I krishterë
Bongard
In
në Perëndim, ne vazhdimisht ngatërrojmë termat “konsumator” dhe “qytetar”: çfarë
Grekët e vjetër e dinin, ne nuk e dimë më. Kur flasim për përfaqësues
dhe forma të tjera të demokracisë, përkatësisht demokraci pjesëmarrëse ose aktive, ne
vetëm krijojnë konfuzion. Grupet e forta të interesit po përpiqen shumë për të përjetësuar
shkolla e mendimit neoliberale në fushën e ekonomisë – dhe politikës! Kështu,
të pasurit bëhen më të pasur dhe të varfërit më të varfër. Shumica e madhe janë të hipnotizuar
dhe të gjymtuar nga mrekullitë teknologjike të dekadave të fundit. Pakicat aktive
kanë reaguar dhe prej vitesh kanë theksuar pikën: Një Botë tjetër është
e mundur! Këtë vit, në fund të janarit 2001, ata u takuan në Forumin e parë për
një Botë Sociale në Porto Alegre, ndërsa në të njëjtën kohë në Davos, neoliberali
elita u mblodh në Forumin Botëror të Ekonomisë. Ignacio Ramonet shkroi sa vijon,
in Le Monde Diplomatique,
Nº 562, në janar 2001, në lidhje me ngjarjen e Amerikës Jugore:
"...
Porto Alegre është një lloj laboratori social, të cilin e ndjekin vëzhguesit ndërkombëtarë
një magjepsje në rritje. Prej dymbëdhjetë vjetësh ky qytet qeveriset, në një
mënyrë origjinale, nga një koalicion i majtë, i udhëhequr nga Partia e Punëtorëve (WP). Në shumë fusha
(banimi, transporti, administrimi, heqja e mbeturinave, shëndeti publik,
spitalet, kanalizimet, mjedisi, banesat sociale, shkollat, kultura, siguria dhe
kështu me radhë) kanë përjetuar zhvillime spektakolare. Sekreti i një të tillë
sukses? Buxheti pjesëmarrës (‘O orçamento participativo’), domethënë,
mundësia që banorët e lagjeve të ndryshme të vendosin në a
në mënyrë specifike dhe shumë demokratike, si duan të shpenzojnë paratë publike. Kështu
ata vendosin se çfarë lloj infrastrukture duan të krijojnë ose përmirësojnë, dhe
për këtë ata disponojnë mundësinë për të ndjekur zhvillimin e punimeve
dhe pagesat. (La
paragrafi i mëposhtëm, i shkruar edhe nga I. Ramonet, citohet nga artikulli “The
Konsensusi i Porto Alegre-s”, botuar nga gazeta spanjolle “El País” në shkurt.
12 2001) E gjithë kjo në një atmosferë debati të hapur, demokratik, që prej një kohe shumë të
Opozita aktive nga e djathta duhet të merret parasysh. WP jo
kontrolloni çdo media masive; as shtypi, as radio, dhe aq më pak
televizioni. (…) Porto Alegre është sot një nga qytetet më të administruara
i cili ofron standardin më të lartë të jetesës në Amerikën e Jugut.”
me
dy shembuj të tjerë, do të përpiqem të nxjerr në pah avantazhet e një aktiv dhe
demokracisë pjesëmarrëse.
On
Më 25 prill 1987, revista angleze "The Economist" botoi në faqen 60 një
artikulli me titull: “Një demokraci e vërtetë popullore, për një herë”. Ja ku jemi
informoi se disa banorë të lagjes Orangi në Karaçi,
Kryeqyteti i Pakistanit, kishte filluar të vetëqeverisej, d.m.th. ata morën pjesë
sundimi i shoqërisë së tyre. Kishin formuar Komitetet e Rrugës, për të ndërtuar një
sistemi i kullimit dhe kanalizimit. Projekti pilot dha praktike dhe teknike
këshilla. Materialet shiten me kosto. Populli e bënte punën vetë ose
punësoi dikë. Kostoja e lidhjes me sistemin e kanalizimit ishte rreth
1,000 rupi (pak a shumë 60.—US$) që nënkuptonin pagën mesatare të një muaji.
Shtatë
vite më vonë, më 13 gusht 1994, përsëri “The Economist” raportoi, në faqen 56
nën titullin: "Por ka një lajm të vogël të mirë." Edhe një herë kjo ishte
rreth Projektit Pilot Orangi (OPP). Ndërkohë mbi 72,000 nga 95,000 e Orangit
shtëpitë, pra katër shtëpi në pesë, ishin lidhur me kanalizime të mbuluara. Të
mesatarja kombëtare është një shtëpi në pesë. Higjiena, e kombinuar me disa të tjera
Projektet shëndetësore të OPP-së, kishin ulur vdekshmërinë foshnjore të rrethit nga 130
për 1,000 në 1982 në 37 në 1991. Në nivel kombëtar, shifra ishte 95 për 1,000 lindje.
(Të gjithë numrat e përmendur të shembullit nga Orangi vijnë nga kopjet e përmendura të
"Economist".)
If
këto kanalizime të mbuluara ishin ndërtuar nën mbikëqyrjen e vendasve
autoritetet; banorët do të duhej të paguanin 5 deri në 7 herë më shumë. Kjo eshte
jo vetëm një pagë mujore por pesë deri në shtatë: ryshfete dhe të ndryshme
“Komisionet” do ta kishin shkaktuar këtë ndryshim!
We
dijeni se në matematikë 2 + 2 janë gjithmonë 4. Por ne nuk arrijmë të kuptojmë se në
fusha politiko-ekonomike-sociologjike 2 + 2 vështirë se janë 4 ! Qytetarët
të Orangit, me pjesëmarrjen e tyre aktive, përmbysën rregullat matematikore
poshtë.
Ata
arritën të bëjnë 1 + 3 = 5. Dhe ata e bënë këtë si më poshtë:
1 (a
subvencionim) + 3 (para personale) + 1 (punë dhe pjesëmarrje aktive) janë pesë.
If
autoritetet kishin bërë punën, numrat do të dukeshin ndryshe:
1 + 3
= 1
Domethënë: 1 (subvencionim) + 3 (para personale) por MINUS 3 për shkak të ryshfetit
dhe komisione të ndryshme. Rezultati do të ishte: nuk ka kanalizime të mbuluara për
banorët e Orangit.
dhe
kjo ka pasoja jo vetëm lokale, por kombëtare. Imagjinoni diçka që ju
nevoja e rëndë kushton 30 deri në 40 % më shumë; mirë, duke bërë një përpjekje, ju mund të përballoni
këto kosto shtesë. Por kur gjërat që bëhen nga shteti kushtojnë 5 me 7
herë më shumë, sesa kur e bëni vetë, kjo padyshim do të thotë se në këtë
Vendi po ndërmerren më pak gjëra dhe kjo ndikon në ekonominë e vendit
gjithë vendin.
La
shembulli i fundit tregon për një situatë, të cilën e kam përjetuar – dhe ende e kam
duke përjetuar - veten time. Në gusht të vitit 1976 u vendosa në një barakë, në lagje
i Carmelo në Barcelonë (Spanjë).
Por në të njëjtën kohë që u bëra një fqinj i ri u bëra edhe anëtar i një
komuniteti që ishte tashmë politikisht aktiv. Dmth fqinjët e mi ishin
njerëz, të cilët kishin plane afatshkurtra dhe afatgjata, të cilat i diskutuan gjithashtu dhe
kryera. (Unë e kam shpjeguar më hollësisht në librin tim “Manual për a
Shoqëria Demokratike”, botuar në vitin 1994 në Vladivostok, si mund të organizohen qytetarët
vetë.) Kishin formuar një Komitet Rruge ose më mirë a
Komiteti i lagjes, që në vitin 1976 kishte organizuar tashmë kanalizime të mbuluara,
furnizimi me energji elektrike dhe ujë, shtrimi i shtigjeve dhe gjëra të tjera
që e bëjnë jetën më të lehtë. Në shtator të vitit 1979 ne u zhvendosëm nga kasollet në
banesa provizore, në mënyrë që ata të mund të ndërtonin banesa për ne në të njëjtën parcelë
tokë, ku kishin qenë kasollet. Në vitin 1984 u vendosëm në pallatet e reja
në Plaza Ramón Casellas. Në vitin 1998, Komiteti i Lagjes negocioi një çmim
për blerjen e shtëpive të mbi njëqind fqinjëve me pronarin e
banesa, Këshilli Bashkiak i Barcelonës; ai çmim ishte 50 % më i ulët se sa do të ishte
kanë qenë, nëse secili prej nesh do t'i drejtohej Këshillit Bashkiak individualisht. Në
tregtoni një banesë e tillë vlen të paktën dy herë më shumë se oferta që na është bërë. Në
kushtet e parave, këto janë shuma midis 30 dhe 50,000 USD. Për njerëzit e pasur këto janë
shuma të parëndësishme. Për mua, dhe shumë nga fqinjët e mi, këto shuma përfaqësojnë mjaft
pak paga vjetore. Përfundimi mund të jetë: Ai ose ajo që nuk është gati
diskutojnë dhe zbatojnë planet me fqinjët dhe bashkëqytetarët e tij/saj, do
duhet të vazhdojmë të luftojmë mjerimin në atë mënyrë shumë të vetmuar dhe joefektive,
ku interesat personale as nuk mund të mbrohen realisht dhe as të mbrohen. Jo
të zhvillosh një ndërgjegjësim për komunitetin do të thotë gjithashtu, dikush është gati të paguajë shumë
pagat vjetore për ata njerëz që kanë arritur në një nga këto punë të lakmuara,
ku mund të arkëtohen komisione të lëngshme. Nëpërmjet këtij pasiviteti, të pasurit
bëhen më të pasur dhe të varfër: akoma më të varfër. Barcelona, në nëntor 1998 dhe
shkurt 2001
Christian Bongard, lindur në Zvicër, por që jeton në Barcelonë që nga viti 1975, ku ai
fiton jetesën si mësues i gjuhës. Në Vladivostok/Rusi, megjithatë, ai është
konsiderohet një mendimtar politik. Pas vitit 1993 ai botoi atje disa artikuj
dhe librin “Doracak për një shoqëri demokratike”.