Mecha ea litaba e ka sehloohong e bontša bokhoni bo makatsang ba ho hlokomoloha litlōlo tsa molao tsa bophirimela khahlanong le batho ba Iraq: naha e sentsoeng ka ho feletseng ke lintoa tse peli tsa US-UK, le ka lilemo tse leshome le metso e 'meli tsa likotlo tse bakileng ho shoa ha baahi ba fetang milione.
Ho phatlalatsoa ha morao tjena ka liqoso tsa bobolu lenaneong la UN la 'oli bakeng sa lijo' ke mohlala o makatsang.
Lenaneo la oli bakeng sa lijo le thehiloe ka 1996 ke Denis Halliday, eo ka nako eo e neng e le mohokahanyi oa liphallelo oa UN Iraq, e le mokhoa oa ho loants'a litlamorao tse mpe tsa likotlo. Ka 1998, Halliday o ile a itokolla mosebetsing ka boipelaetso ka lebaka la liphello tse bohloko tsa lenaneo le nchafalitsoeng.
O ile a re ho moqolotsi oa litaba John Pilger: "Likotlo tsena li ne li emela lintoa tse tsoelang pele khahlanong le batho ba Iraq. Ho ea ka ’na, e ile ea e-ba ba bolaeang batho ka mor’a lilemo, ’me Lekhotla la Tšireletso le ile la ba boloka, ho sa tsotellehe tsebo e feletseng ea phello ea bona, haholo-holo baneng ba Iraq.” (John Pilger, "Ke Bo-mang ba Feteletseng?", Daily Mirror, August 22, 2003)
Puisanong ea May 2000, Halliday o ile a bolella David Edwards:
"Washington, le ho isa boholeng ba London, ba 'nile ba bapala lipapali ka boomo ka Komiti ea Lits'oants'o ka lenaneo lena ka lilemo tse ngata - ke leqheka la ka boomo ... batho ba Iraq. Ke tšaba hore ha ke sa na maikutlo a mang nakong ena ea morao tjena.” (Puisano le David Edwards, May 2000, http://www.medialens.org/articles_2001/iraqdh.htm)
Liqoso tsa Halliday, tse neng li ke ke tsa e-ba tse tebileng haholoanyane, li ne li thehiloe phihlelong ea hae Iraq, hape le litlalehong tse qaqileng tsa UN le mekhatlo ea lithuso e ithutang liphello tsa puso ea likotlo.
Hans von Sponeck, mohlahlami oa Halliday e le mohokahanyi oa liphallelo oa UN, le eena o ile a itokolla mosebetsing. Lengolong la hae la ho itokolla mosebetsing, von Sponeck o ngotse:
"Baahi ba Iraq ba lokela ho pepesetsoa kotlo e joalo ka nako e kae bakeng sa ntho eo ba e-s'o ka ba e etsa?" (John Pilger, 'O petelitsoe ho isa lefung', The Guardian, March 4, 2000)
Sehloohong sa koranta ea Guardian e ngotsoeng hammoho, von Sponeck le Halliday ba ile ba qotsa tlaleho ea Machaba a Kopaneng e ileng ea etsa qeto: “Ho shoa ha bana ba ka bang 5-6,000 29 ka khoeli hangata ho bakoa ke metsi a silafetseng, khaello ea meriana le khaello ea phepo e nepahetseng. Mebuso ea US le UK e liehang ho fana ka tumello ea lisebelisoa le thepa ke eona e ikarabellang tlokotsing ena, eseng Baghdad ”. (Von Sponeck le Halliday, 'Sechaba sa botlamuoa', The Guardian, November 2001, XNUMX)
Lipuisanong tsohle tse sa feleng mabapi le nalane ea morao-rao ea Iraq, 'me joale, mabapi le oli bakeng sa lenaneo la lijo,' mecha ea litaba e lokolohileng e patile lintlha tsena tse nyarosang ka botlalo. Ka mohlala, Halliday e ile ea boleloa ho 2 ea lihlooho tse 12,366 5 tsa Guardian and Observer tse buang ka Iraq selemong se fetileng; von Sponeck o boletsoe ka makhetlo a 0 feela. Halliday e boletsoe ho 2,703 ea lihlooho tsa 4 tse buang ka Iraq selemong sena; von Sponeck e se e boletsoe ka makhetlo a XNUMX.
Ka mokhoa o ts'oanang, Channel 4 News e re:
"Likotlo khahlanong le Iraq li ne li lula li nyatsoa ka matla ka lebaka la qoso ea ho lebisa chelete ho Saddam Hussein ho fapana le batho ba Iraq. Hona joale hoa belaella hore na phaello e 'ngoe le eona e ile ea tsoa linaheng tse ling. (Litaba tsa Channel 4 Motšehare oa Motšehare, Mmesa 22, 2004)
Khalemelo e matla ea litšenyehelo tsa polao ea likotlo ha e lumelloe ho ba teng.
Bapisa sena le sengoloa se ho Daily Telegraph:
"Bahlahlobisisi ba lenaneo lena ba re e ile ea fetoha ka potlako mokhoa oa hore Saddam a putsa metsoalle ea hae ea Bophirimela le ho qhekella UN." ('Bo-ralipolotiki ba Russia le ba Mafora "ba ile ba ntša tjotjo ho fokotsa likotlo tsa UN"', Philip Delves Broughton, Daily Telegraph, April 22, 2004)
BBC Online e akaretsa pale e ts'oanang e etsang mekhelo e ts'oanang:
"Litlaleho tsa morao-rao tsa mecha ea litaba li qositse batho le lik'hamphani tse tsoang linaheng tse fetang 40, ho kopanyelletsa le ofisiri e phahameng ea Machaba a Kopaneng, ka ho ameha bobolung le tjotjo mabapi le thekiso ea oli."
Tlaleho e qotsa von Sponeck:
"Mohokahanyi oa mehleng oa liphallelo oa UN Iraq Hans von Sponeck o itse liqoso li tlameha ho hlakisoa, empa a hana hore mokhatlo oa lefats'e o amehile haholo bobolung.
"'Karolo e ka sehloohong ea litšebelisano moo ho qhekelloa, tšebeliso e mpe [le] bosholu li kenyelelitsoe liofisiri tsa Machaba a Kopaneng," o ile a bolella lenaneo la Today. ('UN e laela lipatlisiso tsa bobolu Iraq', BBC News, April 22, 2004, http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/middle_east/3648409.stm)
Ha ho moo ho buuoang ka khalemelo e matla ea von Sponeck ea litlamorao tsa likotlo ho batho ba Iraq.
Daily Telegraph e sotha 'nete ho tsoa sehlohlolong se seng:
"Ha hoa ka ha e-ba le likhang tse bohloko nakong ea ntoa ho feta qoso ea baitseki ba Lepheo la Lets'ehali, bo-ralichaba ba Maarabia le ba chesehelang maikutlo ba Mamosleme hore likotlo tsa Machaba a Kopaneng li 'polaea' bana ba Iraq ka ho ba hanela lijo le meriana.
"Ba ile ba qosa Brithani le United States, tse neng li bolokile likotlo ho sa tsotellehe khanyetso e ntseng e eketseha e tsoang Fora le Russia.
“Puso ea Saddam e ne e tloaetse ho lokisetsa hore ba tšoaeang liphoso ba etele lipetlele le mahae a bana ho bona mahlomola a bakiloeng.” ('Bo-mphato ba Saddam ba ile ba rua ka chelete e reretsoeng batho ba lapang', David Rennie, Daily Telegraph, April 22, 2004)
"Batšehetsi ba mapheo a ka letsohong le letšehali" ho ka etsahala hore ebe ba kenyelletsa babuelli ba phahameng ba UN ba thehileng le ho tsamaisa oli bakeng sa lenaneo la lijo, hammoho le bafuputsi ba UN le mekhatlo ea lithuso.
Bahlophisi ba The Times ba ngola:
“Kamehla ho ne ho totobala hore morero oo o ne o sa sebetse kamoo ho neng ho reriloe kateng; Bana ba Iraq ba ile ba lapa, ’me lipetlele li ile tsa hloka lithethefatsi, ha Saddam e fana ka matlo a borena a eketsehileng.”
Lenaneo le hlalosoa e le "sekoli" feela ho ts'ehetsa batho ba Iraq. Har'a batho ba limilione ba Iraqi ba shoeleng 'me ba hlokofatsoa ke bohloki bo tšabehang, Times e ngola ka mokhoa o hlakileng:
"UN e qosoa ka ts'ebetso e mpe ea maemo, haeba e se boikitlaetso bo hlakileng, sekhobong seo bahlaseluoa ba bona e neng e le baahi ba tlokotsing, bao ba bang ba bona ba ileng ba shoa ka lebaka la khaello ea meriana." (Moetapele, 'Lijo tsa mahlabisa-lihlong', The Times, April 22, 2004)
Phapanyetsano le The Independent
Hantle-ntle lisiollo tse tšoanang li fumanoa khatisong ea rona e hlomphuoang haholo ea 'liberal'. Andrew Buncombe, sengoli sa Washington sa The Independent, o ngotse hore:
"Lenaneo le tsosang khang la Oli-for-Food le ile la thehoa ka 1996 ka sepheo sa ho thusa ma-Iraq a neng a le mahlomoleng ka lebaka la likotlo tsa Machaba a Kopaneng tse ileng tsa behoa ka mor'a Ntoa ea Gulf ea 1990-91. Morero ona o ile oa lumella Iraq ho rekisa oli e lekanyelitsoeng, eo ho thoeng e tlas'a taolo e tiileng ea Machaba a Kopaneng, ho lefella theko ea lijo le thepa ea liphallelo. " ('E ka 'na eaba Saddam o file hlooho ea lenaneo la UN Oil-for-Food [OFF]', The Independent, April 22, 2004)
Buncombe o re lenaneo la OFF le ne le "phehisana". Empa o hlokomoloha ho bua ka Denis Halliday kapa Hans von Sponeck, bao e kileng ea e-ba lihlooho tsa lenaneo leo, ba ileng ba itokolla mosebetsing ka lebaka la liphello tse bohloko tsa likotlo tsa Machaba a Kopaneng?
Ke ile ka romella Buncombe lengolo-tsoibila, ke mo hopotsa hore tlaleho ea 1999 ea Unicef e balile hore bana ba fetang halofo ea milione ba shoele ka lebaka la likotlo tse tobileng. Ke hobane’ng ha a ne a nka see e se sa bohlokoa tlalehong ea hae?
Buncombe o ile a araba: “Karabo ea ka e khutšoanyane potsong ea hao ke hore ha ke fuoa sebaka le nako e eketsehileng ha kea ka ka qotsa feela halliday le van sponeck, joalokaha u fana ka maikutlo, empa bohle ba amanang le phehisano eohle ea likotlo. ke qotsitse madeleine albright ('e ne e le ea bohlokoa');, ritter, joalo-joalo, 'me re tlositse likarolo tse kholo ho tsoa mosebetsing oa semina oa geoff simons, o tobane le leano la iraq: likotlo le leano le matla ho rona."
Buncombe o ile a fana ka lebaka le tloaelehileng la ho haella ha sebaka: "joalo ka ha ke ne ke e-na le mantsoe a 460 - le metsotso e 20, ha ke fuoa karolo e 'ngoe eo ke neng ke e ngola maobane hoseng - ho ngola sekhechana sa lipatlisiso mabapi le bobolu boo ho thoeng ke UN. lenaneo la lijo le amang ba bararo ba liofisiri tse phahameng tsa eona. ponong ea ka - mohlomong e fosahetse, ke nahana hore batho ba bangata ba tseba khang e mabapi le likotlo mme ka lebaka la sebaka se lekanyelitsoeng seo ke neng ke e-na le sona, ke ile ka tlameha ho etsa liqeto mabapi le hore na ke sebelisa lintlha life.
Hoa hlolla hore ebe libakeng tsohle tsa mecha ea litaba e emeloang ke Independent, Guardian, Times, Telegraph, Channel 4 News le websaeteng, BBC News le websaeteng, joalo-joalo, ho na le sebaka se itseng se sa lekaneng sa ho bolela hore Brithani e ne e le molato. polaong ea sechaba. Na re tiile ho lumela hore khutso ee ke phello ea ho hloka sebaka? Ha e le hantle ha ho na khaello ea sebaka mecheng ea litaba - e haneloa ka mokhoa o hlophisitsoeng, ha e hloke.
Ke ’nete hore babali ba bang baa hlokomela hore “khang” e pota-potile tsamaiso ea likotlo tsa Machaba a Kopaneng. Leha ho le joalo, ha se ba bangata ba tla tseba hore baemeli ba phahameng ba Machaba a Kopaneng ba qositse US-UK ka polao ea 'nete Iraq ka lebaka le bonolo leo e sa kang ea boleloa ka seoelo. Le hoja babali ba ne ba tseba, ka sebele qoso ena ke ea bohlokoa ka ho fetisisa e lokela ho hatisoa. Leha ho le joalo, boralitaba ha ba khathale ho re hopotsa ka ha Saddam a otla baahi ha Halabja - tlolo ea molao e sa reng letho, ha ho bapisoa.
Phapanyetsano le The Guardian
Ke ile ka boela ka ngola lengolo le tšoanang ho Gary Young oa The Guardian mabapi le sehlooho sa hae se khethiloeng ka tsela e tšoanang le se nang le botsoalle, 'UN e tšehetsa oli bakeng sa lipatlisiso tsa lijo' (April 22, 2004).
Young o ile a araba:
Monghali Cromwell ea ratehang, Pele ho tsohle sengoloa sa ka se ne se le bolelele ba mantsoe a 350 ho bolelang hore lintho tse ngata li tla siuoa. Ka lebaka la hore e ne e le sengoloa se secha sa koranta ea letsatsi le letsatsi ke khethile ho tsepamisa maikutlo litabeng tsa letsatsi leo e neng e le ho thakholoa ha lipatlisiso tsa bobolu mabapi le lenaneo la ho reka oli bakeng sa lijo.
Ea bobeli, mabaka a entseng hore banna ba babeli ba itokolle mosebetsing lilemong tse 'maloa tse fetileng ka boipelaetso ba ho senya phello [sic] ea likotlo - lintlha tse tlalehiloeng ho Guardian pejana - mohlomong tse amanang le pale e pharaletseng empa eseng taba ea hang-hang ea bobolu, likheo le lipatlisiso tseo ke li entseng. e ne e koahela. Kaha ho na le sebaka se eketsehileng le bokhutšoaane ba puisano e ka ’na eaba li kenyelelitsoe ’me, ho itšetlehile ka nako e khutšoanyane, nako le sebaka, nka ’na ka li kenyelletsa lihlooho tsa nako e tlang, haeba ke kōptjoa ho ngola ka taba eo. Gary Young
Hape, Young o qotsa ho haella ha sebaka. Maikutlo a bonahala a sa hlokahale. Taba ea bobeli ea Young - eo Mohlokomeli a seng a fane ka tlaleho e loketseng ho liqoso tsa Halliday le von Sponeck, le liphellong tsa likotlo - ke leshano feela joalokaha Media Lens e bontšitse khafetsa ho Litsebiso tsa rona tsa Mecha ea litaba.
Ts'ebetso ea boralitaba mabapi le taba ena e hloleha ho fihlela litebello tsa rona tse tlase. Hape re fumana hore 'mohatisi oa mahala' o khona ho ts'oana le litsamaiso tse matla tsa matla ka ho hatella le mantsoe a ts'eptjoang a lekang ho lebisa tlhokomelo tlhekefetsong e mpe ea matla.
David Cromwell ke mohlophisi e mong oa Media Lens (www.medialens.org). Hape ke mothehi-'moho oa Seboka sa Thuto ea Mathata a Lekholong la bo21 la lilemo (www.crisis-forum.org.uk).