IBasali ba Ranian le Mamosleme ba fetohile taba ea thahasello e kholo bakeng sa mecha ea litaba ea Euro-American le bo-ralipolotiki ba US lilemong tsa morao tjena. Maemong a mangata ho na le boiteko ba ho nolofatsa le ho amahanngoa le litšitiso tse tobaneng le basali ba Iran le Mamosleme le mabaka a ka hare, a kang Islam, setso sa bapatriareka, le batho ba phahameng ba lipolotiki. Ha e le hantle, basali ba Bochabela bo Hare ba atisa ho hlokofatsoa ka ho tšoanang ke maano a ka ntle a kang likotlo tsa moruo, ntoa le tšehetso ea linaha tse ling ea mebuso e bolileng. Likotlo tsa moruo, ka ho fokotsa ho nka karolo ha basali maemong a sechaba, li kentse letsoho moetlong oa bopatriareka.
Joaloka tabeng ea Iraq, ka mor'a likotlo tsa 1990 ho ea ho 2001, "basali ba ile ba angoa ke boemo boo ho haelloang ke moruo, bofutsana bo atileng, lits'ebetso tse senyehileng, le litekanyetso tse phahameng tsa ho hloka mosebetsi li tsamaeang le ho tlosoa ha 'muso litšebeletsong tsa mahala, tseo e neng e le tsa bohlokoa. ho kenya letsoho ha basali bophelong ba sechaba, ho tsamaea le phetoho e lebisang menahanong ea tekano le ho matlafatsa matla a bapatriareka maemong a meloko le malapa ”(Nadje Sadig Al-Ali)., Basali ba Iraq ba Untold Stories Ho tloha 1948 ho fihlela joale). Ka mokhoa o ts'oanang, litšokelo tsa ntoa le ts'ireletso ea naha ke mebuso ea linaha tse ling li 'nile tsa hlasela Iran ka ho eketsehileng, e leng se entseng hore ho be le setso sa lipolotiki se laoloang ke banna' me qetellong ke khatello ea basali.
Leha ho le joalo, mabaka ana a ka ntle hangata a hlokomolohuoa. Mohlala, nakong ea sehlopha Sebokeng sa 2008 Middle East Studies Association (MESA) se bitsoang One Million Signature Campaign, bahlahisi ba ile ba buisana ka litšitiso tseo lets'olo le tobaneng le tsona ho fetola melao e khethollang basali ba Iran, empa lipuo li ile tsa hlokomoloha ho bua ka moruo oa sechaba. tlokotsi e amang basali ba Iran le baloaneli ba litokelo tsa basali. E mong oa baphatlalatsi ka ho soma o ile a qotsa ralipolotiki ea ka sehloohong oa Iran: “Tšokelo e kotsi ka ho fetisisa tšireletsehong ea naha ke mokhatlo oa basali oa Iran.” Ke ile ka botsa sebui hore na ke hobane'ng ha re sa bue ka tšokelo ea ntoa khahlanong le Iran, ts'ebetso ea phetoho ea puso, le likotlo tsa moruo, tseo kaofela li amang basali ba Iran le baitseki ba litokelo tsa basali. O ile a araba a re: "Likotlo le tšokelo ea ntoa ha se taba ea kahare mme Letšolo la Letšolo la One Milione le ntse le etsahala ka hare ho Iran kahoo ha li na thuso."
Ho fapana le tseko ena, ke lumela hore tšokelo ea ntoa le likotlo tsa moruo ke litšitiso tse hlahelletseng tseo basali ba Iran ba tlamehang ho li hlola e le ho fetola melao ea khethollo mafapheng a sechaba le a poraefete. Ke boetse ke lumela hore likamano tsa matla tsa tsamaiso ea lipolotiki ea Iran li hokahane le matla a kantle a sebetsang ho eona ka tlhophiso e rarahaneng.
Tse ling tsa litšitiso tseo mokhatlo oa basali oa Iran o kopaneng le tsona tlasa bopresidente ba Ahmadinejad li ka utloisisoa ho tsoa likarolong tse kholo tsa tsamaiso ea hae: Boislamo bocha ba sechaba sa Iran, puo e khahlano le bo-imperialist ea bochaba, le "ho khutlela ha sechaba mekhoeng ea boits'oaro bo botle. nako ea phetoho,” joalo ka ha Ahmadinejad a rata ho bua. Puisano e khahlanong le bo-imperialist le Islamization e entse hore ho be le tlhaloso e ncha ea moaparo oa "Islamic" bakeng sa basali, ho kenyelletsa le lithibelo tse thata tsa liaparo le litlolo. Mokhoa ona oa ho apara oa mekhoa e metle o thusa ho khetholla basali ba Iranian ho balekane ba bona ba "bophirimela" 'me o bontša hore sechaba se hatela pele ho Boislamo haholoanyane. Khopolo ea bohlokoa e tlatsetsang ts'ebetsong ea mokhoa ona oa moaparo ke mohopolo o khethiloeng oa nako e fetileng joalokaha ho bontšoa ke lepetjo le reng: "Khutlela setsong sa 'nete sa Iran." Lepetjo lena le entse hore ho be le lipontšo tsa feshene tsa moaparo oa setso lilemong tsa morao tjena, tseo ho isa bohōleng bo itseng li ka hlalosoang e le sesebelisoa sa ho hanela lifeshene tsa Europe-Amerika tse matla. Ka nako e ts'oanang, ho laola moaparo oa basali tlas'a lebitso la Tarhe Efafe Omoumi (Leano la Bohloeki ba Sechaba) ke teko e 'ngoe ea ho kenya letsoho mekhatlong ea basali bakeng sa bochaba ba setso le Islamization ea sechaba.
Puo e khahlanong le bo-imperialism e fetela ka nģ’ane ho moaparo oa basali ’me e akarelletsa matšoao le likhopolo tse ling tse ngata tse nkoang e le tsa “bophirimela.” Ka mohlala, Ahmadinejad o phatlalalitse hore lifilimi tsa basali ha lia lokela ho hlahisoa kaha botšehali ha se Boislamo, empa ke khopolo ea "bophirimela". (Botšehali bo sebelisitsoe ke mebuso ea bokolone, 'me, ha e le hantle, sepheo sa sebele sa bo-ralikolone ha se ntlafatso ea litokelo tsa basali, empa e ne e le taolo ea "matsoalloa" ka ho ba bitsa "barbaric" le "primitive.") botšehali boo Ahmadinejad a buang ka bona ke bo hlahisitsoeng ke batsamaisi ba lifilimi ba Iran ba kang Tahmineh Milani kapa Rakhshan BaniEtemad. Leha ho ntse ho ka phehisana khang hore na basali ba Iran ba kentse litekanyetso life tsa bo-ralikolone, lifilimi tsena ho isa bohōleng bo itseng li bontša litaba tse amanang le basali ba Iran (le hoja e le basali ba maemo a mahareng), joalo ka tokelo ea molao ea ho hlokomela bana le tokelo ea tlhalo.
Le hoja li-neoconservatives li sebelisitse litaba tsa litokelo tsa basali, har'a mabaka a mang, ho hapa le ho hlasela Iraq le Afghanistan, ha ho so be le boiteko bo bongata mecheng ea litaba ea Euro-American ho utloisisa ntoa ea litokelo tsa basali ba Bochabela bo Hare. Ho e-na le hoo, basali ba Bochabela bo Hare ba hlalosoa e le lintho tse sa tloaelehang, tse sa tšoaneng, le tse sa tloaelehang tse hlokang ho lokolloa. Ka mohlala, mecha ea litaba ea Euro-Amerika e khothalelitse palo e ntseng e eketseha ea lihopotso tsa Iran le Mamosleme, tse kang buka ea neo-orientalist. Ho bala Lolita Tehran. Tšokelo ea ntoa khahlanong le Iran le ts'ebeliso ea litaba tsa litokelo tsa basali ke li-neoconservatives li entse hore ntoa ea basali e be taba e tebileng ho mmuso oa Iran.
Nadje Sadig Al-Ali lintlha ho Basali ba Iraq hore boemo ba basali ba Iraq bo mpefetse ho tloha ha ba hapiloe ka 2003. Lintoa, le ba li buellang, ha lia tsepama ho thuseng basali kapa ho ntlafatsa maemo a bona a bophelo. Tšireletseho e sa tsitsang ea naha ea Iran le eona e kenya letsoho moeeng o chefo ho basali ba Iran. Nako le nako ha linaha tsa US kapa tsa Europe li bua ka lichelete tsa "demokrasi" Iran (ka sepheo sa boipelaetso ba boipelaetso), batšehetsi ba basali ba Iranian ba kopana le mathata a tebileng, a kang ho kenngoa chankaneng, ho koalloa, ho thibeloa ho tsamaea ka ntle ho Iran, joalo-joalo. Ho bonahala eka lichelete tsena, ho isa bohōleng bo itseng, ka ho toba kapa ka tsela e sa tobang, li kenya letsoho khatellong ea baitseki ba basali ba Iran ke 'muso ka hohle kamoo li fanang ka tumello ea' muso ho bolela hore botšehali ke khoebo ea linaha tse ling e reretsoeng ho nyenyefatsa puso ea Iran.
Tšitiso e 'ngoe ea mokhatlo oa litokelo tsa basali oa Iran ke likotlo tsa moruo. Taba ena ha ea ka ea hlahella ka mabaka a mabeli a mantlha. Ea pele ke hore mmuso ha o ikemisetse ho hlakisa hore na likotlo li ama bophelo ba batho ba Iran joang, kaha mmuso ha o lakatse ho lumela hore o na le monyetla oa ho ba le matla a tsoang kantle ho naha. Lebaka la bobeli ke hore ba hanyetsang mmuso oa Iran ha baa ikemisetsa ho hlahisa ba morao joalo ka bahlaseluoa ba pale. Ehlile, bahlaseluoa ba 'nete ba likotlo ke batho ba Iran. "Tlhahiso ea likotlo tsa moruo tsa US e bile ea bohlokoa ho fokotseng Investment Direct Direct (FDI), ho nyolleng litšenyehelo tsa lichelete tsa Iran, le ho liehisa ts'ebeliso ea oli le khase ea Leoatle la Caspian" (Hossein Askari, Li-Archive tsa Foramo ea Leano la Kantle ho Naha: “The Iranian Paradox: Ho hloleha hoa Moruo, Ho Tsoela Pele Seterekeng, le Monyetla oa Puisano”). Phaello ea oli, chelete e kenang e ka sehloohong ea naha, e ajoa ke mmuso. Likotlo, ka phokotso ea FDI, e hlile e matlafatsa mmuso, o nkang qeto mabapi le kabo e fokotsehileng ea leruo.
Likotlo li boetse li baka tlhokeho ea mesebetsi ho basali le banna ba sehlopha sa basebetsi. "Likhoebo tse tloaelehileng le tsona li bile le mathata a maholo, ho latela liofisiri tsa Bophirimela le batho ba Irani. Lik'hamphani tse khōlō le li-bazaari tse nyenyane—joalokaha bahoebi ba setso ba bitsoa Iran—ba ntse ba qobelloa ka ho eketsehileng ho lefella thepa e tsoang linaheng tse ling esale pele, ka chelete. Barekisi ba kantle ba lahleheloa ke bareki; thepa e tala bakeng sa liindasteri tseo e seng oli ho thata ho lefa bakeng sa” (New York Times, October 31, 2008). Basali, ba kotsing e khōloanyane ea mathata a moruo, hangata ke bona ba pele ba lahleheloang ke mesebetsi. Boemong bona bo nang le menyetla ea mesebetsi e fokotsehileng, basali ba futsanehileng, ba haelloang ke mekhoa e meng ea tšehetso, ba ka ’na ba fetohela botekatseng e le hore ba phele. Ha e le hantle, palo ea basali ba Iran ba sebetsang botekatse e ntse e eketseha 'me lilemo tsa bona tse tloaelehileng lia fokotseha. Nakong ea ketelo ea ka Iran ke ne ke atisa ho utloa lipale tsa basali ba neng ba fa beng ba mabenkele a korosari thobalano e le phapanyetsano bakeng sa lijo.
Ho phaella moo, ka mor'a hore mebuso ea linaha tse ling e behe likotlo ho libanka tsa Iran, beng ba lifeme le likhoebo ba ne ba sitoa ho fetisetsa chelete linaheng tse ling ka libanka. Sena sohle se fella ka ho phahama ha litheko tsa lijo. Lifeme tse ngata li theohile kapa li koalehile hobane likotlo le tšokelo ea ntoa li entse hore li se ke tsa fumana phaello e ngata. Sena se bolela hore basebetsi ba bangata—basali kapa banna bao lichelete tsa bona li amang basali—ba lelekoa. E le hore motho a utloisise ka botlalo se ntseng se etsahala ho basali Iran, motho o tlameha ho ela hloko se etsahalang ho banna ba Iran. Ka lebaka la likotlo tsa moruo le mabaka a mang, banna ba Iran hangata ha ba sebetse kapa ha ba sebetse.
I ke ile ka tloha Iran lehlabuleng la 2004 ’me ka khutla ka 2007. Nakong ea ketelo ea ka, ke ile ka bona keketseho e hlokomelehang palong ea banna ba sebetsang e le bakhanni ba litekesi. Toropo ea heso, Gohardasht, eo pele e neng e tletse litsi tsa bonono, mabenkele a matle a liaparo, le lireschorente le lireschorente tse phelang, e ne e tletse mabenkele a liaparo tsa khale le lireschorente tse theko e tlaase tse jang lijo tse potlakileng tse se nang sebaka sa ho lula. Ka mor'a 6:00 PM u ne u ka bona letšoele la banna ba rekisang likausi kapa lihempe tsa boleng bo tlaase ka thōko ho litsela. Bongata ba banna bana e ile ea e-ba barekisi ba seterateng ka mor’a ho lahleheloa ke mesebetsi ea bona ea indasteri. E mong oa bona o ile a re k’hamphani ea hae e ne e ke ke ea hlola e romela chewing chewing le chokolete linaheng tse ling tsa Persian Gulf ’me sena se ile sa etsa hore a lahleheloe ke mosebetsi. U ne u ka utloa ho tlotloloha hoo banna bana ba neng ba le ho bona, kaha sechabeng sa Iran banna ba inka e le bona ba ikarabellang bakeng sa ho hlokomela malapa a bona ka lichelete. Mathata a lichelete a banna a etsahala ka nako e le 'ngoe le boiteko ba' muso ba ho etsa hore basali e be bo-ntate ka morero oa ho boloka malapa a le matla, ho sireletsa "tlhompho" ea basali, le ho sireletsa tšireletso ea naha. ’Muso o ile oa theha lithibelo tse ncha tsa khatello tlas’a sehlooho sa Tarhe Amniyate Ejtemaie (Leano la Tšireletso ea Sechaba). Mapolesa a tšoara basali ka lebaka la ho itlotsa ka li- make-up, mantoo a makhutšoane (seaparo sa hempe seo basali ba se aparang ho koahela ’mele ea bona), esita le libutsi. Ho bile le takatso e matla ea 'muso ea ho hokahanya hijab ea basali le ts'ireletso ea sechaba le matla a lelapa. Leha tšokelo ea ntoa khahlanong le Iran e ntse e lebisa naha boemong ba ntoa, basali ba ntse ba tobana le khatello ea bo-ntate ea sesole ke mmuso lapeng.
Nadje Sadiq Al-Ali o hlalosa hore, maemong a Iraq, likotlo li fetotse likamano tsa botona le botšehali le mesebetsi. Phello e tšoanang e etsahala Iran ka lebaka la mathata a lichelete ao likotlo tsa moruo li tlatsetsang ho tsona. Lehlabuleng la 2007, ke ile ka utloa khafetsa ho tsoa ho basali, ho kenyelletsa le basali ba rutehileng, hore ba batla monna ea ka fanang ka ts'ehetso ea lichelete ho malapa a bona a kamoso le ea ke keng a nyaloa ka tsela e fapaneng. Litekanyetso tsa lenyalo li fetohile ho tloha thutong, leratong, le boemo ba sechaba ho ea ho botsitso ba lichelete ka ho feletseng. Sena ke ’nete ho isa bohōleng bo itseng le ka banna ba batlang mosali ea nang le ntate ea ruileng ea ka fanang ka thuso ea lichelete. Baahi ba US le linaha tsa Europe ke mokhelo: ba nkuoa e le balekane ba lakatsehang ke banna le basali ba Iran. Ke ile ka botsa motsoalle e mong oa motsoala oa ka, Hiva, hore na ke hobane'ng ha a batla monna ea sebetsang khoebong, kahoo mohlomong e ka ba morui. O ile a araba ka hore ke motho oa sebele ’me oa tseba hore likhopolo tse kang lerato, thuto le chebahalo ea ’mele ha li re fe lijo.
Ka ofising ea ngaka ea mahlo e Karaj, ke ile ka kopana le Fatemeh ea ileng a mpolella hore esale a sebetsa moo ka nako e telele. Fatemeh o ile a tletleba ka mathata a moruo, a mpolella hore o rekisitse mabenyane a hae kaofela a khauta ka mor'a hore monna oa hae a lelekoe Iran Khodro ka lebaka la likotlo tsa moruo. Ka mor’a ho felisa mabenyane ’ohle a hae e le hore a hlokomele lelapa la hae, o ile a ikutloa a sa sireletseha a bile a sa sireletseha. Ha mosali a rekisa khauta ea hae bakeng sa ho hlokomela lelapa la hae nakong ea tlokotsi, boemo ba hae bo fetoha bo fokolang le ho hlaseleha habonolo. Ha basali ba lahleheloa ke boikemelo ba bona ba lichelete, ba ba bonolo haholoanyane ho bapatriareka.
Baloaneli ba litokelo tsa basali ba Iran le bona ba loanela ho thibela sethepu, e leng setsi se ratang banna ba ruileng. Likotlo tsa moruo li etsa hore ho be thata ho qoba sethepu hobane bahlankana ba bangata ha ba khone ho nyala le ho haha malapa ka lebaka la khaello ea mesebetsi le theko e phahameng ea lijo le matlo. Ka lehlakoreng le leng, ba seng bakae ba fumanang phaello ea likotlo ba ka tšehetsa malapa a mabeli kapa ho feta habonolo. Ka lebaka la maemo a thata a lichelete, ho ba mosali oa bobeli oa monna ea seng a nyetsoe ke khetho e ipiletsang ho basali ba bang ba masoha ba futsanehileng. Ho isa bohōleng bo boholo, ho nepahala ha maano ana a mebuso ho bakoa ke mathata a moruo a ntseng a etsahala Iran, ao likotlo li tlatsetsang ho tsona.
Le hoja likotlo tsa moruo li sa sebetse ho fokolisa ’muso oo ho reretsoeng ho o etsa, ’nete ea hore li reretsoe ho etsa hore batho ba khumame ka mangole e nyonyeha boitšoarong. Likotlo tsa moruo ha li ikarabelle bakeng sa moruo o putlameng oa Iran. Leha ho le joalo, ho tlotloloha, ho itšehla thajana le ho khutlela morao hoo likotlo tsena li bakang ho ikhetha. Batho ba Irani ba nahana hore ho na le ho hong ho phoso ka bona, hore ba lokeloa ke ho itšehla thajana joalo ka moruo. Ka tšohanyetso moeli o pakeng tsa bona le ’muso oa nyamela. Mo metlheng e e botoka, ba ne ba tla ikgaoganya le puso, ka jalo, ba sa tseye ditshwetso tse di bosula le makoa a puso e le a bone. Tabeng ea likotlo, batho ba qobelloa ho arabela ka bobona liketsong tse lebisitsoeng 'musong oa bona. Mona ke batho ba hanetsoeng ho hoebisana le linaha tse kantle le ba ikutloang ba qheletsoe ka thoko ke mekhatlo ea kantle ho naha. Ts'ebetso ena ea ho lebisa batho ba Iran ka matla a kantle ho naha e thusa mmuso oa Iran ho bokella puo ea sera. Hang ha mmuso oa Iran o e-na le bopaki ba 'nete ba ho paka bonnete ba puo ena, mohopolo oa boitsebahatso ba Iranian bo ikhethileng bo fapaneng le ba sera o ka tsoella pele mme oa matlafatsa mohopolo oa "rona" khahlano le "bona." Phello ea phapang ena e ka ba bolumeli bo bongata ba sechaba, tlhaloso e tsitsitseng ea melao ea Boislamo ke basebeletsi ba mmuso, ho khutlela morao ho maikutlo kapa likhopolo tse nkoang e le "bophirimela," le ho matlafatsa mekha ea lipolotiki e loantšanang, e kang osoulgerayan (ba fundamentalists) Iran. ea neng a tla ema khahlanong le mebuso esele (lira).
Tmatshosetsi kgahlanong le tshireletso ya naha o atisa ho kopanya batho ho tswa mekgatlong yohle ya dipolotiki mme hangata o sutumelletsa ditaba tsa basadi thoko. Boemong ba tšokelo ea ntoa khahlanong le Iran, batšehetsi ba bangata ba litokelo tsa basali ba khahlanong le ntoa ba khetha ho lula ba khutsitse molemong oa ts'ireletso ea naha le ho qoba ho nyatsa khatello ea basali ke mmuso. Ba etsang qeto ea ho ntšetsa pele ntoa ea litokelo tsa basali ba atisa ho tšoaroa kapa ho tobana le mefuta e meng ea khatello 'me ba nkoa e le lilekane tsa' muso oa US.
Basali ba Iran ba tsoa lihlopheng tse fapaneng tsa sechaba, limelo tsa botho, maemo a thuto, litumelo tsa bolumeli, litekanyetso tsa lelapa, lefa la setso le litloaelo. Ho nolofatsa hofe kapa hofe ho lekang ho etsa homogenize basali ba Iran ho ke ke ha etsa toka ho bongata ba maikutlo a bona, ebile e ke ke ea nepahala. Leha ho le joalo, ka ho kopana ha likarolo tse ngata tse fapaneng tsa basali ba Iran, motho a ka inahanela mokhatlo oa basali oa Iranian o hanyetsang matla a ka ntle (ba khahlanong le bo-imperialist, anti-occupation, anti-neocolonization, anti-sanctions, le anti-war) hammoho le ho hloka toka ka hare. Motsamao ona oa basali ba Iran o kanna oa etsahala tlasa tlhaloso e fokolang ea melao ea Boislamo le boemo ba lipolotiki bo sa tsitsang, boo ho leng thata ho bo fihlela tlas'a litšokelo tsa ntoa le likotlo tsa moruo.
Mebuso ea kantle ho naha e ka thusa basali ba Iran ka ho nahana ka phello e mpe ea tšokelo ea ntoa, likotlo tsa moruo, le lichelete tsa "phetoho ea puso" bakeng sa "demokrasi." 'Muso oa Iran ka nepo o nka tsena tsohle e le litšokelo ho ts'ireletso ea naha. Kaha litaba tsa basali ba Iran li boetse li tšohloa ke mabotho a kantle ho naha, ho na le karabelo e mpe ho mokhatlo oa litokelo tsa basali ke mmuso oa Iran. Batšehetsi ba litokelo tsa basali ba ke ke ba fetola melao e khethollang ntle le haeba kamano pakeng tsa ts'ebetso ea basali le mebuso ea linaha tse ling e tlosoa 'me maemo a moruo a ntlafala ho banna le basali ka botsitso ba lipolotiki le moruo. Seo se ka se etsahale ntle le haeba tšitiso ea linaha tse ling e fela.
Z
Mina Khanlarzadeh o ruta lipalo le fisiks ho Benjamin Franklin Institute of Technology e Boston. Senepe sa sehlooho ka Mina Khanlarzadeh.