Andy Piascik Lipuisano le Moitseki oa Hartford Steve Thornton
Steve Thornton esale e le moitseki Hartford ho tloha ha a fallela moo ka bo-1970 ka mor'a ho fumana mangolo Univesithing ea Connecticut. O sebelitse lilemo tse ngata bakeng sa mokhatlo oa basebetsi ba tlhokomelo ea bophelo bo botle ba Hartford, Setereke sa New England 1199, 'me o' nile a kenya letsoho mekhatlong e mengata le matšolo a motse ka lilemo tse 40 tse fetileng. O boetse o na le thahasello e kholo nalaneng ea batho ba lehae, 'me lilemong tse' maloa tse fetileng o ile a qala sebaka sa marang-rang, ho tsebahatsa nalane eo. Shoeleatherhistory- project.com ke lehakoe la 'nete la nalane ea batho ba Hartford, e nang le lipale ho tloha ho moahi oa nako e le 'ngoe Mark Twain ho ea ho literaeke tsa lehae tsa ho lula fatše le mosebetsi oa khaolo ea toropo ea Black Panther Party. Thornton o boetse o ngola nalane ea lehae bakeng sa sebaka sa marang-rang sa Bridgeport Public Library le connecticuthistory.org hammoho le lingoliloeng tsa lehae le liwebsaete. Ke motlatsi oa nakong e fetileng oa ho Z le mongoli oa Nalane ea Shoeleather of the Wobblies.
PIASCIK: U qalile joang ho ngola ka nalane ea batho ea Hartford?
THORNTON: Ha e le hantle, ke ile ka hana histori ea Amerika ha ke le sekolong se phahameng ho elella bofelong ba lilemo tsa bo-1960 hobane ke ne ke belaella ntho e ’ngoe le e ’ngoe eo ke neng ke e rutoa: ho hlompha bolaoli, ho rata naha, ho se fose ha baeta-pele ba khethiloeng. Ho 'na, histori e ne e le pale ea banna-baholo ba makhooa ba neng ba tlotlisoa ka sohle seo ho neng ho nkoa hore se molemo ka United States.
Eaba ke bala ea Herbert Aptheker Histori ea Phetohelo ea Amerika. E ne e le tšenolo eo ke neng ke sa tsebe hore ho na le lehlakore le leng la pale. Ho ile ha nkhahla haholo hore ebe ho ne ho e-na le tsela e fapaneng ka ho feletseng ea ho sheba matla a hlileng a bōpang histori. Batho ba tloaelehileng ba etsang lintho tse sa tloaelehang. Buka eo e ile ea fetoha thuto e ncha ka ho feletseng ho ’na, maemong a mangata. Ke ne ke khona ho bona lefatše ka mahlo a macha, ka tsela ea tšoantšetso.
E nthusitse ho utloisisa Ntoa ea Vietnam, litokelo tsa botho, lintoa tse khahlanong le bokolone, hoo e batlang e le ntho e 'ngoe le e' ngoe. Ke bua hoo e batlang e le hobane seo ke neng ke se sibolla se ne se le bobebe nalaneng ea basali le mokhatlong oa tokoloho ea basodoma, tseo ka bobeli li neng li le mothating oa ho kena ho tsa bona. Ha ke nahane hore o ka ba moitseki kapa mohlophisi oa 'nete ntle le pono ena e fapaneng ea lefatše, 'me ke e leboha haholo.
U sebelisa mehloli ea mofuta ofe bakeng sa lipale tseo u li ngolang?
Ka mor'a Aptheker, ke ne ke bala Pale e sa Tsejoeng ea Basebetsi ka Richard Boyer le Herbert Morais. Ho ne ho e-na le polelo e le 'ngoe feela e bonolo mabapi le motse oa heso, Hartford. E ne e bua ka batšoaruoa ba Palmer Raid ka 1919 ba bolokiloe liseleng tsa kotlo tseo ba li bitsitseng "mabokose a chesang." Hoo ho ne ho tšoana le ho fumana khauta. Ka lekhetlo la pele, ke ile ka etsa khokahanyo ea hore linako tse kholo historing e matla ha lia ka tsa etsahala libakeng tse ling, metseng e meholo, hape e ne e le hona mona fatše moo ke neng ke eme teng.
Ho tloha moo, ke ile ka qala ka foromo. Haeba ho ne ho ka etsahala ntho e khōlō naheng ka bophara, kapa lefatšeng, ke ne ke tla sheba ho bona se neng se etsahala ka nako e tšoanang sebakeng sa heno. Kahoo e ile ea qala ka ho phenyekolla likoranta laebraring.
Mohlala, ha Ho Tsoaloa ha Sechaba—filimi ea pele ea 1915—e ne e ntse e bontšoa New York, ke ile ka nahana hore e ile ea bontšoa Hartford nakoana hamorao. Khang e ile ea latela filimi hohle, Hartford e kenyeletsa. Ke ile ka tseba mabitso a baboleli ba batho ba batšo le baeta-pele ba hlomphehang ba Maafrika a Amerika ba ileng ba kōpa ramotse hore a e thibele. Ho tloha moo ke ne ke khona ho ithuta ho eketsehileng ka mohaho oa matla oa toropo ka nako eo, le ho feta ka libaka tsa Afrika tsa Amerika.
Eaba ke ea bukeng ea khale ea litoropo, e neng e thathamisa literata le moo motho e mong le e mong a lulang teng, likhoebo tsohle tsa moo le mekhatlo ea basebetsi ea sebakeng seo. Sena se ile sa mpontša moo batho bana ba lulang teng toropong le hore na ke bo-mang ba lulang haufi le bona.
Ka mor'a moo, nka ea mesebetsing e meng ea borutehi, libuka, le lingoliloeng, mabapi le libaesekopo tsa pele, kapa likamano tsa morabe oa pele, ho fana ka pale ea ka. Ke ile ka shebella filimi eohle ho YouTube, mohlala. E nyonyehang, empa e bohlokoa. Ka linako tse ling ke ne ke etela litoropo tse ling tsa Connecticut ho ea batla likoranta kapa libuka tsa tsona. Ka linako tse ling patlisiso ea ka e ile ea lebisa ho Laeborari ea Tamiment e NYU kapa Setsi sa Schomburg se Harlem.
Ha ke ntse ke etsa lipatlisiso ka tsena tsohle, lintho tse ling lia hlaha. Li fetoha lihlooho tsa lipale tse ncha. Ka Tsoalo ea Sechaba, Ke ile ka qala ho latela khōlo ea Ku Klux Klan e Connecticut le Anti-Lynching Crusaders, eo e neng e le pōpo ea NAACP le e nang le khaolo ea sebaka seo.
Ke boetse ke hlokometse hore ke tlameha ho bua le batho bakeng sa lipale tsa bona ha ba ntse ba e-na le rona. Ke entse sena ka Wobblies, basali ba nako e telele, baitseki ba baholo ba Puerto Rican, haholo-holo le litho tsa lehae tsa Black Panther Party.
Ka sebele u sibolotse histori e ngata ea Hartford eo mohlomong batho ba bangata ba lulang moo ba sa tsebeng ka eona. Na u ka re histori e ngata ea batho e emetse ho sibolloa?
E, 'me ho na le lipale tse ngata tse senyehang ke nako. U ka boloka karolo ea eona feela, empa sekhechana se seng le se seng sea thusa. Ketsahalo e 'ngoe le e 'ngoe e kholo historing ea US e amana le pale e tšoanang ea lehae, ho sa tsotellehe hore na khoele eo e boima hakae. Ke nahana hore o tlameha ho rata lihora tsa ho bala filimi e nyane ho cheka ka botebo.
Hang ha histori e se e senotsoe, 'me e hlalosoa, joale potso ke hore na nka etsa joang hore batho ba bangata ba ithute eona? Ke kahoo ke thehileng sebaka sa ka sa marang-rang sa mantlha. Ke boetse ke bua libokeng, likopanong, le liketsahalong tse sa tšoaneng moo ke nang le boitsebiso bo bohlokoa.
Hape, ke ngola likotoana tsa op-ed. Ha ke na letho le tebileng leo nka le buang ka litaba tsa litaba, empa nalane e na le eona. Joale ha Donald Trump a qala ho utloahala eka ke fascist, kea ipotsa, ke hokae hape moo ke utloileng bohlanya bona? Likoranta le bo-ralipolotiki ba lilemong tse 100 tse fetileng li ne li le mpe joalo ha ho tluoa tabeng ea Maaerishe le lichaba tse ling tsa bajaki. Sebakeng sa heno, lilemong tsa bo-1930, batho ba ne ba reka lipuo tsa bo-fascist tsa Amerika. Ebe ke tla beha seo hammoho ho bontša hore ho na le lintho tse tšoanang kajeno le mohlomong lithuto tse lokelang ho ithutoa.
Ke life tse ling tsa lintho tseo u li ratang ho tsoa nalaneng ea Hartford?
Ke sebetsa lelapeng la Easton, Maafrika a Amerika bao e neng e le batho ba lokolohileng morao koana lilemong tsa bo-1700. Hosea e ne e le mokhelohi oa pele ea ileng a qala kereke ea Hartford e neng e tobisitsoe ke batho ba khethollo ea morabe. Mora oa hae Sampson e ne e le mohlankana feela ea tloaelehileng, empa ka ho phenya lipampiri ke ile ka fumana hore o ne a etsa libanjo a bile a e-na le mesebetsi e mengata. O ile a boela a etsa lintho tse ling tse makatsang. Ha John Brown a ne a bolaoa ka 1859, Sampson o ile a nyolohela ka holimo ho Ntlo ea Naha ea Hartford 'me a hula seemahale sa Lady Liberty ka lesela le letšo. Easton e mong e ne e le sebapali se tummeng haholo sa sethala le sebapali sa banjo. O ne a batla a sa tsejoe mona, empa Australia le linaheng tse ling o ne a tumme haholo. Kaofela ha bona e ne e le lelapa le lokileng, le atlehileng haholo. Hape ke khonne ho ngola ka maeto a motse a batho ba tummeng ba ileng ba bua le batho ba makholo, ka linako tse ling ba likete-kete: Elizabeth Gurley Flynn, Emma Goldman, Frederick Douglass, James Connolly, Emmaline Pankhurst, Eugene Debs, Carlo Tresca, le ba bang ba bangata. . Taba ea hore ba ne ba le teng mona, le seo ba se buileng, sea nkhothatsa.
Ntle le ho utolla lipale tse sa boleloang, u boetse u ngola litšōmo tse tsebahalang.
Ka linako tse ling ha se taba ea ho sibolla lipale tse ncha empa ke ho fetolela nalane eo batho ba nahanang hore baa e tseba. Sena se a qhekella, kaha esale ke le mohlophisi oa mekhatlo ea batho ba baholo bophelo bohle ba ka mme ha ke rahistori kapa setsebi. Empa haeba u lumela hore thuto ea histori ea “batho ba basoeu” e fosahetse, ho bolela hore lintho tseo re ithutileng tsona le tsona li fosahetse. U tlameha ho cheka ho teba, ho tšepahala, 'me u behe lintlha ka tsela e ka tšeptjoang.
Samuel Colt moetsi oa lithunya ke nyeoe e le 'ngoe. Ke motho ea tsebahalang haholo ea tsoang Hartford. Fektheri ea hae ea khale hona joale ke serapa sa nalane sa nalane. O na le botumo ba ho ba monna ea phahameng, ea khabane, le moetapele oa boqapi empa, ha e le hantle, e ne e le motho ea tšabehang. Ho na le pale e fapaneng ka ho felletseng e ka kopanngoang, eo nka reng e nepahetse ho feta tšōmo e hahiloeng ho mo potoloha. Colt o ile a rekisa lithunya ho Confederacy ka mor'a hore Ntoa ea Lehae e qale. O ile a leleka basebetsi ba neng ba sa vouta likhethong ka tsela eo a neng a batla hore ba khethe ka eona. E ne e le setsebi se seholo seo ngoana oa hae a neng a lebisitsoe ho mor'abo John. Mor’abo rōna o ile a bolaea ’me Colt a mo sireletsa ’me mohlomong a fa John thipa eo a ileng a e sebelisa ho ipolaea chankaneng pele ba ka mo bolaea. Le ho ya pele. Enoa ke motho ea lokelang ho mo hlompha?
Ho na le bophara bo bongata tabeng ea sebaka sa marang-rang sa hau ho feta nalane ea bohlokoa ea mokhatlo oa basebetsi oa lehae le ntoa ea tokoloho ea batho ba batšo. Na ka hloko u kenyelletsa lingoliloeng tse mabapi le bonono, setso, lipapali, esita le tsa Hao Ka 'nete, Johnny Dollar, mofuputsi oa inshorense ea nang le ak'haonte ea litšenyehelo tse ngata?
Hah. Ka bobeli re balateli ba Johnny Dollar ba seea-le-moea sa khale. O ne a thehiloe Hartford Ho araba potso ea hau, e, ke fumana hore setso se hapa maikutlo a lipolotiki a batho ka linako tse fapaneng, 'me se fana ka temohisiso ea hore na tšusumetso ea bona e ne e le efe.Re ka tseba hore Federal Theatre Project e ne e le ntle haholo, haeba e phela nakoana, lenaneo la New Deal. Ho bonolo ho fumana se neng se le sethaleng sa Hartford morao koo, leha ke sa nahane hore ho na le buka e ngotsoeng ka eona. Ba ile ba etsa mofuta oa theatre oa E ke ke ea Etsahala Mona ka Sinclair Lewis. Ba ile ba hlophisa mofuta o tummeng oa Orson Welles oa Othello e nang le samente e motsho.
Ho tloha ha u qala webosaete, u se u atolohile ho etsa maeto a maoto a Radical Hartford. Li entsoe ka eng?
Maeto ke mosebetsi o mongata oa ho kopanya, hape a nka lehlohonolo. Ke qala ka ketsahalo e le 'ngoe kapa tse peli tseo ke li fumaneng. Ebe ke fumana tsela, mohlomong metsotso e 90. Ke qala ho ithuta ka histori ea fektheri e lahliloeng, sekolo sa khale, letlapa le holim’a kereke. Ka tsela e itseng e sebelitse. Leeto la ka la ho qetela le ne le akaretsa seterata se le seng kapa tse peli tse hokahaneng tsa Hartford. Litopo li kenyelletsa lipale tse mabapi le Matsoalloa a Amerika, bafetoheli ba Puerto Rican, seteraeke sa ho lula fatše, le tlhophiso ea bahiri. Hape ke moprista ea matla oa K'hatholike, papali ea Clifford Odets Who emela Lefty, le mosebetsi oa Lekhotla le sa sebetseng la lehae nakong ea Ho oa ho Hoholo ha Moruo. Ke kenyelletsa mantsoe a qotsitsoeng ho ba amehang liketsahalong tsa pele. Barupeluoa leetong la ka ba bala mantsoe a qotsitsoeng sebakeng se seng le se seng, e leng ntho e monate le e senyang monotony ea lentsoe la ka. Ke mothating oa ho hlahisa ntho ea khale ea ho bapala ea ngoana ea Viewmaster ho kenya linepe le maemo libakeng tse itseng tsa ho emisa. U ka li etsa ka ho kenya linepe tšebeletsong ea inthanete. Ha e le hantle, sebaka se fetoha 'me ka linako tse ling ha ho letho la ketsahalo e setseng ho supa. Kaofela ke theknoloji e tlase haholo.
Ke litlhahiso life tseo u ka li fang motho ea ka ratang ho qala sebaka sa marang-rang se tšoanang le sa hau se shebaneng le nalane ea batho toropong kapa toropong eo ba lulang ho eona?
Taba ea pele, ngola lipale tse seng kae tseo u ka iphang nako ea ho li bentša. Ha ho hlokahale hore u be sengoli se hloahloa, empa u batla hore lipale li hohele thahasello ea 'mali ka holimo. Ea ka e bile mantsoe a 300 ho isa ho a 1,500 le leng le le leng. E khuts'oane e betere, ke nahana. Ebe u fumana sethala se bonolo ho se sebelisa.
U tla fumana pono e kholo ka ho fetisisa ke ha u beha pale ea hau ho pota letsatsi la phomolo kapa letsatsi le leng la bohlokoa. Ho na le mehloli e sa bonahaleng e senolang litaba tsa bohlokoa. Ke sebelisitse lifaele tsa FBI tse sa hlakoloeng ho ithuta ka bohloela ba bona ho Black Panthers, maetong a mangata a Malcolm X Hartford, esita le konsarete ea lehae ea Paul Robeson ka mor'a hore a khethoe. Ho khotsofatsa ka ho khetheha ho khona ho sebelisa thepa ena khahlanong le mohaho o tšoanang oa matla o patelang histori ea rona ho rona.
Z
Andy Piascik o ngolla Z, Znet le lingoliloeng tse ling tse ngata le liwebsaete. Padi ya hae Ka Motion e hatisitsoe pejana selemong sena.