholo fatše" bakeng sa baqolotsi ba litaba ba Iraq, empa a re bolella hore lintlha tsa Boaden "mabapi le ho tsamaisoa ha uranium e senyehileng le liketso tse sehlōhō tsa Fallujah le libakeng tse ling li khethehile". O ile a tsoela pele:
"Ho na le bopaki bo bongata bo ka tšeptjoang ba hore mabotho a hlaselang a sebelisitse lisebelisoa tse senyehileng tsa uranium le mokhoa oa napalm Iraq (rena Mabrithani ka sebele re sebelisitse ea pele ka 1991) mme litsebi tsa ts'ireletso tsa BBC li ka etsa ho hongata ho kenya sena lebaleng la sechaba. Ho romelloa ha libetsa tse joalo tse tšosang khahlanong le libaka tsa baahi ka sebele ho + fepa + khalefo e fellang ka litlhaselo tse kang tse khahlanong le Madrid le London. Ho se khone kapa ho tsilatsila ha BBC ka nepo ho pepesa kapa esita le ho bua ka bohlale ka tšebeliso ea libetsa tse kang uranium kapa napalm e senyehileng ke ntho e hlabisang lihlong ebile e halefisa bashebelli le bamameli ba eona, haholo-holo ho latela tšekamelo ea eona ea ho lumella baetsi ba eona le baeti ho kena monoana- ba halefileng ka lebaka la seo ho thoeng ke Iran ea ho batla libetsa tsa nyutlelie.” (Imeile ho Media Lens, Phupu 14, 2005)
Qetellong, Richard Keeble, moprofesa oa boralitaba Univesithing ea Lincoln le sengoli sa 'Ethics for Journalists', o ile a re romella karabo ea hae polelong ea BBC:
"Mecha ea litaba e tloaelehileng e ntse e keteka 'phetohelo' e etsahetseng ka lebaka la ho phatlalatsoa ha libomo tsa London - ka ts'ebeliso e hlahelletseng ea litšoantšo tsa mohala oa thekeng tse fanoeng ke sechaba le li-weblogs. Sena, ho 'nile ha etsoa khang, se emela' demokrasi e kholo ea mecha ea litaba e tloaelehileng. Leha ho le joalo, ho bohlokoa haholo, ho kenyelletsoa ha lintlha tse fanoeng ke baqolotsi ba litaba bao e seng litsebi ho hang ha hoa ama leeme le akaretsang la phatlalatso. Ka mantsoe a mang, phetoho ea bohlokoa ka ho fetisisa e hlokahalang mecheng ea litaba e tloaelehileng ke holim'a litekanyetso tsa litaba. Ho hloleha ha bona ho tlaleha Lekhotla la Ntoa ea Iraq ho bonts'a hore na litaba tse tlang pele bophelong li ntse li le teng. Boqolotsi ba litaba ba mantlha bo ntse bo hokahane haholo le mekhatlo le lithahasello tse hlahelletseng tsa moruo, lipolotiki le moruo. Batho ba ntseng ba eketseha ba hlokomela sena ’me ba fetohela mekhoeng e meng ea ’nete.” (Imeile ho Media Lens, Phupu 13, 2005)
Mark Byford, motlatsi oa molaoli-kakaretso oa BBC, haufinyane o boletse hore "BBC joale e qala ka maikutlo a hore motho ea lefang laesense o nepile. Ntle le moo, ba lefang laesense ke sechaba se tšehetsang lichelete ebile e le beng ba BBC UK. ” (Byford, ‘Motsoalle oa hao ea tenyetsehang’, The Guardian, June 11, 2005) O ile a hlokomela: “Kamoo mokhatlo o hlophisitsoeng o arabelang ka teng ha motho e mong a tletleba ke eona sephetho sa bohlokoa sa hore na batho ba ikutloa joang ka bolokolohi ba oona le ho arabela ha oona.”
'Nete e lekaneng. Oho, ho latela maikutlo ao re a bonang letsatsi le leng le le leng, litho tse ngata tsa sechaba li na le lipelaelo tse tebileng mabapi le lipolelo tsa BBC tsa "ho buleha" le "karabelo".
Ba bohlale ho feta 'nete e nyarosang ea hore BBC e tšehelitsoeng ka lichelete ke sechaba ke tlatsetso ea litlolo tsa molao tsa ntoa le bokhukhuni ba mmuso bo etsoang ke mmuso oa Borithane, tumellanong le motsoalle oa eona oa US.
RETS'ELISITSOE KETSO
Sepheo sa Media Lens ke ho khothaletsa ho ba le kahlolo e molemo, kutloelo-bohloko le tlhompho ho ba bang. Ha re ngolla baqolotsi ba litaba li-imeile, re khothaletsa babali ka matla ho boloka maikutlo a matle, a se nang mabifi le a sa hlekefetsang.
Ngolla Helen Boaden, motsamaisi oa litaba tsa BBC,
Email: [imeile e sirelelitsoe]
Le Mark Byford, motlatsi oa motsamaisi-kakaretso
Email: [imeile e sirelelitsoe]
Botsa hore na ke hobane'ng ha BBC e hlōleha ho fana ka boitsebiso bo hlaheletseng ho bopaki bo bongata ba litlōlo tsa molao tsa "kopano" tsa ntoa Fallujah le libakeng tse ling tsa Iraq. Hobaneng ha BBC e sa belaelle Tony Blair le bo-ralipolotiki ba bang ba baholo ka molato oa bona bakeng sa liketso tsee tse mpe?
Ka kopo, kopitsa li-imeile tsa hau ho tse latelang:
Roger Mosey, hlooho ea litaba tsa thelevishene tsa BBC
Email: [imeile e sirelelitsoe]
Mark Thompson, molaoli kakaretso oa BBC
Email: [imeile e sirelelitsoe]
Michael Grade, molula-setulo oa BBC
Email: [imeile e sirelelitsoe]
ZNetwork e tšehelitsoe ka lichelete feela ka seatla se bulehileng sa babali ba eona.
donate