Tele Depression Hooverville i lalo o Manhattan. 1932.
Ata na saunia e Everett Collection
Ua matou iloa nei mai faʻamaumauga taua faʻamaumauga o le faʻamaʻi o le coronavirus talu ai nei na i ai se aafiaga le lelei i tagata matitiva ma sili atu i nuʻu lanu. E le o se mea e ofo ai ona o le mea moni i le tala faasolopito o mala ma faʻamaʻi ua afaina ai tagata maualalo tupe maua i se numera sili atu nai lo tagata taʻitoʻatasi ma aiga e maualuga a latou tupe maua. E moni lenei mea e uiga i le mamapala lea, seia oo i le 19 senituri, sa avea ma faamaʻi sili ona mataʻutia i le talafaasolopito o tagata, ma fasiotia ai le tusa ma le tasi mai le fitu tagata na soifua mai. E ui lava ina paʻu le fua o faʻamaʻi pipisi i le 19th ma le amataga o le 20th seneturi, o le faʻamaʻi o loʻo faʻaauau pea ona faʻaleagaina nuʻu maualalo tupe maua, aemaise lava tagata faigaluega matitiva na tatau ona galulue i tulaga faʻalavelave ina ia tausia ai i latou lava ma o latou aiga. Ina ua taia le Pau Tele o le Tamaoaiga i le amataga o le 1930, na atili ai ona leaga tulaga mo aiga o loo tauivi e tausia i latou lava, ma o le salalau atu o le mamapala i tagata matitiva na atili ai ona faigata le tauiviga ina ia ola.
O le eseesega i gasegase ma maliu mai le mamapala e le gata i tupe maua. I le seneturi lona 19, o le numera o maliu mai le TB i le 1000 i tagata uli e eseese i le va o le lua i le fa taimi le fua o le oti i tagata papaʻe. O lenei eseesega na faʻaauau i le 19th seneturi ma faʻaauau pea i le 20th seneturi. O le fa'asalalauina o fa'ama'i ma maliu mulimuli ane na matua'i maualuga aemaise lava i tagata faigaluega i falegaosimea ma faleafu e pei o fale lavalava. E le'i iai ni tulafono fa'atatau ile tumama lelei ma le soifua maloloina e puipuia ai tagata faigaluega mai le TB ma isi fa'ama'i pipisi.
E ui ina pa'ū fua o le mamapala i le 71.1 i le selau afe i le 1930 mai le lua selau i le selau afe i le 1900, ae sa manatu pea le matagaluega o le soifua maloloina o le “Great White Plague” lea na matuā faataumaoia ai tagata matitiva faigaluega ma o latou aiga. E ui e moni o le faʻaleleia atili o le togafitia o le mamapala na i ai se aafiaga i le aofaʻi o le paʻu o le numera o tagata maliliu mai le faʻamaʻi, o nei faʻamanuiaga na tele lava ina avanoa mo tagata mauoa ma tagata maualuluga o vasega aʻo faʻaauau pea ona galulue tagata matitiva, leai ni galuega ma o latou aiga. mafatia tele. O tagata mamai e le mafai ona gafatia togafitiga faafomaʻi talafeagai poʻo le avanoa i le alofa mama na feagai ma aʻafiaga i le mea sili latou te mafaia seia oʻo ina latou lolo atu i le faʻamaʻi.
Ina ua sili atu le faigata o le Pa'u Tele o le Tamaoaiga mai le 1930 i le 1933, o le gafatia o tagata matitiva e pulea le aafiaga o le mamapala na sili atu ona faigata nai lo le sefulu tausaga talu ai. Faatasi ai ma le faitau miliona o tagata e leai ni galuega avanoa i tausiga tau soifua maloloina sa toetoe lava leai. A o leai ni galuega a tagata o le aiga, o le toʻatele o tagata faigaluega e iai faʻailoga o le faʻamaʻi sa tatau ona galulue pea e lagolago i latou ua le mafai ona tausia i latou lava. E leai se inisiua mo le leai o ni galuega ma le inisiua mo le soifua maloloina lautele e tausia ai i latou ua mama'i, ua leai ni galuega ma ua le mafai ona tausia i latou lava ae le gata i lea, ae le gata i lea, o latou tagata faalagolago.
Faatasi ai ma le faitau miliona o tagata faigaluega e leai ni galuega ma o latou aiga o loʻo ola matitiva e aunoa ma se avanoa i le soifua maloloina, e le o se mea e ofo ai le tele o mataupu o le TB e leʻi lipotia. Faʻamalosi ese mai o latou fale e faitau miliona tagata na tatau ona nonofo i shantytowns poʻo "Hoovervilles", nonofo ma momoe i taavale, faleie, poʻo soʻo se mea latou te maua ma leai se tausiga faʻalesoifua maloloina e maua. O le le lava o le tumama ma le lava o nofoaga faitele na faʻateleina ai le faʻalavelave, ma mafua ai le sosolo o le faʻamaʻi. O tagata na afaina i le TB na tale mo'i i latou lava ma oti ma lafo o latou tino i se tuugamau le tumau po o tagata matitiva.
E ui i le faʻaleleia o togafitiga, o nei faʻamanuiaga na le mafai ona oʻo atu i tagata sili ona matitiva ma sili ona vaivai ona o le aʻafiaga o le leai o se galuega ma le mativa na faʻateteleina i nai tausaga muamua o le Paʻu o le Tamaoaiga mai le 1930 i le 1933. e aunoa ma se totogi na faafuasei ona maua le latou fesoasoani tau tupe mai tagata mauoa na matua faaitiitia i le taimi lava e tasi ona o le manaoga mo togafitiga na faateleina mai le numera o tagata matitiva ma leai ni galuega e le mafai ona toe totogi mo le mauaina o le soifua maloloina. Mai le leai o se fesoasoani tau tupe ma le faʻateleina o manaʻoga mo togafitiga e le mafai e falemaʻi ona tuʻuina atu le tulaga tutusa o le tausiga e pei ona latou faia muamua.
Faatasi ai ma le filifilia o Franklin Roosevelt ma le folafolaga o ana faiga faavae "New Deal" sa i ai le faamoemoe mautinoa o le fesoasoani a le malo ma le lagolago o le a maua ai le auala e mafai ai ona faaleleia atili le soifua maloloina lautele ma le TB maliu aemaise lava. O le alofa moni o le a le toe na o le pau lea o le avanoa e avanoa mo tagata matitiva e le mafai ona maua le tausiga faʻalesoifua maloloina taugofie ma togafitiga mo faʻamaʻi oti e pei o le TB. O le auala umi i le toe faʻaleleia o le tamaoaiga ma le tausiga o le soifua maloloina fesoasoani mo e matitiva na amata i le Federal Emergency Relief Act of 1933 lea na tuʻuina atu mo le uluai matafaioi a le feterale i le fesoasoani i setete ma malo faʻalotoifale i tupe faʻameaalofa faʻapitoa mo auaunaga faafomaʻi ma le soifua maloloina lautele. O le pasiaina o le Social Security Act o le 1935 e le gata ina maua ai se fesoasoani tuusaʻo i tagata matutua e le mafai ona totogi mo le tausiga o le soifua maloloina ae na maua ai foi le faateleina o le aofaʻi o fesoasoani ma lagolago i faʻalapotopotoga tumaoti ma ofisa lautele o loʻo feagai ma le TB ma isi faʻamaʻi tuga. Na fa'atupeina fo'i e le feterale ni faiga fa'avae ma polokalame na tele sona sao i le fa'aleleia atili o le tumama lautele, soifua maloloina ma a'oa'oga na fa'aitiitia ai le sosolo o fa'ama'i mai le TB.
A o toe malosi le atunuʻu mai le Paʻu Tele o le Tamaoaiga ma le maualuga o galuega ma faʻaleleia tulaga o le soifuaga, o le fua o faʻamaʻi pipisi mai le TB faʻapea foʻi ma tagata maliliu na faʻaitiitia tele. O le oʻo mai o le Taua Lona Lua a le Lalolagi na fesoasoani foi i le faʻaitiitia o le leai o ni galuega ma le mativa, lea na mafua ai ona faʻaitiitia faʻamaʻi ma sili atu togafitiga o tagata afaina i le TB. Ae ui i lea, o tagata matitiva ma isi vaega laiti e pei o Aferika-Amerika ma Latino na faʻaauau pea ona tuai i tua atu o le toe faʻaleleia mai le TB e pei o tagata Amerika e maualuga atu tupe maua mai Europa. E ui lava o le TB na tele lava ina faʻaumatia e avea o se lamatiaga tele i le soifua maloloina lautele i le 1960s o loʻo i ai pea le tele o faʻamaʻi pipisi i tagata matitiva, leai ni fale, ma i latou e aʻafia i vaisu i fualaau faasaina.
Ole eseesega tutusa ma faʻamaʻi faʻamaʻi ma maliu mai le TB lea e faʻaeseese ai tagata matitiva ma tagata laiti mai tagata mauʻoa ma i latou e tupuga mai Europa i le afa muamua o le luasefulu seneturi o loʻo iai i aso nei ma le aʻafiaga o le faʻamaʻi coronavirus. E pei o le tele o faʻamaʻi i le talafaasolopito, o tagata matitiva ma tagata laiti e sili ona lamatia. E ui lava o tagata matutua o loʻo i ai tulaga faʻavae e sili ona vaivai, o loʻo i ai foi se eseesega i le va o faʻamaʻi pipisi ma maliu i tagata mamaʻi i falemaʻi ma vailaʻau, o le toʻatele o tagata matitiva ma tagata lanu i falemaʻi maualalo ma fale tausimaʻi, nai lo tagata papaʻe, mauoa i totonu. fale maualuluga. E pei lava o "Hooverville" shantytowns i le 1930s na saofagā i le faʻasalalauina o le TB, tatou te vaʻai i le mea lava lea e tasi o loʻo tupu i aso nei i le tumutumu, tulaga le lelei o le olaga e faʻaalia ai le mativa i totonu o le taulaga. O le tele o polokalame fesoasoani a le New Deal, faatasi ai ma le oʻo mai o le Taua Lona Lua a le Lalolagi, na manaʻomia e faʻaleleia ai tulaga o le soifuaga ma faʻaitiitia ai le sosolo ma le aʻafiaga o le TB. O se taumafaiga faapena i aso nei e manaʻomia foi e faʻaitiitia ai le tiga ma mafatiaga e mafua mai i le coronavirus o loʻo oʻo i ai tagata sili ona le tagolima i totonu o lo tatou sosaiete.
O le ZNetwork o loʻo faʻatupeina naʻo le agalelei o ana tagata faitau.
lafo
2 faamatalaga
Sa ou fiafia e vaʻai i se tusiga i luga o le TB, o loʻu fiafia tele ma se faʻafitauli ua le amanaiaina, i luga o le ZNet. O se tala manaia tele lenei, ma o se tala taua, lea ou te fiafia na taʻu mai e Ken Bank. Ae ou te matua le fiafia i le tulaga o le US-centric.
O loʻo talanoa le tala e uiga i le TB e pei e le o toe iai ma i tatou, ae faʻanoanoa e le mafai ona sili atu lenei mea mai le mea moni. O le mea moni, seʻia oʻo i le tausaga talu ai ma le taunuʻu mai o le COVID-19, o le TB na fasiotia ai le tele o tagata i le lalolagi atoa i tausaga taʻitasi nai lo isi faʻamaʻi pipisi. I le 2019, 1.4 miliona tagata na maliliu i le TB (https://www.who.int/teams/global-tuberculosis-programme/tb-reports/global-tuberculosis-report-2020), lea e faʻatusatusa i le 1.8 miliona i le lalolagi atoa na maliliu i le COVID-19 i le 2020 - sei vagana ai le TB e fasiotia ai le toʻatele o tagata i tausaga taʻitasi, ua faia mo le tele o tausaga, ma o le saoasaoa o le paʻu o loʻo i ai nei o loʻo tuai tele, o le a faʻaauau pea. o lea mo le tele o tausaga a sau.
E ui o loʻo i ai se matou tui sili ona lelei mo le COVID-19 ma o le a vaʻaia le iʻuga o se faʻafitauli tele o le soifua maloloina lautele i le isi lua tausaga pe sili atu (e ui i le tele o le le tonu i le auala o loʻo faʻaogaina ai lenei tui), e leai se tui aoga. e iai mo le TB. E tasi lava a matou tui (le tui BCG), ae e tau le aoga sei vagana ai le puipuia o faamai ogaoga i tamaiti laiti. O lenei tui na faia i le 1921, ae o le 100 tausaga mulimuli ane e leʻi maua lava se matou filifiliga sili atu. Aisea ua ese ai le alualu i luma o tui i le va o nei faama'i e lua? O se vaega fa'asaienisi (e mautinoa lava o le TB e faigata tele ona ta'e), ae o le mea moni o le mafua'aga autu o le COVID-19 na a'afia ai atunu'u mau'oa a'o aso nei ua na'o le TB e matua a'afia ai atunu'u matitiva - o na 1.4 miliona maliu, na'o le 500. i le US. Ma o le mea moni, o i latou o loʻo aʻafia ai i atunuʻu mauʻoa e inosia ma faʻagaloina vaega e pei o le leai o ni fale ma tagata malaga, e pei ona taʻua e le Faletupe. O lea matou te le popole i le 1.4miliona e maliliu i le TB, aua o loʻo i ai iina, e le o vaʻaia.
Ae o le mea e sili ona leaga, ua tatou iloa le auala moni e tafiesea ai le TB mo le umi atu nai lo le 100 tausaga - o le tafiesea o le mativa ma le le tutusa, ona o nei faʻafitauli faʻale-agafesootai o loʻo olaola ai le TB. E pei ona taʻua e le Faletupe, na paʻu le TB i atunuu mauʻoa i se taimi umi aʻo leʻi maua muamua togafitiga aoga (Streptomycin) i le 1949, ma o lenei faʻaitiitia na mafua ona o le faʻaleleia o tulaga o le soifuaga ma faʻaitiitia le mativa ma le le tutusa. Ae o le mea moni e sili atu le fiafia o tagata maualuluga i sisifo i le faʻaitiitia o le le tutusa o le lalolagi nai lo le faʻatupeina o se tui mo se faʻamaʻi o le mativa.
Na'o lo'u toe faitau la'u fa'amatalaga ma manatu atonu na sili atu lo'u so'ona nai lo le mea na fa'amoemoeina. O lea na'o lo'u mana'o e fa'amalamalama sa ou fiafia tele i le vaega a Ken Bank. E masani lava ona ou manatu e aoga le toe taʻua o le tele o le faʻafitauli o le TB i le lalolagi, ona o le mea e ofo ai le toʻatele o tagata e manatu ua naʻo se faʻafitauli o aso ua mavae. Fa'afetai!