Richard Holbrooke, ea hlokahetseng ka la 13 Tšitoe, o kile a re: “U ke ke ua sebetsana le bokamoso ntle leha u ka boela ua lumellana le se fetileng. 'Me mabapi le nako e fetileng ea Holbrooke, o fumane litlhaloso tse khanyang haholo liphasejeng tsa matla. Mopresidente Obama o ile a mo bitsa, mohlala, ".e le senatla sa 'nete sa leano la Amerika la kantle ho naha." Mongoli oa Naha Hilary Clinton o ile a mo bitsa "modiplomate ea phethahetseng, [ea] khonang ho sheba bahatelli," ha Nicholas Kristof oa The New York Times o ile a hlalosa hore o ne a le “ka holim’a tsohle . . . monna wa pelo.”
Seo sehlopha sa thoriso se se hlolohetsoeng ke tšusumetso ho ba amohelang maano a ikhethileng a entsoeng ke Holbrooke le matla a lefats'e a US ao e leng khale a a buella. Har'a libaka tse ling, East Timor e ntse e tsoela pele ho hlokofatsoa ke liphello tsa mosebetsi oa Holbrooke. Ho lumellana le boemo boo bo bobe ba nako e fetileng le liponahatso tsa bona tsa kajeno ke karolo e hlokahalang ea boiteko leha e le bofe ba ho tlisa bokamoso bo molemonyana East Timor, United States, le libakeng tse hōle.
Holbrooke e ne e le Jakarta, Indonesia ka la 21 Nov., 1999, ha a ne a tiisa tlhokahalo ea ho sebetsana le nako e fetileng molemong oa litloholo. Monna eo ka nako eo e neng e le lenģosa la UN la tsamaiso ea Clinton o ne a kopa 'muso oa naha eo hore o ikarabelle ka litlōlo tsa oona tsa East Timor.
Ketelo ena e ile ea tla ka mor'a letšolo le tšabehang la bokhukhuni le timetso ea sesole sa Indonesia (TNI) se Timor Bochabela. Ka mor'a tsebiso ea hore baahi ba sebaka se hapiloeng ka ntle ho molao ba voutetse boipuso ka bongata ka Aug. 30, 1999, likhethong tse tsamaisoang ke Machaba a Kopaneng, TNI le baemeli ba eona ba sesole ba ile ba hlahisa leqhubu la pefo e tšabehang. Ka libeke tse ’maloa, ba ile ba senya mehaho le litšebeletso tsa motheo tsa sebaka seo ho hakanngoang hore 80 lekholong, ba leleka ka likhoka batho ba ka bang 250,000 1,000 (hoo e ka bang kotara ea baahi) ho ea Indonesia, ba beta palo e se nang palo ea basali le banana, ’me ba bolaea batho ba ka holimo ho XNUMX XNUMX. .
Ena e ne e le ketso ea ho qetela ea lilemo tse ka bang 24 tsa mosebetsi o sehlōhō oa Indonesia. Ho ea ka komisi ea molao ea ’nete ea East Timor, bokhopo le bokolone ba Indonesia li ile tsa fella ka hore ho bolaoe batho ba likete tse mashome ba tsoang East Timor, pefo e atileng ea likamano tsa botona le botšehali le ho amohuoa ha baahi ba naha eo ka mokhoa o hlophisitsoeng.
E ne e le tabeng ena moo Holbrooke a ileng a phatlalatsa ho bamameli ba hae ba Jakarta hore "Maamerika a lumela ka botebo boikarabellong," a e bitsa "e 'ngoe ea linotlolo tse peli kapa tse tharo tsa demokrasi." Ha a botsoa hore na boikarabello bo lokela ho ba bo bokae, Holbrooke o ile a etsa papiso le phuputso ea US ea mahlabisa-lihlong a Watergate lilemong tsa pele tsa 1970, tse ileng tsa qetella li ama mopresidente: "Ha ke bua ka boikarabello, Maamerika a bolela boikarabelo bo feletseng," a hlalosa.
Hoja Holbrooke o ne a hlile a bolela seo a se buileng, boikarabello bo ka be bo ile ba feta mabōpo a Indonesia.
******
E ne e le tsamaiso ea Ford e ileng ea fa Suharto ea Indonesia leseli le letala bakeng sa TNI e hlometseng le e koetlisitsoeng ea US ho qala tlhaselo e felletseng ea Timor ea Bochabela ka la 7 Tšitoe 1975. E ne e le Richard Holbrooke, hammoho le ofisi eo e etelletsoe pele Lefapheng la Naha, eo e neng e le moqapi oa mantlha oa leano la US mabapi le East Timor nakong ea bopresidente ba Jimmy Carter.
E ne e le nako eo White House e ileng ea eketsa haholo lithuso tsa sesole sa US ho ea Jakarta ho sa tsotellehe liqeto tsa Machaba a Kopaneng tse nyatsang tlhaselo ea Indonesia, tse neng li batla hore e tlohe hang-hang, 'me li tiisa tokelo ea East Timor ea ho itaola. E ne e boetse e le nako eo Palamente ea Australia ea Legislative Research Service e ileng ea hlalosa boemo ba Timor Bochabela e le “lipolao tse se nang leeme ka tekanyo e e-song ho ka e bonoa historing ea ka mor’a Ntoa ea II ea Lefatše.”
Leha ho le joalo, leha ho na le tšabo e joalo le boemo ba hae setsing sa maano a kantle ho naha a US, Holbrooke ka tloaelo o ile a khetha ho se nke karolo lipuisanong tsa Congressional tse neng li sebetsana le East Timor. Joalokaha moqolotsi e mong oa litaba a ile a hlalosa mabapi le ho hlōleha ha hae ho hlaha sebakeng se seng ka 1980, “Mong. Holbrooke o ile a tsebisa hore o ne a phathahane haholo a lokisetsa leeto la ho hlaha nyeoeng ea 6 Feb. Leha ho le joalo, o ne a e-na le nako ea ho bapala moeti lijong tsa batho ba batšo hamorao hona letsatsing leo. "[I]
Ka March 1977, Holbrooke o ile a bolella moemeli oa Australia James Dunn hore sebaka sa Indonesia le leruo la oli "li bohlokoa haholo ho US Joalokaha re bona," Holbrooke o ile a hlalosa, "puso ea Suharto ke mekhoa e metle ka ho fetisisa e ka khonehang, 'me re tla e etsa. ha ho letho le ka e hlokisang botsitso.” Ka mantsoe a mang, tsamaiso ea Carter e ne e ke ke ea tšehetsa East Timor, empa e ne e tla, ho e-na le ho “sheba fatše” mohatelli oa Indonesia, e mo tšehetse—ka libetsa, thuso ea lichelete le sekoaelo sa lipuisano. Ho sa tsotellehe liphello tse nyarosang tsa leano lena, Holbrooke o bile le sebete sa ho phatlalatsa polelong e lokiselitsoeng ea 1979 ho Congress hore "[t] boiketlo ba batho ba Timor ke sepheo se seholo sa leano la rona mabapi le East Timor."[Ii]
Joalo ka ha a ile a thetsa Congress ka 1979, Holbrooke o ile a khelosa bamameli ba hae Jakarta lilemo tse mashome a mabeli hamorao. Ha e le hantle, hamorao o ile a ithorisa phatlalatsa ka puisano ea ho pata ea East Timor.
Ho “lebala” hona ka boomo ho ile ha bontšoa ka mokhoa o hlabisang lihlong ka la 13 May, 2000, Italy Setsing sa Bologna sa Univesithi ea Johns Hopkins. Sebui sa moeti e ne e le Richard Holbrooke. Ea mo tsebisang ke Paul Wolfowitz, eo ka nako eo e neng e le mosuoe oa Sekolo sa Univesithi sa Lithuto tse Tsoetseng Pele tsa Machaba. Joalo ka Holbrooke, Wolfowitz o phethile karolo ea bohlokoa ho theheng leano la US mabapi le Indonesia le East Timor, a mo hlahlama joalo ka Motlatsi oa Mongoli oa Naha oa Litaba tsa Asia Bochabela le Pacific.
Ka mor’a kamohelo e monate ea Wolfowitz, Holbrooke o ile a babatsa eo e kileng ea e-ba lenģosa Jakarta (ka tlas’a Reagan) a re “o ntse a tsoela pele ho nka karolo boitekong ba ho fumana leano le nepahetseng bakeng sa e ’ngoe ea linaha tsa bohlokoahali lefatšeng, Indonesia.” Holbrooke o ile a tsoela pele ho hlalosa kamoo "mesebetsi ea Wolfowitz e bonts'ang ntho ea bohlokoa haholo mabapi le leano la Amerika la kantle ho naha selemong sa likhetho 'me ke tekanyo eo ho ntseng ho e-na le lihlooho tse tloaelehileng lipakeng tsa mekha. Timor Bochabela ke mohlala o motle. ’Na le Paul re ’nile ra buisana khafetsa ho etsa bonnete ba hore ha re e qobe letšolong la bopresidente, moo ho ke keng ha thusa ka letho lithahasellong tsa Maamerika kapa Maindonesia.”[Iii]
******
Ka lebaka la boiteko bo joalo ba mahlakore a mabeli, ha ho makatse hore ebe tlaleho ea Komisi ea 'nete ea East Timor - le pitso ea eona bakeng sa lekhotla la machaba, litefello le tšoarelo ea linaha tse tšehetsang litlōlo tsa molao tsa Indonesia - li patiloe ka katleho United States. Washington (le balekane ba eona ba Bophirimela) ba hlokomolohile tlaleho le likhothaletso tsa eona, 'me mecha ea litaba e ka sehloohong, e latela tataiso ena ea semmuso, ha e ba ele hloko.
Ka mokhoa o ts'oanang, ha ho makatse hore ebe ha ho le e 'ngoe ea tlhahisoleseling ena e sa thabiseng e fumaneng mokhoa oa eona oa ho phatlalatsoa ke mecha ea litaba ea lefu la Holbrooke. Se makatsang ke hore The sechaba Barbara Crossette ha aa ka a bua ka karolo e hlabisang lihlong ea Holbrooke Timor Bochabela—leha e le mosebetsi oa hae oa pele oa ho kena kolecheng, ho kenya letsoho ha hae ntoeng ea botlokotsebe ea US Vietnam (har’a mesebetsi e meng e nyatsehang).
Ketsahalong e khanyang ea lefu la bafu, Ea Sechaba Motlalehi oa Machaba a Kopaneng o ile a hlalosa Holbrooke e le “motharolli oa mathata,” e le motho “ea sa phomole, ea mafolo-folo le ea sa tsilatsileng ho tlohela mekhoa ea lipuisano,” le “katleho eo hangata e neng e sa tsejoe ke batho ba bangata.”—joaloka “ho felisa boemo ba Iseraele” ka hare ho Machaba a Kopaneng.
Sekoaelo sa mapheo a Holbrooke se bonts'a botebo ba seo Andrew Bacevich a se bitsang, Melao ea Washington: Tsela ea Amerika ho ea Ntoeng e sa Feleng, tumelo ea Amerika. Ke sehlopha sa litumelo tse tiisang hore mosebetsi oa United States ke “ho etella pele, ho pholosa, ho lokolla, le ho qetella ho fetola lefatše.” E bona lefatše ka kakaretso ka mantsoe a batho ba batšo le ba basoeu, le nang le matla a totobetseng a molemo—United States le linaha tse entseng selekane le eona—le mabotho a loantšanang. Tumellano ena e amana le "trinity e tšosang" ea litumelo tse thehiloeng ts'ebetsong ea sesole sa US: khotso le taolo ea machaba li hloka boteng ba sesole sa Amerika sa lefats'e, sesole se khonang ho hlahisa matla lefatšeng ka bophara, le se kenellang lefats'eng lohle ho loantša litšokelo tse teng kapa tse lebelletsoeng. Tumellano ea tumelo ea boraro-bo-bong e theha motheo oa "melao" eo Washington e e latelang le ho sebelisa ho lokafatsa seo e se etsang, Bacevich o tiisa, ha "e thibela ho kenella ha menahano e khelohileng" e ka lebisang ngangisanong e matla.
Nakong eohle ea mosebetsi oa hae oa ho isa metsi bakeng sa 'muso oa United States, Holbrook o ile a iponahatsa e le molumeli ea tiileng, le motšehetsi oa "melao" ena le boemo bo bobe bo amanang le lefats'e-taolo ea lefats'e e sa lekanang haholo eo United States ka kakaretso e tsoang ho eona. e fumana molemo o sa lekaneng. Ho tšehetsa le ho matlafatsa boemo bona ho ne ho ke ke ha khoneha ntle le batho ba kang Richard Holbrooke, le ntle le boikemisetso ba ho sebelisa mefuta e mengata ea pefo.
******
Ho elella qetellong ea sekhechana sa hae se phoroselang ho Holbrooke, Nicholas Kristof o ngola ka eena e le monna oa lelapa ea inehetseng, ea neng a tsotella mosali oa hae le bana haholo. O boetse a tlaleha, "’muelli ea sa khathaleng . . . ea ho ruta banana le ho ntša basali likarolong tse ling tsa sechaba hore e be batho ba tloaelehileng.”
Joalo ka batho bohle, ha ho pelaelo hore Holbrooke e ne e le motho ea rarahaneng le ea ikhanyetsang. Leha ho le joalo, o ne a lula a ts'epahetse melaong ea mantlha ea litsamaiso tse fapaneng tsa US tseo a neng a li sebeletsa, le mohopolo oa motheo oa bipartisan o amohelang melao ea Washington. Mohlomong ke ka lebaka lena a ileng a iponahatsa a sa khone kapa a sa ikemisetsa ho atolosa tlhokomelo ea hae le bobuelli libakeng tse kang East Timor. Kajeno e ’ngoe ea linaha tse futsanehileng ka ho fetisisa lefatšeng, ke sebaka seo ho sona, ho ea ka tlaleho ea 2006 United Nations Development Programme, bana ba 90 ho ba 1,000 64 ba shoang moo pele ba tsoaloa pele, halofo ea baahi ha e tsebe ho bala le ho ngola, karolo ea 40 lekholong e tšoeroe ke khaello ea lijo, halofo ea baahi ba moo ba e-shoa. ho hloka phihlello ea metsi a nooang a bolokehileng, 'me liperesente tse 55 li phela ka tlase ho moeli oa bofuma oa semmuso, o hlalosoang ke moputso oa lisente tse XNUMX ka letsatsi.
Bophelo bo ka morao ho lipalo tsena, ka karolo e nyane, ke lefa la Richard Holbrooke.
Andrew Bacevich o fana ka leseli le ka bang teng mabapi le se ileng sa khanna Holbrooke. Ha a bula buka ea hae, mokoronele oa Sesole sa United States ea seng a behile mosebetsi eo hona joale e leng moprofesa oa likamano tsa machaba Univesithing ea Boston o ngola ka eena, le leeto la hae la lipolotiki le kelello ho tloha ho Cold Warrior ea thata ho ea ho mohlahlobisisi ea tebileng oa sesole le 'muso oa US: "Takatso ea lefatše e sitisa thuto ea 'nete. Mpotse. Kea tseba. Mohlankana ea potlakang o tseba seo a se batlang le moo a lebileng teng; ha ho tluoa tabeng ea ho hetla morao kapa menahanong ea bokhelohi, ha a na nako kapa tšekamelo. Se bohlokoa feela ke hore o ea kae-kae. Ke feela ha litabatabelo li ntse li fokotseha moo thuto e fetohang monyetla. ”
Joaloka 'muso oa United States oo a neng a o sebeletsa, Holbrooke e ne e le motho ea nang le "takatso ea lefatše" - ea mefuta e sa tšoaneng ea moemphera. Ha a qeta sekolong sa Brown University a le lilemo li 21, hang-hang o ile a kenela Ts'ebeletso ea Kantle ho Naha ea Amerika mme a tsoela pele ho sebetsa le Vietnam ka lilemo tse tšeletseng. Ha a le lilemo li 35, e ile ea e-ba motho e monyenyane ka ho fetisisa historing ea US ea kileng a tšoara boemo ba Motlatsi oa Mongoli oa Naha bakeng sa Litaba tsa Asia Bochabela le Pacific. 'Me mosebetsing oa hae oa ho qetela, o sebelitse e le "moemeli ea khethehileng" oa tsamaiso ea Obama Afghanistan le Pakistan.
Joalokaha ho tlalehiloe hohle, mantsoe a ho qetela a Holbrooke ho ngaka ea hae pele a ea opereishene eo a sa kang a fola ho eona e ne e le "U tlameha ho emisa ntoa ena Afghanistan." Le hoja White House e pheha khang ea hore o ne a soasoa, mohlomong takatso ea lefatše ea Holbrooke e ne e qala ho fokotseha ka lebaka la ho hlaka hore ka linako tse ling ho kula kapa lefu le haufi le ho shoa, 'me a qala ho ba le masoabi a tebileng ka liqeto tse ling tsa hae. Le hoja re sa tsebe hantle hore na ke hobane'ng ha a buile seo a se entseng, a re nkeng mantsoe a hae ka botebo 'me re felise ntoa ea US Afghanistan e le mokhoa oa ho lumellana le nako e fetileng e mpe le hona joale e mabifi e amanang le eona.
-
Joseph Nevins ke moprofesa oa jeokrafi Kolecheng ea Vassar. Har'a libuka tsa hae ke Tšabo e sa Lebaleheng: Pefo e Meholo Timor Bochabela, 'me Ho Shoa ho Phela: Pale ea Bojaki ba US Mehleng ea Apartheid ea Lefatše.
Setšoantšo sa Nicholas Kristof: http://kristof.blogs.nytimes.com/2010/12/13/richard-holbrooke-rip/?pagemode=print
Sekhechana sa Barbara Crossette: http://www.thenation.com/article/157102/legacy-triumph-and-controversy-richard-holbrooke-1941-2010
ZNetwork e tšehelitsoe ka lichelete feela ka seatla se bulehileng sa babali ba eona.
donate