Muamua lomia i le gagana Sipaniolo e Nueva Sociedad.
Fa’aliliuina e Liza Schmidt.
O le mea e tasi le tausaga talu ai na foliga mai o se tulaga aloaia e faʻamaonia ai le faiga faʻavae na iʻu ai i le avea ma se faʻatoʻilaloina mo le alualu i luma Chile. O le Teena (teena) palota sasa le Apruebo (faamaonia) palota i le lata i le 25 pasene i se faiga palota ma le fa'atulafonoina o palota-e ese mai i palota talu ai nei-ma fa'amaumau le aofa'i o tagata na auai. Rechazo vaega na faamanatuina le manumalo faasaga i le "revanchism" ma le "radical Octoberism" (o se faasinomaga i le fouvalega 2019) ma se faavae latou te manatu o le "toe faavae" ma e feteenai ma "le agaga o Chile" ma le "mafaufau masani a Chile."
Na fa'apefea ona fa'amutaina se fa'agasologa na amata i se tulaga fa'asolopito o le lagolago? O le a le mea na tupu i le lagolago mo le faiga faavae?
O lenei faiga faavae na amata ia Novema 15, 2019. O se taunuuga o se fouvalega lautele ia Oketopa i lena tausaga, o vaega faaupufai a Chile i luga o alaleo faaupufai na ausia se maliliega, ma faatulaga se taimi mo le tusiaina o se faavae fou. O le mea taua muamua i lenei faasologa o taimi o se pelepesite lea na palota ai le toatele o tagata sili-sili atu i le 78 pasene-o Chile e suitulaga i le faavae o loo i ai nei ma filifilia se Feagaiga e nafa ma le toe tusiaina. O nei fa'ai'uga na matua mata'ina, e le gata mo le maualuga o le pasene ae fa'apea fo'i le fa'asoa fa'afanua o palota. Na'o le lima o le 346 a le atunuu komuna (municipalities) palota faasaga i le faiga faavae. O nei nu'u e lima na aofia ai le tolu fa'ailoga Santiago comunas o lo'o nonofo ai le atunu'u fa'apitoa tau tamaoaiga. O le toʻatele na faanatinati e faʻailoa mai pe faʻapefea ona faʻaalia iʻuga o le atunuʻu e le o faʻasalalau i le va o le itu taumatau ma le agavale ae o le vaeluaga moni o le va o le. pueblo (tagata) ma tagata maualuluga. O lenei ata o se pueblo homogeneous feteʻenaʻi ma le elite tioata i faʻamatalaga i le "o komuna e tolu,” lea na avea ma vaega o le gagana masani i talanoaga faapolokiki.
Maliega i le Konekeresi na faʻamaonia ai o le Fono Faavae o le a faia i se numera tutusa o alii ma tamaitai, faatasi ai ma quotations mo tagata Initia, ma, e tusa ai ma le malosi o le tetee i pati o le tetee ia Oketopa 2019, ma avanoa mo sui tutoatasi. Aemaise lava, o sui e leai ni pati fa'aupufai na fa'atagaina ona fa'atūina ni fa'ailoga tuto'atasi, e pei o sui tauva o pati fa'aleaganu'u.
O le filifilia o sui o le Fonotaga na avea ma se taia ia i latou na faamoemoe e toe foi i faiga faaupufai a o lei tulaʻi mai. O faiga fa'apolokiki malolosi e lua na maua ai ni i'uga laiti. O le aia tatau na maua le itiiti ifo i le 20 pasene o palota, ae le o'o atu i le lona tolu o sui o le Feagaiga e mana'omia mo le malosiaga veto. Na va'aia e le vaega tutotonu-agavale lona totonugalemu ma le tele o 'au feololo ua pa'u'u. Masalo o le faʻataʻitaʻiga sili ona taʻutaʻua o lenei faʻalavelave o le Democracia Cristiana, lea na naʻo le tasi le sui na mafai ona filifilia-le peresitene o le pati-i le Feagaiga. Ae i le taimi nei, o le mea sili na ausia o nei faiga palota o le manuia mataʻutia o le au tutoʻatasi o loʻo fesoʻotaʻi ma le 2019 tetee. Mai le 155 sui o le Fono Fa'avae, 103 e leai ni fa'aupuga fa'aleaganu'u. O le mea lea, o le tuufaatasiga mulimuli o le Feagaiga sa manino le toatele o sui mai vaega alualu i luma, aemaise o malosiaga fou faapolokiki na aliaʻe mai le faʻalavelave faʻaagafesootai i luga o fuʻa o feminism, aia tatau a Indigenous, ma se faʻasalalauga malosi e tetee i tagata maualuluga.
O le fiafia lautele i le amataga o le faagasologa na matua maualuga lava: ina ua faamatalaina o latou lagona e uiga i le faagasologa, 52 pasene na faaigoaina o le "faamoemoe" o le lagona muamua, sosoo ai ma le "fiafia" ma le 46 pasene. O le a la le mea na tupu i lenei 78 pasene lagolago ma le faamoemoe ma le fiafia e uiga i le faagasologa? O 'au aga'i i luma ma agavale o le a fa'aalu i nai tausaga o lumana'i e taumafai e tali lena fesili.
Mafuaaga Muamua o le To'ilalo
A'o maua le tele o fa'amaumauga ma fa'agasolo felafolafoaiga, o le a fa'atupuina se su'esu'ega vavalalata o le mea na tupu. Mo le taimi nei, e tolu mafuaʻaga o loʻo tuʻufaʻatasia e fai ma faʻamatalaga mo le faaiuga o Setema 4: 1) Le teenaina o faiga faʻapolokiki o faʻatinoga i totonu o le Feagaiga; 2) Fa'atasiga o le Feagaiga ma faiga fa'apolokiki; 3) O le tali atu o fa'asinomaga fa'aleaganu'u i le malosi na fa'atauva'aina fa'asinomaga o lo'o umia i le faagasologa.
O se tasi o mataupu na pulea ai le felafolafoaiga o faiga faaupufai o "faatinoga" i totonu o le Feagaiga. E lei umi ae amata loa le Fono Faavae leiloa lagolago, aemaise lava i le au palota itu taumatau o loʻo faʻaeteete i ai o se ituaiga o faʻasalalauga a tagata faʻamalosi mo faʻalavelave alualu i luma. Afai mo le au faʻamalosi e taofi le faʻatupuina, e oʻo lava mai totonu o le maota o le pule, o se faʻalataina, mo nisi o tagata palota, aemaise lava i latou e faʻatauaina le faʻatonuga, o le faʻamalosia e le uma o se miti taufaafefe.
Na ausia e le tele o sui o le Feagaiga le ta'uta'ua ma le fa'atulafonoina fa'aagafesootai mo a latou fa'afiafiaga i luga o le alatele, lea na aofia ai teuga ma ta'utinoga fa'aoso e uiga i vaega o fa'asinomaga masani. O nei tetee i auala e masani ona taʻusalaina ai pulega i le alalaga ma pese. Ae ui i lea, o uiga lava e tasi na matauina i luga o auala e pei o le tetee, na vaaia i totonu o le Feagaiga ma mai nofoa o le pule i se isi malamalama. E le gata i lea, o le uiga o le faʻalapotopotoga faʻaagafesootai na faʻaauau pea i totonu o le Feagaiga na faʻaleagaina ai le tele o ana gaioiga i se lagona molimau. Mo nisi o sui usufono, sa taua tele le tuuina atu o talosaga sili ona maualuga, mata'utia, ma faafaatusa, e ui lava e le'i i ai a latou palota e faamaonia ai. Mo se faʻataʻitaʻiga, na tuʻuina atu e se tasi sui le faʻamalo uma o malosiaga o le setete ma suia i latou i faʻalapotopotoga faʻapitoa. O le aufaasālalau na faʻateleina nei gaioiga faʻatino ma talosaga le talafeagai, lea na faʻaalia foi e ala i faʻasalalauga faʻamatalaga i luga o ala o faasalalauga lautele. O vitiō o nei ta'utinoga e masani ona fa'aalia i le polokalame Rechazo ma polokalame TV. O le mea i le amataga na foliga malosi ma matagofie na iu ai i le faatupuina o le le mautonu.
O le fa'atasiga o faiga fa'aupufai o Feagaiga ma faiga fa'apolokiki fa'aleaganu'u na tula'i mai i le tulaga o se una'iga malosi mo faiga fa'apolokiki fa'atosina ma le fa'atutūina. E tusa ai ma le Center for Public Studies, o le pasene o le faitau aofaʻi na faʻaalia i se pati faʻapitoa na pa'ū mai le 53 pasene i le 2006 i le 19 pasene i le 2019. E le gata i lea, o nisi suesuega ua faailoa mai e faapea o se vaega taua—12.9 pasene—o le faitau aofai o tagata ua faia se tulaga e tetee atu ai i vaega “aganuu” e fai ma o latou faasinomaga autu. O le malosi o le Feagaiga e faapea, i le amataga, na vaʻaia e ese mai faiga faʻapolokiki masani.
Atonu, o le mea e ofo ai, o faiga fa'apolokiki fa'atino a le Feagaiga ma fe'ese'esea'iga molimau e foliga moni lava i le Konekeresi ma faiga fa'apolokiki, lea e fa'atele ai fo'i nei faiga. Po o le a lava le tulaga, o le faʻaaogaina ma le faʻaleagaina o nei faiga e leʻi fesoasoani i sui o le Feagaiga e foliga mai e sili atu le aoga nai lo faipule faʻaleaganuʻu i le ausiaina o maliega ma le faʻatinoina o manaoga o tagatanuu. I le taimi nei, i le lotolotoi o faiga faavae, sa i ai se palota a le peresetene ma se suiga i le malo. O le pulega fou, ae maise sa avea muamua ma sui o le fono a Gabriel Boric, sa vavalalata vavalalata ma le amataga o le faiga faavae. O le mea lea, o le tetee i le faiga faavae na avea ma se ituaiga o tetee i le malo fou, ma o se vaega o le malosi e faasaga i faalapotopotoga faaupufai na siitia atu i le itu o Rechazo.
O faipule, e aofia ai ma Peresitene Gabriel Boric, e faamanatuina le tasi le tausaga o le uluai pelepesite (Mediabanco Agencia / Flickr / CC BY 2.0)
O le tali atu o faʻasinomaga faʻale-aganuʻu aemaise lava e faatatau i le mataupu muamua o le ata faataitai, lea na faʻamauina ai Chile o se "setete faʻaagafesootai ma faʻatemokalasi faʻatasi ai ma le tulafono," lea foʻi o le "plurinational, intercultural, and ecological." Faatasi ai ma le faauigaina o Chile o le plurinational, na aloaia ai e le tusiga aia tatau tuʻufaʻatasia mo tagata Indigenous ma semanu e faʻapipiʻi se faiga faʻamasinoga a le Atunuu.
O le mafuaaga sili ona taua o le teenaina o le ata faataitai o le faavae o le manatu le lelei o sui o le Feagaiga, sosoo ai ma le mataupu o le plurinationality. Ina ua maeʻa ona tuʻuina atu le faʻataʻitaʻiga o le faʻavae, o le plurinational state ma le faʻavaeina o se faiga faʻamasinoga a le Atunuu o talosaga ia e sili ona le taliaina, e tusa ai ma se palota a le vaega tutoʻatasi mafaufau. Espacio Público-IPSOS. I lenei auala, na mafai ai e le vaega o Rechazo ona faʻamalosia le lagolago i faʻamatalaga masani a Chile na lagona le taufaamatau i le manatu o le plurinationality. Na faʻamalosia lenei mea i gaioiga ma faʻafiafiaga a nisi o sui o le Fono, e aofia ai gaioiga faʻatauvaʻa ma faʻamatalaga e uiga i le vii o le atunuu, le fuʻa, ma isi faʻailoga lotonuu. E ui lava e leʻi faʻaalia nei tulaga i le ata faataitai o le faʻavae, ae na avea i latou ma auupega mo le tauvaga a Rechazo.
Le Pelepesite Lua
E le o se mea e ofo ai le fa'aogaina o 'au fa'apolokiki a Chile mo le pelepesite i fafo ia Setema 4. O vaega uma mai le Democracia Cristiana i le itu tauagavale o Apruebo, e ui lava o nisi taʻitaʻi na fouvale i le tulaga aloaia. Na lagolagoina uma e itu itu taumatau Rechazo. Ae peitai, i totonu o tolauapiga uma e lua, sa i ai se eseesega.
I le amataga, na aliaʻe mai ai eseesega i le va o i latou na lagolagoina le teena o le ata faataitai e faatumauina le faavae o loʻo i ai i ni nai suiga laiti ma i latou na sili atu i se faiga fou atoa e fai ai se isi ata. A o agai i luma le tauvaga, na avea le vaega mulimuli ma leo taʻutaʻua o le tauvaga a Rechazo.
I le itu a Apruebo, sa i ai se feeseeseaiga e uiga i le mea e ono tupu i le taimi o le faatinoga o le ata faataitai o le faavae, pe afai e palota le atunuu e faamaonia. Ae ui i lea, a o mulimuli atu Apruebo ia Rechazo i le palota, o vaega aloaʻia na lagolagoina Apruebo na matala i le manatu o le faia o suiga i le ata. Na latou talia e tatau ona toe teuteu e faʻaitiitia ai popolega lautele, e pei o le ita i le faʻatinoina o le plurinationality. O lenei manatu na faʻamalosia e se faasologa o suʻesuʻega na faʻaalia ai o Apruebo na tumau mamao i tua atu o Rechazo ma o le toʻatele o tagata lagolago Apruebo na talitonu o le ata faataitai o le faavae o le a mana'omia ni suiga pe a uma ona fa'amaonia. I totonu o le tauvaga ma tulaga eseese o le naunautai, na sainia e nei vaega se maliliega e faatino nei talosaga pe a uma le pelepesite.
Mulimuli ane, o le pelepesite e na o le lua filifiliga i luga o le palota na iu ina tusa ma le fa filifiliga: faʻamaonia, faʻamaonia e toe fuataʻi, teena, ma teena e toe amata. I se tasi o palota mulimuli na faia e Cadem, 17 pasene o i latou na suʻesuʻeina na lagolagoina le na o le teena, 35 pasene o le teena e toe amata, 32 pasene o le faʻatagaina o le toe fuataʻiga, ma na o le 12 pasene o le faʻamaonia ma le faʻatinoina o le uluai ata faataitai o le faavae.
O le palota “leai” i le pelepesite ia Setema 4 na matua’i ese lava mai le ulua’i pelepesite pe toe tusia le faavae. E le gata ona o le teenaina na sili atu, ae ona o le tele o vaega o sosaiete na sili atu nai lo na o le "tolu comunas." E tusa ai ma palota, Rechazo na taʻitaʻia e aunoa ma se eseesega tele i tulaga faʻale-aganuʻu, ma o le palota o Setema 4 na faʻamaonia ai lenei tulaga. I totonu o le itumalo o Santiago metropolitan itulagi matitiva ma tagata faigaluega, sa tatau ia Apruebo na soloia le palota ae naʻo le puleaina o manumalo i nai vaega laiti.
Sa i ai se eseesega, e ui i lea, i le talitonuga faʻapitoa o tagata palota, ma Apruebo manumalo faʻalelei ia i latou e faʻaalia i le agavale. O Rechazo o le tele lava o i latou e iloa i le itu taumatau ma le ogatotonu, ma tagata e le iloa i le agavale poʻo le taumatau. Sa i ai foi se eseesega tele i palota i tausaga; Na manumalo Apruebo i tupulaga talavou i le va o le 18 ma le 30, ae manumalo Rechazo i isi vaega uma o tausaga. O le mea lea, e le pei o le uluaʻi pelepesite, o le Rechazo campaign na mafai ona faʻatupuina se fesoʻotaʻiga lautele ma faʻapolokiki sili atu nai lo Apruebo.
Aisea na Manumalo ai Rechazo?
I le taimi nei, e lua faʻamatalaga-lea, e leʻi faʻafuaseʻi, e le o vaʻavaʻai tutusa-mo le faʻaitiitia o le lagolago mo Apruebo ma faʻateleina mo Rechazo: o le mea muamua e faʻamamafaina le "tagata palota masani," lea e faʻafuaseʻi ona motusia le uiga o le fouvalega 2019. ; o le isi o loʻo faʻaalia i le tali atu o faʻasinomaga masani na tuʻufaʻatasia e tetee i le ata faataitai o le faavae ma e foliga mai o le fouvalega e manino lava le tetee i tagata maualuluga ae le o le "agavale."
I le fa'aliliuga muamua, o le ulua'i pelepesite ma le palota mo sui o le Feagaiga na fa'ailogaina i le fe'ese'esea'iga i le va o tagata ma tagata maualuluga. O lenei fa'atonuga o le malosi fa'apolokiki e tele lava ina soloia ai le eseesega i le va o le agavale ma le taumatau ma le va o fiafiaga ma va'aiga eseese a tagata lautele. Ae ui i lea, e tusa ai ma lenei faʻamatalaga, o le feeseeseaiga i le va o le "luga" ma le "lalo" ua maeʻa, ma, i lona tulaga, o feeseeseaiga masani i le va o le agavale ma le taumatau ua toe foi mai. E tusa ai ma nisi o palota, o le Rechazo campaign na fesoʻotaʻi ma le faʻafefeina o fualaau faʻatau ma le tuputupu aʻe o le tamaoaiga, ae o Apruebo na faʻamaopoopoina ma le toe tufatufaina atu o le tamaoaiga e ala i aia tatau faʻaagafesootai, tulaga e masani ona fesoʻotaʻi ma le taumatau ma le agavale, i le faasologa.
O le uiga o lenei manatu o le faavae o loʻo i ai nei o loʻo i le itu taumatau o le au palota masani, ae o le faʻaletonu o le tulafono faavae o loʻo i le agavale. O lenei mea o le a faʻamatalaina ai le manuia o filifiliga "teena e toe amata" ma "faʻamaonia e toe fuataʻi." Mulimuli ane, e tusa ai ma lenei faauigaga, na manumalo le pelepesite i le totonugalemu o alaleo faaupufai. O lenei talitonuga e manatu foi o le faaletonu autu o le faiga faavae o le leai o se maliega ma le aia tatau a le Feagaiga i mataupu autu, e pei o faiga faaupufai. E tusa ai ma lenei manatu, o le 77 pasene o tagata na suʻesuʻeina na fai mai latou te fiafia i sui o le Feagaiga e faia ni maliega, e tusa lava pe o le a faʻamaonia i nisi o vaega. I le taimi nei, e 61 pasene na manatu e leʻi suia sui o le Feagaiga i o latou tulaga.
O le faʻamatalaga lona lua o loʻo faʻapea o le uiga o feeseeseaiga i le va o le "luga" ma le "lalo" na faʻaauau pea, ae o lena, i le gasologa o le faagasologa, o le tulaga anti-elite na suia i le taumatau. O mea na tutupu i le lua tausaga talu ai na faʻatagaina ai le aia tatau tetee le itu tauagavale ua leva ona tu i luga o le tetee a tagata lautele, ma, e sili atu ona taua, ita. Nai lo le faʻamalosia o le nofoaga tutotonu, o le mea na tupu o le faʻamalosia ma le faʻapolokiki o faʻasinomaga masani masani.
Mai lenei vaaiga, o le manuia o tulaga le-polar-"faʻamaonia le toe fuataʻi" ma le "teena e toe amata" -o loʻo taʻu mai ai o le tele o tagatanuu o loʻo i ai ni faʻamatalaga faʻaagafesootai lavelave e le o manino le faʻafanua i luga o feteʻenaʻiga faʻapolokiki o loʻo iai nei. I le avea ai ma polofesa o le Malo ma upufai Ua faamatala mai e Lilliana Mason, pe a manino le au lagolago o se tulaga fa'apolokiki e tutusa fa'ale-agafesootai, e fa'atupu fa'alavelave fa'aletonu. I le isi itu, o le iai o fa'asinomaga lavelave e fa'atupuina ai le depolarization. I se isi faaupuga, e ono mafai, mo le tele o tagata, o latou faasinomaga faaituau o vasega, lotu, tausaga, ituaiga, po o nofoaga e nonofo ai na toso i itu faafeagai mo lenei pelepesite, ma tuleia tagata agai i tulaga tutotonu i le finauga.
E tusa ai ma lenei manatu, o le faaletonu autu o le faiga faavae o le le mafai lea ona tuʻufaʻatasia nei faʻasinomaga masani i le faiga faʻatusa o le fatuina o se magna carta fou. Aemaise lava, latou te manaʻomia se auala e faʻaalia ai le plurinationalism i totonu o le faʻavae o lagona lotonuu. E mautinoa lava e iloagofie lea tulaga i ta'utinoga sili ona le taupulea a sui o le Feagaiga ma fa'afiafiaga, pe a fa'ataunu'uina mai se nofoaga o le pule ae le o le fa'afeagai, e foliga mai e fa'atauva'a i tagata e iai fa'asinomaga fa'aleaganu'u. O lo'o iai fo'i tu'utu'uga fa'avae mautu e mafai ona tusia e fa'amalamalama manino atili ai le tutusa i totonu o le tulaga o le 'ese'esega. Mo se faʻataʻitaʻiga, o tapulaʻa o le faʻamasinoga ma le tutoʻatasi mo tagata o le Atunuʻu atonu e sili atu ona manino.
O le To'atolu ua Fa'ato'ilaloina
E foliga mai o lo'o i ai se maliliega lautele e fa'apea o le fa'aletonu o le fa'avae e le o se filifiliga talafeagai. E le gata i lea, e foliga mai o loʻo i ai se maliliega e tatau i se faiga faʻavae fou ona aofia ai le auai o tagatanuu. E foliga mai o le a aofia ai foi ma le faia o se Feagaiga fou ma se isi pelepesite e faamaonia ai se ata faataitai fou o faavae. O lea la e matua'i fa'apea o Chile o le a feagai ma le lona tolu o le palepesite fa'avae i ni nai masina.
O le tulaga tonu o le a faia e lenei faagasologa o loʻo tumau pea e vaʻaia, ma, i tua atu o mea e fiafia i ai o loʻo taʻalo, o le a faʻalagolago i le fea o faʻamatalaga faʻamatalaina e mulimuli ane e saʻo. Afai o le manumalo o Rechazo e vaʻaia o se mea e maua mai i le manaʻoga mo le faʻaogaina o le ogatotonu ma le tele o felafolafoaiga i le va o le agavale ma le taumatau, o le a oʻo mai le vevesi i filifiliga mo sui tutoatasi. O se tasi o itu e tete’e ai i lea iloiloga, o le tetee lea i pati sa iai i le lua tausaga talu ai. Ae faimai foi se su'esu'ega fa'atatau, O le 82 pasene o i latou na suʻesuʻeina e manaʻo i sui o se Feagaiga fou e le auai i soʻo se pati, e leai se eseesega faʻafuainumera taua pe a faʻatusatusa ia Oketopa 2020. Peitaʻi, o le palota lava lea e tasi o loʻo faʻaalia ai o le filifiliga mo "tagata atamamai" ua siitia mai le 63 pasene i le 80 pasene. I se eseesega, o le lagolago mo "tagata masani" na pa'ū mai le 37 pasene i le 20 pasene. O lenei mea e fa'alavelaveina ai le fa'amatalaga o fete'ena'iga i le va o le "luga" ma le "lalo" ma e mafai ona fa'amalosia ai le manatu o le sailia o se Feagaiga e sili atu ona fa'amalieina.
Afai, i le isi itu, o le auʻiliʻiliga o loʻo faʻamamafaina ai le feteenaiga e iloagofie ai, o le a fesiligia pe fia nofoa e tatau ona faʻaagaga mo kulupu a Atunuu i le faagasologa. E foliga mai foi o se faiga fou o le a faailogaina i le tausiga sili atu mo faailoga lotonuu. O se suiga manino i lenei tulaga e mafai ona vaʻaia lata ane i le faaiuga o le uluai faiga faʻavae: e le o se mea na filifilia ai le fuʻa Chilean e fai ma faʻailoga o le ata faataitai o le tulafono.
O le luʻitau o loʻo feagai ma faiga faʻapolokiki a Chile o le ausia lea o se maliliega fou lea o le a faʻatagaina mulimuli ane mo le fausiaina o se faʻataʻitaʻiga fou faʻavae faʻatasi ai ma le lautele ma felagolagomai lagolago lauiloa. I le faia o lea mea, o le a taua le manatua o le vave o le faʻamoemoe ma le lagolago mo se faʻagasologa e mafai ona pa'ū pe a faʻalataina faʻamoemoega.
O le ZNetwork o loʻo faʻatupeina naʻo le agalelei o ana tagata faitau.
lafo