Ho bonahala eka ha ho na ntoa pakeng tsa Russia le Ukraine. Ho hlakile hore 'nete ena e tla khopisa ba bangata Moscow le Kyiv, empa, ka bomalimabe, ho na le tlhokahalo ea ho tobana le lintho tsa sebele. Boiteko bo entsoeng ke baphatlalatsi ba sesole, barati ba mohlabani oa Moukraine Ivan Mazepa le basireletsi ba Black Sea Fleet ea Russia e ile ea e-ba lefeela. Ba tlohella monyetla hore o theohe.
Monyetla oo o ile oa fanoa ha, ka Loetse, likamano lipakeng tsa linaha tseo tse peli li se li mpefala ho feta leha e le neng pele. Khohlano ea Caucasus e ka 'na ea qhoma ho ea Russo-Ukrainian' me casus beli e ne e lokisitsoe ha Kyiv e batla hore Russia ea Black Sea Fleet e tlalehele 'muso oa Ukraine maetong a eona ho tlōla litumellano tsa bona.
Empa ntho e 'ngoe le e' ngoe, joalo ka kamehla, e sentsoe ke USA. Limmaraka tsa US li ile tsa senyeha ka nako e fosahetseng. Haeba e ne e ka etsahala likhoeli tse 'maloa hamorao, ntoa ea pele ea Russo-Ukrainian kapa esita le Ntoa ea Boraro ea Lefatše e ka' na ea qhoma.
Ho latela nalane, baeta-pele ba mmuso ka tšohanyetso ba fetohile ba mabifi le ba amehang haholo litabeng tsa maemo a naha a mothating oa mathata a moruo. Sena se ka bontšoa ke likhohlano tsa Caucasus. Ka lilemo tse 15 Georgia le South Ossetia li bile le likamano tse senyehileng ’me Moscow e ne e sa tšoenyehe haholo ka hona. Empa hang ha bo-ralipolotiki ba Georgia le South Ossetia ba ikutloa hore ba tla tobana le tlokotsi, mahlakore ao a mabeli a ile a etsa qeto ea ho qholotsa ntoa.
Hangata lintoa li qhoma ha lintho li fihla maemong a tlokotsi kapa, ho fapana le hoo, ha mathata a felile kapa a fela. Ntoa ea Crimea e qalile ha, joalokaha Karl Marx a bolela, ho ile ha hlaha "leru" la mathata a khoebo le a lichelete. Ntoa ea Maburu e ile ea loanoa ka mor'a hore mohaho oa terene oa Trans-Siberia o phethoe, lifeme tsa Fora le Belgian li emisa ho fumana litaelo 'me ho ne ho e-na le ho putlama ha mebaraka ea Europe. Ntoa ea Pele ea Lefatše e ile ea pholosa lefatše mathateng a moruo a lefatše a neng a le haufi le ho etsahala. Tlokotsi ena e ile ea chechisetsoa morao ho fihlela ka 1929 ka tahlehelo ea bophelo ba limilione tse 'maloa. E tsejoa e le Ho oa ho Hoholo ha Moruo.
Hoo e ka bang selemo le halofo e fetileng ho ne ho buuoa ka ntoa ea mehloli ea tlhaho, ka likhohlano tse bakoang ke ho laola libaka tsa oli, litšepe tsa bohlokoa le metsi a hloekileng. Leha ho le joalo matlotlo a tlhaho, a fanoang ’marakeng oa lefatše, a theoha ka theko e bontšang hore ba entseng liponopele tse joalo ba ne ba fositse. Lintoa tse joalo li ka bakoa ke keketseho ea kamora koluoa. Ka mohlala, Ntoa ea Russia le Majapane e ile ea qhoma hang ka mor’a ho putlama ha moruo oa lefatše ka 1900-1903. Ho joalo le ka Ntoa ea Bobeli ea Lefatše.
Ha ho pelaelo hore lisebelisoa tse tala le mafura a Russia li tla rekisoa esita le nakong ea tlokotsi, empa li tla ba theko e boima hakae? Ke tlhokeho ea solvent feela e bohlokoa tlasa bokhaphithaliste. Taba ea hore batho ba limilione ba bolaoa ke serame kapa ba bolaoa ke tlala hobane ba sa khone ho reka lijo kapa ho lefella lintho tse futhumatsang moea, e ke ke ea eketsa tlhokahalo ea libeso le lijo.
Ntoa e ka ’na ea bakoa ke ho hōla ha moruo kapa ke ho batla ha batho ba phahameng sechabeng ho sitisa batho ho tsoa tlokotsing e tlang, ’me ka nako e tšoanang, ba matlafatse boitšoaro ba bona le ka lintho tse bonahalang ka pel’a mathata. Ntoa ea August 2008 pakeng tsa Russia le Georgia ke mohlala o motle oa seo e bileng teng Moscow le Tbilisi. Empa Kyiv le Moscow li ke ke tsa bapala papali e tšoanang hobane koluoa e qalile. Ho putlama ha moruo ka hoetla 2008 ho ka boloka khotso. Ho sebetsana le litaba tsa moruo ho etsa hore mebuso e tlohele likhohlano tsa machaba.
Liqoso tse peli li ntse li fetoha lipuisano tsa hore motho e mong le e mong o ka seketsoaneng se le seng (se ileng sa qhoma khale empa bapalami ha ba tsebe seo).
Ha ho na lebaka la ho hula maikutlo a ba boholong hole le ho putlama ha lichelete le ho fokotseha ha tlhahiso ka ho ipiletsa boikhohomosong ba bona ba naha. Tšebeliso ea chelete ea tšireletso e ke ke ea khona ho matlafatsa moruo. Ho tloha joale ho ea pele sechaba se tla nka litšenyehelo tsa ts'ireletso e le moroalo o eketsehileng ha linako li ntse li thatafala.
Khohlano pakeng tsa Russia le Bophirimela e ntse e atamela pele e kena 'ntoeng e batang'. 'Muso oa Russia o leka ho pholosa Iceland ho e-na le ho sokola bakeng sa Black Sea Fleet. Naha ena e nyenyane e ile ea khona ho hohela matsete a lichelete a mangata hoo a fetang lilemo tse ’maloa tsa chelete ea naha. Ho latela thahasello e khōlō eo Moscow e e bontšang sehlekehlekeng sena se hōle le se batang, banna ba bohlale ba Russia le bona ba ile ba tsetela chelete ea bona moo.
Mopresidente oa Ukraine Viktor Yushchenko ha a sa nahana ka ho kenella ha Ukraine ho NATO hape. O batla ho hlōla tlokotsi. O ile a lemosoa hore likhetho tsa pele tsa paramente li tla lefella Ukraine ho ba setho sa NATO. Empa liphallelo li qala lapeng, kahoo Viktor Yushchenko a bitsa likhetho tse potlakileng. Sesole se seholo se nang le litanka seterateng sa Kreschatik se Kyiv ha sea ka sa nkoa e le ho lokisetsa ntoa ea Seukraine le Serussia, empa e le bopaki ba hore, ha ho hlokahala, Mopresidente o ne a itokiselitse ho pheta phihlelo ea Mopresidente oa mehleng oa Russia Boris Yeltsin. Verknovna Rada, e ke keng ea felisoa.
Ka kakaretso, melao ea papali hammoho le papali ka boeona lia fetoha. Russia le Ukraine li tlameha ho tobana le koluoa e 'ngoe ea moruo kapa letoto la likoluoa tse otlang makala a fapaneng a moruo, maemo a baahi le libaka.
"Demokrasi ea lamunu" ea Ukraine e ne e qalile ho senyeha nako e telele pele ho mathata a tebileng a moruo. Empa Moscow ha e thabele seo hape kaha ha e atlehe ho theha "demokrasi ea eona e ikemetseng". Ho ne ho e-na le botsitso Russia hobane 'muso o ne o ka khahlisa lihlopha tsohle tse hlōlisanang tsa batho ba phahameng sechabeng, ka nako e tšoanang, ho ntlafatsa bophelo ba bongata ba baahi. Empa sena se ne se hloka oli e turang, e ileng ea tsoela pele ho nyoloha theko hammoho le tlhokahalo ea aluminium, nickel, khase le thepa e meng e tsoang kantle ho naha.
Nakong eo naha e tobaneng le ho putlama ha lichelete potso ea hore na ke mang ea lokelang ho pholosoa e fetoloa taba ea ntoa ea lipolotiki. Letlole la Botsitso, boikhohomoso ba Russia, ha e le hantle ke qubu ea lipampiri tse theolang boleng le lipalo tse sa hlakang ho li-monitor tsa likhomphutha. Black Sea Fleet le boemo ba Crimea li khutlela morao ka lebaka la boemo ba hona joale. Ba boholong ba tlameha ho boloka lihlooho tsa bona le tsa metsoalle ea bona.
Bao e kileng ea e-ba lira ba itokiselitse ho bontša bonngoe. Ka bomalimabe, nako e se e le morao haholo.
Boemo bo tla tšoana le joke ea khale ea Soviet. Ho ke ke ha e-ba le ntoa, empa ho tla ba le ntoa ea khotso hoo ntho e ’ngoe le e ’ngoe e tla be e senyehile.
Boris Kagarlitsky, setho sa Setsi sa Transnational, ke Motsamaisi oa Setsi sa Globalisation and Social Movements, Moscow. Buka ea hae ea morao-rao ke Empire of the Periphery: Russia and the World System (2008)
Lehae la Eurasia, 3 November 2008
www.eurasianhome.org