Ha George Bush a thoholetsa tumellano e sa tsoa tiisoa ea Afghanistan e le koloi e "tla sebeletsang lithahasello le litabatabelo tsa batho bohle ba Afghanistan," basali ba Afghan ba na le lebaka la ho ba hlokolosi haholoanyane.
Le hoja molao-motheo o mocha, o ileng oa ananeloa ka la 4 January, 2004 ke kopano e khōlō, kapa Loya Jirga, o khothalletsa banna le basali hore ba be le “litokelo le mesebetsi e lekanang ka pel’a molao,” o boetse o tiisa hore “ha ho molao o tla hanana le molao oo. litumelo le mekhoa ea Boislamo.”
Ho sa ntse ho tla bonahala hore na tshireletso ya molaotheo ya ditokelo tsa basadi e tla qothisana lehlokoa jwang le ditlhaloso tsa motheo tsa molao wa Mamoseleme o kenngwang tshebetsong dikarolong tse ngata tsa Afghanistan, o dumellang hore banana ba rekisetswe lenyalo, ho fa bontate le bana babo taolo hodima ditho tsa basadi. lelapa, mme o otla basadi habohloko bakeng sa bofebe le bohlola. Ho sa hlake hore na ke matla afe a tla laola Lekhotla le ka Holimo-limo le naha ea mahaeng e ntse e laoloa haholo ke bafandamenthale ba matla ba hlalosang le ho tiisa molao oa Boislamo, basali ba Afghan ba ntse ba sokola nako e telele ea ho fumana litokelo tsa mantlha tsa botho.
Molaotheo o kenyelletsa lipehelo tse 'maloa tse tla thusa basali ntoeng ena, ho kenyeletsoa taelo ea hore Wolesi Jirga (Ntlo ea Batho) e kenyelle bonyane baemeli ba basali ba babeli ba tsoang profinseng ka 'ngoe le hore karolo ea 50 lekholong ea likhetho tsa mopresidente ho Meshrano Jirga (Ntlo ea Baholo). ) e be basali.
Baetapele ba Mafandamenthale ba ka 'na ba talima basali e le ba nang le halofo feela ea boleng ba banna, empa ho hlakile hore basali ba Afghan ke matla a lokelang ho nahanoa. Leha lipehelo tsena li emela khatelo-pele bakeng sa basali ba Afghan, ha li hlile ha li sireletse basali ho tsoa maikutlong a matla a Mamosleme a hore basali ba na le boleng bo tlase ho feta banna le hore ha baa lokela ho sebetsa ka boikemelo.
Ha Malalai Joya, moemeli oa basali ea emetseng profinse ea Farah ka bophirima ho Afghanistan, a bua ho Loya Jirga, mohlomong o ile a fana ka sesupo sa litlamorao tseo basali ba ka li lebellang bakeng sa ho nka karolo ha bona lipolotiking. Puo ea Joya ea metsotso e 'meli ka la 17 Tšitoe 2003, e ile ea bitsa ba bang ba baetapele ba jihadi e le "litlokotsebe" tse "senyelitseng naha" le ba lokelang ho qosoa. “O ile a qosoa ka hore ke lekomonisi ’me a batla a lelekoa phuthehong eo,” ho latela Institute for War & Peace Reporting (IWPR).
Puisanong, Joya o ile a bolella IWPR hore o ne a leka ho hlahisa lintlha tse tharo puong ea hae, “Pele, balaoli bana ba ntoa ba ka be ba ile ba lekoa, ’me haeba ba fumanoa ba se na molato ba ka tla Jirga. Ea bobeli, ho hlophisoa ha Loya Jirga ha hoa lokela - bohle ba jihadi le batho ba matla ba tlile. Ea boraro, tikoloho ha e na demokrasi. ”
E ne e se eena feela mosali ea nang le maikutlo ao, o ile a bolella IWPR, empa ba bang ha baa ka ba itlhahisa hobane “tšabo, matla le [banna ba laolang] lithunya li ne li le matla.”
Ho latela Bangor Daily News, ka mor’a litlhaloso tsa Joya, basebetsi ba Machaba a Kopaneng ba ile ba tlameha ho mo lebela nakong ea likopano ’me “ba mo ise libakeng tsa ho robala tse sa boleloang.” Sengoliloeng se boletse hore Amnesty International e tlalehile litšokelo tsa lefu, le hore "ntlo ea marobalo ea baemeli ba basali e ile ea ts'oaroa … ke ma-jihadis."
Haeba Loya Jirga e le sesupo, ngangisano e ntse e buloa Afghanistan mme litokelo tsa basali li ntse li buisanoa, empa basali ba nka karolo feela ka kotsi e kholo ea botho le tikolohong ea khatello e feteletseng. "Se ke oa leka ho ipeha boemong ba banna," ho araba Sighbatullah Mojadeddi, molula-setulo oa Loya Jirga, ha Joya a etsa puo ea hae. "Esita le Molimo ha aa u fa litokelo tse lekanang hobane tlas'a qeto ea hae basali ba babeli ba baloa ba lekana le monna a le mong".
Baetapele ba Mafandamenthale ba ka 'na ba talima basali e le ba nang le halofo feela ea boleng ba banna, empa ho hlakile hore basali ba Afghan ke matla a lokelang ho nahanoa. Moralo oa pele oa molao oa motheo, o ileng oa phatlalatsoa lehlabuleng le fetileng, ha o akarelletse ho bua ka tekano ea basali. Khatello e tsoang lihlopheng tsa basali, hammoho le lihlopha tsa machaba tsa litokelo tsa botho, e ne e bolela hore basali ba ne ba emetsoe hamolemo haholoanyane phetolelong ea ho qetela.
Sebete seo Joya a ileng a se bontša ho Loya Jirga e ne e se feela bopaki ba matla a hae, empa matla a tlisoang ke lilemo tsa ntoa e kopanetsoeng. Baemeli ba bang ba lekholo ba basali ba ile ba mo thibela moferefere o ileng oa qhoma fatše ha a ntse a bua. Ha Mojadeddi a kopa tšoarelo, Joya o ile a hana, a batla tšehetso ho basali ba mo potileng le boitekong bo tsoelang pele ba basali le banna ba sebete ba Afghanistan ba ileng ba re baetapele ba motheo e le bahlohlelletsi ba pefo le khatello Afghanistan.
Ntle le ho fana - bonyane pampiring - bakeng sa ho kenya letsoho ha basali lipolotiking, molaotheo o batla hore bana bohle ba kene sekolo. Tsebo ea ho bala le ho ngola ke senotlolo sa ho netefatsa litokelo tsa basali kaha e fa banana litsebo tseo ba li hlokang ho nka karolo bophelong ba sechaba. Ka 'nete, lihlopha tse kang RAWA (Mokhatlo oa Phetohelo oa Basali ba Afghanistan), mokhatlo oa khale ka ho fetisisa o ikemetseng oa basali naheng, ke khale o tsepamisitse maikutlo ho eketseng tsebo ea basali ea ho bala le ho ngola. Sa pele e le karabelo ya go thopa ga Soviet gomme ka morago e le go lwantšha maano a kgatelelo a bontši bja ba-mujahadeen bao ba bego ba le kgahlanong le Soviet Union, RAWA e ile ya hloma dikolo tša sephiri gomme ya bea kgolegong, tlaišo le lehu kotsing bakeng sa go ruta basadi go bala.
Esita le haeba thuto e tlama bana bohle, mosebetsi oa mekhatlo e kang RAWA ha o e-s'o fele. Ho na le metse e mengata e se nang likolo. ’Me esita leha banana ba e-na le likolo ’me ba e-na le tokelo ea ho ea ho tsona, ba tla tlameha ho hlōla tšabo e tlisoang ke lilemo tsa khatello e sehlōhō. “Ntate le barab’abo rōna ba re thibela ho ea sekolong hobane ba nahana hore Talebs kapa lihlopha tse ling li tla ba bolaea,” ho boletse Latifa, moahi ea lilemo li 22 oa Char Asiab, ka boroa ho Kabul.
Ho ka etsahala hore molao o tlole litumelo tsa bontate le baetapele ba litoropo libakeng tse ngata tsa Afghanistan tsa hore banana ba lokela ho bolokoa hae le ho rekisoa ba sa le banyenyane. Empa molao o ke ke oa ba le moelelo o fokolang ntle le boiteko bo matla ba ho ruta batho ka molao oa motheo o mocha le ho hlokomelisa batho ka litokelo tsa basali.
Sengoliloeng sa IWPR, baqolotsi ba litaba ba fumane hore baahi ba bangata ba motse ba ne ba sa utloisise hore Loya Jirga e ne e kopane ho buisana ka molao-motheo o mocha. Bongata ba Maafghan ha bo tsebe ho bala, 'me mmuso ha oa ka oa etsa ho fokolang haholo ho kenyelletsa moahi ea tloaelehileng ts'ebetsong ea ho etsa molaotheo.
Ntle le boiteko bo matla ba ho fihlela batho bohle ba Afghan, molao-motheo oa hajoale o tla sireletsa ka mokhoa o sa lekaneng litokelo tsa basali ba 'maloa ba lehlohonolo bao mohlomong ba lulang motse-moholo. Basali ba futsanehileng le ba mahaeng ba tla ba le phihlelo e fokolang ea se boleloang ke ho thabela “litokelo tse lekanang le mesebetsi ka pel’a molao.”
Sengoliloeng sena se hlahile ho (http://newstandardnews.net).