A
pril
28 e ne e e-na le moelelo o khethehileng bakeng sa litho tsa lelapa la Ben Linder ho
Oregon, bakeng sa ka, le bakeng sa ba Univesithing ea Oregon ba thusitseng
nehela holo ya khamphase ka lebitso la hae. Ke letsatsi la hae
polao ha a ntse a leka ho thusa balemi ba Nicaragua nakong ea Iran-Contra
likhohlano lilemong tsa bo-1980.
It
e 'nile ea ama le ho feta lilemong tsa morao tjena ka khetho ea Bush ea 2005
ho ea boemong bo phahameng ba monna ea nang le boikarabelo ba motheo bakeng sa Ben
Lefu la Linder - John Negroponte. E sa tsoa behoa taolong
ea poso e ncha ea federal ea Intelligence, Negroponte o sebelitse ka bobeli
maemo a pele a boemo bo phahameng tlasa Bush—U.S. moemeli ho
United Nations, eo ka nako eo e neng e le moemeli oa Iraq.
Ho kenya ts'ebetsong
liketso tse ipatileng ha li ncha ho Negroponte. O se a loketse ho hatela pele
maano a mmuso — hangata e le lekunutu — tlasa Bush kamoo a neng a le kateng
lilemo tse mashome a mabeli pejana tlas'a Reagan. Boemong bo phahameng ba Iran- Contra
scandal, Negroponte e ne e le moemeli oa Honduras, boemo bo tsoang ho
eo a e sebelelitseng e le motataisi oa maano a Reagan Amerika Bohareng.
As
"Monna" oa Reagan, Negroponte o ile a potlakisa sekhukhu
litšebelisano tsa lihlomo tse neng li ama US le Iran. Linder
e ne e le sebapali se senyenyane setšoantšong se akaretsang. Empa o ne a le tseleng
'me, ka 1987, e ne e lebisitsoe, hammoho le ba bang ba bangata, ke
Contras bao litaelo tsa bona li ileng tsa fanoa ho bona ke Negroponte.
Litefiso
ea ho lumellana ha Negroponte le Reagan e thehiloe bopaking
hore o ile a etsa hore ho be le lihlopha tsa tlhokofatso le lefu le ho pota-pota
Congress le Molao oa Motheo. Marc Lacey oa sehlopha sa
New York Times
o ngotse ka 2004: “Lipatlisiso tsa CIA lilemong tse 'maloa tse fetileng li fumanoe
tlolo ea litokelo tse tebileng Honduras e sa tlaleheloa Washington hantle
nakong ea puso ea Negroponte. Boholo ba tlaleho ea CIA e ntšoa
tsoa. Likarolo tse ileng tsa lula li sa hlalosoa li hlahisa lipotso mabapi le tsa Negroponte
liketso, empa ha u fane ka likarabo. ”
Reporters
Gary Cohn le Ginger Thompson ba
Letsatsi la Baltimore
e hatisitsoeng
tlaleho e mabapi le bopaki bo tiisitsoeng ho tsoa mehloling e fapaneng e boletseng
Negroponte o ne a tseba ka litlolo tsa molao tsa litokelo tsa botho tsa Honduras. Mokhatlo oa Inter-Amerika
Komisi ea Litokelo tsa Botho Honduras e ile ea ba bolella hore Negroponte e okametse
Katoloso ea kampo ea koetliso ea U.S. moo likhukhuni tsa Contra li neng li koalla, li hlokofatsoa,
le ho bolaea ba belaelloang hore ke bahanyetsi.
The
Tsamaiso ea Bush e tseba ho ipata kapa ho felisa ho qosa
data le batho. A
Los Angeles Times
sengoloa sa Maggie Farley
le Norman Kempster ba boletse ka ho lelekoa ka tšohanyetso ho tsoa U.S.
ea litho tsa mehleng tsa sehlopha sa lefu la Honduras tse ka beng li fane ka bopaki
khahlano le Negroponte lipuisanong tsa Senate tse lebisang ho khethoeng ha hae UN.
The
Toronto Star
o ngotse hore mohlahlami oa pele oa Negroponte ka
Honduras, Jack Binns, o ile a phatlalatsa matšoenyeho a hae ka litokelo tsa botho
tlhekefetso ea sesole sa Honduras mme a fa Negroponte tlhaloso e felletseng
ka tlhekefetso. Binns o ne a tobile ha a nyatsa: “Negroponte
o hana ha a bolelloa letho. Ke motho ea kotsi ka ho fetisisa
monna eo karolo ea hae ea Honduras e ts'oanang ka mokhoa o makatsang le ea tsamaiso ea Bush
boemo ba Iraq. Negroponte e ile ea emela U.S. nakong e 'ngoe ea
linako tse bolileng ka ho fetisisa tsa pholisi ea eona ea kantle ho naha tlas'a Ronald Reagan le
George Bush, Sr. Ka sebete, a ka be a ile a phephetsa se neng se
ho etsahalang.” Negroponte ha aa ka a phephetsa letho.
Ben
Linder o ne a le lilemo li 27 ha a ntse a haha letamo le lenyenyane (weir) ho
lekanya phallo ea metsi ka molapong bakeng sa morero oa ho tlisa motlakase
motseng o haufi, o ile a bolaoa ke marabele a Contra. Maemo
ea lefu la Ben, joaloka ba bang ba bangata matsohong a ba hlometseng ba U.S
Contras, ha lia ka tsa senoloa.
Ben
o kene Univesithing ea Washington moo ka 1983 a ileng a fumana lengolo
ka boenjiniere ba mechini. Ka mor'a ho sebetsa motse-moholo oa Managua
bakeng sa Nicaragua Energy Institute, o ile a khetha ho kena ka hare ho naha ho ea haha
mohloli oa motlakase oa mahaeng. Ho ne ho le kotsi. Marabele a tsoang boahelani
Honduras e ne e tla tšosa sebaka seo motšehare, ebe e khutlela
Honduras - ho sireletsa Negroponte.
hae
ntate, David, o itse Ben o ile a ea Nicaragua ho ea fana ka “se loketseng
theknoloji”—limela tse nyenyane tse fehlang motlakase ka metsi ho thusa batho
etsa liphetoho tsa phetoho maphelong a bona. Ha a ntse a buisana le
Batho ba Nicaragua, Linder o ile a tsejoa e le motlatsi ea palameng unicycle,
ntho eo a neng a e etsa ka liaparo tsa ho thabisa bana. Pele ho Davida
Lefu, eena le ’m’a Ben, Elisabeth, ba ile ba tsamaea naheng eo
ho ruta ka lefu le fosahetseng la mora oa bona. Motlakase oa metsi
setsi sa San Jose de Bocay moo Ben a bolailoeng se ile sa phethoa ka
1993. Batsoali ba hae ba ile ba bokella chelete ho thusa ho tlatsa limela tse ling tsa metsi
le mekhoa ea ho hloekisa metsi sebakeng seo.
Neng
ha a khetha ho ea Nicaragua, Linder o ile a bolella ntat’ae: “Kea ipotsa
haeba re ka bala ka menoana ea letsoho le leng la lienjineri tse eang ho ea Boraro
Linaha tsa lefatše moo li nang le tšepo ea ho ntlafatsa bophelo.”
I
nahana hore ho tla nka matsoho a fetang a le mong—a koahetsoeng ke mali—ho
ka kakaretso balekane ba Reagan le bahlahlami ba bona, ba tsoelang pele
mosebetsi o joalo tlas'a George Bush.
George Beres
e ne e le komiting e neng e nehela Holo ea Ben Linder ho
Univesithi ea Oregon.