The Komiti ea Winograd kajeno e lokolloa phuputso ea eona e felletseng, e maqephe a 610 mabapi le boits'oaro ba Israele ba lipolotiki le sesole nakong ea ntoa ea 2006 Lebanon. The tlaleho ea nakoana e hatisitsoe ka May selemong se fetileng (ke ngotse ka eona Mona), 'me ho latela litlaleho tsa khatiso ea Iseraele, phetolelo e feletseng e fana ka lintlha tse tšoanang.
Ha e le hantle, tlaleho e etsa qeto ea hore boeta-pele ba lipolotiki ba Iseraele bo entse liphoso tse kholo tsa leano nakong ea ntoa le hore sesole se ne se sa khone ho hang ebile se se na sebopeho. IDF "e ile ea hloleha ho kopana le boholo ba mamishone le liqholotso tseo [li] li abetsoeng", komiti e fumane, mme ho bile le "liphoso le liphoso tse kholo ts'ebetsong ea ho etsa liqeto le mosebetsi oa boitokiso maemong a lipolotiki le sesole le puisano pakeng tsa bona.” Ka kakaretso, ntoa e ne e tšoantšetsa “monyetla o moholo le o tebileng o hlolohetsoeng” bakeng sa Iseraele.
Bothata ba motheo oa phuputso ke hore boholo ba eona bo ne bo lekanyelitsoe ho batlisisa hore na ke hobane'ng ha Iseraele e hlōlehile ho finyella lipakane tsa eona Lebanone, e hlokomoloha ka ho feletseng hore na merero eo e ne e le molaong pele. Hape e ile ea hana haholo ho hlahloba boitšoaro le molao oa boitšoaro ba IDF Lebanon. Joalo ka Ha'aretz litlaleho tse, komiti e ile ea etsa qeto khahlanong le tlhahlobo e tebileng ea litletlebo tsa motho ka mong mabapi le tlōlo ea molao ea machaba e entsoeng nakong ea ntoa ka mabaka a hore,
"Ha rea fumana ho loketse ho sebetsana le litaba tseo e leng karolo ea ntoa ea lipolotiki le mashano khahlanong le mmuso."
Leha ho le joalo, komiti e ile ea fumana hore “[t] he cluster bomb ha e nepahale, e na le libomo tse hasantsoeng sebakeng se seholo, 'me tse ling tsa libomo ha li phatlohe [ka tšusumetso] mme li ka baka tšenyo nako e telele. ka mor’a moo.” E ile ea tsoela pele ho etsa qeto ea hore tšebeliso ea Iseraele ea libomo tsa lihlopha nakong ea ntoa ea Lebanone ‘e ne e sa lumellane le molao oa machaba.’ Bakeng sa ba hlokang khopotso, Iseraele e ile ea tlala ka boroa ho Lebanon ka libomo tsa lihlopha tse fetang milione, 90% ea tsona e ile ea thunngoa nakong ea 72 e fetileng. lihora tsa ntoa ka mor'a hore ho hlake hore ho ne ho le haufi le ho emisa ntoa; leano e hlalositsoe ka Mohokahanyi oa Liphallelo tsa Tšohanyetso oa UN Jan Egeland e le ea "tšosang" le "ea se nang boitšoaro ka ho feletseng". Molaoli ho IDF's Multiple Launch Rocket System (ea ikarabellang bakeng sa ho thunya libomo tsa sehlopha Lebanone) a hlalosa karolo ea hae ka mantsoe a hlakileng:
"Lebanon, re ile ra koahela metse eohle ka libomo tse ngata-ngata, seo re se entseng moo e ne e le bohlanya ebile e le mpe."
Ka kakaretso, Human Rights Watch e phethile hore boitšoaro ba Iseraele ntoeng ea Lebanone bo ne bo khetholloa ka "tlolo e tebileng ea molao oa machaba", ho kenyelletsa le "ho hlōleha ho hlophisitsoeng ha IDF ho khetholla pakeng tsa bahlabani le baahi" le monyetla o matla oa hore mabotho a Iseraele "a lebisitse baahi ka boomo." Ka mokhoa o ts'oanang, Amnesty International e hlalositsoe kamoo lebotho la moea la Iseraele, le rorisoang ke Komiti ea Winograd, le ileng la fokotsa “libaka tsohle tsa boahelani hore e be lesupi”, la baka “tšenyo ka tekanyo e khōlō” le ho bolaea “malapa ’ohle” litlhaselong tsa moea tse sa khetheng. Ho senyeha ho hoholo ha mehaho ea sechaba, ho kopanyelletsa le mahae a baahi, litsamaiso tsa motlakase le lipetlele tse peli, e ne e le “karolo ea ka boomo le ea bohlokoahali ea leano la sesole la [Iseraele].” Amnesty e phethile ka hore,
“Litlōlo tse ngata tsa tlōlo ea molao [tse entsoeng ke Iseraele nakong ea ntoa] ke litlōlo tsa molao tsa ntoa tse bakang boikarabelo ba tlōlo ea molao ka bomong. Li akarelletsa ho hlasela ka ho toba lintho tsa sechaba le ho etsa litlhaselo tse sa khetheng kapa tse sa lekanyetsoang.”
Ka ho hlakileng, Komiti ea Winograd e ile ea bona e tla ba booatla ho batlisisa leha e le efe ea sena kaha ho etsa joalo ho ne ho tla fana ka thuso ho ba loanang “ntoa ea lipolotiki le ea mashano khahlanong le ’muso.”
Kajeno Amnesty International e fane ka phatlalatso e nyatsa tlaleho e le "e nang le liphoso tse tebileng" kaha e hlōlehile ho fuputsa "karolo ea bohlokoa ea ntoa - maano a mmuso le maano a sesole a ileng a hlōleha ho khetholla pakeng tsa baahi ba Lebanone le bahlabani ba Hizbullah le pakeng tsa thepa ea sechaba le mekhoa ea motheo le lipakane tsa sesole." Ho ea ka Malcolm Smart, motsamaisi oa Lenaneo la Amnesty's Middle East le North Africa,
"Tlaleho ena e ne e le monyetla o mong o lahlehileng oa ho sebetsana le maano le liqeto tse bakileng tlolo e tebileng ea molao oa machaba oa botho - ho kenyeletsoa le litlolo tsa molao tsa ntoa - tse entsoeng ke mabotho a Isiraele.
"Lipolao tse se nang khethollo tsa baahi ba bangata ba Lebanon ba neng ba sa kenelle lintoeng le ho senngoa ka boomo le ka boomo ha thepa le meaho ea sechaba ka bongata bo boholo ha lia ka tsa nkoa feela ke komisi."
Amnesty e kopile mmuso oa Isiraele "ho theha lipatlisiso tse ikemetseng le tse se nang leeme mabapi le bopaki bo bontšang hore mabotho a eona a tlotse molao oa machaba oa litokelo tsa botho le molao oa botho nakong ea likhohlano, ho kenyeletsoa litlolo tsa molao tsa ntoa, le ho netefatsa hore ba ikarabellang ba ahloloa."
Ntle le ho tiisa hore tšebeliso ea Iseraele ea libomo tsa lihlopha Lebanone e ne e se molaong, Komiti ea Winograd e ile ea boela ea hlakisa ntlha e ’ngoe ea khang mabapi le ntoa, e leng hore na ke mang ea e qalileng. Ha a akaretsa sephetho sa tlaleho, setho sa komiti Prof. Ruth Gavison o itse:
"Tlhahlobong e akaretsang ea ntoa, re ka bolela hore e bile monyetla o moholo le o tebileng o lahlehileng. Iseraele e ile ea kena ntoeng e telele, eo e ileng ea e qala, ’me e ile ea fela ntle le hore Iseraele e fihlele tlhōlo e hlakileng ea sesole”.
Kahoo Iseraele e ile ea qala ntoa 'me ea tlōla molao oa machaba nakong ea ntoa. Ntle le liqeto tsena tse peli tsa bohlokoa, leha ho le joalo, tlaleho ea Winograd e ne e le taba e 'ngoe feela, e sa shebaneng le timetso ea botlokotsebe ea Iseraele ea Lebanone le polao ea baahi ba ka bang 1,100 ba Lebanon, empa ho e-na le hoo e le mokhoa oa ho etsa hore polao e kholo joalo e atlehe haholoanyane nakong e tlang.
ZNetwork e tšehelitsoe ka lichelete feela ka seatla se bulehileng sa babali ba eona.
donate