Richard Haley o lula Edinburgh, Scotland mme esale a le mafolofolo mokhatlong oa Brithani o khahlanong le ntoa ho tloha ka 2003. Ke setho sa Stop the War Coalition le molula-setulo oa Scotland Against Criminalizing Communities (SACC).
Tshitwe e fetileng, ka Letsatsi la Ditokelo tsa Botho, SACC e ile ya thakgola letsholo la "Stop Irolation" ka polelo ya inthaneteng e tsekang hore ho tswallwa o le mong ke mofuta wa tlhokofatso o tlamehang ho fediswa. Boipiletso bo re, "Re ipiletsa ho linaha tsa lefats'e ho etsa molao o thibelang ho aroloa ha batšoaruoa ka nako e telele, 'me o thibela ho fetisetsoa ha batšoaruoa linaheng tseo ba ka bang kotsing ea ho tšoaroa joalo. Likoti ha lia lokela ho mamelloa lekholong la lilemo. "
Angola 3 Litaba: O ka re joetsa ka mokhatlo oa hau?
Richard Haley: SACC e qalile e le sehlopha sa baitseki ba khahlanong le ntoa ba Scotland ba kopaneng likhoeling tsa pele tsa 2003 kamora ho tšoaroa ha banna ba supileng ba Algeria ka liqoso tsa bokhukhuni. Ho ts'oaroa ho ne ho tsamaea le lets'oao le tšosang la mapolesa a batlang tlhahisoleseling ho pholletsa le sechaba sa Algeria. Ho ts'oaroa ho ile ha phatlalatsoa ka mokhoa o makatsang, e leng se ileng sa lebisa ho ata ha liketsahalo tsa khethollo ea morabe khahlanong le Mamoseleme. Mosebetsi oa rona oa pele e ne e le ho hanyetsa sena. Kapele re ile ra bona hore ho ne ho se na bopaki khahlanong le Maalgeria. Liqoso li ile tsa theoha qetellong ea selemo, ka mor'a tieho e kholo e lumelletsoeng tlas'a molao oa Scotland.
Ho tloha ka la 9/11 sechaba se pepeneneng se le molato ka ho fetisisa Scotland e bile sechaba sa Mamoseleme. Qalong ho ne ho tsepamisitsoe maikutlo ho baphaphathehi ba Mamosleme le bajaki, empa hamorao e ile ea atoloha ho kenyelletsa baahi ba Brithani. Mamosleme e ntse e le lipheo tsa lipelaelo tsa molao 'me ba kotsing ea ho qosoa bakeng sa mesebetsi eo e neng e ka ba ea molao, empa hona joale e bitsoa "bokhukhuni." Litsi tsa Mamoseleme, joalo ka litsi tsa Mamoseleme le lihlopha tse fapaneng tsa sechaba, li tlas'a taolo ea mmuso, leihlo le tšitiso.
Mechine ea molao bakeng sa sena ke letoto la melao e khahlanong le bokhukhuni e hlahisitsoeng lilemong tse leshome tse fetileng. Scotland e na le Paramente ea eona e inehetseng, empa molao o khahlanong le bokhukhuni ke boikarabello ba Paramente ea Borithane. Sehlopha sa rōna se ile sa ikopanya le Letšolo la ho Khahlanong le Criminalizing Communities le thehiloeng London ka boipiletso ba hore ho hlakoloe melao eohle ea Brithani ea bokhukhuni. The Stop the War Coalition—sehlopha se seholo sa Brithani se hanyetsang lintoa Iraq le Afghanistan—le eona e hanyetsa tlhaselo ea tokoloho ea sechaba. Re sebetsa le lihlopha tse ling ho etsa letšolo la ho sireletsa batšoaruoa ba "ntoa ea bokhukhuni" ho pholletsa le Brithani, maemong a mang, lefatšeng ka bophara.
Ba bang ntle le Mamosleme ba entsoe tlōlo ea molao. Baahi ba Makurdi le ba Tamil e bile liphofu tse khethehileng. Sehlopha sa karohano sa Kurdish PKK le sehlopha sa karohano sa Tamil LTTE ("Tamil Tigers") ka bobeli li thibetsoe tlas'a molao o khahlanong le bokhukhuni, leha ho le joalo ha ho le ea mong ea entseng liketso tsa libetsa kantle ho naha ea habo bona. Lihlopha tsena ka bobeli li thabela kutloelo-bohloko e pharaletseng metseng ea bona e fapaneng Brithani le mesebetsi ea sechaba ea lipolotiki le ea sechaba e bontša seo. Ho thibeloa ha lihlopha ho na le phello mosebetsing oo kaofela.
Hammoho le ho tsepamisa maikutlo lichankaneng, sebaka sa marang-rang sa SACC se totobatsa lintlha tse ngata, ho kenyelletsa le ntoa e loannoang khahlanong le Iraq. Literonko le ntoa li amana joang?
Ho ts'oaroa ha Maalgeria Scotland ho etsahetse ha mmuso oa Borithane o ntse o itokisetsa ho kenella tlhaselong ea US ea Iraq. Linyeoe tsa bokhukhuni li ne li ntse li siloa kapa li etsoa ho theha tšabo e ntseng e eketseha ea bokhukhuni le ho etsa hore batho ba amohele khang ea hore kotsi ea khokahano lipakeng tsa likhukhuni le puso ea Saddam Hussein e entse hore tlhaselo ea Iraq e hlokehe. Ntle le ho ts'oaroa hona, Maalgeria a mang a 'maloa a ile a tšoaroa ka pelaelo ea ho kenya letsoho morerong oa ho jala ricin, toxalbumin e ka ntšoang linaoang tsa castor. E chefo ha e hema, e kenngoa, kapa e kenngoa, e sebetsa e le chefo ka ho thibela protheine synthesis. Seo ho nahanoang hore se sibollotsoe ke ricin se phatlalalitsoe ke Sepolesa sa Metropolitan ka Pherekhong 2003.
Tonakholo Tony Blair o ile a bolella seboka sa manģosa a Brithani hore kotsi e teng "e teng ebile e le ea sebele" le hore bokhoni ba eona bo ne bo le "kholo." Ka nako eo, Mongoli oa Naha oa United States Colin Powell o kenyellelitse tšibollo puong ea hae ea la 6 Hlakola ho Lekhotla la Ts'ireletso la UN moo a ileng a hlahisa nyeoe ea US bakeng sa ntoa le Iraq. Empa nakong eo Blair le Powell ba neng ba etsa lipolelo tsa bona, laboratori ea mmuso oa Borithane ea Porton Down e ne e se e fumane hore ha ho ricin e fumanoeng. Sena se ne se sa tsejoe hohle ho fihlela nyeoe ea ricin e kena nyeoeng ka 2005. Ba bane ho ba bahlano ba qosoa ba ile ba lokolloa liqosong tsohle; monna e mong o ile a fumanwa a le molato wa morero wa bolotsana wa ho baka moferefere sechabeng. [Pale ea morero oa ricin e boleloa bukeng Ricin! ka Lawrence Archer le Fiona Bawdon.]
Ho na le maqhama a sebopeho lipakeng tsa lichankana le ntoa. Le hoja seo ho thoeng ke ntoa ea bokhukhuni hajoale e lebisitsoe ho Afghanistan le Pakistan, ho sa tsotellehe hore na sebaka sa eona ke sefe, ke ntoa ea lisebelisoa le matla 'me e hlile e kenyelletsa ho haneloa ha litokelo tsa botho.
Ha re sheba polelo ea "Stop Isolation", ke hobane'ng ha SACC e ile ea khetha ho tsepamisa maikutlo tabeng ea ho koalloa u le mong? Ha mesaeno e bokella, na u tla e romella ho mang kapa mang ka mokhoa oa boipiletso?
Re bitsa "Stop Isolation" polelo eseng kopo hobane e sa tobane le ho fetisetsoa kae-kae. E fumaneha Marang-rang hore mang kapa mang, mmuso kapa moitseki, a e bone. Re ka romella kopi ho matona a toka a linaha tse khethiloeng, empa re ikemiselitse hore polelo ena e eme e le sebaka sa kopano bakeng sa batho ba batlang ho sebetsa 'moho ha ba ntse ba hatella mebuso ea bona ho felisa ho aroloa ha batšoaruoa ka nako e telele.
Lekhotla la Europe la Litokelo Tsa Botho (ECHR) ke khato ea ho qetela ea molao bakeng sa boipiletso ba litokelo tsa botho ke batho linaheng tse 47 tseo e leng litho tsa Lekhotla la Europe—e leng sehlopha se pharaletseng le se fapaneng le European Union. Re thehile "Stop Isolation" hobane ECHR e ntse e nahana ka boipiletso ba baahi ba bane ba Borithane—Babar Ahmad, Syed Tahla Ahsan, Haroon Rashid Aswat le AbuHamza—khahlanong le ho khutlisetsoa naheng ea Amerika ho ea tobana le liqoso tsa bokhukhuni. Lekhotla le ntse le hlahloba hore na bolelele ba likahlolo tseo banna ba ka tobanang le tsona le kotsi ea ho itšehla thajana ka nako e telele ho ADX Florence (bakeng sa banna ba bararo) e tla tlōla Molao oa 3 oa Tumellano ea Europe ea Litokelo Tsa Botho—ke hore, tokelo ea ho se be teng. "ho hlokofatsoa kapa ho tšoaroa ka tsela e hlokang botho kapa e nyenyefatsang kapa kotlo." Kahlolo eo e leng khale e liehile ea lekhotla e lebelletsoe likhoeling tse 'maloa tse tlang. E ka ba lets'oao la ntlafatso ea molao oa litokelo tsa botho.
Haeba lekhotla le thibela ho khutlisetsoa ha banna, le tla romela molaetsa ho US hore ho thata ha tsamaiso ea likotlo tsa US ho senya likamano tsa eona tsa machaba. Ka lehlakoreng le leng, kahlolo e emelang ho khutlisetsoa naheng e ’ngoe e ka bula monyetla oa hore ho be le maemo a thata a chankana Europe. Boemong leha e le bofe, phephetso ho baetsi ba litokelo tsa botho e tla tšoana—re tla hloka letšolo le matla la machaba khahlanong le ho aroloa ha batšoaruoa.
Liqoso khahlanong le bana ba bane li fapane, empa linyeoe tsena kaofela li sentsoe ke letoto la lintho tse tšoenyang ho phaella litabeng tseo ECHR e lumetseng ho li hlahloba. Mathata a mang a bakoa ke Molao oa Borithane oa Extradition Act oa 2003, o lumellang batho ho khutlisetsoa US ntle le tlhoko ea hore ho fanoe ka bopaki ba prima facie. Baetsi ba molao ba US ba hlolehile ka bohlale ho tiisa selekane se neng se tla etsa litokisetso tsa ho khutlisa ho tloha US ho ea Borithane. Ba bang ba bohanyetsi ba Borithane ho Molao oa Extradition ba hatelletse ho lahleheloa ke bobusi boo bo kenyelletsang le ho hloka botsitso ho entsoeng ke boemo ba US. Empa bobusi le ho leka-lekana ha se litaba tsa sebele. Bothata ba sebele ke hore ho fetisetsoa ntle ho bopaki ho khothalletsa ho hloka toka.
Ke hobane’ng ha u nahana hore tšebeliso ea ho koalloa ha motho a le mong ka seleng e atile hakaale?
Hangata balaoli ba chankana ba lumela hore hoa hlokahala ho etsa hore batšoaruoa ba ikamahanye le bona, ho sa tsotellehe hore na batho ba ka etsa’ng. Hangata bahlorisi ba khetha mekhoa e sa siee matšoao a totobetseng le ho koalloa u le mong ke mokhoa o mong o joalo. Hangata ho nahanoa hore e haufi le moeli oa mekhoa e hanetsoeng tlas'a molao oa litokelo tsa botho. Kahoo mebuso e ka e sebelisa ho tsitsisa mesifa ea eona le ho tsosa maikutlo a maikutlo ntle le ho thulana le melao ea machaba le mekhoa ea eona ea ts'ebetsong.
U nahana hore ke hobane’ng ha tlhokofatso e le leqheka le sebelisoang ke mebuso?
Batšehetsi ba khahlanong le tlhokofatso hangata ba re tlhokofatso ha e sebetse. Ba bolela hore tlhokofatso ha e fane ka boitsebiso bo tšepahalang ’me ba nepile. Empa tlhokofatso e sebelitse hantle haholo ka lilemo tse likete ho thusa babusi ho laola babusi. Merusu ea morao tjena Tunisia le Egepeta e etsahetse ha tlhokofatso e emisa ho sebetsa.
Ho itšehla thajana ho sebelisoa hangata hakae Europe, hona ho fapana joang le tsela eo US e e sebelisang ka eona?
Babusi ba chankana ba Scotland ba ka fana ka tumello ea ho aroloa ka lihora tse 72. Nako e ka atolosoa khoeli ka nako ke matona a Scotland kapa ke basebeletsi bao matona a ba abelang boikarabelo. Nyeoe e ileng ea tlisoa ke sehlopha sa batšoaruoa ka lebaka la ho koalloa ha bona ba le bang e ile ea fihla khotla ka 2004. Ka nako eo ho ne ho e-na le batšoaruoa ba 63 ba neng ba ikarotse Scotland har’a batšoaruoa ba ka tlaase ho 7,000 18. Baqosi ba ile ba tletleba ka liketsahalo tsa khethollo tse etsahetseng lilemo tse fetileng. Ba bangata ba bona ba ne ba kentsoe liseleng tsa karohano ka nako e ka etsang likhoeli tse hlano. Motšoaruoa e mong o ne a qetile likhoeli tse XNUMX a le mong.
Tshebeletso ya Chankana ya Scotland e ile ya dula le batshwaruwa ka 2009. Ka masoabi, tshebeletso eo e ile ya tsitlallela hore e lokisitse “ka mabaka a moruo” le hore e ne e sa amohele hore ho kgethollwa ha batshwaruwa ho ne ho se molaong. Tlhahlobo ea chankana ea Perth ka 2009 e fumane hore batšoaruoa ba babeli ba ne ba tšoaretsoe karohano ka nako e fetang khoeli. Ha ho hlahlojoa Chankana ea Kilmarnock ka 2007 ho ile ha fumanoa hore motšoaruoa e mong o ne a e-na le likhoeli tse hlano a arohane le e mong ka tse tharo. Litlhahlobo tsa morao-rao tsa lichankana tse ling tsa Scotland li tlalehile hore lisele tsa karohano li ne li sebelisoa seoelo. Engelane le Wales kotlo ea kotlo ea motho a le mong e ka behelloa batho ba baholo nako e telele ho feta matsatsi a 28. Batšoaruoa ba ka aroloa ntle le moeli oa nako ho boloka "taolo e ntle le taeo" kapa bakeng sa tšireletso ea bona. Karohano ea bona e ka hlahlojoa khafetsa.
Tšebeliso ea ho koalloa ha motho a le mong e fapana ho pholletsa le Europe. Komiti ea Europe ea Thibelo ea Tlhokofatso le Kalafo kapa Kotlo e Senyehileng (CPT) e na le matla a maholo a ho etela le ho hlahloba lichankana tse linaheng tse 47 tseo e leng litho tsa Lekhotla la Europe. E re "mefuta eohle ea ho koalloa u le mong e lokela ho ba khutšoanyane ka hohle kamoo ho ka khonehang." Linaha tse ling tsa Europe li khethile ho se phatlalatse litlaleho tsa CPT mabapi le naha ea bona, joalo ka tokelo ea bona. Ka mohlala, ha ho na litlaleho tsa maeto a CPT ho Russia Federation tse kileng tsa hatisoa.
Ho tloha ka 1999, Turkey e 'nile ea tšoara moetapele oa PKK Abdullah Öcalan chankaneng e hahiloeng ka ho khetheha sehlekehlekeng sa Imrali. Ka lilemo tse leshome e ne e le eena feela motšoaruoa oa eona. CPT e ile ea etela chankana ka 2007 'me hamorao ea khothalletsa hore Öcalan "e kopanngoe sebakeng seo ho sona ho ka khonehang ho kopana le batšoaruoa ba bang le mesebetsi e mengata e mengata." Ka November 2009, ba boholong Turkey ba ile ba isa batšoaruoa ba bang ba ’maloa Imrali e le ho kokobetsa ho itšehla thajana ha Öcalan.
Ho koalloa u le mong ka likhoeli tse ngata hangata ke ntho e sa tloaelehang ha nako ea lilemo tse 'maloa kapa ho feta e le seoelo Europe. Tšebeliso ea ho koalloa ha motho a le mong e thibetsoe haholo ke ts'ebetso ea boahloli le tlhokomelo e matlafalitsoeng ka molao Europe ho feta US Empa ha ke tsebe phuputso e akaretsang ea Europe ea ho koalloa u le mong, kahoo setšoantšo sa ts'ebetso ea Europe ke sa nakoana ebile ke sa nakoana.
Ke maano afe ao baitseki ba Europe ba a sebelisang ho susumetsa leano?
Ke nahana hore baitseki ba Europe ba ka ba le ho hongata hoo ba ho ithutang ho baitseki ba US ho feta ka tsela e fapaneng. Ho tloha mona, ho bonahala eka ts'ebetso ea chankana ea US e pharalletse haholo, e tebile ebile e na le lipolotiki ho feta Brithani, leha mosebetsi o motle o etsoa mona ke Paddy Hill le John McManus ho Miscarriages of Justice Organisation Scotland. Hill ke e 'ngoe ea Birmingham 6. O qetile lilemo tse 16 teronkong ka mor'a ho ahloloa ka phoso ka libomo tsa 1974 Irish Republican Birmingham. Mosebetsi o motle o boetse o etsoa ke Cage Prisoners. Motšoaruoa oa mehleng oa Guantanamo Moazzam Begg ke e mong oa batsamaisi ba eona.
Ka tšenolo ea morao-rao ea hore Bradley Manning ke moahi oa UK, SACC e kopa 'muso oa Borithane ho kenella. O ka re bolella haholoanyane ka see?
Ho ile ha fumaneha hore 'm'a Bradley Manning ke Wales, kahoo ke moahi oa Brithani hape ke moahi oa US. Ka tloaelo Brithani e fana feela ka thuso e sa reroang ho baahi ba babeli ba koaletsoeng naheng ea bochaba ba bona, empa e fana ka boemeli ba molao moo ho nang le litaba tsa litokelo tsa botho. Ho hlakile hore ho na le mathata a litokelo tsa botho bakeng sa Bradley Manning, empa mmuso oa Borithane ho fihlela joale ha o so ka o fana ka thuso. Litho tse 'maloa tsa Paramente li bolelletse mabatooa hore li tšoenyehile ke sena. Litho tsa Brithani tsa Paramente ea Europe le tsona li bontšitse thahasello, kahoo re tla boloka khatello e ntse e phahama.
Haeba liqoso khahlanong le Bradley Manning e le 'nete, re mo kolota ka ho thusa ho senola hore na ntoa ea Iraq e ne e le joang. Leha ho le joalo, ho itšehla thajana ho Quantico brig ho mo beha tlas'a khatello ea ho ipeha molato le Julian Assange. Manning le Assange ka bobeli ba hloka tšehetso. Assange o sebetsana le liqoso tsa litlolo tsa molao tsa thobalano Sweden. Ba boholong ba US ba ntse ba leka ho fumana mokhoa o tla ba lumella ho mo qosa ntle le ho sokela mecha ea litaba ea setso. Mecha ea litaba ea lefats'e ka bophara e thusitse mmuso oa Amerika haholo ka ho ikarola ho Assange. Baqolotsi ba litaba ba sebetsanang le sena ba lokela ho hlajoa ke lihlong.
Ka mokhoa o sa makatseng, lekhotla la Brithani le ile la lahleheloa ke monyetla oa ho bona toka e etsoa mabapi le kopo ea Sweden ea hore Assange a khutlisetsoe moo. 'Maseterata e Moholo Howard Riddle o ahlotse ka la 24 Hlakola hore tokollo e ka tsoela pele. Ho busa ka tsela e 'ngoe ho ka be ho khantšitse ts'ebetso ea tumello ea ho ts'oaroa ea Europe e seng e ntse e phehisana khang, e lumellang ho khutlisetsoa ntle le taolo e fokolang ea molao lipakeng tsa libaka tse fapaneng tse fapaneng ka har'a European Union. Joalo ka litokisetso tsa ho khutlisetsoa naheng ea Brithani ho ea US, sistimi ke memo e bulehileng ea ho hloka toka.
Riddle o amohetse hore Assange o tla ts'oaroa teronkong ea Sweden a sa tsebe letho, 'me joale o tla hlongoa lipotso, a ts'oaroe ntle le beile, mme qetellong a qosoe ka lekunutu. Empa o ile a lumela hore lintlha tsena ha lia lokela ho ema tseleng ea ho khutlisetsoa ha Assange. 'Muelli oa molao oa Assange, Mark Stephens, o itse, leha tsamaiso ea likotlo ea Sweden e na le likarolo tse tsoelang pele, naha ke "letheba le letšo la litokelo tsa botho mabapi le ho koalloa u le mong." Stephens o pheha khang ea hore linyeoe tsa extradition ha lia lokela ho ba setempe sa rabara, empa ho e-na le hoo e lokela ho ba sesebelisoa sa "ho ntlafatsa boleng ba toka ho pholletsa le Europe" le ho felisa "mabala a foufetseng" a joalo. Ena ke eona mokhoa oo SACC esale e o buella ka nako e telele. Haeba litaba tse kholoanyane tsa nyeoe ea Julian Assange li lokela ho sebetsoa, e tla ba ka har'a seboka se phahameng ho feta lekhotla la extradition. Assange o tla ipiletsa Lekhotleng le Phahameng, ’me, haeba a sa atlehe, a ka ipiletsa Lekhotleng le ka Holimo-limo la Brithani ebe joale a ipiletsa Lekhotleng la Europe la Litokelo Tsa Botho. Empa makhotla ana a na le monyetla oa ho emela toka le khahlano le lithahasello tsa naha haeba maikutlo a sechaba a e batla.
Riddle o itse kahlolong ea hae ea Hlakola: "Ka linako tse ling maikutlo a sechaba a senya sesosa ho feta kamoo a thusang." O ne a bua ka litlhaloso tse entsoeng ka mehato ea lekhotla selemong se fetileng ke 'muelli oa molao oa Assange. Sehlopha sa molao sa Assange se ka 'na sa e-ba le mathata. Haeba ba etsa joalo, e tla be e se lekhetlo la pele setsi sa molao sa Borithane se leka ho khutsisa 'muelli oa molao ea sa sebetseng hantle. Ka 2006, 'muelli oa molao oa Scotland Aamer Anwar o ile a qosoa ka ho nyelisa lekhotla ka mor'a ho bua khahlanong le kahlolo ea mofani oa hae Mohammed Atif Siddique ka liqoso tsa bokhukhuni. Batšehetsi ba ile ba tšehetsa Anwar, liqoso tsa nyeliso li ile tsa hlakoloa ke baahloli ba bararo ba lekhotla le phahameng, ’me lekhotla la boipiletso la Edinburgh le ile la qetella le entse qeto ea hore Siddique o senyehile toka. Batho ba tlameha ho itokisetsa ho fa babuelli ba molao ba Assange tšehetso e tšoanang le eo rona ba Scotland re e fileng Aamer Anwar.
Ho na le ntho e 'ngoe eo u ka e eketsang?
Mekhatlo ea molao le ea bohlale lefatšeng ka bophara e sebelisana haufi-ufi litabeng tseo li reng li amana le bokhukhuni. Ba sebelisa ho fetisetsoa linaheng tse ling, ho fana ka lingoliloeng le ho hlokofatsa batho ba etelang linaheng tseo mebuso ea tsona e ke keng ea atleha. Hangata, litekanyetso tsa litokelo tsa botho tse baloang ke tse tlaase ka ho fetisisa. Re hloka ho sebetsa 'moho e le hore bohle re rue molemo ho e-na le litekanyetso tse phahameng ka ho fetisisa.
Z
Angola 3 News ke morero oa Mokhatlo oa Machaba oa ho Lokolla Angola 3. E fana ka litaba tsa morao-rao ka Angola 3 ka angola3litaba, haholo-holo litabeng tsa khethollo ea morabe, khatello, lichankana, litokelo tsa botho, ho koalloa u le mong e le tlhokofatso, le tse ling.