QUILPUÉ, CHILE - OCTOBER 20, 2019 - Lithibelo nakong ea boipelaetso ba mokhatlo oa "Evade" khahlano le mmuso oa Sebastian Piñera
Setšoantšo ka erlucho/Shutterstock.com
Maqhubu a boipelaetso a qhoma linaheng tse ngata ho pota lefatše a botsa potso ena: Ke hobane'ng ha Maamerika a sa tsohe boipelaetso ba khotso joaloka baahisani ba rona? Re phela khubung ea tsamaiso ena ea neoliberal e fepang ho hloka toka le ho se lekane ha 19th century laissez-faire capitalism ho batho ba lekholong la bo21 la lilemo. Kahoo re tlas'a tlhekefetso e mengata e ts'oanang e matlafalitseng mekhatlo ea boipelaetso e matla linaheng tse ling, ho kenyeletsoa le rente e phahameng, meputso e sa tsitsang, mokoloto oa pele-pele, ho se lekane ha moruo ho ntseng ho phahama, tlhokomelo ea bophelo bo botle e ikemetseng, letlooa le sirelelitsoeng la ts'ireletso ea sechaba, mohohlo. lipalangoang tsa sechaba, bobolu ba lipolotiki le ntoa e sa feleng.
Re boetse re na le bilione ea bobolu, ea khethollo ea morabe e le mopresidente, eo Congress e ka 'nang ea mo qosa haufinyane, empa matšoele a hokae ka ntle ho White House, lipitsa le lipane ho leleka Trump? Ke hobane’ng ha batho ba sa thula liofisi tsa ma- congress a bona, ba batla hore ba emele sechaba kapa ba itokolle? Haeba ha ho le e 'ngoe ea maemo ana ho fihlela joale e tsositseng phetohelo e ncha ea Amerika, ho tla nka eng ho qala e le' ngoe?
Lilemong tsa bo-1960 le bo-1970, Ntoa ea Vietnam e se nang kelello e ile ea qholotsa mokhatlo o matla, o hlophisitsoeng hantle o khahlanong le ntoa. Empa kajeno lintoa tse sa feleng tsa US li ntse li tsoela pele ka morao ho bophelo ba rona, ha US le balekane ba eona ba bolaea le ho khaola banna, basali le bana linaheng tse hōle, letsatsi le letsatsi, selemo le selemo. Nalane ea rona e boetse e bone metsamao e khothatsang ea litokelo tsa botho, litokelo tsa basali le litokelo tsa batho ba ratanang le ba bong bo fapaneng, empa mekhatlo ena e rarahane haholo kajeno.
The Occupy Movement ka 2011 e ile ea atamela haufi le ho phephetsa tsamaiso eohle ea neoliberal. E tsositse moloko o mocha bonneteng ba 'muso oa, ka, le bakeng sa 1% e tletseng bobolu, 'me ea haha motheo o matla oa bonngoe har'a batho ba 99% ba soabileng. Empa Occupy e ile ea lahleheloa ke matla hobane e ile ea hloleha ho tloha sebakeng sa kopano le seboka sa demokrasi ho ea mokhatlong o momahaneng o neng o ka ama sebopeho se teng sa matla.
Mokhatlo oa boemo ba leholimo o qala ho bokella moloko o mocha, 'me lihlopha tse kang Sekolo sa Strike bakeng sa Tlelaemete le Pheliso ea Bofetoheli li nka sepheo se tobileng tsamaisong ena e senyang ea moruo e etelletsang kholo ea khoebo le phaello ho feta ho pholoha ha bophelo Lefatšeng. Empa leha boipelaetso ba boemo ba leholimo bo koetse likarolo tsa London le litoropo tse ling lefats'eng ka bophara, boholo ba boipelaetso ba boemo ba leholimo Amerika ha bo so ka bo tsamaellana le ho potlaka ha koluoa ena.
Pontšo ea Extinction Rebellion Paramente Square, London.
Senepe ke Karl Nesh/Shutterstock.com
Joale ke hobane'ng ha sechaba sa Amerika se sa tsotelle hakaale?
Maamerika a tšela matla le tšepo ea bona matšolong a likhetho. Matšolo a likhetho linaheng tse ngata a nka likhoeli tse 'maloa feela, ka meeli e thata ea lichelete le lipapatso ho leka ho netefatsa likhetho tse hlokang leeme. Empa Maamerika a tšela limilione tsa lihora le libilione tsa lidolara matšolong a likhetho a lilemo tse ngata a tsamaisoang ke lekala le ntseng le hōla la indasteri ea papatso ea khoebo, le ileng la ba la fa Barack Obama khau ea "Marketer of the Year" bakeng sa 2008. (Ba bang ba makgaola-khang e ne e le eseng John McCain kapa Rephabliki empa Apple, Nike le Coors biri.)
Qetellong ha likhetho tsa U.S. li felile, baithaopi ba likete-kete ba khathetseng ba fiela ntloana ebe ba khutlela hae, ba lumela hore mosebetsi oa bona o felile. Le hoja lipolotiki tsa likhetho e lokela ho ba mokhoa oa phetoho, mokhoa ona oa neoliberal oa lipolotiki tsa "bohare-le letona" le "bohareng-le letšehali" li tiisa hore congresspeople le bapresidente ba mekha ka bobeli ba ikarabella ho 1% e busang e "lefang ho bapala."
Senepe ka rblfmr/Shutterstock.com
Mopresidente oa mehleng Jimmy Carter o hlalositse ka ho hlaka seo Maamerika a se bitsang "chelete ea lets'olo" e le mokhoa oa tjotjo e molaong. Transparency International (TI) e beha US boemong ba bo22 lethathamong la eona la bobolu ba lipolotiki, e e supang e le bobolu ho feta naha efe kapa efe e ruileng, e tsoetseng pele.
Ntle le motsamao oa batho ba bangata ba lulang ba sutumelletsa le ho batla phetoho ea 'nete le ho etsa hore bo-ralipolotiki ba ikarabelle-bakeng sa maano a bona le mantsoe a bona-babusi ba rona ba neoliberal ba nahana hore ba ka hlokomoloha ka mokhoa o sireletsehileng matšoenyeho le lithahasello tsa batho ba tloaelehileng ha ba ntse ba etsa liqeto tsa bohlokoa lefatše leo re phelang ho lona. Joalokaha Frederick Douglass a hlokometse ka 1857, “Matla ha a fane ka letho ntle le tlhokahalo. Ha ho mohla e kileng ea e-ba teng ebile ha ho mohla e tla ba teng.”
Batho ba limilione ba Maamerika ba kentse tšōmo ea "toro ea Amerika," ba lumela hore ba na le menyetla e ikhethang ea ho tsamaea ha sechaba le moruo ha ba bapisoa le lithaka tsa bona linaheng tse ling. Haeba ba sa atlehe, e tlameha ebe ke molato oa bona—ebang ha ba bohlale ka ho lekaneng kapa ha ba sebetse ka thata ka ho lekaneng.
Toro ea Amerika ha e bonolo feela - ke toro e felletseng. Ha e le hantle, US e na le ho se lekane ho hoholo ha chelete ho feta naha efe kapa efe e ruileng, e tsoetseng pele. Ho linaha tse 39 tse tsoetseng pele tsa Mokhatlo oa Tšebelisano-'moho le Tsoelo-pele ea Moruo (OECD), ke Afrika Boroa le Costa Rica feela tse fetang tekanyo ea bofuma ea 18 lekholong ea US. United States ke boemo bo sa tloaelehang: naha e ruileng haholo e hlokofatsoang ke bofuma bo ikhethang. Ho mpefatsa boemo le ho feta, bana ba tsoaletsoeng malapeng a futsanehileng US ba na le monyetla oa ho lula ba futsanehile ha ba le batho ba baholo ho feta bana ba futsanehileng linaheng tse ling tse ruileng. Empa mohopolo oa litoro oa Amerika o boloka batho ba ntse ba sokola le ho qothisana lehlokoa le bona ho ntlafatsa bophelo ba bona ka bomong, ho fapana le ho batla sechaba se hlokang leeme le tlhokomelo ea bophelo bo botle, thuto le lits'ebeletso tsa sechaba tseo bohle re li hlokang ebile re li lokeloa.
Mecha ea litaba ea khoebo e boloka Maamerika a hloka tsebo ebile a le bonolo. Sistimi ea mecha ea litaba ea U.S. le eona e ikhethile, ka bobeli ba eona ba khoebo e kopaneng le phatlalatsong ea eona e fokolang ea litaba, likamore tsa litaba tse fokotsehileng ka ho sa feleng le maikutlo a fapaneng. Tlaleho ea eona ea moruo e bonts'a lithahasello tsa beng ba eona ba likhoebo le babapatsi; tlaleho ea eona ea lehae le ngangisano e theiloe ka thata-thata ebile e lekanyelitsoe ke lipuo tse atileng tsa baetapele ba Democratic le Republican; Phatlalatso ea eona ea pholisi ea kantle ho naha e laetsoe ke Lefapha la Naha le Pentagon.
Tsamaiso ena ea mecha ea phatlalatso e koetsoeng e phuthela sechaba ka bongata ba litšōmo, litšōmo le mashano ho re siea re sa tsebe letho ka naha ea habo rona le lefatše leo re phelang ho lona. hape ho etsa hore US e be naha e ikhethang har'a linaha tse ruileng.
Ke 'nete hore batho ba ka ipatlela 'nete ea bona mecheng ea litaba tsa sechaba ho hanyetsa litšebo tsa khoebo, empa mecha ea litaba ea sechaba ka boeona ke tšitiso. Batho ba qeta lihora tse ngata ho Facebook, Twitter, Instagram le li-platform tse ling ba hlahisa khalefo ea bona le pherekano ntle le ho tsoha sofeng ho etsa ho hong - ntle le mohlomong ho saena kopo. "Clicktivism" e ke ke ea fetola lefatše.
Eketsa ho sena litšitiso tse sa feleng tsa Hollywood, lipapali tsa video, lipapali le bareki, le mokhathala o tlisoang ke ho sebetsa mesebetsi e mengata ho iphelisa. Boikemisetso ba lipolotiki ba Maamerika ha se kotsi e makatsang ea setso sa Amerika empa ke sehlahisoa se reriloeng sa marang-rang a matlafatsang a moruo, lipolotiki le mecha ea litaba e bolokang sechaba sa Amerika se ferekanngoa, se ferekanngoa le ho kholiseha ka ho hloka matla ha rona.
Boikemisetso ba lipolotiki ba sechaba sa Amerika ha bo bolele hore MaAmerika a thabetse tsela eo lintho li leng ka eona, 'me mathata a ikhethang a hlahisoang ke boithatelo bona ho baitseki le bahlophisi ba lipolotiki ba Amerika e ke ke ea e-ba ntho e nyarosang ho feta khatello e sokelang bophelo e tobaneng le baitseki ba Chile. , Haiti kapa Iraq.
Joale re ka itokolla joang mesebetsing eo re e abetsoeng re le bashebelli ba sa tsotelleng le ba cheerleader ba se nang kelello bakeng sa sehlopha se busang sa bonokoane se tšehang ho ea fihla bankeng le liholong tsa matla ha se ntse se nka leruo le matla a mangata ka litšenyehelo tsa rona?
Ke ba fokolang ba neng ba lebeletsoe selemong se fetileng hore 2019 e tla ba selemo sa merusu ea lefats'e khahlanong le tsamaiso ea neoliberal ea moruo le lipolotiki e 'nileng ea laola lefatše ka lilemo tse mashome a mane. Ke ba fokolang ba boletseng esale pele liphetohelo tse ncha Chile kapa Iraq kapa Algeria. Empa merusu e tsebahalang e na le mokhoa oa ho ferekanya bohlale bo tloaelehileng.
Lintho tse hlohlelletsang e 'ngoe le e 'ngoe ea merusu ena le tsona li 'nile tsa makatsa. Boipelaetso ba Chile bo qalile mabapi le keketseho ea litefiso tsa metro. Lebanon, tlhase e ne e le lekhetho le reriloeng ho WhatsApp le li-account tse ling tsa litaba tsa sechaba. Ho phahama ha lekhetho la mafura ho bakile boipelaetso ba vest e mosehla Fora, athe pheletso ea lithuso tsa peterole e bile khothatso naheng ea Ecuador le Sudan.
Beirut/Lebanon/10/11/2019 Phetohelo Lebanone, Boipelaetso Lebanone
Senepe ke P.jowdy/Shutterstock.com
Ntho e tloaelehileng metsamaong ena kaofela ke khalefo ea batho ba tloaelehileng litsamaisong le melaong e putsang bobolu, oligarchy le plutocracy ka litšenyehelo tsa bophelo ba bona. Naheng e ’ngoe le e ’ngoe, lintho tsena tse hlohlelletsang e ne e le litlhaka tsa ho qetela tse ileng tsa pshatla mokokotlo oa kamele, empa hang ha batho ba se ba le seterateng, ka potlako boipelaetso bo ile ba fetoha merusu e akaretsang e batlang hore baeta-pele le mebuso ba itokolle mosebetsing.
Ba na le lithunya empa re na le lipalo. Khatello ea mmuso le pefo e mpefalitse litlhoko tse kholo tsa phetoho ea mantlha, 'me baipelaetsi ba limilione naheng ka mor'a naha ba lutse ba ikemiselitse ho hloka pefo le boipelaetso ba khotso - ho fapana haholo le pefo e atileng ea bofetoheli ba mapheo a le letona Bolivia.
Leha merusu ena e bonahala e iketsahalla feela, naheng e 'ngoe le e 'ngoe moo batho ba tloaelehileng ba tsohileng ka selemo sa 2019, baitseki ba qetile lilemo ba sebetsa ho aha metsamao eo qetellong e ileng ea tlisa batho ba bangata literateng le lihloohong tsa litaba.
Patlisiso ea Erica Chenoweth mabapi le nalane ea mekhatlo ea boipelaetso e se nang pefo e fumane hore neng le neng ha bonyane karolo ea 3.5 lekholong ea baahi e kene literateng ho batla phetoho ea lipolotiki, mebuso e hlolehile ho hanela litlhoko tsa eona. Mona US, Transparency International e fumane hore palo ea Maamerika a bonang "ketso e tobileng," ho kenyelletsa le boipelaetso ba seterateng, kaha pheko ea tsamaiso ea rona ea lipolotiki e bolileng e nyolohile ho tloha ho liperesente tse 17 ho isa ho liperesente tse 25 ho tloha ha Trump a nka setulo, ho feta 3.5 ea Chenoweth. peresente. Ke liperesente tse 28 feela tse ntseng li bona feela “ho voutela mokhethoa ea hloekileng” e le karabo. Kahoo mohlomong re emetse feela hore ho be le tšusumetso e nepahetseng ho otla sechaba sa Amerika.
Ha e le hantle, mosebetsi oa baitseki ba tsoelang pele ba US o se o ntse o ferekanya boemo ba neoliberal quo. Ntle le mosebetsi oa ho haha motsamao oa MaAmerika a likete, Bernie Sanders e ntse e tla be e le Senator e sa tsejoeng haholo ea tsoang Vermont, haholo a hlokomolohuoa ke mecha ea litaba ea khoebo le Democratic Party. Letšolo la pele la bopresidente le atlehileng la Sanders ka selemo sa 2016 le ile la susumetsa moloko o mocha oa bo-ralipolotiki ba Amerika ho itlama ho rarolla mathata a nnete a leano, ho fapana le litšepiso tse sa hlakang le mehala ea litlatse e sebetsang e le lits'oants'o tse mpe tsa bo-ralipolotiki ba neoliberal joalo ka Trump le Biden.
Re ke ke ra bolela esale pele hore na ke sefe se tla baka motsamao oa batho ba bangata US joalo ka ona oo re o bonang mose ho maoatle, empa ha Maamerika a ntse a eketseha, haholo-holo bacha, a batla mokhoa o mong oa tsamaiso e sa sebetseng litlhoko tsa bona. tinder bakeng sa mokhatlo oa phetoho e hohle. Re tlameha feela ho tsoela pele ho raha litlhase ho fihlela motho a tšoara mollo. Z
Medea Benjamin, mothehi-'moho oa CODEPINK bakeng sa Khotso, ke sengoli sa ka hare ho Iran: Nalane ea 'Nete le Lipolotiki tsa Rephabliki ea Boislamo ea Iran le' Muso oa ba sa Lokang: Ka morao ho Khokahano ea US-Saudi.
Nicolas JS Davies ke sengoli se ikemetseng, mofuputsi oa CODEPINK le sengoli sa Blood on Our Hands: The American Invasion and Destruction of Iraq.