KABUL - Faʻafefe mo le tolu tausaga, o le faaleleiga ma Taliban ua avea nei ma faiga faʻavae aloaia i Afghanistan, na faʻamaonia e le Failautusi o le Setete o Amerika John Kerry i lana fonotaga faʻasalalau faʻatasi ma Peresitene Karzai i le lua aso talu ai. Ua fuafua Taliban e tatala se ofisa i Qatar ma o mai i fafo. Mulimuli ane, masalo o le a auai Taliban i le malo ma tulaʻi i le Palemene e pei o isi taʻitaʻi taua.
O le filemu e aunoa ma le faamasinotonu e na o le pau lea o le ituaiga filemu o loo ofoina atu, ma o le faaauauina o taua e foliga mai e leai se mea e fiafia i ai. Ae e mafai ea e feutagaiga ona taitai atu i le filemu? O ai e talanoa mai i le malosi, ma o ai mai le vaivai?
O tagata taaalo i fafo e iai mafuaaga e manaʻomia ai le faʻaitiitia o feeseeseaiga. Ua lagolagoina e le US le faaleleiga i se vaega ona e manaʻo e faʻaitiitia lana matafaioi faamiliteli iinei. O le a lagolagoina pea le malo ma o le a faʻaauau pea ona faʻaaogaina malosiaga faʻapitoa ma drones. Afai foi o loo faaauau pea ona una’ia Pakisitana e taofi lana lagolago malosi a le militeri ia Taliban, o le a faaauau pea ona faaitiitia le malosi faafitafita a Taliban. O loʻo faʻaauau pea ona le taʻutaʻua le militeri a Pakisitana ma o loʻo fiafia tagata iina i le avanoa e mafai ona avea ma 'masani' faatemokalasi lea e sui ai malo e ala i palota nai lo pulega faʻa-taimi: e le o se taimi lelei e lagolagoina ai galuega faalilolilo.
I totonu o Afghanistan, e i ai mafuaaga e masalosalo ai le toe faia o le talafaasolopito. Ina ua ave e Taliban Kabul i le 1996, o le faitau aofaʻi o le taulaga e tusa ma le 1.3 miliona. O aso nei ua latalata i le 6 miliona. O isi 'a'ai tetele i Afghanistan ua o'o fo'i i le fa'atupula'ia tele, o le tele lava na sau mai i nu'u i tua i le taulaga. I le tulaga fa'ale-tagata, i tu'uga fa'atatau, ua fa'aitiitia le nofoaga i tua o Taliban a'o fa'atupula'ia ona fa'afeagai i le taulaga. O Afghanistan o lo'o fa'atama'ia le taulaga, ma e sili atu le faigata o osofa'iga i le taulaga nai lo le fa'alavelave i nu'u i tua. O osofaʻiga i tagata lautele i totonu o taulaga (faʻalavelave) e mafai ona i ai le malosi o le mafaufau ma lagona, ae e faʻaliliuina i le faʻafeagai tonu o le lauiloa ma e toetoe lava a le mafai ona liua i le malosi faʻapolokiki.
Lagolago mo aʻoaʻoga ua latalata nei i le pulepulepule. E pei ona taʻu mai e se sui o le Chamber of Commerce ia te aʻu, "o tagata na susunuina aʻoga i le 30 tausaga talu ai o loʻo aʻoaʻoina a latou fanau i le aso nei." E valu miliona tamaiti ua lesitala i aoga, 37% o teine. E faitau sefulu afe ua o i le iunivesite i le 10 tausaga talu ai; pe tusa ma le 95,000 o loo lesitalaina i le taimi nei, 20,000 oi latou o tamaitai. I le itumalo o Ghazni, na teteʻe atu ai tagata o le nuu i Taliban ma tutuli ese i latou (tagai i le tala a Ron Moreau i le Newsweek Iuni 24, 2012: "Na faʻafefea ona tuliesea e Taliban tagata Afghan e tetee atu ia i latou."). I aso nei, o Ghazni o loʻo pulea faʻafuaseʻi e 'au faʻafitafita, atonu e le tele se faʻaleleia mai le vaʻaiga o aia tatau a tagata, ae o le manatu iinei o le fouvalega na tupu i luga o aʻoga. Sa manana'o tagata o le nu'u ia i latou, e le'i mana'o Taliban, ma tutuli ese ai le au mulimuli.
E lua fa'asea autu a Taliban e fai ma fa'avae o latou fa'afaigaluegaina. I luga uma e lua, ua toso ese e le malo le eleele mai lalo o latou vae.
Muamua, ua taumafai Taliban e faailoa atu i latou lava o leoleo o lotu. Ae o le malo i le maeʻa ai o le 2001 na taʻua ma le loto i ai o le Islamic Republic of Afghanistan ma, i le avea ai ma se tasi o tusitala o le faavae, na taʻu mai e Shukria Barakzai ia te aʻu i aso nei, "o loʻo fai mai la matou tulafono o a matou tulafono uma e faʻavae i totonu o Islama. Pe o le a tetee le Taliban i lena mea?" Afai o Afghanistan ua uma ona avea ma Islamic Republic, o le a le mea e manaʻomia mo Taliban?
Lona lua, ua fa'aalia e Taliban i latou lava e na'o latou o lo'o tau ma le malo mai fafo. A maeʻa le 2014, e faʻatatau i le amio a le US, atonu e leai se galuega mai fafo mo i latou e tau ai, ma o le tuuaiga o latou o sui o Pakistan o le a sili atu le tiga. O le a tumau pea le kata fa'apolokiki malosi e tatau ona latou ta'alo. Mai le 2007-2011, na lipotia mai e le UNAMA i lana lipoti a le POC 2011, ua faateleina tagata maliliu, faatasi ai ma 1523 maliu i le 2007, 2118 maliu i le 2008, 2412 maliu i le 2009, 2790 i le 2010, ma le 3021 i le 2011, ma le 2011 i le 77. O maliu na mafua mai i vaega tetee a le malo, ae o le 23% e le tutusa le aafiaga faaupufai ona e fesootai ma tagata mai fafo. Ae paga lea, faatasi ai ma drones uma e felelei, o le alu ese atonu e le o lona uiga e taofi le fasioti tagata. Ae afai e taofia e le US le fasiotia o tagata lautele i le 2014, e mafai e Taliban ona iʻu i le leai o ni faitioga faʻaleagaina poʻo se lagolago mai fafo.
I lena taimi, o le a maua e Taliban le ala sili ona atamai e auai ai i le malo, maua avanoa i taui uma na fiafia i ai isi vaega faaauupegaina. O tagata o Afghanistan o le a feagai ma ituaiga tutusa o faafitauli o loʻo feagai ma tagata uma: o se vasega faʻapolokiki ma solitulafono, tele le tutusa, o se tamaoaiga faʻavaivai, o se malo e leai se malosi poʻo se manaʻo e faʻalavelave, ma se tulaga faʻavaomalo e le lelei mo le atinaʻeina tutoʻatasi. . A fua i mea na latou feagai i le 30 tausaga talu ai, o se tulaga faʻapenei e tatau ona faigofie mo Afghans.
Justin Podur o loʻo asiasi i Kabul mo nai aso e sosoo ai.
O le ZNetwork o loʻo faʻatupeina naʻo le agalelei o ana tagata faitau.
lafo