O le fua o le tafe mai o vai leaga i le Vasa Pasefika mai le fale faaniukilia o Fukushima e le atoatoa le malosi, e sili atu le leaga nai lo le mea na manatu muamua, o le tala lea a le ofisa o le Matagaluega o Alamanuia i le Aso Lulu a o tautino le Palemia Shinzo Abe e siitia taumafaiga e taofi le faalavelave.
Na fa'afeso'ota'i e le Voice of Russia Arnold Gundersen, le na faavaeina ma le peresitene o Fairewinds Associates, e talanoaina le fa'alavelave ma ona fofo talafeagai. O lo'o fa'ailoa mai e le ali'i poto fa'apitoa e fa'aauau pea ona tafe atu mea fa'a leitio i le sami o le lalolagi se'i vaganā ua si'omia le la'au i se lua e tumu i le zeolite. Ae ui i lea, o mea oona o le a tafe atu pea i le Pasefika e ala i ala i lalo o le sami.
Fa'amatalaga Fa'atalanoaga
Evgeny Sukhoi: E mafai ea ona fa'asusu le pesini e teu ai le suavai leaga ma fa'apea ona fa'amama ai le lepa?
Arnie Gundersen: Ua uma ona alu ese le solofanua mai le fale o manu iinei. E lua tausaga talu ona tafe lenei laau. Ma le mea mulimuli, o lea ua oo atu le vai radioactive i le sami. Ae o lo’u aafiaga i vai i lalo o le eleele e faapea – afai e ogaoga i le sami, e sili atu ona ogaoga pe a e alu ese mai le sami. O lea la, o lo'o fa'aauau pea ona aga'i atu i le vasa le si'i o fa'avevela.
O lo’o fuafua Iapani e tu’u se pa puipui e taofia ai le sao o le vai i le vasa. E lua tausaga ua tuai ma o le a tuai i le taimi latou te fausia ai lena pa. Ae o le papupuni foi e mafua ai se isi faafitauli. Afai e le mafai ona alu le vai i soo se mea i le Vasa Pasefika, o le a fausia i luga o le nofoaga, o lona uiga o le a le mautu a latou mea faaniukilia. E mafai e le vai ona toso i lalo o fale faaniukilia ma afai e i ai se mafuie, o le mea moni e mafai ona soloia fale faaniukilia. O lea la, e ala i le foia o se tasi faafitauli, latou te faia se isi faafitauli.
IS: Pe mafai ea ona aloese mai lena tulaga?
AG: O le vaifofo na ou faia i le lua tausaga talu ai o le siosiomia lea o le laau i se ala e tumu i mea e taʻua o le zeolite. E na o le efuefu mauga. E lelei tele le lefulefu o le mauga mu i le mitiiaina o le radiation. Ae o le fofo e le o le taofia o le vai mai le alu ese. O le vaifofo o le taofia lea o le vai mai le sau i totonu. O lea, i fafo atu o le ala lea latou te siomia ai le laau, afai latou te tosoina le vai i lalo (le vai mama i fafo atu o le lua) o le a taofia ai isi vai mai le tafe atu i le nofoaga o Daiichi.
E leʻi naunau Iapani e faʻaalu le tupe. Na ou faʻafesoʻotaʻi i latou i le lua tausaga talu ai ma na taʻu mai ia te aʻu o le Tokyo Electric e leai se tupe e faʻaalu. Ae o le mea moni, o le faʻafitauli o loʻo i ai nei, o loʻo tatou faʻaleagaina le Vasa Pasefika lea e sili ona ogaoga.
IS: E i ai se mea e mafai ona fai i lena mea, o lona uiga o le sami?
AG: O le mea moni, ou te le talitonu i ai. Ou te manatu o le a faʻaauau pea ona tuʻuina atu mea faʻasalalau i le vasa mo le 20 pe 30 tausaga a itiiti mai. E tatau ona latou pamuina le vai mai vaega o loʻo siomia ai le masini faaniukilia. Ae o le mea sa'o, o le vai lea o le vai e sili ona leitioa ua ou oo i ai. Ou te galue tuusa'o i luga o fa'aola faaniukilia i le taimi e tapē ai le suauu. Ma o le vai sa'o i luga o se mea faaniukilia reactor core pe a faagaoioia le laau e faafesili le itiiti o le leitio nai lo lenei vai. O lea la, o loʻo i ai le tele o le vai ma e tusa lava pe latou te fausia le pa, o vai o le eleele e ulufale atu i le Pasefika e ala i puna o lalo. E le tau tamomoe mai le pito i luga o le fogaeleele i totonu o le Pasefika. E mafai fo'i ona ulu atu i vaipuna.
IS: I totonu o le atunu'u, e te fa'amoemoe i fa'amatalaga lata mai e uiga ia Fukushima e fa'atuai ai fa'ai'uga i le toe fa'afouina o fale faaniukilia a Iapani?
AG: Ou te manatu e tatau. Ou te manatu o le faafitauli tele o le le faamaoni o le Malo o Iapani i ona tagata i le tau o le faamamaina o Daiichi. Ou te manatu o le tau e faʻamamā ai naʻo le saite o le a $100 piliona. Ma o le tau e faʻamama ai le itumalo o Fukushima o le a toe $400 piliona.
E leʻi taʻu atu e le Malo o Iapani i tagata o loʻo latou i luga o le matau mo le afa miliona tala. Ma ou te manatu afai e malamalama tagata Iapani i le tele o le leaga e mafai ona faia e se fale faaniukilia, semanu latou te toe mafaufau e tilotilo i luga o isi laau faaniukilia ona e mafai ona tupu i se isi mea. O le nofoaga sili lea ona mafui'e i luga o le paneta ma o le fausiaina o se fale faaniukilia iina e fai lava si valea.
O le ZNetwork o loʻo faʻatupeina naʻo le agalelei o ana tagata faitau.
lafo