Tim Wise
Ho joalo
e se e le lilemo tse ka bang mashome a mane ho tloha ha a qeta ho bolaoa Tennessee. Nakong eo
nako, naha ea heso e hanne ho palama terene e bolaeang e entsoeng ke batho
libaka tse kang Florida le Texas, moo lipolao li ntlafalitsoeng ho fihlela haufinyane
saense, e sebelisoa ka katleho hoo e fetang ka mokhoa o sa hlokomeleheng
neng kapa neng kapa bolaea hape.
le
leha ho le joalo, nakong ea likhoeli tse 'maloa tse tlang ho na le monyetla o mong le o mong oa hore' Musisi Don
Sundquist e tla okamela lipolao tsa banna ba babeli, leha ho na le bopaki ba hore
hape ha ba na molato oa litlolo tsa molao tseo ba ahlotsoeng ka tsona. Tennessee eo
a ka qala hape kotlo ea lefu ka mor'a hore phomolo e joalo e mpe ka ho lekaneng; hore mehala
hobane mali a na le bopaki bo bongata ba lipelaelo tse utloahalang tabeng ea Robert Coe
le Philip Workman ba etsa hore boemo bo be bobe le ho feta. Ho feta moo, ho
e bonts'a mefokolo ea tlhaho tsamaisong ea toka e phahamisitseng boiphetetso ho
boemo ba sakaramente ea naha; liphoso tseo, ntle le hore li lokisoe kapele ke seo
sistimi e ts'oanang, e tla fella ka seo mmuso o se bitsang, ka Orwellian e loketseng
feshene, "Therapeutic Intravenous Intervention" bakeng sa banna ba babeli.
hore
Coe le Workman ba fumane kalafo e tlase ho feta e ntle ho boralitaba
ha ho makatse: e mong ke "'molai oa bana" ea ahlotsoeng, e mong,
e tobaneng le polao ka baka la ho bolaya lepolesa. Ha ho tluoa tabeng ea bahlaseluoa, Coe le
Workman o bile lehlohonolo la ho ts'oaroa ka ho bolaea ba babeli haholo
kutloelo bohloko. Coe-o fumanoe a le molato oa ho koetela, ho beta le ho hlaba ho isa lefung lilemo tse 8
Cary Ann Medlin ea tsofetseng ka 1979-o iphumana a le maemong a sa rateheng a ho ba le
e bile mothofatso oa boitlamo ba letšolo la 'Musisi oa ho tsamaisa
kotlo ya lefu. Ke eena, joalo ka ha 'Musisi a e beha, "ngoana oa poster" bakeng sa
kotlo ya lefu. Haeba lekhotla le phahameng ka ho fetisisa la ’muso le ne le sa ahlola joalokaha le entse kajeno-hore
banna ka bobeli ba na le matsatsi a 25 ho kenya likopo tsa boipelaetso hape Lekhotleng le ka Holimo-limo la U.S
e neng e sa tsoa hana boipiletso ba bona-Coe a ka be a shoele ka October 19th,
le Workman nakoana kamora moo.
le
leha ho le joalo, ho sa tsotellehe hoopla ea mecha ea litaba e potolohileng lipolao tse ntseng li emetse, ho na le ho fokolang
ho builoe ka bopaki bo mabapi le molato kapa ho hloka molato tabeng leha e le efe, leha e le
matšoao a mangata a boitšoaro bo bobe ba mapolesa, ho pata, le ho se tsebe
boemeli ba molao nyeoeng bakeng sa banna ka bobeli.
As
bakeng sa Coe, kamora ho nyamela ha Cary Ann Medlin le ho sibolloa ha hae
'Mele, lipaki tse tharo tsa mmuso qalong li ile tsa tsebahatsa monna ea fapaneng:
Donald Gant. Gant o ile a tšoaroa, 'me ho ne ho e-na le bopaki bo bongata bo bonahalang
ho fana ka maikutlo a molato oa hae. O ne a e-na le mengoapo e mecha molaleng, le mali liaparong tsa hae
le libethe, koloi e lumellanang le tlhaloso e fanoeng ke lipaki, le maoto a lithaere
e lumellanang le matšoao a setseng seretseng haufi le moo setopo sa Medlin se ileng sa fumanoa teng. Ho
ho phaella moo, o ne a se na alibi bakeng sa moo a leng teng nakong ea ho koeteloa le
a fetola pale ea hae khafetsa. Coe, ka lehlakoreng le leng, o ne a e-na le lipaki tsa alibi (ha ho mohla
a bitsoa ke 'muelli oa molao oa nyeoe ea hae) se neng se ka mo beha torotsoaneng e fapaneng
nako ea tlōlo ea molao, 'me ha aa ka a tobana le bopaki bo tiileng ba ho kenya letsoho ha hae.
So
Robert Coe o ne a ka fumanoa a le molato joang ’me a ahloleloa lefu? Bonolo: pele, ka mor'a ho ba teng
e tlisitsoe le ho fepa lipotso tse etelletseng pele ke bafuputsi, Coe–e leng lefu la paranoid
schizophrenic eo ba bangata ba neng ba ke ke ba mo tšepa ho ba bolella nako ea letsatsi - ba ipolela ka nepo
ho tsohle tseo mapolesa a mo boleletseng tsona li etsahetse. Joale, ka mor'a ho ntša sena
boipolelo, empa a tobane le bopaki bo bonahalang bo amang Gant, botlokotsebe ba naha
lab e atlehile ho "lahleheloa" ke lisebelisoa tse rometsoeng ho tsona bakeng sa tlhahlobo.
At
nyeoe, sebakeng sa ho pheha khang ea hore boipolelo ba motho e mong ea tšoenyehileng joaloka Coe
e lokela ho nkoa ka lijo-thollo tse ngata tsa letsoai la maele, mosireletsi oa hae oa sechaba
o ile a pheha khang feela ea hore ho kula ha moreki oa hae ho ne ho fokotsa molato oa hae. Mofuta ona oa
Tšireletso kaha e ne e se e sa tuma lilemong tse mashome a mabeli tse fetileng ho feta kajeno, lekhotla ha lea ka la tsebahala
nka nako e telele ho e hana. Ha ho mohla ba kileng ba tseba ka Gant kapa ho nyamela ha
bopaki. Ha ho mohla ba kileng ba utloa lipaki tsa Coe. Ba ne ba tseba feela hore o a ipolela,
le hore matsatsing a latelang polao o ne a "etsa ntho e makatsang," ka
ho daea moriri oa hae, ho rekisa koloi ea hae, le ho leka ho tloha toropong ka bese. E makatsang
ehlile, empa ha se ntho e makatsang ho motho ea nang le ts'oaetso, schizophrenic, le
o utloa mantsoe a kamehla a mo bolella hore a etse mefuta eohle ea lintho, e leng ho tloha
Mohlomong toropo e ne e le ntle ka ho fetisisa.
etsoe
karolo ea hae, Workman o ile a isoa moleng oa lefu bakeng sa polao ea 1981 ea Mapolesa a Memphis
Lieutenant Ronald Oliver, ea ileng a thunngoa a arabela bosholung ba Workman ba
Reschorenteng ea Wendy. Ho tloha qalong, Philip Workman o ile a lumela hore o ile a leleka ba babeli
likulo tsa sethunya sa letsoho la hae. A tsielehile ke lithethefatsi 'me a otla hloohong
ho tsoa ho toche ea Oliver, Workman ha a ka a tseba hantle hore na e 'ngoe ea lithunya tsa hae e bile teng
e bile ea bolaeang. Ka nako e itseng ho bonahala a ne a nahanne ka seo,
esita le ho ka etsahala.
le
leha ho le joalo, bopaki bo teng empa bo sa sebelisoe ke 'muelli oa molao oa Workman, hona joale o fana ka bopaki
pelaelo e kholo mabapi le boikarabelo ba hae ba polao ea boemo ba pele. oa Oliver
maqeba a ne a sa tsamaisane le lithunya tsa sethunya sa Workman: .45 caliber
likulo tse hollow-point, tse etselitsoeng ho mushroom ka tšusumetso, tse setseng 'meleng le
ho etsa tshenyo e kgolo dithong tsa ka hare. Haeba ba tsoa ho hang, ba siea tsela ea ho tsoa
leqeba le leholo haholo hofeta leqeba la monyako.
empa
sena se ne se se joalo ho Oliver. Leqeba la ho tsoa le ne le le nyane haholo ho feta
leqeba la ho kena: ha e tsamaellane le ammo ea Workman, empa e tsamaellana hantle le
likulo tse sebelisoang ke liofisiri-'moho, ea ka beng a ile a otla Oliver nakong ea eng
ho bonahala eka e ne e le ntoa ea mollo. Joalokaha eka o hlokomela monyetla ona, e 'ngoe
liofisiri li ile tsa bua leshano nyeoeng 'me tsa bolela hore ha ho mohla li kileng tsa thunya libetsa tsa tsona: bopaki
tseo le makhotla a boipiletso a li hlokometseng e le leshano, a li boneng ka mahlo
bopaki, litlaleho tsa pele tsa mapolesa ka ketsahalo ena, le taba ea hore Workman e
a phekoloa maqeba a lithunya bosiung boo a ileng a tšoaroa ka bona.
On
boipiletso, Lekhotla la 6 la Potoloho le ile la lumela hore bullet e bolaeang e ka be e sa tla
ho tloha sethunya sa Workman haeba se ne se tsoa 'meleng se ntse se tiile, ka lebaka la leqeba le hlahang.
Leha ho le joalo, joale ba ile ba bolela-ntle le bopaki bo tšehetsang ba 'mele, le autopsy
litlaleho tse hanyetsanang le tsona-hore kulo e tlameha ebe e ile ea arohana, e romela a
karolo e nyane mmeleng le ho siea leqeba le lenyane la ho tsoa. Neng
e tobane le lengolo la afidavite le tswang ho hlooho ya Leqeba la Matjhaba la Ballistics
Association, e supang hore likulo tse tlase tsa lebelo le tlase ha se hangata
fragment-'me ha li etsa joalo, likhechana li tsamaea butle haholo ho tsoa 'meleng-the
lekhotla le ile la boela la fana ka maikutlo a lona a pele. Mabapi le kananelo ea bona ea pejana
hore Workman a ikarabelle bakeng sa ho thunya ho bolaeang, kulo e tlameha ho ba le
li arohane? Ha ho bothata: ba ile ba tšela karolo eo ho tloha ho ea pele
maikutlo.
Ho joalo
hape ho ka etsahala hore ebe paki ea linaleli ea mmuso e ne e se leha e le sebakeng sa bosiu ba
ketsahalo. Letsatsi ka mor'a ho thunngoa, Harold Davis, monna oa Afrika oa Amerika,
o ile a letsetsa mapolesa ho re o bone Workman a thunya Oliver sebakeng se se nang letho. Leha ho le joalo,
ho sa tsotellehe ho bolela hore koloi ea hae e ne e le sebakeng sa Wendy ka nako eo, le hore o ne a le joalo
moo ha "letšoele" la liofisiri le qala ho fihla, ha ho motho ea hopolang
ho bona Davis. Hape koloi ea hae ha e hlahe setšoantšong sa molao sa mapolesa sa
sebaka sa botlokotsebe. Le motho e mong ea neng a le teng ka nako eo, eo koloi ea hae e neng e tla ba le eona
e emisitsoe ka ho toba ka pel’a Davis ’me ke mang ea ka beng a bile le monyetla o lekaneng
ho bona koloi, o re ha a e bone, leha e le mang kapa mang ea tšoanang le Davis'
tlhaloso.
The
Mochochisi o ile a qosa, 'me makhotla a boipiletso a amohela, hore Davis o ne a le teng, le
ho hlōleha ha ba bang ho mo bona e ne e mpa e le phello ea pherekano ea tlōlo ea molao,
moo bohle ba neng ba "leka ho thusa" ofisiri e theohileng. Leha ho le joalo sena se bonahala
ha ho bonolo: haholo ha motho a nahana hore hoseng haholo ha ho thunngoa,
Liofisiri tsa Memphis li ile tsa bolelloa hore li lebele motho e motšo ea neng a kile a ba teng
sebaka sa bosholu Wendy's nakong ea ho koala. Haeba Davis a ne a le teng lotho, ke eng
monyetla oa hore mapolesa a ka be a ile a mo hlokomoloha kapa a hlōleha ho mo bona, a khetha
ho e-na le ho tsepamisa maikutlo ho motho e mosoeu-Workman-exiting reschorenteng ha ba ntse ba
fihla? Esita le ho habanya feela mokhoa o tloaelehileng oa ho etsa tlaleho ea mapolesa ho ne ho tla
phehisana kgahlano le tebello e senang kelello jwalo.
le
ho joalo le ka naha ea Tennessee, e se e emisitse lipolao hoo e ka bang
lilemo tse mashome a mane, joale o itokisetsa ho fana ka kotlo ea ho qetela ho banna ba babeli
eo ho buuwang ka molato wa hae. Leha ho se Robert Coe kapa Philip Workman
ba na le boipiletso ba lipolotiki ka letsohong le letšehali la Mumia Abu-Jamal, leha e le hore ba ka se khone
ba phehisana hantle, joalo ka Mumia, hore ke mahlatsipa a khethollo ea morabe
kaha banna ka bobeli ke ba basoeu, 'nete e sala e le hore, joalo ka Mumia, linyeoe tseo ka bobeli
e kenyeletsa bopaki bo bongata ba boits'oaro bo bobe ba mapolesa, bopaki ba leshano, le a
tsamaiso ea boahloli eo ka seoelo e amohelang liphoso, leha e ntse e tsamaea mola o molelele oa
batho ba shoang. Joalo ka Mumia, re tlameha ho phahamisa mantsoe khahlanong le
ho bolaoa ha banna bana, le ba bang kaofela, ka lebitso la "molao le
taelo." Re tlameha ho pepesa mashano a liofisiri tsa molao ho sena le
linyeoe tse ling, 'me re lokela ho romela molaetsa oo takatso ea ba bang bakeng sa
"payback" ha se motheo o nepahetseng bakeng sa ts'ebetsong ea sechaba
leano.
Ho sa le joalo,
terene e ntse e tsamaea.