Ho na le mokhoa o mobe
e hlahang sebakeng sa ntlafatso ea boiketlo bo nang le
e tsamaileng haholo e sa hlokomeloe ke batho bao e seng mafutsana: the
karolo ea CSD (Litšebeletso tsa Bana
Lefapha).
Ha CSD e lokela ho
thusa bana ka ho ba tlosa tlhekefetsong
le/kapa batswadi ba sa tsotelleng, seo ba se feditseng
ho etsa maemong a mangata ke ho hlalosa maemo a
bofutsana kapa bonolo ba boithatelo joalo ka
"ho hlokomoloha" le ho batla hore batsoali ba phele
bophelo ba boemo bo bohareng ba Amerika kapa ba lahleheloe ke bona
bana.
Mona Josephine County,
Oregon, batho ba 'maloa ba' nile ba tšosoa ka
ho tlosoa ha bana ba bona bakeng sa batsoali ba joalo
"ho hlokomoloha" joalo ka ha ho se na motlakase,
mehala, kapa metsi a chesang a phallang. Malapa a mangata a entse joalo
e etsoa ntle le lisebelisoa tse joalo ka lilemo, haholo-holo
ba neng ba itšetlehile ka boiketlo, kaha,
joalokaha ho 'nile ha boleloa khafetsa, boiketlo
licheke ha lia lekana ho phela ka tsona.
Haeba lelapa le se na mohloli o mong oa chelete-thuso
ho tsoa ho beng ka eena, mesebetsi e tlas'a tafole, kapa chelete e kenang
ho tsoa mesebetsing e seng molaong - ebe ba
mohlomong ho etsa ntle le ntho e itseng, joalo ka koloi kapa a
mohala. E ka 'na eaba ba lula beseng kapa a
ntlo e "tlaase".
Batho ba maemo a mahareng ba
nka hore tlhahlobo ea boiketlo ba sechaba e lekane ho
fihlela bophelo ba maemo a mahareng (bo fosahetseng
tlhahisoleseling ho Reader's Digest 'me
libakeng tse ling ba bolela hore lelapa la boiketlo le fumana
$30,000 ka selemo) nka hore "e eketsehileng"
chelete e tlameha ho ea bakeng sa joala le lithethefatsi, ha, ho
ha e le hantle, ha ho na chelete e eketsehileng sebakeng sa pele.
Joale, ehlile, tlasa
ntlafatso ea boiketlo, haeba malapa ana a sa sebetse a
palo e itseng ea lihora ka beke, cheke ea bona e tla
fokotsehe kapa qetellong se kgaolwe. Ba leng teng
ho sebetsa le bona mohlomong ba ke ke ba iphahamisa
ho tsoa bofutsaneng, feela u bo boloke joaloka pele.
Joale nahana tse ntle,
basebetsi ba CSD ba maemo a mahareng (bao mohlomong ba kileng ba ba le
ho phela ka bobona ka tlhahlobo ea boiketlo kapa a
low-wage job) ho kena ntlong ya hao ho tla lekola
bakeng sa ho hlokomolohuoa ha bana.
Re ne re lula sekolong
bese, ho fihlela morao tjena, 'me ba ntse ba tseba malapa a mang
etsa. Hangata re ne re honohela malapa a neng a tlameha ho etsa joalo
liahelo likoloing tsa bona ba emetse ho khona ho a
sebaka seo ho dulang ho sona, kapa ka metswalle e neng e tlamehile ho qhekella
Liperesente tse 99 tsa cheke ea bona khoeli le khoeli bakeng sa rente,
ho tšoenyeha feela hore na ba tla phela nako e kae
ntlo pele a kopuoa ho tloha bakeng sa ba bang
mabaka a sa utloahaleng. Re ile ra ithorisa ka
ho ba le setshabelo sa rona seo re ka dulang ho sona, le ho ya pele
ho se ts'oareloe ho hira kapa likoloto ka 'ngoe
khoeli.
Re sa tsoa fallela
ntlo (ka thuso ea beng ka bona) me ba bile
ho makatsoa ke ho utloa lipale tse tsoang ho metsoalle ea rona, e
ba boleletsoe ke CSD hore ba tlohe libese tsa bona
le likamore tse hirisoang matlong. Re ile ra khetha mohlankana e mong
ha a nyoloha ka koloi o ile a re bolella hore na motsoalle oa hae oa mosali o ile a nka joang
lesea la bona le sa tsoa tsoaloa ho lula le ntat'ae
hobane sepetlele se ne se sa ba lumelle ho nka
ngoana hae ho dula beseng.
Leha ho le joalo, ha ho mohla nkileng ka
e utloile ka mang kapa mang ea CSD ea hanyetsang ts'ebetsong
bofutsana ba boiketlo ka baka la bana.
Ho batla hore lelapa
hirisetsa ntlo sebakeng sa ho dula beseng kapa tse ding
shelter e senola boikutlo bo nahanang hore
malapa a molemo ho ba cheke e le 'ngoe hole le
ho hloka bolulo hofeta ho ithuela eng kapa eng.
E boetse e nka hore tekanyo ea motho
thepa e paka katleho ea
botsoali ba motho.
(Na sena se bolela hore
bo-nkhono le bo-ntate-moholo ba lulang li-RV ba lokela ho haneloa
ka ho bona litloholo tsa bona?)
Melao ea mofuta ona,
ho tsitlella hore batsoali ba sebetse ka thata ho lekana ho
fihlella mekhoa ea bophelo ea maemo a mahareng (ntle le thuso
ho tsoa ho mang kapa mang, ehlile) e lekana le ho tlola molao holimo
nako e matla ea botsoali ho batsoali ba bangata. Feela
malapa ao a mabeli a batsoali a nang le chelete e lekaneng ho tloha
moputso o le mong, kapa batsoali ba se nang balekane ba nang le seatla se bulehileng
licheke tsa tšehetso ea bana, "li lumelloa,"
ka mokhoa oa moruo, hore bana ba bona ba sebelise chelete
nako lapeng le mohlokomedi ya ba ratang.
Sena se thata haholo
bo-’mè ba se nang balekane, ba e-s’o fumane chelete e kaalo
chelete joalo ka banna. Bo-'m'e ba ratang haholo
ho qeta letsatsi le bana ba bona ho tla ba ngata
mohlomong ho lula le balekane ba hlekefetsang, kapa ho nka
ho banna ho ne ho se na seo ba ka se etsang
ka, bakeng sa thuso ea lichelete le tšehetso.
Haeba ke batsoali ba molemo feela
ke ba nang le lifono, motlakase, matha a chesang
metsi, le matlo—na hoo ho bolela hore kaofela
batsoali bao historing ba neng ba se na
lintho tseo e ne e le bohlasoa? (Na ba ha Waltons a
lelapa le sa sebetseng?) Ho thoe'ng ka bana ba
linaheng tse ling moo lintho tse joalo li leng teng haholo
e haellang? Na re ka romella mofuta oa UN oa CSD ho
pholosa ngoana e mong le e mong lefatšeng ntle le
mokhoa oa bophelo oa Amerika oa maemo a mahareng? Mme hobaneng ho se jwalo? Na
ha ba tšoaneloe ke letho?
Mohopolo oohle o nka seo
batho ba futsanehileng ka boomo ba futsanehile, le hore ho na le
ha ho na maemo a Amerika kantle ho motho eo
e ka tlatsetsa bofutsaneng. Ke lumela hore sena se entse joalo
ka karolo e itseng ka bofofu ba sehlopha
ea Maamerika ao e seng mafutsana, a sa boneng batho ba futsanehileng
bophelong ba bona ba letsatsi le letsatsi 'me ka sebele eseng ka TV ka
tsela efe kapa efe e ntle. Ba hlokofatsoa ke tsona
thetso e aparetseng TV ea lefatše la boraro
bashebelli—e mong le e mong ho TV ea Amerika o ruile,
ka hona, e mong le e mong Amerika o ruile, kapa ho
bonyane ba maemo a mahareng.
Ke eng ho emisa tsena
"maemo a bophelo" ditlhoko ho tloha
ho tsosoa hamorao? Ho thoe'ng haeba batsoali ba hlokoa
ho tlameha ho nchafatsa likhomphutha molemong oa bona
bana? Ho thoe'ng haeba ho hlokahala hore ba be le likoloi
ba ka tlase ho lilemo tse leshome? Ho thoe'ng haeba ba
ho hlokahala hore ba lule matlong a $90,000?
Ho tla etsahala'ng ka rona
bana haeba mokhoa oa ho ba le bana ba bangata
phalliso e ntse e tsoela pele? Basebetsi ba bangata ba CSD le
batsoali ba tla ba le "mosebetsi" bakeng sa
eo ba e lefang, ka litšenyehelo tsa bana
le batsoali ba bona, ba ntseng ba etsa mosebetsi oa
botsoali mahala. Bahlokomeli ba tla ba motsoali
hobane chelete e etsa mosebetsi o molemo ho feta ba neng ba ka etsa
ke ka lebaka la lerato?
Lucky Jean ke oa pele
'm'e oa boiketlo, sebini, le sehoai sa liboko.