Punavai: Chicago Sun Times
I aso nei, o le tagata faimalaga faʻafuaseʻi O le tolauapiga tuaoi i Del Rio, Texas, ua toetoe lava a gaogao, faʻamama mai le faitau afe o tagata sulufaʻi mai Haiti na o mai iina e saili se sulufaiga i Amerika. Ua laina nei fitafita a le setete i le tuaoi e faʻavaivaia isi mai le faʻapotopotoina.
O ata mataʻutia o le faʻalavelave - o tagata femalagaaʻi i luga o solofanua o loʻo faʻaaogaina fusi e fai ma sasa i luga o le vaivai, o fafine ma tamaiti o loʻo faʻapipiʻi i le vevela, o tagata Haiti atuatuvale na toe faʻafoʻi atu i Haiti lea na latou tuua i tausaga ua mavae-o le a le faigofie ona tapeina. Ma sili atu tagata Haiti ma Amerika Tutotonu o loʻo agai atu i matu aʻo ou tusitusi.
Na faitioina e Peresitene Biden le faiga o tagata Haiti, ma ioeina e faapea "Matou te iloa o na ata na faaosofia ai le tiga o elemene sili ona leaga o le taua faifaipea a lo tatou malo faasaga i faiga faailogalanu." Ae, o le a faaauau pea le ave faamalosi.
Na lipotia mai e Alejandro Mayorkas, le failautusi o le Homeland Security, mai le 30,000 o tagata Haiti na faapotopoto i le tuaoi, e 12,000 na tuuina atu i ai le avanoa e faia ai le latou tagi mo se sulufaiga, 8,000 na toe foi atu i Mekisiko, ma pe tusa ma le 2,000 na ave faapagota i Haiti. O le tipoti na faia i lalo o le poloaiga faapitoa na tuuina mai e Donald Trump, e faaaoga ai le faamaʻi e fai ma alofaga e tipoti ai tagata sulufai o loo sailia se sulufaiga.
O le eseesega o le faiga o tagata Haiti ma Afghans e matua iloga lava. O loʻo i ai le lagolago faʻapitoa mo le toe faʻanofoina o afe o Aferika o loʻo sosola ese mai le Taliban i le US I le palota, e lagolagoina uma e Republicans ma Democrats le faʻafeiloaia o tagata malaga mai Afghani. I le taimi lava e tasi, o le toʻatele o tagata Amerika e fiafia i faiga faʻavae i luga o le matou tuaoi i saute, o se ata o le manuia o Trump i le liliuina o femalagaiga i se faʻailoga lanu.
Peitaʻi, o le ituaiga o lamatiaga o loo fesagaʻi ma tagata Aferika i lo latou atunuu, e tutusa ma mea o loo fesagaʻia e i latou e taunuu mai i Haiti po o Amerika Tutotonu. O le atuatuvale, ua latou tuua ai o latou fale e sosola ese mai sauaga mataga a kegi, faomea, mala o le tau ma le mativa mata'utia, ua faateteleina uma lava ona o faiga malo faapi'opi'o.
E le lava le aoaiga mo sui i luga o solofanua. E manaʻomia e le US se iloiloga loloto o ana faiga faʻavae femalagaaʻi ma ana faiga faʻavae agai i ona tuaoi i le itu i saute. O faamasinoga a le Konekeresi ma komisi a le malo e lua e tatau ona suʻesuʻeina le mea moni tatou te feagai-ma o se faiga faʻale-tagata, e tatau ona aofia ai.
So'o se toe iloiloga e tatau ona amata i le US ua matua'i suia ana fa'amuamua faiga fa'avae. Na matou faʻaaluina le sili atu i le $ 3 trillion i le toilalo o taua i Afghanistan. E matou te faaalu le faitau piliona i le tausaga e tausia ai ʻautau i Europa i le 76 tausaga talu ona mavae le Taua Lona Lua a le Lalolagi, ma i Korea toeitiiti atoa le 70 tausaga talu ona taofia le taua. Matou te faʻaaluina le faitau piliona i se taumafaiga faʻaleagaina e leoleo le lalolagi, faʻatasi ai ma 'au o loʻo auai i faʻalavelave faʻalavelave faʻalavelave i totonu o le 85 atunuu e le mafaamatalaina i le tolu tausaga talu ai.
I le taimi lava e tasi, e iai a tatou fesoasoani puʻupuʻu i o tatou tuaoi, e utiuti le malosi e fesoasoani ai ia i latou i taimi o mala, ma e masani ona lagolagoina taʻitaʻi ma faipule piʻopiʻo na faoa o latou lava tagata.
O Haiti o se faʻataʻitaʻiga sili lea o lena mea. I le 1791, o Haiti, lea na lauiloa o Saint Dominigue, o se maa taua i le malo faakolone a Farani ina ua fouvale ana pologa i tagata mauoa, tau mo lo latou tutoatasi. Mo lenei mea, na totogi ai e tagata Haiti se tau leaga e pei o Farani-faatasi ai ma le fesoasoani a le US-ua faamalosia tagata Haiti e totogi le faitau piliona o taui mo le faʻaumatiaina o le sosaiete pologa. Na pulea e le US mea tau tupe a Haiti, osofaʻia, ona faʻatautaia lea o le atunuʻu mo le tele o tausaga, ma lagolagoina se faasologa o faiga piʻopiʻo ma faiga palota i le tele o tausaga ua tuanaʻi.
I le tausaga ua tuanaʻi, na faaauau ai pea fouvalega a tagata taʻutaʻua e faasaga i se malo piʻopiʻo ma le faasolitulafono. I le masina o Iulai, na fasiotia ai le peresitene le lauiloa, o Jovenel Moise, ma lafo ai le malo i le vevesi. Ua salalau atu sauaga; sa tau utiuti meaai. Iā Aokuso, na taia ai se mafuiʻe tele, ma maliliu ai le silia i le 2,000, ma manuʻa ai le silia i le 12,000, ma faaleagaina ai nuu. Na soso'o ai ma lologa fa'afuase'i ona o le afa o Grace. O le US o loʻo toe faʻafoʻi faʻamalosi tagata Haiti i se atunuʻu e matua le mafai ona tausia i latou.
E tasi le mea ua tatou iloa. Afai e leai se mea e suia, o le a faʻateleina le numera o loʻo sailia se sulufaiga. O le leaga o le tau o loʻo faʻaumatia ai le tele o mea totō, lolovaia nuʻu, faʻataʻatia taulaga. O malo faʻatupu faʻalavelave ma setete toilalo e tuʻu ai aiga i se tulaga lamatia.
E manaʻomia e le US ona faʻamalamalama manino lana faiga faʻavae. E mana'omia ona fa'amatala po'o ai na te fa'atagaina e su'e se sulufa'iga ma fa'aoga lea tulaga e aunoa ma le fa'ailoga tagata. E mana'omia le toe fuata'iga atoatoa o femalaga'iga o le a fa'ateleina ai le aofa'i o tagata fa'atulafonoina. Ma e manaʻomia se faiga faʻavae tuaoi lelei o le a faʻateleina ai punaoa mo fesoasoani tau tamaoaiga tele ma fesoasoani alofa.
E manaʻomia ona faʻateleina lo tatou lava tomai e fesoasoani ai i o tatou tuaoi i taimi o mala ma e manaʻomia ona tatou faʻafaigaluegaina o tatou tuaoi e fausia ai lo latou lava gafatia e tali atu ai i mea e mautinoa o le a faʻatupulaia mala o le tau. Ua tatau ia Haiti ona toesea aitalafu ma toe faaleleia mai Farani ma le Iunaite Setete, toe totogi le aitalafu na faia e sosaiete e ona pologa mo le fouvalega a Haiti lea na faasaolotoina ai pologa.
O le vaiaso talu ai, na auai atu ai loʻu atalii o Jonathan i le aumalaga na taitaia e Rev. Al Sharpton e suʻesuʻe le tulaga i Del Rio. Na latou faalogo i le auala na maileia ai tagata Haiti i le tuaoi o Amerika e ala i faasalalauga faalauiloa e faapea o le a taliaina i latou, ae nai lo lena, na faoa e kegi ma gaoi i le ala. E tusa ma le lua vaetolu o tagata Haiti na malaga mai o fafine ma tamaiti.
O tagata Haiti o ni tagata foi. I se taimi o le ogaoga o mafatiaga, e tatau ona latou maua se lima fesoasoani, ae le o le sasa o se pule. Ma mo i tatou lava, e tatau ona tatou galulue faatasi ma o tatou tuaoi e fausia le manuia, ae le o le fausiaina o pa e puipuia ai i tatou mai le pagatia o siomia ai i tatou.
E tatau i le Konekeresi ona faia ni faʻasalalauga i Haiti ma faiga faʻavae femalagaaʻi ma e tatau ona aofia ai Haiti i la tatou paketi.
Jesse Jackson o se tagata Aferika-Amerika o loʻo faʻamalosia aia tatau ma le faifeau Papatiso. Sa avea o ia ma sui tauva mo le filifilia o le Democratic presidential i le 1984 ma le 1988 ma sa avea o se senator ata mo le Itumalo o Columbia mai le 1991 i le 1997. O ia o le faavae o vaega uma e lua na tuufaatasia e fausia. Nuanua/PUSH.
O le ZNetwork o loʻo faʻatupeina naʻo le agalelei o ana tagata faitau.
lafo