"ka
lingoliloeng tsa histori ka likamano tsa morabe, ho na le ho hongata hoo
ka mokhoa o sireletsehileng e ka hlokomolohuoa. Leha ho le joalo, nako le nako thuto ea tla
ka tsela eo ka 'nete e ka bitsoa ho senya tsela, seminal, bohlokoa,
e tlamehang ho bala. Hore na MaIrish a ile a E-ba Basoeu joang ke thuto e joalo. Noel
Ignatiev o hlahisitse York e sa tloaelehang ea boithuto ba nalane
hore, leha e thehiloe ka tieo liketsahalong tse fetileng, le eona e bua
ka matla ho mathata a hona joale. "
- Prof. John Bracey, WEB
Lefapha la DuBois la Lithuto tsa Afro-American, Univesithi ea
Massachusetts ho Amherst
P: Hantle-ntle u bolela'ng
sehlooho sa buka ea hau, Race Traitor? Ho tlile joang hore Maaerishe e be makhooa?
A: Ka epilogue ho The
Autobiography ea Malcolm X, Alex Haley o pheta pale ka
ho ba le Malcolm boema-fofane ha ba bona sefofane se theoha
ho tsoa Europe. Bana ba Europe Bochabela ba theoha sefofaneng
ba ne ba apere liaparo tsa bona tsa setso. Malcolm o ile a retelehela ho
Haley mme a re, “Bana ba banyane ba batle. Haufinyane ba tla tsamaya
ho ithuta lentsoe la bona la pele la Senyesemane: nigger."
Seo buka ea ka e buang ka sona ke mokhoa oa ho
sehlopha sa pele sa bajaki, Ma-Irish a K'hatholike-oa pele
sehlopha sa bajaki ba Europe bao e seng Maprostanta, bao e seng ba Anglo ho fihla,
qalong ea lekholo la bo19 la lilemo, ho pota nako ea ha
Indasteri e ne e qala ho nka sebaka-a ithutile
Ho hlophisoa ha merabe ea Amerika mme ba fumana sebaka sa bona ho eona.
Ha ke rialo Ma-Irish
"e ile ea e-ba" tšoeu seo ke se buang ke hore Ireland
Mak'hatholike e ne e le liphofu tsa mofuta o itseng oa khethollo eo ka
lintlha tse ngata li ne li tšoana 'me li tšoana le seo re leng sona
United States, bitsa khethollo ea morabe-le hoja ho se na
e bonahalang, mofuta oa 'mele phapang pakeng tsa Mak'hatholike le
Maprostanta a Ireland. Leha ho le joalo, haeba ho ne ho le joalo
batho ba neng ba hatelloa ka merabe Ireland e ne e le
Mak’hatholike, ao ka nako eo a ileng a tla United States ’me a fumana e ncha
boemo boo ho bona e ne e mola oa mebala-ntho eo ba e batlang
ba ne ba sa tloaelana le eona, ntho eo ba neng ba se na boiphihlelo ka eona. Eona
e ne e le ntho eo ba neng ba lokela ho e etsa ithute. Ba ne ba lokela ho ithuta hore na ke eng
ho bolela, kamoo e sebetsang kateng, le mokhoa oa ho fumana sebaka sa bona ho eona.
Kahoo seo ke hlileng ke buang ka sona
ke kamoo MaIrish a ileng a tloha ho ba litho tsa hatelloa peiso
naheng ea Ireland ho ba litho tsa kgatello peisong ka
United States. Nako eo buka e e akaretsang e qala ka
1790s mme e koala ka 1877, empa pelo ea 'nete ea buka ke
1830s le 1840s, ha ke nahana hore likarolo tsa makhaola-khang li ile tsa oela ho tsona
ho fapana.
P: Bukeng eo u bapisa le
boemo ba Maaerishe pele ba fallela ho ba batsho
batho ba US ka nako e tšoanang. E ne e le khatello e kae
bakeng sa Maaerishe a Ireland?
A: Ireland e ne e busoa ke
likhoutu tsa kotlo bakeng sa boholo ba lekholo la bo18 la lilemo le nakong eo
moo thuto ea ka e qalang teng. Mak’hatholike a ne a sa lumelloe ho vouta kapa
ho sebeletsa Palamenteng kapa ho ba le maemo a mmuso a mofuta ofe kapa ofe; bona
ba ne ba sa lumelloe ho etsa molao kapa ho sebetsa sesoleng kapa sechabeng
tšebeletso; ba ne ba sa khone ho bula kapa ho ruta sekolong, kapa ho sebetsa joalo ka
batataisi; ba ne ba sa lumelloa ho ea liunivesithing kapa ho romela tsa bona
bana ba kantle ho naha ho ea sekolong; ba ne ba sa lumelloa ho etsa kapa
ho rekisa lihlomo, likoranta kapa libuka, kapa ho ba le tsona; ba ne ba sa kgone
ba le pere ea boleng bo fetang liponto tse seng kae; ba ne ba thibetsoe ho tsoa
boithuto mesebetsing e mengata ea matsoho; ba ne ba lekanyelitsoe ho
mofuta oa naha eo ba neng ba ka e hira; ba ne ba se na litokelo tsa lefa (a
Mak’hatholike a ne a ka sokolohela Boprostanta ’me a se ke a rua lefa la hae
ntate, ha e le hantle lelapa lohle la hae); baprista ba ne ba sa lumelloa ho
ho etela Ireland; Babishopo ba ne ba thibetsoe naheng; le ea
lenane le tsoela pele.
Ke nahana hore e ka nkuoa hantle
ka ho qotsa moahloli oa Moprostanta oa Anglo-Irish oa lekholong la bo18 la lilemo ea ileng a re
hore "molao o re ha ho motho ea joalo ea ka bang teng e le motho
Irish Roman Catholic”-e bapileng, ehlile, le
Polelo ea Moahloli Taney nyeoeng ea Dred Scott ea hore "Negro
ha e na litokelo tseo makhooa a tlamehileng ho li hlompha.” Ka kakaretso
lintlheng tsa bohlokoa, Mak'hatholike a Ireland a ne a tšoaroa joalo ka
morabe o hateletsoeng Ireland. Sena ke semelo seo ba neng ba le sona
ho tloha ha ba fihla mobung oa Amerika.
P: U hlalosa bukeng joang
semelo sena se fane ka moelelo oa tšebelisano lipakeng tsa
Ma-Irish le batho ba batšo bao ba kopaneng le bona Amerika. Empa lintho
fetohile ka tsela e hlollang ho tloha Irish qalong ho khetholla le
batho ba batsho ba Amerika le boemo ba bona ho hamorao ka mabifi
ho se ikamahanye le bona. Ke eng e neng e ikarabella bakeng sa phetoho ee?
A: Nakong eo ke hlahlobang ka eona
buka, ho tloha lilemong tsa bo-1820 ho ea pele, Ma-Ireland a K’hatholike a ileng a tla
mona ho ne ho tsoa lihlopheng tse futsanehileng. Hase hakaalo hore na ke ba futsanehileng ka ho fetisisa
'me ka ho fetisisa tsielehile-hore ho falla ha hoa ka ha qala ho fihlela
tlala bohareng ba bo-1840. Empa ka sebele ba ne ba tsoa ho mafutsana
lihlopha tsa sechaba, 'me ha li fihla li ne li le, ka mantsoe a
Mong. Dooley–mongoli oa khale oa Chicago Peter Finley Dunn–ea faneng ka a
kharafu 'me ba re ba qale ho cheka sebaka joalo ka ha eka ke ba bona
eona.
Li ne li sebelisetsoa kotsi,
mosebetsi o sehlōhō liporong tsa terene le likanale, ka linako tse ling ho sebetsa
mmoho le basebetsi ba batsho. Ka boroa, ka linako tse ling li ne li sebelisoa
maemong a kotsi moo ho neng ho sa utloahale ho ipeha kotsing
bophelo ba lekhoba la bohlokoa. Joalokaha motho e mong a boletse, “Let the
li-paddy li etsa mosebetsi - haeba e 'ngoe ea tsona e ka akheloa ka metsing kapa
o robeha molala, ha se tahlehelo ea motho."
Ha ba ntse ba fallela metseng e meholo,
ba ile ba lahleloa literekeng tse tšoanang le batho ba batšo ba lokolohileng
leboea, le Boroa-New Orleans, mocha oa Ireland, oa
li-rookeries. 'Me moo ba ile ba thabela botsoalle. Ba ile ba hlabana,
ba loana le mapolesa, ba loana le
motho e mong le e mong - e mong le e mong o loana le motho e mong le e mong. Eo e ne e le eona
Motse oa Amerika oa 1820s le 130s: ntoa ea e mong le e mong khahlanong le bohle.
Ka litsela tse ngata ba
e ile ea hlahisa setso se tšoanang, hape. Ho ne ho e-na le ba bang
nyallano. 'Me ho ne ho e-na le mofuta oa "bophelo har'a
lowly." Mokhahlelong oa pele oa 'mino oa liletsa, hammoho le stock
batho ba batsho Jim Crow le Jim Dandy, ho ne ho na le MaIrish
batho bao ho buuoang ka bona Pat le Bridget–lintho tse songoang le ho songoa.
P: U supa seo ka nako e 'ngoe
Maaerishe a ne a tsejoa e le "Manegro a masoeu" le a matšo
batho ba ne ba bitsoa "MaIrish a tsubang." Se entseng
mantsoe ao a bontša?
A: Ba ne ba bonahatsa nyeliso le
nyeliso eo ka bobeli e neng e nkoa ke boemo bo betere, ka
likarolo tse ka sehloohong tsa sechaba sa Amerika. Ho ne ho e-na le likhopolo-taba
hore ho tla ba le "kopano," ke hore, seo
Batho ba Irish le ba batšo ba ne ba tla kopana 'me e be ntho e tloaelehileng
batho. Seo ha sea etsahala; ha e le hantle, ho ile ha etsahala se fapaneng.
P: Hantle-ntle ho etsahetse’ng?
A: Ha e le hantle se etsahetseng e bile
ma-Irish a fetoha makhooa. Ke hore, ho e-na le 3'olning e ntšo
batho-ba lokolohileng le makhoba-ho liha tsamaiso ea bokhoba le
khatello ea morabe e neng e atile United States, ba
khetha, ka kakaretso, ho fumana mokhoa oa ho ithuisa a
boemo bo ratehang ka hare ho yona.
Ka 1841, ho ile ha e-ba le lipolotiki tsa Ireland
moetapele (Ireland) Daniel O'Connell–e ne e le ntho ea
motsoako oa Martin Luther King le Gandhi, ea tummeng ka ho fetisisa
palo har'a batho ba Ireland ho pholletsa le lefats'e - o fane ka boipiletso - eena
le ba bang ba 70,000 XNUMX Ireland—ho ea Maaerishe United States,
ho ba bitsa hore ba ikopanye le bafenyi ba Amerika, ho
kena ntoeng ea ho liha bokhoba. Tšoara Negro
hohle e le ya lekanang le lona, moena lona, o boletse, mme ka ho etsa jwalo
o tla tlisetsa lebitso la Ireland tlotla. E ne e le O'Connell
ho bua ho tsoa boemong boo Mak’hatholike a Ireland e neng e le litho
wa morabe o hateletsoeng. E ne e le moetapele oa mokhatlo oa bona oa ho
ho felisa khatello ea maikutlo. Kahoo ka tlhaho o ile a nanabela
bakeng sa lilekane le ntoa khahlanong le leeme la morabe
kae kapa kae.
Ma-Irish a Amerika a ile a mo hana.
O ile a fihla a re ha u sa etse sena, re ke ke ra etsa joalo
u elelloa hore u MoIrish. Ba ile ba nahana ka eona mme ba etsa qeto,
ho lokile, haeba u re qobella ho khetha pakeng tsa lerato la rona bakeng sa Ireland le
kamano ea rona le litsi tsa naha ea rona e ncha, joale e
Carolina Boroa ka ho sa feleng. Seo ba ileng ba etsa qeto ea ho se etsa ke ho kopanya
ba phela bophelo ba Amerika joalo ka baahi, ba hohela
litokelo tsa bosoeu.
Ho ba le letlalo le letle ho entse MaIrish
ba tšoaneleha ho ba mosoeu, empa e ne e sa tiise hore ba amohetsoe.
Ba ne ba tlameha ho fumana chelete eona.
P: Mme ba ne ba lokela ho etsa jwang
fumana eona?
A: Ho ne ho e-na le lintho tse peli tseo ba neng ba e-na le tsona
ho etsa. Taba ea pele, ba ne ba lokela ho ikarola kahohle kamoo ba ka khonang
ho tsoa ho baahi ba batšo ba Amerika Leboea. Ba ne ba tlamehile ho etsa
eng kapa eng eo ba ka e khonang ho theha mekoallo, ho insulate
ka bobona, ho ikarola ho batho ba batsho.
Ntho ya bobedi eo ba neng ba lokela ho e etsa
e ile ea hlōloa ho hanyetsa litokelo tsa bona tsa botho tse tsoang ho
batho ba neng ba phela hantle ho feta bona - ke hore, matsoalloa
Maprotestanta, a kgelohileng, a kgahlano le K'hatholike, mokgatlo o kgahlano le melata
e neng e tsamaisa naha.
Ha e le hantle, ho ne ho e-na le likamano,
pakeng tsa mesebetsi ena e 'meli. Ho isa tekanyong eo ba neng ba ka paka ka eona
ka bobona ba tšoaneloa ke ho ba ma-Amerika a makhooa-ke hore, ka ho ikopanya
ka thabo ho ikokobelletsa batho ba batšo-ba bontšitse seo
e ne e le tsa bona, hore bona e tšoaneloa litokelo tsohle tsa
boahi. Ka lehlakoreng le leng, ho fihlela moo ba neng ba le teng
ba khona ho kena ka har'a puso ea makhooa naheng ena,
ba ne ba kgona ho ikarola ho batho ba batsho.
Seo buka ea ka e buang ka sona, joale, ke
kamoo Maaerishe a neng a sebelisa mekhatlo e fapaneng ea sechaba sa Amerika
ho phethahatsa mesebetsi ena: Democratic Party, mosebetsi oa pele
mekhatlo ea basebetsi, kereke, mefuta ea merusu ea sechaba ea litoropong - merusu ea morabe,
ka mohlala. E mabapi le hore na ba khonne ho kenya ts'ebetsong le ho tsamaisa
tsoa lenaneong leo qetellong le ileng la etsa hore ba amoheloe ho seo ke
rata ho letsetsa morabe o mosoeu Amerika.
P: Na ho na le ketsahalo e le 'ngoe ea
tse ngata tseo u li kenyang bukeng - e phatloha haholo
ketsahalo - eo u ka e supang e le phetoho e makatsang
kamano pakeng tsa lichaba tse peli?
A: E 'ngoe eo ke nahanang hore ke eona
haholo-holo e thahasellisang le ea bohlokoa e ne e le se ileng sa ba teng
tse tsejoang e le New York City Draft Riots, tseo mohlomong e leng tsona tse mabifi ka ho fetisisa
merusu ea litoropong nalaneng ea Amerika. Li ile tsa etsahala ka July 1863.
Ba ile ba qala e le boipelaetso ba Maaerishe le ba bang khahlanong le
ho se lekane ha sechaba molemong oa Ntoa ea Lehae - taba ea hore e futsanehile
batho ba ne ba lokela ho sebeletsa ha barui ba ntse ba khona ho reka tsela ea ho tsoa
ho lefa bakeng sa phalliso.
Empa sena se ile sa kopana ka potlako
matsapa a ma-Ireland a ho qhelela basebetsi ba batšo ka thoko boema-kepe, le
ho tsoa mesebetsing e meng eo ba neng ba ikutloa ba na le tokelo ea ho e theha
motho a le mong. E lebisitse ho beke ea merusu New York, moo ho
Maaerishe a phahamisitse folakha ea confederate, ba thoholetsa lebitso la
Jefferson Davis, ba ile ba hlasela, ba hlaba, ba chesa 'mala
lehae la likhutsana. Ha ho motho ea tsebang hantle hore na batho ba batšo e ne e le ba bakae
ba bolailoe merusung eo, empa khakanyo e nyolohile ho ea fihla
1,000. Ha e le hantle, Lincoln o ile a tlameha ho tlosa mabotho a federal
Gettysburg le libakeng tse ling e le ho hatella borabele boo.
Ho bonahala eka seo e ne e le sona
'na, e ne e le, pele, ho theha monopoly ea makhooa e tsamaisoang ke Ireland
ea mesebetsi boema-kepeng le bosebeletsing ba sechaba. Ba Irish le bona
ba ne ba batla ho hlakisa hore ha ba ntse ba rata Union (ba
ba ne ba sa batle ho bona naha e arohana; ha baa ka ba tšehetsa
karohano ea Boroa), le bona ba ne ba sa batle hore e be a
ntoa khahlanong le bokhoba kapa ntoa ea toka ea morabe. Ba ne ba
ho loanela ho sireletsa Rephaboliki e tšoeu le ho etsa bonnete ba hore ba
e ne e le karolo ea eona-eseng ho e etsa hore e kopanele le e lokolohileng ka morabe
Rephabliki.
Ha re bue ka sengoliloeng sa hau Race
Moeki, eo u e bitsang jenale ea "e ncha
abolitionism." Se hlahang sekoahelong sa eona ke lepetjo
"Boemo ho Bosoeu ke ho Tšepahala ho Botho." Ho na le
puo e 'ngoe e ntle e qholotsang e tletse moo. Eng,
Hantle-ntle, na u batla ho lumellana le see sohle? 'Me e etsa joang
Morero oa koranta o amana le sepheo sa hau ho Kamoo MaIrish a ileng a E-ba Joang
Tšoeu?
A: Kamano pakeng tsa
merero e 'meli ke ena. Bukeng ke ithuta kamoo sehlopha sa
batho bao eseng ba basweu ba fetoha bosoeu, ke hore, bo ile ba fetoha
litho tsa "club" e tšoeu. Koranteng ke leka
ho batlisisa kamoo batho bao hona joale ba inkang ba le makhooa, kapa
ba basweu, kapa ba etsang makgowa, ba ka fetoha bosweu. Kahoo ho a
Ke mokhoa oa ho ithuta hore na filimi e ka tsamaisoa morao joang.
P: Ehlile sena se phahamisa
potso ea hore na hantle-ntle u bolela'ng ka "tšoeu."
A: Ka 'nete, ha ke bue ka
batho ba letlalo le letle, moriri o otlolohileng, kapa leha e le efe ya mmele
ditshobotsi tseo ka tlwaelo re nahanang ka tsona e le tse tshweu. Ha ho motho ea nang le eona
taolo efe kapa efe mabapi le hore na ba tsoetsoe joang, hore na ba shebahala joang, kapa leha e le efe ea
hore. Ho fihlela mona, dintho tseo ha di etse phapang.
Ke bua ka se etsahalang mehopolong ya batho. Ho 'na, ho ba
"tšoeu" e bolela ho ba karolo ea sehlopha, ka bonnete
litokelo le litlamo. Batho ba ngolisoa sehlopheng seo
ha a tsoaloa, a ngolisoa sehlopheng seo ntle le tumello ea bona kapa
tumello, le ho holisoa ho ea ka melao ea eona. Ka kakaretso
ho bua, ba feta bophelong ba amohela melao le ho amohela
melemo ea ho ba setho, ntle le ho nahana ka litšenyehelo.
P: Litšenyehelo ke life?
A: Litsenyehelo tsa ho ba setho sa
white club ke hore e hloka botšepehi le ho lumellana le
sechaba sa Amerika sa semmuso ka tsela e etsang hore bophelo bo be haholo
e sa phutholoheng ebile e kotsi ho batho bohle ba tloaelehileng
naha ena-bao ho thoeng ke makhooa, hammoho le ba
ba bitsoa batsho. Morero oa koranta ea rona ke ho qhaqha seo
sehlopha. Ha e le hantle tsela eo re nahanang hore sehlopha se ka qhaqhoa ka eona
ka ho senya tumellano e e baballang.
Ho ea ka pono ea rona, naha e hloka
ba bang fetola li-oreos: bongata bo boholo ba batho ba shebahalang ba le basweu
ka ntle empa o seke wa etsa bosweu. Tse ngata haholo, ha e le hantle, hoo
ho ke ke ha khoneha hore ba pusong naheng ena ba
etsa bonnete ba hore na ke mang ea mosoeu ka ho sheba feela. Ha seo
ho etsahala boleng ba letlalo le lesoeu bo tla fokotseha.
P: Ke lintho tsa mofuta ofe tse ka bang teng
sephetho ho sena?
A: Ke nahana hore litaba tsa lipolotiki le
likhohlano le likarohano li ne li tla etsahala e seng e tlwaelehile metheo,
ho amana le lithahasello tsa batho mabapi le leruo khahlano le
bofutsana, mohlala, le lipotso tsa mofuta oo, tse neng li tla
bula monyako bakeng sa mefuta eohle ea liphetoho tsa sechaba le tsa lipolotiki tseo
ha e so etsahale, la-rgel_y hobane batho ba bang ba lula
ho ba mosweu ho ena le ho nka monyetla ka ho lokoloha.
Ke bona eka ho ea ka setso,
United States ha se naha e tšoeu. Ka setso, United
States, bonyane, joalo ka ha Albert Murray a kile a e beha,
"mulatto ka mokhoa o sa tsitsang." Moamerika e mong le e mong, feela ka
bokhabane ba ho lula mabopong ana, e fetoha karolo ea setso
Yankee, karolo ea Moindia oa Amerika, 'me karolo e 'ngoe e ntšo, ka pinch e nyenyane
ea letsoai la morabe. Ka kutloisiso e itseng batho tseba sena. Feela
nahana ka ’mino oo re o mamelang, metjeko eo re e etsang, lipapali tseo re li mamelang
khahloa, moaparo, morethetho oa puo, litšobotsi tse itseng tsa
Protestanta esita le, dibakeng tse ding, Bokatholike - tsena tsohle
lintho li bontša tšusumetso e ntšo bophelong ba Amerika. Le Maamerika
ka kakaretso ba thabela sena-le hoja ba sa ikemisetsa ho etsa joalo
lumela. Ba khetha ho e latola. Empa leha ho le joalo
baa lumela-'me sena se bohlokoa-ba batla ho arola kaofela
sena se tsoa lipotsong tsa litokelo tsa lipolotiki le boahi. Joale
Ke rata ho bolela hore United States ke naha e kholo ka ho fetisisa
lefatshe la batho ba fetang bakeng sa makgowa. Ho na le banyalani
limilione tse lekholo tsa bona ba hanang boteng ba batho ba batsho ka hare
meea le lipelo tsa bona.
Phello ke hore batho ba amohela a
tlhekefetso e ngata le mahlomola a mangata-mme ke bua ka tsona
bao ho thoeng ke makhooa joale. Bohle ba tseba hore batho ba batsho ba
hatelletsoe. Ke bua ka makhooa a amohelang haholo
tlhekefetso le tshwaro e mpe e ngata–ho tswa mmusong, ho tswa ho bona
bahiri, ho tsoa ho beng ba matlo a bona, ho tsoa ho batho ba
bolaoli-hobane bonyane ba na le matšeliso a ho ba teng
tshweu, kapa ho nahana hore ke makgowa. Ke batla ho bona seo se robehile
arohana.
P: Seo se ka etsahala joang?
A: Ke nahana tsela ea ho e senya
ka thoko ke ho hlasela le ho senya meaho e hlahisang
mola oa mebala United States.
P: Re bua ka libopeho life
ka nako eo?
A: Ha ke bue ka batho ba khethollo ea morabe.
Ke nahana hore ho na le palo e fokolang ea makhooa United States
Linaha tse inehetseng, tse ikemiseditseng ho ba makgowa
batho ba phahameng ka ho fetisisa. 'Me ho na le palo e nyenyane ea batho ba makhooa ka har'a
United States bao ka 'nete, ba hlileng ba leng khahlanong le bolaoli ba ba basoeu
le ho batla ho e phethola. 'Me ke nka hore boholo ba makhooa
batho ba naheng ena mohlomong ba bolela hammoho le batho ba bangata
ho tloha qalong ya nako. Ba etella pele tse tlwaelehileng tsa bona
bophelo ba botho, ho batla monate le ho qoba bohloko. Ha ba etse joalo
ke lakatsa bobe ho batho ba mmala, empa ka lehlakoreng le leng ha ba batle
ho nka menyetla ya ho fetola eng kapa eng ka yona. Mme ka kakaretso
ba sebetsa joalo ka "Majeremane a molemo" nakong ea Ntoa ea Lefatše
II: ha ba tsebe tseba ho etsahalang hobane ho feta phutholohile
bakeng sa bona ka litsela tse ngata hore ba se ke ba tseba.
Kahoo ha ke bue ka Tom
Metsker kapa hard-core white supremacists tse hlahisang morabe
kgatello. Ke bua ka the common mainstream
mekhatlo ea sechaba sena-mmaraka oa basebetsi, sekolo
tsamaiso, mapolesa le tsamaiso ea makhotla, mosebetsi oa sechaba
indasteri, bolaoli ba matlo. Tsena tsohle tse fapa-fapaneng tsa sechaba
mekhoa, eo maemong a mangata e sebetsoang le ho tsamaisoa ke
batho ba nang le sepheo se setle ba neng ba tla tšosoa ke tlhahiso ea hore
ha e le hantle, ba hlahisa mekhoa ea khethollo ea morabe.
P: Joang a-re ba reproduce the
mehaho ea khethollo ea morabe?
A: Ho joalo, mohlala, ho latela
likolo tsa sechaba, tse nang le tšobotsi e hlakileng ea morabe. Rona
ha ba sebetsane mona le lihlopha tse peli tsa batho ba tsoang
ea histori e tšoanang. E fetoha lebaka la ho arola botsho ho
tšoeu. Batho ba tsamaisoa, esita le ho tloha sehlopheng sa pele; ba fumana
e rometsoe ka kotloloho pina e le 'ngoe e tlang ho ba lebisa ho eona
mesebetsi e nang le tsebo, ho kena maemong a betere, ho kena mofuteng o itseng oa
bokamoso ba mosebetsi. 'Me ka lehlakoreng le leng, re na le batho ba
li ntse li romeloa, li tsamaisoa, ka ho toba sesoleng, chankaneng,
ntlo ya polokelo, kapa mesebetsi e nyatsehang e fumanehang. Likolo li etsa joalo
sena se ipapisitse le se nkoang e le sepheo, se hlokang leeme
mefuta ea liteko. Empa, ka kakaretso palo ea batho e bontšitse
tsoa, litekanyetso tsena le liteko tsena ke peiso-jara.
Mohlala o mong ke oa 'maraka oa mesebetsi
le se boleloang ke mekhatlo ea basebetsi taolong ea mesebetsi
le ho boloka mofuta oa tsamaiso ea ntate-mora oa
tswelopele–haholoholo ho tse ding tsa masalla a ba nang le bokgoni
liindasteri tsa khoebo, moo lipeipi le libetli, joalo-joalo,
e ka fetisa hore na ke chelete e kae e lekanang le tokelo ea ho sebetsa liindastering tsena
ho tloha ho ntate ho ea ho mora, malome ho isa ho mochana, ka tsela e sa kenyelletseng motho e motšo
batho. 'Me hape, ha e etsoe pepenene joalo ka taba ea
mmala - e etswa ka lelapa - empa sephetho ke seo
ho ntse ho na le tse ngata tsa khoebo tsena tse thibetsoeng ho
batho ba bitswang makgowa.
Mohlala o mong, ehlile, ke oa
makhotla le tsamaiso ea toka ea botlokotsebe, e hohetseng ba
tlhokomelo e ngata haufinyane. Setsi se kenyelletsang ho
palo e kholo ea ho nka karolo ha banna ba batšo-haholoholo,
ba dilemong tsa bo mashome a mabedi–ke tsamaiso ya toka ya botlokotsebe, hole
ho feta tsamaiso ea thuto e phahameng. Lithethefatsi li fana ka ho fetisisa
phuputso e khantšang tabeng ena. Kotlo ea ho sebelisa esita le
palo e nyane ea crack e matla ho feta kotlo ea
ho sebelisa kapa ho ba le palo e tšoanang ea phofo ea cocaine-crack
cocaine e le sethethefatsi sa khetho bakeng sa batho ba batšo ka har'a ghetto,
koae ea phofo bakeng sa batho ba makhooa metseng ea litoropo.
Phello ke hore lichankana li
tlala ka batho ba nang le palo e nyenyane ea crack, ha a ntse a
batho ba metseng ea litoropo ba thabela ho hloka kotlo. Tšebeliso ea lithethefatsi e se e tletse
Literonko tsa Amerika tse nang le batho ba futsanehileng, ka kakaretso ba batšo.
Congress, ha e le hantle, e ile ea voutela fatše
molao o ka be o felisitse phapang ena ka ho teba
ea likotlo tse fapaneng-le hoja mantsoe "black"
le "lekhooa" ha ho mohla ho buuoang ka molao-ka tsela e joalo
ho hlakisa hore bahlankana ba batho ba batšo ba tla tsoela pele ho ba
ho kenngoa chankaneng, ha molao o tla
panya mahlo mabapi le tšebeliso ea koae ke batho ba makhooa
metseng ea litoropo.
P: Ka tsatsi le leng o hlalositse a
mohlala o bohloko ho tsoa phihlelong ea hau ea mofuta ona oa apartheid
maemo a habeli a metseng ka metso moetlong oa rona oa molao. E ka
u e arolelana hape?
A: Boiphihlelo ba mofuta oo bo hlahisa
rona ka potso: Re ka tsoa joang ho see? a ho qetela
ha ke ne ke le New York, ke ile ka fetola 'mala o mofubelu ka tsela e seng molaong
kganya. Ke ne ke sa tsebe hore u ke ke ua etsa joalo New York City. A
lepolesa le ile la nkemisa. Ke mo file lengolo la ka. A e sheba
ka mosa le ho nkhothatsa, a mpolella hore ke se ke ka e etsa hape, le
ntlohele.
Ke ile ka leka ho ipolella hore na ke eng
ho etsahalang mona? Ho bonahala eka ba ntjhebile - ke sheba
mosweu - mme ba re, ho lokile, re ka tlohela thaka lena, ha se
kotsi ho rona, o bonahala a lokile. O tlotse molao, empa ha ho kholo
sebetsana, re tla mo khaola hanyane, re mo fe phomolo.
P: Ke karolo ea sehlopha sa rona.
A: Ho joalo. Jwale batho ba tseba seo
hoja ke ne ke le motho e motšo, phello e ka be e bile e fapaneng. Nkanna
ke fumane tekete. Mohlomong ke theotsoe seteisheneng
mme e sebeditswe. I ka 'na have been Rodney King by the
nako eo ba neng ba qetile ka nna. Boholo ba batho ba batšo ba Amerika ba na le
anecdotes - ke ntho e tloaelehileng, mapolesa a thibela batho ba batšo
bakeng sa botlokotsebe bo tsebahalang ba DWB: Driving While Black.
Ena e ne e le mohlala o monyenyane oa ho
tlhokomelo, le a bona, ya tlelabo ya ba basweu. Ho nkuka. Ho tshoara
'na. E sebetsa ka mokhoa o poteletseng. Ke moputso ho 'na ho nahanoa joalo fetileng
boitšoaro bo botle, le khothatso bakeng sa boitšoaro bo botle boo ho nahanoang ka bona nakong e tlang.
Kahoo kea ipotsa: Ke rua molemo ofe, 'me ke tlohela eng?
Seo ke se fumanang ho eona, ho hlakile, ke hore ha ke fumane tekete; I
lokolloa ka mekhoa e metle. Empa seo ke ileng ka se tela ke sona
bokhoni ba ka ba ho kgahlanong le batho bao: mapolesa le
baahloli le beng ba matlo le bahiri le lipolotiki
ba boholong, ba fokotsang moruo oa Amerika ho ea tsietsing
le ho senya boleng ba bophelo ba Amerika-hohle hobane bonyane
Ke na le litokelo tsa ho ba setho sa sehlopha.
Kahoo ke re ho 'na, hantle, eng
na nka etsa ho tsoa ka har'a sehlopha? Nka arola joang the
club? Ke eng e ka etsang hore mapolesa a ntšoare ka tsela e fapaneng?
Ke eng e neng e ka etsa hore ba ntšoare
ka tsela e fapaneng ke haeba ba ne ba sa tsebe hantle hore na ke mosoeu
ka ho ncheba feela. 'Me se ka etsang hore ba nahane habeli ke eng
haeba ho ne ho e-na le batho ba lekaneng ba neng ba etsa lintho - phatlalatsa
way–defiantly, flagrantly un-white. Joale mapolesa a ne a hlile a ka khona
ha u sa na bonnete. Ba ne ba tla tlameha ho qala ho hlahloba motho e mong le e mong
boitšoaro ba motho ka mong. Ho seng joalo ba ne ba tla oela morao ho boemo
e laolang boitšoaro ba mapolesa lefatšeng ka bophara moo morabe o seng teng
taba-ke ho re, maemo a sechaba: puo, moaparo, se tloaelehileng
lipontšo.
Lefatšeng lohle, mapolesa a otla
mafutsana, Ona ke mosebetsi oa bona. Seo se tlamehang ho hlalosoa ha se joalo
hobaneng ba otla Rodney King-ba etsa joalo linaheng tsohle
lefatshe. Potso ha se hore na ke hobane'ng ha ba otla batho ba batšo, empa
hore na ke hobane'ng ha ba sa otle batho ba shebahalang
tšoeu. Lebaka la seo ke club ena e teng. Hantle, makhooa
fumana ho hong ho tsoa sehlopheng sena, joalo ka ha ke boletse, empa le bona
lahleheloa ke ntho ho yona. Ba boetse ba lefa theko bakeng sa ho ba setho ho
club ena, 'me theko e phela sechabeng se tlang ho
lihele ka basketeng ea letsoho 'me bohle ba e tseba.
P: Ha u bua ka ho se sebetse
e tšoeu, 'me ka hona ha ho nahanoa ka har'a sehlopha sena, eng
u nahanne ka tieo? Na u bua ka ho khetheha
e theha boitšoaro ba setso? Na u nahana ka litsela tsa
batho ba hlahisa moralo o mocha oa lipolotiki le oa kelello? Kapa
na u fana ka maikutlo a ho ba teng
identity-ntho e ka eang khubung ea botho ba motho?
U fana ka maikutlo a joang, ka mantsoe a mang, ao batho ba itlhalosang ho ona
batsamaisi ba tsamaiso ea maemo a morabe naheng ena: Ha ke
karolo ea sehlopha sa hau.
A: Ke bua ka palo ea
lintho tse fapaneng - tsohle tse ka holimo. Ho thoe'ng haeba ke ne ke e-na le bumper
setikara koloing eaka se reng AVENGE RODNEY KING? Eaba mapolesa
e ka be e ile ea nkaraba ka tsela e fapaneng. Ha ke na bonnete ba hore ho tla ba joalo
ba bile ba bohlale ka ho fetisisa ntho e lokelang ho etsoa. E ka 'na eaba ke ile ka ipolaea
palo enngwe feela hara mpa ya bosiu–ha ke tsebe.
Monyetla o mong oa lenaneo leo
Kea tseba hore batho ba bang ba qala ho kenya tshebetsong ke seo ba se bitsang a
Lenaneo la "Cop Watch". Bana ke batho ba shebahalang ba le basoeu,
mme ba pota seterateng ka matshwao a maholo a reng
"Ho shebella Mapolesa." Kapa ba tsamaea ka koloi e tšoailoeng hantle,
ho lebisa tlhokomelo ditikolohong tseo sepolesa se tsebahalang ka ho emisa
batho ba batsho le ho ba hlaba kapa ho ba tshwara ka Moqebelo
bosiu ha li tsoa manonyeletsong. 'Me ba teng moo ka
khamera ea video, ho ngola lintlha le ho shebella mapolesa.
Joale sena ke molao o phethahetseng
lenaneo; batho bana ba ka har'a litokelo tsa bona ho shebella sechaba
ba boholong. Leha ho le joalo ho hlakile hore mofuta ona oa lenaneo o khanna
mapolesa a c-raz_y. Ha ba batle ho hlahlobisisoa kapa ho hlokomeloa
ka bofokoli ba bona. Ke bona eka batho ba etsa joalo
lintho, ka tsela e itseng, li sebelisa tšireletso ea letlalo le lesoeu;
empa - ho e hana. Hobane ka ho etsa mofuta ona oa lenaneo
ho hlakile hore ba ntse ba ipeha kantle ho ea
tshireletso ya letlalo le lesweu. Ba ntse ba re ho mapolesa, le ho
sechaba ka kakaretso: Ha re ka lehlakoreng la hau, hape,
re ikemiselitse ho o jara boikarabelo.
Ke nahana ntho e kang ena,
batho ba nkang mofuta ona wa ketso - ha se mabifi, ha se ona
esita le e seng molaong - e sitisa tsela ya mapolesa le lekgotla
system normally function/ Ketso ya ho tsamaisa batho ba batsho teronkong le
batho ba basoeu ba ea kolecheng, kapa bonyane boemong bo mamellehang
lefats'eng. 'Me hoa hlokahala ho nahana ka mefuta e meng
papiso e ka sebetsang mafapheng a mang a sechaba.
Ho bonahala ho 'na hore
ntlha ea mantlha ea eona ke hore batho ba shebahalang ba le basoeu ba tlameha ho tsamaea
ho feta feela ho utloela bohloko mahlomola a batho ba
mmala; ba tlameha ho ikamahanya le bona. Haeba ba etsa joalo, le rona
e ka bua ka ho arola ketsahalo.
P: Ke eng, ho uena, e etsang
phapang lipakeng tsa kutloelo-bohloko feela khahlano le ha e le hantle
ho ikamahanya le maemo a batho ba bang?
A: E re ke u fe mohlala.
Motho e mong le e mong ea shebahalang a le mosoeu naheng ena o utloile morabe
metlae, metlae e khahlano le batho ba batšo - lihele tse ngata tsa tsona. Kea bua
hona joale ea batho ba sa inkeng e le batho ba khemang. Kea bua
ka bongata ba batho ba balang puisano ena, le
bongata ba metsoalle ea ka. Hangata, ha re bue letho.
Motho e mong o qhekella ka e 'ngoe ea tsona bona, mme re re
letho. Ka khutso ea rona, re ntse re etsa ts'ebetso ea bosoeu
tlamahano. Re netefatsa boiphihlelo boo. Ha rea tlameha ho tsamaea
hammoho; re tlameha feela ho thola ka eona.
Karabo e 'ngoe ke ea
bolokolohi ba ho atamela. Karabo ke thuto: khethollo e fosahetse,
mme_ha o a tshwanela ho bua ka mokgwa oo ka bona. Ke kutloelo-bohloko.
Ho feta ho se nke lehlakore. Ke pontšo ea kutloelo-bohloko, empa ho joalo
ha e so fumane boitsebiso.
Tsela ea boraro, e neng e tla fumana ea ka
vote, e ka ba ho araba motho ka ho re: Oh, uena
mohlomong o boletse seo hobane o nahana hore ke mosweu; ke phoso
seo hangata batho ba se etsang hobane I sheba bosoeu. Ke mohato
hofeta kutloelo bohloko. Seo e se e le boitsebiso. Joalo ka ha ke boletse
mohlankana e mong: Ho thoe'ng haeba u ka arabela lipuong tse nyefolang batho ba batšo joalo ka
haeba li ne li tobane le uena mme? U ka etsa joang
araba joale? Sebelisa molao o tšoanang ho batho ba buang ka bona
batho ba batsho 'me u tla fumana hore u se u fetile
kutloelo-bohloko-o fihlile boemong ba ho tsebahatsa.
Seo u ka se fumanang hape
boemo boo ke hore u iphumana u le ka ntle ho bosoeu
sehlopha. Haeba u etsa sena khafetsa le ka mokhoa o tsitsitseng, u tla fumana
ka bowena ka ntle ho ditokelo tsa bosweu. Ke seo ke se bolelang
bolela ka "reverse oreos": batho ba shebahalang ba le basweu empa ke
eseng tšoeu. Ke ne ke tla fana ka maikutlo a hore ha ho tluoa tabeng ea ho ba le a
bongata bo mahlonoko ba batho bana ba United States, ba basoeu
morabe ka boeona o tla ipolaea.
P: U nahana ka tekanyo e kae
sena "boima bo mahlonoko"? Re bua ka size block e kae
mabapi?
A: Mohlala oo ke ratang ho o nahana
ke mohlala oa chelete ea maiketsetso. Chelete ea maiketsetso e na le bokae
ho potoloha ka sepheo sa ho nyenyefatsa boleng ba ofisiri
chelete? Ho joalo, lithuto li entsoe ka sena. Hoa etsahala hore
ha ho kae kapa kae moo e leng halofo. Liphesente tse hlano kapa tse leshome tsa chelete ea maiketsetso
ho potoloha ho lekane ho senya tšepo ea batho ho
chelete ea semmuso ea sechaba.
Letlalo le lesoeu ke molaoli
chelete ea sechaba sena. E reka kamohelo ho
baahelani, likolong, joalo-joalo. Sena ke se bitsang letlalo le lesoeu
tokelo. Letlalo le lesoeu ke chelete.
Joale haeba ho ne ho le ba bahlano kapa ba leshome ka
cent makhooa a maiketsetso ho pota-pota-batho ba shebahalang ba le basoeu empa
ka nnete e ne e se - ka nako eo, ke nahana, letlalo le lesweu le tla lahlehelwa ke lona
boleng. Moahloli, mosuoe-hlooho oa sekolo, lepolesa, sechaba
mosebeletsi, ofisiri ea basebetsi femeng-le tse ling kaofela
batho ba kenyang ts'ebetsong le ho etsa tlhahlobo ea morabe ea rona
sechaba - ha se sa tla ba le bonnete ba hore na se ka etsoa joang
tshebetso. Morabe o mosoeu o ne o tla ba le mofuta o itseng oa ho fission kapa
ho itšenya, 'me re ne re tla bula menyetla ea hore
e ka fetola naha ena ho tloha bokhobeng boo esale e le bona
ho kena torong hore e ka ba.
U boletse hore likhetho tse peli
u bona esale pele ka bokamoso bo haufi ba naha ena ke fascism,
ka lehlakoreng le leng, kapa ho qhalana ha morabe o mosweu, ka ho le leng.
Ke hobane'ng ha u bona tsee e le tsona feela menyetla e 'meli hona joale?
A: Ntho e 'ngoe ke hore ho hlakile ho
'na hore ho mafutsana a mangata, ho thoeng ke makhooa, litokelo tsa
letlalo le lesweu ga le ba direle go le kalo jaaka ba ba diretse
nakong e fetileng le kamoo ba nahanang kateng e tšoanela ho etsa.
Ho na le batho ba bangata ba makhooa ba sebetsang mesebetsing e sa feleng,
bao likolo tsa bona li sa eeng kae kapa kae, ba iphumanang e le bona
e tšoenngoa ke mapolesa. Ba tseba hore, kgetlo la pele, bona
boemo ha bo na ho ba hantle joaloka batsoali ba bona.
'Me se etsahalang ke hore
li-fascists-ba-white supremacists, lihlooho tsa letlalo, ma-Aryan
boena, le lihlopha tse fapaneng tse joalo - li etsa liteko tsa ho
thaotha batho bana ka lihlopha ho potoloha morero oa: Re
ho ea khutlisetsa morabe o mosoeu boemong ba ona ba
botumo - boemo ba eona bo nepahetseng-ka bosoeu bo mabifi, bo futsanehileng
phetohelo ya motho. Seo ke fascism. Ka tsela e itseng, the
bo-fascists ba ntse ba thaotha le ho ba le tšusumetso har'a ba halefileng haholo,
ba amohileng naha ka ho fetisisa, ba ikarotseng ka ho fetisisa, le ba ka bang teng borokho
tse khōlō likarolo tsa Amerika e tšoeu.
Ke kgodisehile hore tsela e mahareng
o shoele. Monyetla oa liphetoho tse nyane le ho lokisa lintho
le tse ding di fedile. Ha ho na monyetla oa ho bula
ea Mokhatlo o mocha o Moholo kapa ho feta ha lintlafatso life kapa life tse kholo tseo
e tlo fetola maphelo a batho. Ho tla ba le mofuta o itseng
ea phetoho ea bohlokoa, e makatsang haholo United States. Ho joalo
e hlakileng ho 'na linthong tsohle tseo ke li bonang moetlong o tummeng le
ho tloha ho mamela kamoo batho ba buang kateng.
Ebang ba fascists ba tla
ho isa batho phetohelong ea makhooa e futsanehileng, e neng e tla bula
menyako ea lintho tse nyarosang ho feta eng kapa eng eo re e boneng - ho tloha ho eona
Ha ke behelle Jeremane ka thoko lilemong tsa bo-1930 le bo-140. Kapa batho bana
ba tla re: Ho lihele ka sena. Ha re lakatse ho ba makhooa.
Re lakatsa ho elelloa hore batho ba bang, ba loanang ka thata
khahlanong le ho hloka toka ha sechaba sena, bahlaseluoa ba feteletseng ka ho fetisisa
ea eona-bacha ba batšo-ba etsang sohle se matleng a bona ho hanela eng
Sechaba sa Amerika se etsa ho bona: ke moo re leng haufi le rona
bao e ka bang balekane. Ka mantsoe a mang, re ke ke ra ba makhooa
hape. Re tla nka monyetla oa ho lokoloha.
Ka tsela e itseng, sena se etsa hore ke khutlele ho eona
boemo ba Maaerishe: ho fihla mona ka bo-1820 le bo-30s,
ho lahleloa botlaaseng ba qubu, haufi le makhoba le
batho ba batsho ba lokolohileng, mme lekhetlong lena ba re che - re ke ke ra leka
kena peisong ya makgowa. Ho e-na le hoo, re tla leka ho theola
tsamaiso eohle ea ho hloka toka morabe, moruo, le setso, le
ikahela lefatše le lecha holim'a molora oa khale.
Lipeeletso ho Race Traitor ke
$20 bakeng sa likhatiso tse 4 ($6 e ngoe le e ngoe bakeng sa kopi e le 'ngoe), Race Traitor: a
koranta ea "New abolitionism", PO Box 603, Cambridge, MA
02140-0005
Anthology ea lingoliloeng tse tsoang ho
joale e se e hatisitsoe e le buka, Race Traitor, hlophisitsoeng
ka Noel Ignatiev le John Garvey (Routledge, 1996).
"Race Traitor ke eona e fetisisang
Phephetso ea phetoho ea khethollo ea morabe e entsoeng ke American-European
ba bohlale bophelong ba ka."
— Ishmaele Reed
Noel Ignatiev o ile a sebetsa ka nako e telele
lilemo tse mashome a mabeli liilong tsa tšepe, lifemeng tsa thepa ea mapolasi, le mochini
lifeme tsa lisebelisoa le likarolo tsa motlakase. Ke eena mothehi-'moho le
mohlophisi oa Race Traitor: koranta ea pheliso e ncha,
mongoli oa Kamoo Ma-Irish a ileng a ba Masoeu kateng (Routledge,
1995), le mohlophisi-'moho le John Garvey, oa anthology Race
Moeki (Routledge, 1996). O ruta nalane Harvard
Univesithi.
Danny Postel o hlahisa le mabotho
lenaneo la beke le beke la lipolotiki -radio e bitsoang Free Associations, e leng
e hasoa liteisheneng tsa Chicago WZRD le WHPK. Hae
lipuisano le lihlooho li hlahile maqepheng a In
Linakong tsena, Filosofi le Khalemelo ea Sechaba, Phatlalatso e 'ngoe
Tlhahlobo, Lipolotiki tse Ncha, Lentsoe la Boraro, le likoranta tsa Chicago New
Motse le La Raza.
Puisano ena e ne e le qalong
e hasoa ka Letsatsi la St. Patrick la 1996 ho WZRD-FM e Chicago.