Big Bro o o shebile. Ka har'a mohala oa hau oa selefouno 'me o patiloe ka morao ho sebatli sa hau sa marang-rang ho na le lihlahisoa tse nyane tse tsebahalang tsa software tse rekisoang ke likonteraka ho mmuso tse ka u latelang kae kapa kae. Ha e sa le menahano e pharalletseng ea litsebi tsa morero oa bolotsana, mahlale ana a lula a kentsoe lisebelisoa tsohle tsa rona tsa data ke lik'hamphani tse li rekisetsang Washington bakeng sa phaello.
Ha se tsela eo ba re bapatsang ka eona, ehlile. Che, molaetsa o hohela haholo: data, Silicon Valley e rata ho re, ke oli e ncha. 'Me molaetsa oa Phula o hlakile ka ho lekaneng: re ka fetola tlhahisoleseding ea hau ea digital hore e be mafura bakeng sa monate le phaello-ha u ka re fa monyetla oa ho fumana sebaka sa hau, mangolo a hau, histori ea hau le boithabiso boo u bo ratang.
O kile a bapala Farmville? Na u kile ua etela Foursquare? U mametse 'mino oa Pandora? Lisebelisoa tsena tse ncha tsa sechaba li tla ka theko e hlakileng: lipapatso tse tenang tseo re lumelang hore ke tefo eo re tlamehang ho e lefa molemong oa rona. Empa ho na le tag ea bobeli, e patehileng ho feta ea theko - lintlha tse mabapi le rona tseo re fanang ka tsona. Joalo ka peterole e tala, e ka hloekisoa ka lintho tse ngata-e leng mafura a jete a phahameng a octane bakeng sa mecha ea litaba ea sechaba le asphalt le tar ea nakong e fetileng eo re ka ratang ho e pata kapa ho e lebala.
Re fana ka tlhahisoleseding ena kaofela ka boithatelo ho lik'hamphani tse kholo tsa data, 'me ka lehlakoreng le leng li tsamaisa likhokahano tsa rona le ho re fa liphapanyetsano. Nka Google, e fanang ka lengolo-tsoibila la mahala, polokelo ea data, le mehala ho bongata ba rona, kapa Verizon, e lefisang li-smartphone le mehala ea lapeng. Re ka ikhula ho bona neng kapa neng, joalo ka ha re lumela hore re ka hlakola mesebetsi ea rona ea letsatsi le letsatsi ho Facebook kapa Twitter.
Empa ho na le mofuta oa bobeli oa k'hamphani ea data eo batho ba bangata ba sa e tsebeng: liaparo tsa theknoloji e phahameng tse ithusang feela tlhahisoleseling ea rona e le ho lumella mekhatlo ea mmuso ea US ho cheka nakong e fetileng le ea hona joale. Tse ling tsa tsona li molaong, kaha boholo ba rona re saenetse litokelo tsa tlhahisoleseling ea rona ka liforomo tsa dijithale tseo ba seng bakae ba kileng ba ikhathatsa ho li bala, empa boholo ba tsona ke, ho beha taba ka mokhoa o hlomphehang, o belaetsang.
Sehlopha sena sa bobeli se entsoe ka lik'hamphani tse hloahloa tsa litsebi. Ka kakaretso ba sebeletsa kapa ba rekisa lihlahisoa tsa bona ’musong—ka mantsoe a mang, ba lefshoa ka lidolara tsa rōna tsa lekhetho—empa ha re na taolo holim’a bona. Harris Corporation e fana ka theknoloji ho FBI ho latela, ka mehala ea rona ea thekeng, moo re eang teng; Glimmerglass e haha lisebelisoa tseo sechaba sa mahlale sa US se ka se sebelisang ho thibela mehala ea mose ho maoatle; le lik'hamphani tse kang James Bimen Associates moralo oa software ho senya lik'homphieutha tsa rona.
Ho boetse ho na le sehlopha sa boraro: barekisi ba data joalo ka Arkansas-based Acxiom. Likhamphani tsena li beha leihlo seo re se batlileng ho Google 'me li rekisetsa babapatsi litaba. Ba etsa hore ho khonehe hore Target e fane ka liaparo tsa bana ho bacha ba baimana, empa hape e ka boloka tlaleho ea mekhoa ea hau ea ho bala le lipotso tseo u li botsang Google hoo e ka bang ntho leha e le efe ho tloha litšoantšong tse manyala tse hlephisang boitšoaro ho ea bokhukhuni-mohlomong ho u rekisetsa Viagra le lithunya tse hlaselang.
Ho O fumana
Edward Snowden o entse lefats'e ts'ebeletso e kholo ka ho re joetsa seo Setsi sa Ts'ireletso ea Naha se se etsang le hore na se buile hamonate le ho hlorisa sehlopha sa pele sa lik'hamphani ho fana ka o.ka data ea rona. Ka lebaka leo, mohlomong u nahanne ka ho fetola bafani ho tloha ho AT&T ho ea T-Mobile kapa Dropbox ho ea ho Spider- Oak e sireletsehileng haholoanyane. Ntle le moo, ke mang ea batlang ofisiri e 'ngoe e sa tsejoeng ea mmuso e mamelang kapa ho beha leihlo bophelo ba hau ba inthaneteng le ba mohala?
Leha ho le joalo, tse sieo lipuisanong tsena ke lik'hamphani tse fumanang likonteraka tsa ho kena malapeng a rona motšehare o moholo le ho utsoa tlhahisoleseding eohle ea rona ea chelete ea molefi. Re bua ka indasteri ea lidolara tse libilione tseo lisebelisoa tsa tsona li leng teng bakeng sa lik'hamphani tseo ho li rekisetsa ba bang kapa ho li sebelisetsa ho etsa phaello kapa ho ithabisa. Joale lik'hamphani tsee li etsa'ng 'me ke bo-mang?
Mokhoa o bonolo ka ho fetisisa oa theknoloji ea ho beha leihlo ke mochini oa IMSI. (IMSI e emetse International Mobile Subscriber Identity, e ikgethang ho selefouno e nngwe le e nngwe.) Lisebelisoa tsena tse nkehang habobebe li tšoana le litora tse nyenyane tsa thelefono ea cellular ’me li ka khona ho tšoara melaetsa eohle ea selefouno sebakeng se itseng. Ka tsela ena, ba ka tseba hantle le ho fumana basebelisi bohle ba mohala sebakeng se itseng. Tse ling li nyenyane hoo li ka fellang ka mokotlaneng oa libuka, tse ling ha li kholo ho feta selefouno. Ha e se e kentsoe, sets'oants'o sa IMSI se qhekella lifono ho li romella data ntle le waelese.
Ka ho theha li-IMSI tse 'maloa sebakeng seo le ho lekanya lebelo la likarabo kapa "pings" ho tloha fonong, mohlahlobi a ka latela motsamao oa mang kapa mang ea nang le selefouno le ha a sa sebelisoe.
E mong oa libapali tsa bohlokoa lebaleng lena ke Melbourne, Florida-based Harris Corporation, e filoeng chelete e ka bang $ 7 milione ka likonteraka tsa sechaba ke Federal Bureau of Investigation (FBI) ho tloha 2001, haholo bakeng sa lisebelisoa tsa puisano tsa seea-le-moea. Ka lilemo tse ngata, k'hamphani e boetse e ntse e etsa software bakeng sa Setsi sa Naha sa Litaba tsa Botlokotsebe sa setsi sena ho sala morao batho ba lahlehileng, baphaphathehi, linokoane le thepa e utsoitsoeng.
Harris o sa tsoa senoloa hore o thehile sets'oants'o sa IMSI bakeng sa FBI seo k'hamphani e se bitsitseng "Stingray." Bopaki ba lekhotla ke baemeli ba FBI bo netefalitse boteng ba lisebelisoa tse qalileng bonyane 2002. Lik'hamphani tse ling tse kang James Bimen Associates oa Virginia ho thoe li entse software e tloaelehileng ho thusa FBI ho senya lik'homphieutha tsa batho, ho latela lipatlisiso tsa Chris Soghoian oa Amerika. Civil Liberties Union (ACLU).
FBI ha e so hane taba ena. Bureau "e hira batho ba nang le tsebo ea ho qhekella, 'me ba reka lisebelisoa tse khonang ho etsa lintho tsena," ofisiri ea mehleng ea FBI e ile ea bolella Wall Street Journal haufinyane. "Ha u etsa joalo, ke hobane ha u na boikhethelo bo bong."
Theknoloji ea mefuta ena eo lik'hamphani li e sebelisang hangata e itšetleha ka bofokoli ba software. Software ea ho qhekella e ka kenngoa ho tsoa ho drive ea USB, kapa ea tlisoa hole ka ho e etsa e le sehokelo sa lengolo-tsoibila kapa ntlafatso ea software. Ha e se e le teng, mohlahlobi a ka thunya lifaeleng tsa sepheo, a ngola konopo e 'ngoe le e' ngoe, 'me a nka linepe tsa skrine motsotsoana o mong le o mong. Ka mohlala, SS8 ea Milpitas, California, e rekisa software e bitsoang Intellego e ipolelang hore e lumella mekhatlo ea ’muso ho “bona seo [liphehelo] li se bonang, ka nako ea sebele” ho akarelletsa le “li-imeile tse ngotsoeng feela, lifaele tse khomaretsoeng, litšoantšo le livideo.” Theknoloji e joalo e ka boela ea bulela li-microphone tsa mohala le khomphutha, hammoho le lik'hamera tsa khomphutha kapa tsa selefouno ho hloela sepheo ka nako ea nnete.
Ho U Chata
Seo FBI e se etsang, leha ho le joalo e le ntho e makatsang, ke litapole tse nyane ha li bapisoa le seo National Security Agency e lorang ho se etsa: ho fumana le ho boloka sephethephethe sa data eseng sa sechaba kaofela, empa sa polanete eohle. Sena e bile 'nete e bonahalang lilemong tse mashome a mabeli tse fetileng ha indasteri ea likhokahano e qala ho amohela theknoloji ea fiber-optic ka bongata. Sena se bolela hore data ha e sa fetisoa e le matšoao a motlakase haufi le lithapo tse neng li atisa ho kena-kenana le ho ema, empa e le mahlaseli a khanyang.
Kenya lik'hamphani tse kang Glimmerglass, leha ho le joalo seaparo se seng sa leboea sa California. Ka Loetse 2002, Glimmerglass e ile ea qala ho rekisa sehlahisoa se sa tsoa fuoa tokelo ea molao se nang le liipone tse nyane tse 210 tse tlositsoeng ka khauta tse kentsoeng lihokelong tse nyane tse kentsoeng holim'a sephaphatha se le seng sa silicon. E ka thusa ho fetisa datha joalo ka mahlaseli a khanya ho pholletsa le likhoele tse ka tlas'a leoatle tsa fiber optic tse tsamaisang liphesente tse hakanyetsoang tsa 90 tsa data ea likhokahano tse fetang moeling. Molemo oa theknoloji ena ke hore e na le litšila tse theko e tlaase 'me-bakeng sa merero ea mekhatlo ea bohlale-mabone a leseli a ka kopitsoa habonolo ka tahlehelo e bonahalang e sa bonahaleng ea boleng.
"Ka Glimmerglass Intelligent Optical Systems (IOS), letšoao leha e le lefe le tsamaeang holim'a fiber le ka fetisetsoa ka milliseconds, ntle le ho ama sephethephethe sa bareki hampe," ho bolela k'hamphani ho websaeteng ea eona ea sechaba.
Glimmerglass ha e hane hore lisebelisoa tsa eona li ka sebelisoa ke mekhatlo ea bohlale ho hapa sephethephethe sa Marang-rang lefatšeng ka bophara. Ha e le hantle, e nahana hore sena se ka etsahala. "Re lumela hore theknoloji ea rona ea 3D MEMS-e sebelisoang ke mebuso le mekhatlo e sa tšoaneng-e kenya letsoho ho bokelleng bohlale bo tsoang ho li-sensor, satellites, le tsamaiso ea fiber e tlas'a metsi," Keith May, mookameli oa tsoelo-pele ea khoebo ea Glimmerglass, o ile a bolella makasine ea khoebo. Beke ea Lifofane ka 2010. "Re rometsoe linaheng tse 'maloa tse e sebelisang bakeng sa ho thibela ka molao."
Bukaneng ea lekunutu, Glimmerglass e na le letoto la litšoantšo tseo, e reng, li bonts'a seo software ea eona e khonang ho se etsa. E 'ngoe e bonts'a marang-rang a pono ea melaetsa ea Facebook ea "John Smith" eo ho ka etsahalang hore e iqapetsoe. Boemo ba hae bo hokahane le batho ba bang ba 'maloa (ba khethiloeng ka litšoantšo, mabitso a basebelisi le li-ID) ka metsu e bontšang hore na o hokahane hangata hakae ho e 'ngoe le e 'ngoe ea tsona. Grafiken ea bobeli e bonts'a marang-rang a mehala ea mohala e etsoang ke motho a le mong e lumellang opereishene ho khetha le ho mamela molumo oa moqoqo ofe kapa ofe oa hae. Leha ho le joalo ba bang ba bonts'a software ea Glimmerglass e sebelisoa ho beha leihlo mangolo-tsoibila le melaetsa ea hang-hang.
Seboholi se seng se videong ea k'hamphani websaeteng ea bona ea sechaba se re: “Phephetso ea ho laola boitsebiso e fetohile phephetso ea ho laola leseli. "Ka Glimmerglass, bareki ba na le taolo e felletseng ea phallo e kholo ea bohlale ho tloha ha ba fihla ho bona."
Tlhaloso ena ea liipone tsa theknoloji e hlalositsoeng litokomaneng tse fanoeng ke Edward Snowden ho Guardian koranta.
Ho O bolela esale pele
Ho mamela mehala, ho rekota libaka, le ho thuha lik'homphieutha ke karolo e 'ngoe feela ea lisebelisoa tseo lik'hamphani tsa merafo li fanang ka tsona ho US (le mekhatlo e meng) ea bohlale. Nahana ka tsona e le lintlha tse lekanang le tsa lik'hamphani tse chekang oli le khase ea tlhaho tse ikemiselitseng ho ntša maruo a ka tlas'a lefatše a 'nileng a patoa ho theosa le lilemo ka mabokoseng a matla a likamoreng tsa rona tse ka tlase.
Seo mekhatlo ea 'muso e hlileng e se batlang, leha ho le joalo, ha se bokhoni ba ho rafa feela, empa ke ho ntlafatsa maruo ao ho data e lekanang le mafura a phahameng a octane bakeng sa lipatlisiso tsa bona ka tsela eo re hlophisang lintlha tsa rona ho etsa likamano tse molemo, ho fumana lireschorente. , kapa fumana 'mino o mocha ka lifono le likhomphutha tsa rona.
Litheknoloji tsena - ka mefuta e fapaneng e bitsoang tlhahlobo ea marang-rang ea sechaba kapa lisebelisoa tsa tlhahlobo ea semantic - joale li ntse li kenngoa ke indasteri ea ho beha leihlo e le litsela tsa ho pepesa litšokelo tse ka hlahang ho tsoa sechabeng se ntseng se eketseha sa baipelaetsi kapa baitseki ba khahlanong le 'muso. Nka Raytheon, moetsi e moholo oa sesole sa US, ea etsang limisaele tse tsoang moeeng ho ea moeeng tsa Sidewinder, metsu ea moea ho ea fatše ea Maverick, metsu ea Patriot e eang moeeng, le metsu e tsamaeang ka tlas'a metsi ea Tomahawk. Sehlahisoa sa bona sa morao-rao ke sephutheloana sa software se bitsoang "Riot" se ipolelang hore se khona ho bolela esale pele hore na batho ka bomong ba ka ea kae ka mor'a moo ba sebelisa theknoloji e sebelisang merafo ea data ho tsoa marang-rang a sechaba joaloka Facebook, Foursquare le Twitter.
Software ea Raytheon's Rapid Information Overlay Technology—e, ke kamoo ba fumaneng khutsufatso ea Riot—e ntša lintlha tsa sebaka linepe le maikutlong a rometsoeng inthaneteng ke batho ka bomong ebe e sekaseka tlhahisoleseling ena. Phello ke litšoantšo tse fapa-fapaneng tsa sekho tseo ho thoeng li tla bontša hore na motho eo a ka ea hokae, a rata ho etsa eng, le bao a buisanang le bona kapa bao ho ka etsahalang hore a buisane le bona haufinyane.
Pontšo ea video ea 2010 ea software e sa tsoa hatisoa inthaneteng ke ba Guardian. Ho eona, Brian Urch oa Raytheon o bontša kamoo Riot e ka sebelisoang ho latela "Nick" - mosebeletsi oa k'hamphani - e le ho bolela esale pele nako le sebaka se setle sa ho utsoa komporo ea hae kapa ho kenya software ea bohloela ho eona. Urch o re: “Ho bonahala e le nako ea botšelela hoseng e le nako e atisang ho eteloa sebakeng sa boikoetliso. Kahoo haeba u kile ua batla ho leka ho tšoara Nick—kapa mohlomong ho tšoara laptop ea hae—u ka ’na ua batla ho etela setsing sa boikoetliso ka 6:00 hoseng ka Mantaha.”
"Riot ke moralo o moholo oa tlhahlobo ea data oo re sebetsang ho ona le indasteri, li-labs tsa naha, le balekane ba khoebo ho thusa ho fetola lintlha tse ngata hore e be tlhahisoleseling e ka sebelisoang ho thusa ho fihlela litlhoko tsa ts'ireletso tse fetohang ka potlako tsa naha," Jared Adams, 'muelli oa Raytheon's. lefapha la bohlale le tsamaiso ea tlhahisoleseling, o ile a bolella Guardian. Khamphani e hana hore ho na le motho ea seng a rekile Riot, empa mekhatlo ea mmuso oa US e bonahala e labalabela ho reka lisebelisoa tse joalo.
Mohlala, ka Pherekhong 2012 FBI e ile ea kenya kopo ea sesebelisoa se tla e lumella ho "fana ka mokhoa oa ho batla le ho hlakola marang-rang a sechaba ho kenyeletsoa Facebook le Twitter 'me [ke] fetolela hanghang li-tweets tsa lipuo tse ling ho Senyesemane." Ka Pherekhong 2013, US Transportation Security Administration e ile ea kopa borakonteraka ho sisinya lits'ebetso tsa "ho etsa tlhahlobo ea kotsi ea sistimi ea lipalangoang ea sefofane e ka hlahisoang ke motho ea itseng" a sebelisa "mehloli e ikhethileng ea lisebelisoa tsa hajoale, tse nepahetseng, le tse felletseng tseo e seng tsa mmuso. ya data.”
Baitseki ba lekunutu ba re sephutheloana sa Riot se hlile se tšoenya. "Mofuta ona oa software o lumella 'muso ho beha motho e mong le e mong leihlo," Ginger McCall, motsamaisi oa Lenaneo la Puso e Bulehileng ea Electronic Privacy Information Center, o bolelletse NBC News. E bokella boitsebiso bo bongata ka batho ba se nang molato ho hang. Ho bonahala ho se na lebaka le utloahalang la ho fumana sena. ”
Ho hloekisa libeso tse tsoang ka tlas’a lefatše ho re lumelletse ho tsamaea sebaka se selelele ka libese, literene, likoloi le lifofane bakeng sa ho ithabisa le ho etsa phaello empa ka litšenyehelo tse sa reroang: ho futhumala butle-butle ha polanete ea rōna. Ka mokhoa o ts'oanang, ho ntlafatsa lintlha tsa rona hore e be lits'ebetso tsa sechaba molemong oa ho ithabisa, ho etsa phaello, le ho lekoa ke 'muso le hona ho ja litšenyehelo: ho senyeha butle-butle ha boinotši ba rona le tokoloho ea rona ea ho bua.
Na o kile oa leka ho hoeletsa ka k'hamera ea ts'ireletso? Ua tseba hore e ntse e tsoela pele. Ua tseba hore ho na le motho ea shebelletseng litšoantšo, empa ha e arabe litletlebo, litšokelo kapa litlhapa. Ho e-na le hoo, e u shebella feela ka mokhoa o thibelang. Kajeno, boemo ba ho beha leihlo bo ts'oaretsoe ka ho teba lisebelisoa tsa rona tsa data hoo re sa tsebeng le ho hoeletsa hobane lik'hamphani tsa theknoloji li re kholisitse hore re hloka ho hokahana le tsona hore re thabe.
Ka thuso e ngata ea indasteri ea ho beha leihlo, Big Bro o se a hlōtse ntoa ea ho re shebella kaofela ka linako tsohle-ntle le haeba re etsa qeto ea ho etsa ho hong ka eona.
Z
Pratap Chatterjee, TomDispatch kamehla, ke motsamaisi ea ka sehloohong oa CorpWatch le setho sa boto ea Amnesty International USA. Ke eena mongoli oa Sesole sa Halliburton (Libuka tsa Sechaba) le Iraq, Inc. Sehlooho sena se qalile ho hlaha ho TomDispatch. com, weblog ea Setsi sa Sechaba, e fanang ka litaba, le maikutlo a tsoang ho Tom Engelhardt.