Vittorio
Agnoletto o sa tsoa emela mokhatlo oa Italy ho machaba
lekhotla la Seboka sa Lefatše sa Sechaba. Ka 1987, lilemo tse peli feela ka mor'a moo
o fumane lengolo la bongaka la indasteri univesithing ea naha ea Milan,
o ile a theha LILA, Selekane sa Italy sa Ntoa ea AIDS
mme e bile mopresidente ho tloha 1992 ho fihlela Pulungoana 2001. Agnoletto e bile
setho sa Mokhatlo oa Machaba oa AIDS ho tloha 1999 mme o ngotse
libuka tse fapa-fapaneng le lihlooho tse fetang 100 tse buang ka litaba tse amanang le AIDS. Ke buile
le eena selemo sena.
PACITTI:
Mokhatlo oa Mataliana oo u o emelang o atisa ho boleloa
ka mecha ea litaba mona Italy e le "ha ho lefats'e" kapa khahlanong le lefats'e
motsamao. Na o amohela phutheho ee ya bodumedi?
AGNOLETTO:
Ho hang. Ha e le hantle, e khelosa haholo. Ha re hanyetsoe
ho ikopanya ha lichaba tsa lefatše ka tsela e joalo, empa e le feela mokhoa oa hona joale oa ho ikopanya ha lichaba tsa lefatše.
ka khonang
o hlalosa mofuta oa ho ikopanya ha lichaba tsa lefatše oo mokhatlo oo o o hanyelitseng
le mofuta oo u lakatsang ho o khothaletsa?
We
li khahlanong le ho ikopanya ha lichaba tsa lefatše tsa phaello lefatšeng le busoang ke
menahano ya moruo bosiong ba melao ya dipolotiki. Seo
ke boemo ba rona ba mantlha. Re tšehetsa ho ikopanya ha lichaba tsa lefatše ka litokelo, bakeng sa
mohlala, ho sireletsa litokelo tsa bohle ba sebetsang. Seo se bolela
e batlang tlhompho ea litokelo tsa mekhatlo ea basebetsi lefatšeng ka bophara, ho kenyeletsoa
litokelo tse feletseng tsa bokhachane le bophelo bo botle.
Lefatšeng ka bophara
litokelo bolela ho sireletsa tikoloho, e le hore ho saena Kyoto
tumellano ke mohato oa pele oa bohlokoa. Ho bolela ho hana ho amohela
lefatše leo ho lona batho ba fetang bilione ba phelang ka chelete e ka tlaase ho dolara
letsatsi. E bolela ho hana ho lumela lefatšeng leo ho lona hoo e batlang e le
batho ba bilione ba ntse ba se na monyetla oa ho fumana metsi a nooang.
On
kafa letlhakoreng le lengwe, re na le maikaelelo a a utlwalang mme ga re balori ba ba sa direng sepe.
Ho latela UNICEF le lenaneo la morao-rao la ntlafatso la UN, e
e tla hloka palo e batlang e itekanetse ea US$80 bilione ho
fepela motho e mong le e mong metsi a nowang, phepo e nepahetseng ya dijo, le tsa motheo
tlhokomelo ea bophelo. Mona Italy re hlahisitse lekhetho la Tobin. Haeba ho joalo
li ne li lokela ho sebelisoa limmarakeng tse robeli tsa lefatše ka nako e le 'ngoe,
e ne e tla thusa haholo ho lokiseng bofuma le tlala.
We
ka sebele ha li buelle ho khutlela Mehleng ea Lejoe. Lik'homphieutha
le Inthanete ke tsa motheo. Empa re batla ho bona lefatše le nang le
ntshetsopele e fapaneng. Ke ka hona re hanyetsanang le litsi hore
ha ba molaong — WTO kapa G-8, e sa kang ea khethoa ke
mang kapa mang ho busa lefatshe.
We
lakatsa ho bona karolo e ncha ea UNO e tla e lumella ho etsa lipolotiki
liqeto, UNO e seng ea taolo e fokolang eo motho e mong le e mong a ka bang le eona
tokelo ea ho khetha 'me ha ho motho tokelo ea ho vouta. Ke kahoo re leng teng
khahlano le IMF le Banka ea Lefatše.
Eng
hantle ke likarolo tsa mokhatlo oa Italy le hore na ke tse kae
mekhatlo e teng?
The
Mokhatlo oa Mataliana o ikhethile ka hore ha oa ka oa hlaha ka tšohanyetso,
empa e bile phello ea mosebetsi o entsoeng ke mekhatlo e makholo-kholo
le lihlopha tse ileng tsa qala ho sebetsa libakeng tse itseng ho tloha bohareng ba bo-1980.
Bongata ba batho bana ba ne ba kile ba etsa mesebetsi ea lipolotiki.
latelang
hlolohelo ea setso ea le letšehali, e ileng ea etella pele ho hloloa ha eona lipolotiking,
e mong le e mong oa rona o ile a qala ho sebetsa lefapheng la hae le khethehileng.
Tabeng ea ka, hoo ho boletse lilemo tse 15 ntoeng ea AIDS
ho ba le litokelo tsa batho ba nang le tšoaetso ea HIV. Ba bang ba bile teng
ho etsa mosebetsi o bapileng mafapheng a mang.
E na
mosebetsi oa hau o lekanyelitsoe Italy feela?
I
etsa mosebetsi o mongata Linaheng tsa Balkan 'me ke kentse letsoho ho kenelleng ha bonngoe
mananeo a Afrika Boroa le Nigeria. Ka 1996 meriana e mecha e ile ea qala
ho hlaha. Protease inhibitors ke mohlala oa bohlokoa haholo.
Li fetola bophelo ba batho ba tšoeroeng ke AIDS ka ho feletseng. Ho tloha ka 1996
tsamaiso ea bona e lelefatsa tebello ea bophelo ka lilemo tse 16-18.
Ho sa le joalo,
rea tseba hore hoo e ka bang liperesente tse 95 tsa batho ba nang le HIV ha ba khone
ho sebelisa li-inhibitors ka lebaka la litšenyehelo tsa tsona tse phahameng—hoo e ka bang
US $ 10,000 ka selemo motho ka mong.
Neng
re botsa hore na ke hobane'ng ha moriana ona o le theko e boima le hore na theko ea oona e holimo
ka tsela e itseng ke 'nete e ke keng ea fetoloa ea bophelo, re fumana hore ho na le
ho hang ha ho na kamano pakeng tsa theko ea 'maraka le lipatlisiso le tlhahiso
litšenyehelo le hore lebaka la sena ke hobane ba ntse ba matha a
monopoly.
Na
u bolela mabitso a batho bao re buang ka bona moo?
GlaxoSmithKline,
Abbott, le Merck [e thehiloe ka ho latellana Engelane, Illinois, le
New Jersey]. Ke tsona tse ka sehloohong.
Joang
ke hore ba lumelletsoe ho tsamaisa monopoly?
hobane
WTO e thehile molao oa patent o tiisang hore
lithahasello tsa lik'hamphani tsena ka lilemo tse fetang 20. E a sireletsa
thuo ea kelello ea meriana e joalo 'me ho bolela hore
ha ho motho e mong ya dumelletsweng ho di hlahisa. Kahoo haeba re batla ho sireletsa
Litokelo tsa batho ba nang le tšoaetso ea HIV, re tlameha ho loana le
WTO.
Joang
bonngoe ke mokhatlo oa Italy, ho latela 'nete ea hore o bonahatsa
maikutlo a fapaneng a fapaneng?
A
tšobotsi ea motheo ea mokhatlo oa Italy ke hore ho
bonngoeng ka botlalo. Ena ke ntho e ikhethang haholo Europe
mme mohlomong le lefatsheng.
Joang
na see se etsahetse?
It
e khutlela Genoa. Bakeng sa ho tsenela Seboka sa G-8, ka Pulungoana
2000 re ile ra etsa moralo oa ts'ebetso o neng o hatisa maikutlo a neng a tšoaretsoe
re kopane mme re hlahise maikemisetso le mananeo a rona a tshwanang. Ho a
ntlha e itseng re ile ra elelloa hore re hloka sebui ho bua
bakeng sa mokhatlo oohle 'me ke ile ka khethoa.
Neng
e ne e le hantle see?
It
e ne e le ka May 2001 nakong ea ho etella pele Seboka sa Sechaba sa Genoa. The
November 2000 polane ea tokomane ea tšebetso e ile ea saenoa ke mekhatlo e 1,000 600—XNUMX
Setaliana le 400 kantle ho naha.
Ka mor'a hore
Genoa, liforamo tsa sechaba li ile tsa qala ho hlaha ho pholletsa le Italy e le karabelo
ho bolela khatello le molemong oa ho thusa ho ntšetsa pele merero ea rona
le mananeo. Kajeno re na le liforomo tsa sechaba tse fetang 130 Italy - hoo e batlang e le
e le 'ngoe toropong e 'ngoe le e 'ngoe ea bohlokoa. Selemong sena, re ile ra tšoara National ea rona
Kopano ea Seboka sa Sechaba le ho hlophisa tse ling hape. Re tšoara a
kopano ea naha likhoeling tse ling le tse ling tse peli kapa tse tharo le khokahanyo
sehlopha se kopana hang ka khoeli le moemeli a le mong ho tsoa sechabeng ka seng
foramo le baemeli ho tsoa ho e 'ngoe le e 'ngoe ea mekhatlo ea naha.
So
mohato o latelang ke ofe?
sena se
tokomane hona joale e tlameha ho tekenoa ke liforamo tsa lehae tsa 130 le
hape ke mekhatlo eohle ea naha, e tsamaeang ka makholo.
Re na le sehlopha se hokahanyang forum e 'ngoe le e 'ngoe ea sechaba le e 'ngoe bakeng sa
mokhatlo o mong le o mong, o kopanang khoeli le khoeli. Joale re na le tse tšeletseng tsa naha
lihlopha tsa mosebetsi tse sebetsang ka lihlooho tse fapaneng. E 'ngoe ea lihlooho tsena ke
che ho ntoa le bokhukhuni. Sehlopha se seng sa mosebetsi se hlophisa boteng ba rona
sebokeng se seng le se seng sa FAO [Mokhatlo oa Lijo le Temo].
A
sehlopha sa bobeli sa mosebetsi se hlophisitsoeng bakeng sa seboka sa lefats'e sa FAO se tšoere sena
Phuptjane Roma. Sehlopha sa boraro se hlophisa ESF. Ea bone e sebetsana
ka mosebetsi oa bajaki. Ho boetse ho na le tse ling tse peli. Sehlopha ka seng
e tla theha babuelli ba babeli, ba bararo, kapa ba bane, empa a le mong feela
lihlooho tse fapaneng tsa sehlopha ka seng.
Ho fanoe
boemo ba hona joale bo bobe ba lipolotiki Italy ho ea ka
Silvio Berlusconi mmuso le bohanyetsi bo fokolang ba leqele
le pherekano, na ha ho na karolo ea lipolotiki molemong oa mokhatlo oa hau?
We
ha e le hantle ke mokhatlo oa sechaba o nang le sechaba, setso le lipolotiki
sepheo le mokhatlo oa sechaba oo re tlamehang ho o sala. Ke hanyetsa ka ho feletseng
phetoho efe kapa efe ea mokhatlo ona ho ba mokha oa lipolotiki.
empa
na u lumela hore u ka susumetsa bo-ralipolotiki ka ho lekaneng ho tsoa ka ntle
lebala la lipolotiki?
Our
ditshitshinyo kamehla laela tlhokomelo palo e kahodimodimo esita le ho atleha
ka ho arola mekga ka bonngwe. Re sebeletsa ho hlophisa bocha
ya leqele mme ke rata mokgatlo wa leqele leo
ke 'nete e fapaneng, e nang le bongata bo bongata, 'me e se ea maikutlo.
Taba ea hore re sebeletsa ho fihlela sepheo sena ha e etse joalo
ho bolela hore mokhatlo o tlameha ho fetoloa mokha oa lipolotiki.
The
motsamao o hlahisa mathata le ho sisinya litaba mme o etsa joalo ka
matla hoo e ferekanyang le ho arola moralo oa lipolotiki, oo
hape re leka ho kopanya hape le khopolo-taba ea mofuta o mong
re tlohetse, empa e seng ka ho iphetola. Joalo ka mokhatlo re ngata
e matla ho feta mokgatlo wa dipolotiki. Kahoo likhoeling tsena tsohle the
khanyetso ea 'nete ho mmuso oa Berlusconi e bile mokhatlo oa rona,
e butseng monyako wa demokrasi le kganetso.
Joang
na u utloa eka litaba tsa litaba li ntse li tsoela pele Italy?
Italy
e na le mecha ea litaba e kholo haholo le e fapaneng e nang le palo e phahameng haholo
ea lithelevishene tsa lehae, mohlomong ho feta Europe efe kapa efe
naha. Ea rona ke seo ho thoeng ke sechaba sa litoropo tse sekete le
metse e 'ngoe le e' ngoe e na le likoranta tse le 'ngoe kapa tse peli tsa letsatsi le letsatsi, empa beng ba tsona
e tsepame matsohong a fokolang haholo. Berlusconi o na le tse tharo tsa naha
Marang-rang a TV ho phaella matlong a maholo a khatiso. O sa tsoa feta
e thusitse sehlopha sa bo-rakhoebo ho thibela Italia 7 ho ba
marang-rang a ikemetseng a TV.
ka
re lekanya mofuta oa tšenyo e etsoang?
hantle,
kotsi ke hore re ka be re fumana tlhahisoleseling e le 'ngoe
tsela. Kotsi ke hore batho ha ba tsebe se etsahalang
le hore ba ferekanya thelevishene le ’nete.
Do
u nahanne ka linyeoe tse itseng?
nka
ho sheba tsela eo Genoa e ileng ea sebetsoa ka eona. Re hlotse ntoa ea litaba
Genoa hobane re khonne ho theha marang-rang a mang
ea liea-le-moea, likoranta le limakasine ho loantša boitsebiso bo fosahetseng.
Re hlotse hobane batho ba likete ba sebetsang ka har'a libaesekopo tsa Italy
ba re tsheheditse. Ba ile ba etsa filimi se hlileng se etsahetseng 'me ba tlala metsi
marang-rang ohle a TV ka litheipi tsa bona tsa video e le hore 'nete e fumane
bontshiweng.
The
ntlha ke hore baqolotsi ba litaba ba neng ba rometsoe Genoa ke bao
Likoranta tsona tseo li ne li ntse li ngola 'nete 'me li ntse li hlahisa
ea maqephe a litaba a sebakeng seo, tse ileng tsa re emela. Kahoo,
ka lehlakoreng le leng, u ne u e-na le sehlooho se tummeng sa leqephe la pele la
mongodi ya ngolang tlasa kgatello ya beng le ho hlasela
rona; le, maqepheng a litaba a lehae moo lihlooho li neng li ngotsoe
ke batho ba neng ba hlile ba le teng mme ba bona se etsahetseng,
ba ne ba tlameha ho bua 'nete feela 'me re ne re ntse re le teng
sireletsa.
The
mmuso o ka be o ratile ho koala taba ea Genoa ka tseko eo
hore e ne e le ka mokhatlo oa bofetoheli o hlophisitsoeng ke Vittorio
Agnoletto. Empa litokomane tsohle li ile tsa bontša hore sena hase ’nete.
Kahoo, ho sa tsotellehe ho ba naheng eo marang-rang ohle a ka sehloohong a leng tlas'a eona
taolo ea mmuso le Berlusconi, re bonts'itse tse ntle haholo
bokhoni ba ho hanyetsa litaba tse fosahetseng. Bothata ke hore sena se seholo
bokhoni ba ho hanyetsa litaba tse fosahetseng ke ntho eo re ka e khonang feela
ho hlahisa hodimo ka kgohlano. Ho hlakile hore ha re joalo
ho khona ho fihla ho batho ka tsela ena letsatsi le letsatsi.
re
ho hong ka litholoana tse ntle tsa Seboka sa Lefatše sa Sechaba 2
Porto Alegre ka February e fetileng.
Che
motho a ka re bitsa "ha ho lefats'e" ka mor'a Porto Alegre hobane
re ile ra bontša hore re tšehetsa mofuta o mong oa ho ikopanya ha lichaba tsa lefatše.
Ea bobeli, ha ho motho ea ka re qosang ka hore re khona ho ipelaetsa feela
kaha ho ne ho e-na le lihlopha tsa mosebetsi tse 900, kaofela li khona ho etsa tlhahiso
mefuta e meng. Ha re le Porto Alegre re ile ra atleha ho bontša kamoo bonngoe
pakeng tsa metsamao ya leboya le metsamao e meholo ya bongata
’me baahi ba ka boroa ha se kopano e hahiloeng feela holim’a likhopolo
le bonngoe. Re loana lintoa tseo re tšoanang ho tsona
lithahasello.
hore
lefatše le leng le khoneha ke la motheo. Empa ke lefatše feela
seo se a kgonega mme re ipatlela lefatshe leo le rona.
Eng
na u ka re ke thuto eo re lokelang ho ithuta eona ho tloha ho 9/11?
The
thuto ke hore pheko ea sebele ea bokhukhuni ke motsamao oa rona.
Re 'nile ra qosoa ka ho fana ka sebaka se nonneng bakeng sa bokhukhuni.
Ke maano a neoliberal a fanang ka sebaka se joalo. Haeba
re atleha ho kopanya joalo ka mokhatlo oa lefats'e mme re khona ho fumana
litlhōlo tse seng kae—re boetse re hloka ho hlōla makhetlo a ’maloa—re tla
e be ea tšepahalang haholoanyane mahlong a matšoele a maholo lefatšeng
boroa. Bokhukhuni ha bo amane ho hang le motsamao oa rona.
Ke ka lebaka leo re ahang African Social Forum le Asia
Social Forum le ho fana ka libaka ho mekhatlo e meng. Kahoo
re ntse re le eona feela pheko ea bokhukhuni ho isa tekanyong eo
re ka atleha ntoeng ea rona khahlanong le neoliberalism. Ka ho hlahisa
tlala le bofutsana, neoliberalism ke eona qalo ea bokhukhuni.
Z
Domenico
Pacitti ke moqolotsi oa litaba oa machaba ebile ke setsebi. Moqolotsi oa litaba
etsoe Tlatsetso ea Thuto e Phahameng ea Times 'me
ea Guardian (London) le mohlophisi oa Italy oa World
Moparamente (Brussels), o ngotse ka Setaliana
thuto e phahameng, setso, le lipolotiki.