O le taua o loʻo faʻaauau pea ona avea ma lamatiaga i olaga o tagata masani i Iraq. Aʻo leʻi amataina le taua, na fuafuaina e le UN Office for the Coordination of Humanitarian Affairs "I le tulaga o se faʻalavelave, 30 pasene o tamaiti i lalo ifo o le 5 o le a lamatia i le oti ona o le le lava o meaai". (Va'ai le fa'ata'ita'iga lipoti o le aso 7 Ian., www.casi.org.uk ) Na amata e Bush ma Blair le taua i le iloaina e ono oo atu ai i le 1.26 miliona tamaiti e feoti i le fia aai. O le fa'amata'u na afua mai i le fa'alavelaveina o le 'su'u-mo-mea'ai' masina ta'itasi faiga alofa ma le fa'aleagaina po'o le fa'alavelaveina o auaunaga taua a le malo (eletise ma vai inu) e ono o'o atu ai i le le lava o taumafa ma le oti, aemaise lava mo tamaiti laiti. O loʻo faʻaauau pea ona avea ma faʻafitauli ogaoga i Iraq.
Na lapataia e le sooupu a le UNICEF Wivina Belmonte i le aso 7 o Aperila, “I aso taitasi uma, a o faaauau pea le feteenaiga, o loo tatagi mai se uati fesoasoani alofa – o se fesili o le avanoa, o se fesili o le tufatufaina, o se fesili o le taimi, ma o se fesili o le olaga o tamaiti Iraqi.' I le aso 9 o Aperila, na saunoa ai le sui o le UNICEF ia Carol de Rooy, “A o lei tupu lenei feteenaiga, sa i ai fesootaiga ma faiga a le UNICEF i totonu o Iraq e fesoasoani ia i matou e ausia ai a matou taumafaiga o tui puipui, faiga tau taumafa ma galuega i aoaoga, O le a le mea e matua popole ai lava o le faomea, vevesi ma le malepelepe o le tulaga lelei o na faiga na tatou faʻamoemoe i ai e ono mou atu pe paʻu."
Fai mai le UN World Food Program o le a faia le galuega tele i lona talafaasolopito, saunia meaai mo le 27 miliona tagata - le faitau aofaʻi atoa o Iraqi - mo se vaitaimi e fa masina. "Ae ui i lea, e manaʻomia ona tatou galulue i se siosiomaga saogalemu ina ia mafai ai ona faʻaolaina meaʻai ma le manuia," o le tala lea a le failauga o Maarten Roest i le aso 9 o Aperila. tagata.” Faʻatatau i le lipotia o le gaoia o faleteuoloa i Basra - "o fale teu oloa o loʻo faʻamoemoe e toe faʻatumu e le WFP mo le tufatufaina atu o Me" - na ia fai mai e foliga mai e le mafai ona faia galuega a le WFP i lalo o ia tulaga.
Na taʻua e le UNICEF i le aso 10 o Aperila e ui o lipoti o le faʻaauau pea o le vevesi i Baghdad sa matua popole lava ma o ofisa o le UNICEF na faoa ananafi - telefoni, nofoa, o mea uma lava na aveesea - o faʻamatalaga sili ona mataʻutia o le faʻateleina o le manava manava i tamaiti i le taimi o le ua mavae aso e lima. O fomaʻi i le falemaʻi i le taulaga i saute o Um Qasr na lipotia mai se siʻitaga mataʻutia e fesoʻotaʻi tonu ma le leai o se vai mama, ma 50 mataupu mo le lima aso muamua o Aperila faʻatusatusa i le 30 mo le masina atoa i le tausaga talu ai, o le tala lea a le failauga o Wivina Belmonte. E tusa ai ma mea na vaʻaia e fomaʻi, na latou faʻamaonia ai o le le lava o taumafa e ono faʻateleina i le faʻaiʻuga o le masina i le itu i saute o Iraq ona o le vai. O tulaga tonu ia e ono oo atu ai i le maliliu o le toatele o tamaiti laiti ona o le le lava o taumafa ma faamai.
SAUNIA TAGATA
Save the Children UK na lapatai mai i le aso 4 o Setema 2002, e faapea, 'O mea e tolu e mafua mai i osofaiga a le militeri o le a lamatia ai le ola ma le ola o tagata Iraqi.' polokalame (OFF) o le a motusia. O setete tuaoi e mafai ona tapunia o latou tuaoi, lala sooupu a le UN, tagata faigaluega fesoasoani faavaomalo ma le lotoifale o le a latou o ese mai o latou tulaga, ma e ono faalavelaveina pe le mafai e pulega i le lotoifale ona momoli sapalai i e le tagolima.
O loʻo faʻaauau pea faʻafitauli i le tufatufaina atu o mea alofa e pei o meaʻai ma vailaʻau. Ua faia e le UN se iloiloga o 'Oil-for-Food' oloa i luga o la latou malaga i Iraq, ma ua faʻamaonia e naʻo se vaega itiiti o sapalai e ono lafoina i le taimi e faʻafetaui ai manaoga faʻafuaseʻi i Iraq. O mea e mana'omia fa'anatinati mo tagata sulufa'i, soifua maloloina ma mea'ai, fale, a'oa'oga ma puipuiga mai maina o lo'o misi mai nei poloaiga. O lo'o misi fo'i mea e pei o masi maualuga polotini ma susu fa'asoifua maloloina e mana'omia e fa'afo'i ai le le paleni, ma sapalai mo le fa'amamaina o vai. O le isi tapula'a i luga o fa'atauva'a vave o le mea moni o fela'ua'iga fa'atau atu i Iraki na fa'agesegese fa'afuase'i a'o aga'i atu i le taua ma 'o le toe fa'agaoioia o le laina fa'asoa e ono umi se taimi'. (www.un.org/Depts/oip, Faafouga Faalevaiaso 29 Mati-4 Ape.)
E pei o Afghanistan, o le maualuga o le le mautonu ma feteenaiga o lona uiga e matautia mo le aufaigaluega fesoasoani faavaomalo e ulufale atu i Iraq e faatino galuega alofa. I le aso 9 o Aperila, o le Komiti Faavaomalo a le Koluse Mumu, lea sa faagaioia e aunoa ma ni faafitauli e oo mai i le taimi nei, na taofia ai ana galuega fesoasoani mo tagata i Baghdad ina ua uma ona lavea le lua o ana taavale i fana, ma tuua ai se tagata faigaluega a Kanata ua maliu. Fai mai le ICRC, 'Ona o le vevesi ma le le mautonu o le tulaga i totonu o le aai, o le alu atu mai le tasi nofoaga i le isi e aofia ai ni lamatiaga e le mafaitaulia.' (FT, 10 Ape., itulau 4)
Na taʻua e le US Lieutenant Colonel Brian McCoy i le aso 10 o Aperila e leʻi popole o ia i le gaoia o matagaluega poʻo fale o taʻitaʻi Iraqi. “O le mea e tatau ona tatou puipuia, o atinaʻe lautele, e pei o falemaʻi, fale eletise ma vai, o lana tala lea. Ae ina ua osofaʻia le falemaʻi al-Kindi, o se tasi o falemaʻi autu a Baghdad, e tagata faomea faʻaauupegaina, na le mafai e fitafita a Amerika ona faʻalavelave, fai mai e leai sa latou poloaiga e faia. "E foliga mai e le mafai e 'au faʻatasi ona taofiofia le au faomea pe tuʻuina atu soʻo se ituaiga o pule i luga o le au leaga o loʻo pulea nei auala," o le tala lea a Veronique Taveau, o le failauga mo le UN Office of the Humanitarian Co-ordinator for Iraq (UNOHCI). "O lenei le faia e le malo o loʻo nofoia ua solia ai le Feagaiga a Sineva." (BBC News Online, 'Instability plagues Baghdad', 11 Apr.).
PULEGA MA PULEGA SILI
Sa lapataia foi e le Save the Children UK ia Setema talu ai e faapea 'o feteenaiga faaauupegaina e ono aofia ai nofoaga tutotonu e maualuga le faitau aofaʻi o tagata ma aafia ai vaega taua o latou atinaʻe. O le motusia o le eletise ma le tapunia o auala o felauaiga e o'o atu ai i lamatiaga o le soifua maloloina lautele e mafai ona lamatia ai le soifua o le toʻatele o tagata Iraqis i se taimi umi.' O le faʻaauau pea o le faʻalavelaveina o sapalai eletise e faʻavaivaia ai le vai inu ma faʻamalosia ai le faitau aofaʻi o tagata e faʻalagolago i vai le saogalemu, e oʻo atu ai i faʻamaʻi e mafua mai i le vai, lea e sili ona afaina ai tamaiti.
Na lapatai mai foi Save the Children UK e faapea 'o se malepelepe i fesootaiga ma logistics i le pulega a le malo o Iraqi o le a tuua ai tagata lautele e aunoa ma le mauaina o sapalai i totonu o faleteuoloa ma faalavelaveina le tufatufaina atu.' E foliga mai i le taimi nei o loʻo i ai se faʻalavelave atoa i fesoʻotaʻiga ma faʻamaumauga i totonu o le pulega faʻale-malo a Iraqi, ma o lenei mea e ono lamatia ai le faitau aofaʻi lautele.
O tagata o Iraq - aemaise lava tamaiti a Iraq - o loʻo i ai i se tulaga lamatia tele ona o le faʻaleagaina ma le faʻalavelave na mafua mai i le taua. O le 'Sa'olotoga' e mafai moni lava ona avea ma fa'alavelave se'i vagana ua i ai se fesoasoani fa'aletagata talafeagai, se si'osi'omaga saogalemu, ma se toe fa'aleleia vave o pulega fa'alemalo.
O isi tala a Milan Rai i Iraq
O le ZNetwork o loʻo faʻatupeina naʻo le agalelei o ana tagata faitau.
lafo