BBohareng ba 2007, masole a 50,000 a Ethiopia a ileng a hlasela Somalia ho elella bofelong ba 2006 a ile a iphumana a imetsoe haholo, a tobane le khanyetso e matla ho feta kamoo a neng a rerile ka teng kaha Masomalia a mefuta eohle a behella ka thōko liphapang tsa bona ka nakoana ho ema hammoho khahlanong le mohlaseli oa ka ntle.
Ebe Mongoli oa Naha oa Amerika bakeng sa Afrika Jendayi Frazer o ile a tsitlallela hore, pele ho tlhaselo eo, United States e ile ea eletsa tlhokomeliso le hore Washington e lemositse Ethiopia hore e se ke ea sebelisa sesole khahlanong le Somalia. Frazer e ne e le mosebeletsi ea haufi-ufi le Mongoli oa mehleng oa Naha oa United States Condoleezza Rice. Frazer o lekile khafetsa ho suthisetsa United States hole le boikarabello ba tlhaselo ea Ethiopia lipuisanong tse ngata tsa boralitaba tseo a ileng a fana ka tsona ka nako eo.
Empa e 'ngoe ea likhoele tse lokollotsoeng tsa WikiLeaks e fana ka maikutlo a setšoantšo se fapaneng, se amang Frazer ho hatella Mopresidente oa Ethiopia Meles Zenawi ho hlasela moahisani oa eona. Litaba tsa cable li ntse li tšohloa haholo mecheng ea litaba ea Afrika. E pepesa tumellano ea lekunutu e khaotsoeng lipakeng tsa United States le Ethiopia ho hlasela Somalia. Haeba e nepahetse, mohala o fana ka maikutlo a hore Ethiopia e ne e se na morero oa ho hlasela Somalia ka 2006, empa e ile ea khothaletsoa/e hatelloa ke United States, e ileng ea sutumelletsa Ethiopia ka morao. E ne e se e ntse e tetebela lintoeng tsa Iraq le Afghanistan ka nako eo, tsamaiso ea Bush e ne e batla hore Ethiopia e hlasele Somalia ka leihlo la ho senya Union of Islamic Courts, e neng e ntse e fumana matla Somalia ka nako eo.
Nakong ea tlhaselo ho ne ho e-na le lipelaelo tse fokolang tsa hore ho hlaseloa ha sesole sa Ethiopia "ho entsoe Washington." Joalo ka lithapo tse ling tse ngata tsa WikiLeaks, ena e beha letheba feela ho "i" ebe e tšela "t" ho se neng se tsejoa ka kakaretso, leha e fana ka leseli le tobileng mabapi le ho kenya letsoho ha Jendayi Frazer morerong ona.
Ho latela mohala, joalo ka moemeli ea ka sehloohong oa Lefapha la Naha la Amerika Afrika, Frazer o phethile karolo ea bohlokoa, a etelletse pele se neng se lekana le ntoa ea moemeli e etelletsoeng pele ke US ka kopanelo le Pentagon. Ka nako e ts'oanang, Frazer o ne a rala motheo mecheng ea litaba tsa US, ka bobeli bakeng sa tlhaselo le ho pata, a bolela hore, leha US e sa tšehetse sesole sa Ethiopia, o ne a ka utloisisa "tšokelo ea Somalia" le hore na hobaneng. Ethiopia e ka ’na ea fumana ho hlokahala ho ea ntoeng.
Frazer o ile a jala menyenyetsi ea hore ho ka etsahala hore jihadist e hape Somalia e neng e tla sokela tšireletso ea Ethiopia. Ho ile ha fumaneha hore ts'ebetso ea mecha ea litaba e ne e le sebui sa mosi feela. Sesole sa US se ne se ntse se itokisetsa Ethiopia bakeng sa tlhaselo eo, se fana ka thuso ea sesole le ho koetlisa mabotho a Ethiopia. Ka la 4 December, 2006, Molaoli oa CENTCOM General John Abizaid o ne a le Addis Ababa ka se neng se hlalosoa e le "pitso ea tlhompho." Ho e-na le hoo, merero ea tlhaselo e ile ea phethoa.
Ka nako ya tlhaselo ya Somalia, Zenawi o ile a tobana le nyatso e ntseng e hola bakeng sa leqhubu la kgatello leo a le hlahisitseng kgahlanong le batshwayadiphoso ba lehae ba puso ya hae, ho kenyeletswa le ho tshwarwa ha batho ba bangata, polao ya makgolokgolo a baipelaetsi, le ho koallwa hoo e ka bang baetapele bohle ba bohanyetsi ba naha. Nakong ea selemo ka 2006 ho ne ho e-na le bili ka pel'a US Congress ea ho khaola thuso ho Zenawi ntle le haeba rekoto ea litokelo tsa botho ea Ethiopia e ntlafala. Rekoto ea hae ea litokelo tsa botho, ka tsela, ha e e-s'o ntlafatse. Ho latela kamoo US le NATO li talimang karolo ea leano la Ethiopia "ntoeng ea bokhukhuni" le phephetso ea lisebelisoa tsa Afrika, tšehetso ea Bophirimela bakeng sa Zenawi e eketsehile lilemong tsa morao tjena.
Ka 2006, a itšetlehile ka tšehetso ea US ha a tobane le boemo bo ntseng bo putlama ba lipolotiki hae—le khahlanong le kahlolo ea hae e molemo—ho hlakile hore Zenawi o ile a inehela khatellong ea Frazer.
E ne e se lekhetlo la pele Frazer a leka ho hlohlelletsa ntoa ea baemeli ba Amerika Afrika. Pejana, joalo ka moemeli oa Amerika Afrika Boroa, o ne a lekile ho kopanya "kopano ea ba ikemiselitseng" ho liha puso ea Mugabe Zimbabwe, e leng leano le sa kang la lula hantle le 'muso oa Afrika Boroa oa ka mor'a khethollo ea morabe le ho ea kae kapa kae.
Ntoa ea 2006 Somalia ha ea ka ea tsamaela United States kapa Ethiopia hantle. Haufinyane tjena 'muelli oa Lefapha la Naha, Donald Yamamoto, o ile a lumela hore mohopolo ona kaofela e ne e le "phoso e kholo," a lumela ka mokhoa o sa tsotelleng boikarabello ba US bakeng sa tlhaselo eo. E ile ea fella ka ho shoa ha batho ba 20,000, 'me, ho ea ka litlaleho tse ling, e siea batho ba ka bang limilione tse 2 ba se na mahae. Mabotho a hlaselang a Maethiopia a 50,000, a neng a lebeletse ho tsamaea ka kuku, ho e-na le hoo a ile a matha ka har'a sakha e makatsang ea bohanyetsi ba Somali, a oela fatše, 'me kapele a ikhula ka mohatla pakeng tsa maoto.
Liphello tsa lipolotiki tsa tlhaselo ena li ne li ka boleloa esale pele: Mokhatlo o itekanetseng oa Makhotla a Mamosleme o ile oa fokola, empa kapele o ile oa nkeloa sebaka Somalia ke lihlopha tse matla le tse mabifi tsa Mamosleme tse nang le morero o pepeneneng o khahlanong le Maamerika.
Ha boemo bo ntse bo mpefala, boitekong ba ho koahela bobeli ba US le karolo ea hae, Frazer o ile a fetohela Zenawi, a leka ho ikarola ho fiasco a sebelisa leqheka la khale la lipolotiki: ho bua leshano. Kaha joale tlhaselo e se e le mpe, o fetotse molumo oa hae, a pheha khang mecheng ea litaba hore eena le Lefapha la Naha ba lekile ho thibela Maethiopia, a ba nyahamisa ho hlasela ho fapana le ho ba qobella ho hlasela. Mohala oa WikiLeaks o bua pale e fapaneng haholo.
Ka 2009, mabotho a Ethiopia a ile a ikhula, a siea Somalia e le pherekanong e kholo le e sa tsitsang ho feta ha mabotho a bona a ne a kena lilemong tse tharo tse fetileng. Na ho bonahala ho na le mohlala moo?
Z
Rob Prince ke mohatisi oa Colorado Progressive Jewish News.